Ảnh hưởng của việc ăn thực phẩm hết hạn có thể dao động từ “không ảnh hưởng gì” đến “ảnh hưởng nghiêm trọng”. Tất cả đều phụ thuộc vào loại thực phẩm bạn ăn và thời điểm bạn ăn chúng. Ví dụ, nếu ăn một củ cà rốt đã hết hạn một ngày sẽ không ảnh hưởng gì đến sức khỏe. Tuy nhiên, nếu ăn một miếng thịt lợn đã nằm trong tủ lạnh nhà bạn đến ba tuần thì chắc chắn sẽ gây đau bụng, thậm chí có thể gây ngộ độc nặng.
Phân biệt các loại hạn sử dụng
Ngày hết hạn in trên nhãn sản phẩm có thể được chia thành nhiều giai đoạn. Ví dụ: Ngày “tiêu thụ đến” [sell-by] cho biết ngày sản phẩm đó sẽ được cửa hàng tiêu hủy. Ngày “sử dụng trước” [best before] thường chỉ chất lượng và mùi vị của sản phẩm chứ không ám chỉ rằng nếu tiêu thụ sản phẩm sau ngày này thì sẽ gây ra các vấn đề về sức khỏe. Ngày “sử dụng đến” [use-by] chỉ khoảng thời gian an toàn để sử dụng sản phẩm. Tuy nhiên, qua ngày này không đồng nghĩa với việc sản phẩm sẽ ngay lập tức có dấu hiệu hư hỏng và gây độc. Hạn sử dụng này ám chỉ rằng chất lượng sản phẩm có thể đi xuống và có nguy cơ không an toàn cho việc sử dụng.
Ngộ độc thực phẩm
Một số hạn sử dụng có thể liên quan trực tiếp đến hương vị của sản phẩm, nhưng nghiêm trọng hơn, trong một vài trường hợp ăn thực phẩm đã quá hạn có thể gây ngộ độc. Các triệu chứng và tác động lên sức khỏe sẽ tùy thuộc vào loại ngộ độc. Tuy nhiên, những triệu chứng thường gặp bao gồm: đau quặn bụng, nôn mửa liên tục, sốt, chóng mặt, mất nước và tiêu chảy. Những triệu chứng này có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày hoặc thậm chí vài tuần tùy thuộc vào độ nghiêm trọng của tình trạng ngộ độc. Những loại thực phẩm đã quá hạn “sử dụng đến ngày” hoặc bảo quản trong tình trạng không tốt có thể bị nhiễm các loại vi khuẩn gây ngộ độc nghiêm trọng như salmonella hoặc listeria.
Nấm mốc
Một trong những dấu hiệu điển hình của sản phẩm đã quá hạn sử dụng chính là sự phát triển của nấm mốc. Nấm mốc là tên gọi chung của nhiều chủng nấm khác nhau. Các bào tử nấm lơ lửng trong không khí bám vào thức ăn và bắt đầu sinh trưởng. Một vài loại nấm mốc có thể sản sinh ra các chất gây độc cho cơ thể trong quá trình phát triển trên thực phẩm. Ví dụ, chất độc nấm mycotoxin là thường thấy trên các loại hạt, rau cần tây, táo, nho và các loại thực phẩm khác. Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kì [USDA], chất độc mycotoxin có thể gây ngứa ngáy, buồn nôn, chóng mặt và cả đau đầu nếu ăn phải thực phẩm có chất độc này.
Những điều cần cân nhắc
Tuy cần lưu ý tới tất cả các thực phẩm đã hết hạn có trong nhà bạn - đặc biệt là các loại thịt - nhưng cũng nên nhớ rằng hầu hết các loại hạn sử dụng đều chỉ là những hướng dẫn giúp bạn đưa ra các quyết định về sử dụng thực phẩm. Rất nhiều hạn sử dụng chỉ mang tính chất pháp lý, nhằm bảo vệ cơ quan sản xuất tránh khỏi kiện tụng nếu chẳng may người tiêu thụ sản phẩm bị bệnh khi ăn phải sản phẩm của họ. Các chuyên gia cho biết, trong hầu hết các trường hợp, những thực phẩm vừa mới chỉ quá hạn 1-2 ngày thường sẽ không gây ra các vấn đề về sức khỏe, tuy nhiên cần đặc biệt lưu ý đến hạn sử dụng của các sản phẩm khi sử dụng cho phụ nữ mang thai hoặc trẻ sơ sinh.
Tham khảo thêm thông tin tại bài viết: Hướng dẫn xem hạn sử dụng các loại mỹ phẩm
1. Khoai tây chiên giòn
Nhờ lượng muối lớn, những miếng khoai tây chiên giòn vẫn sẽ được bảo quản.2. Chocolate
Cũng như muối trong khoai tây chiên giòn, đường trong sôcôla cũng có tác dụng bảo quản tương tự.
3. Sốt cà chua
4. Sữa chua
5. Phô mai cứng Rất nhiều loại phô mai có mốc trên mặt hoặc bên trong, vì thế, hạn dùng của phô mai cũng không quá quan trọng. Bạn chỉ cần tránh dùng các loại phô mai mềm đã quá hạn, như phô mai Brie hay phô mai Camembert.
6. Sữa
7. Trứng
8. Bánh mỳ
9. Gạo
10. Rau và trái cây
Rau quả hết hạn vẫn có thể ăn được nếu chúng không nổi mốc hay quá nhũn./.Hồng Nhung [Vietnam+]
Mỗi khi cầm thực phẩm lên, nếu xem thấy nhãn hàng hết hạn sử dụng, hầu hết chị em thường bỏ đi bởi sợ không an toàn cho sức khỏe. Trong khi những thông số này thực tế không liên quan đến rủi ro thực phẩm bị nhiễm độc hay các loại bệnh truyền qua thực phẩm.
Hạn sử dụng ghi trên bao bì không phải là hạn thực phẩm sẽ bị hư hỏng.
Hạn sử dụng thực phẩm bắt đầu được áp dụng vào những năm 1970, vì người Mỹ ngày đó ít tự sản xuất thực phẩm nhưng lại muốn biết nhiều thông tin hơn về việc chúng được sản xuất như thế nào.
Những ngộ nhận và hiểu sai về hạn sử dụng in trên bao bì
Trên thực tế, những ngày sản xuất và hạn sử dụng này chỉ để nói về độ tươi của thực phẩm, được các nhà sản xuất áp dụng nhằm nói rõ sản phẩm đó tươi ngon nhất trong khoảng thời gian nào. Hạn sử dụng chỉ là để đảm bảo nhà sản xuất không bị liên đới trách nhiệm nếu người dùng sử dụng hàng hết hạn.
Ví dụ như, một thực phẩm có ngày hết hạn là 20 thì không bao giờ nó hỏng ngay trong ngày 21, người ta luôn tính toán một khoảng thời gian đủ để đảm bảo thực phẩm an toàn cho đến ngày hết hạn, sau ngày đó thì nhà sản xuất không chịu trách nhiệm.
Hạn sử dụng chỉ để nói về độ tươi của thực phẩm.
Chẳng hạn, trứng có thể dùng được từ 3-5 tuần sau khi mua, mặc dù "hạn dùng" của chúng sớm hơn nhiều. Một hộp pho mai có dán tem "hạn dùng 3/2013" có thể vẫn dùng tốt vào tháng 3/2014, mà hầu như không có thay đổi đáng kể nào về chất lượng [tất nhiên nếu được bảo quản đúng cách].
"Chúng tôi đồng ý với việc đề ngày chỉ rõ sự tươi ngon hay chất lượng của thực phẩm, song chúng phải được giải thích rõ ràng với người tiêu dùng và họ hiểu rõ những ngày đó nghĩa là gì", đồng tác giả nghiên cứu này, ông Emily Broad Leib, giám đốc Khoa Chính sách, Luật thực phẩm của Trường Đại học Luật Harvard nói. "Cần có một ngày chuẩn và giải thích rõ ngày đó nghĩa là gì. Đó là về chất lượng, chứ không phải độ an toàn. Người dùng có thể tự quyết định về việc chất lượng thực phẩm có còn chấp nhận được không".
Hiện nay, tại Mỹ không hề có quy định nào về việc sử dụng các ngày ghi trên thực phẩm, mặc dù Cục quản lý Thuốc và Thực phẩm [FDA] và Bộ Nông nghiệp Mỹ [USDA] có quyền quản lý việc ghi nhãn hàng gây nhầm lẫn. Quy định ghi ngày duy nhất hiện chỉ liên quan đến các sản phẩm sữa bột trẻ em, vì các chất dinh dưỡng trong loại sữa công thức sẽ mất dần chất theo thời gian.
Tuy vậy, việc sửa lại những nhầm lẫn này không dễ. Các tác giả nghiên cứu nói rằng, việc tuyên truyền lại có thể bắt đầu bằng việc hiểu rõ ràng hơn về ý nghĩa của những ngày ghi trên nhãn thực phẩm.
Ngày ghi trên bao bì thực phẩm này có ý nghĩa gì?
Hạn Use-by date [UB] dùng cho những sản phẩm tươi sống dễ hư hỏng như sữa, cá hay thịt và người dùng nên sử dụng chúng trước ngày này vì sau đó sản phẩm có nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Bán những sản phẩm quá hạn UB thuộc nhóm hành vi phạm pháp.
Hạn Best-before date [BB] thì được yêu cầu với các mặt hàng đóng hộp hay đồ khô và mức này để chỉ ngày cuối cùng mà sản phẩm vẫn đảm bảo đạt chất lượng tốt nhất. Còn sau đó, giá trị của sản phẩm sẽ giảm dần. Nếu bán đồ quá hạn sử dụng này thì vẫn không bị tính là phạm luật.
Một số loại thực phẩm còn được ghi chú thêm hạn bán [Sell-by date] cũng như trưng bày [Display-by date], được dùng để khuyến cáo các nhà bán lẻ chứ không phải là thông tin dành cho khách hàng. Nó là một công cụ marketing do các nhà sản xuất thực phẩm đưa ra để đảm bảo doanh thu của sản phẩm trong cửa hàng, vì thế chúng vẫn có thể dùng được rất lâu sau khi người dùng mua chúng. Tuy vậy, người tiêu dùng lại nhầm lẫn rằng đó là ngày mang ý nghĩa tư vấn về việc mua sản phẩm. Các tác giả nghiên cứu nói rằng ngày "hạn bán" nên được "ẩn" đi với người tiêu dùng.
Jena Roberts, phó chủ tịch phát triển kinh doanh hãng kiểm thử thực phẩm National Food Lab nói rằng, nhà sản xuất muốn đảm bảo người tiêu dùng ăn và hưởng hương vị thực phẩm ở chất lượng tốt nhất. Nhưng bà cho biết, ngay cả khi thực phẩm đã quá hạn chất lượng tốt nhất này, chúng vẫn không có hại.
Socola đã đổi màu vẫn ăn được.
Một đồ uống vị dâu có thể không còn màu đỏ nữa, hay một thanh socola có thể bắt đầu nở to và chuyển màu trắng. Dù chúng có thể trông không ngon miệng nữa, song chúng vẫn an toàn để ăn. "Đây là một chủ đề gây nhiều nhầm lẫn, sự khác nhau giữa chất lượng thực phẩm và độ an toàn thực phẩm. Ngay cả trong ngành công nghiệp thực phẩm, có nhiều đồng nghiệp của tôi không phải là các nhà vi trùng học, cũng bị nhầm lẫn", bà nói.
Theo các tác giả nghiên cứu, hệ thống ghi nhãn ngày tháng trên thực phẩm được tạo ra để cung cấp thêm nhiều thông tin cho khách hàng, nhưng điều quan trọng là mọi người phải hiểu về ý nghĩa của những ngày này. "Lợi ích của hệ thống ngày này là dành cho người tiêu dùng, nhưng chúng ta muốn chúng rõ ràng hơn với người dùng để họ không hiểu nhầm và gây lãng phí thực phẩm", Gunders nói.
Chúng ta đang sử dụng đồ ăn quá lãng phí, vội vứt bỏ những đồ ăn đang còn sử dụng được.
Nhóm nghiên cứu cho rằng, vấn đề này cần có sự góp tay của các nhà làm luật, để chuẩn hoá các yêu cầu về hệ thống ngày tháng trên nhãn hàng. Theo tạp chí Time, những tiêu chuẩn đó có thể đang được Mỹ xem xét sau khi nghiên cứu này được công bố. Nếu kết quả nghiên cứu được công nhận thì có lẽ đây là sai lầm lớn trong ngành công nghiệp thực phẩm, dẫn tới hoang phí quá nhiều vật chất của loài người.
Trên thực tế, hạn sử dụng chỉ là để đảm bảo nhà sản xuất không bị liên đới trách nhiệm nếu người dùng sử dụng hàng hết hạn. Một thực phẩm có ngày hết hạn là 15 thì không bao giờ nó hỏng ngay trong ngày 16, nguời ta luôn tính toán một khoảng thời gian đủ để đảm bảo thực phẩm an toàn cho đến ngày hết hạn, sau ngày đó thì nhà sản xuất không chịu trách nhiệm. Do đó, người tiêu dùng cần cẩn thận kiểm tra chất lượng thực phẩm trước khi sử dụng hàng đã quá date, nhất là trong điều kiện sản xuất hàng hóa, thực phẩm ở Việt Nam hiện nay chưa được kiểm soát chặt chẽ, hàng chưa đến hạn có khi cũng đã hỏng.
Một số loại thực phẩm nếu được bảo quản đúng cách vẫn có thể ăn được dù đã quá hạn sử dụng
Bánh mỳ và bánh bích quy
Bánh mỳ và bánh bích quy
Bánh mỳ là làm một loại đồ ăn tiện dụng của các gia đình và có thể sử dụng được dù các nhà sản xuất khuyến cáo hạn sử dụng là sau 3 ngày nhưng thật sự nó vẫn có thể ăn được sau đó 1 tuần dù là cứng và khô hơn. Tuy nhiên, nếu phát hiện ra bánh bị mốc, bạn nên vứt bỏ chúng ngay.
Những mặt hàng bánh khác như bánh ngọt hay bánh quy cũng có thời hạn sử dụng lâu hơn rất nhiều. Chúng đều có chứa chất bảo quản và đường, giúp ngăn sự phát triển của vi khuẩn một cách hữu hiệu.
Phô mai
Bao bì của những sản phẩm loại này rất tốt nên thực sự rất an toàn. Với những loại phô mai cứng thì do nó rất chua và mặn nên hầu như vi khuẩn không có điều kiện để phát triển.
Với phô mai cheddar thì ngay cả khi hết hạn cũng có thể để thêm chừng vài tuần còn nếu được bọc cẩn thận và để trong tủ lạnh thì dù để hơn tháng cũng vẫn ngon lành. Nếu thấy xuất hiện vết mốc mặc dù vẫn còn nhiều thì bạn có thể vớt vát bằng cách cắt bỏ đi ít nhất là khoảng 3 cm phần bị hỏng.
Các loại phô mai mềm như brie thì nên tuân thủ theo hướng dẫn trên hạn sử dụng và luôn bảo quản trong tủ lạnh. Nếu bạn để nó ở bên ngoài quá 4 tiếng, nó đã bị hỏng.
Thịt
Có thể nói, đây là thực phẩm dinh dưỡng thường xuất hiện trong các bữa ăn gia đình. Nếu để thịt đông lạnh, bạn vẫn có thể sử dụng chúng trong khoảng thời gian lâu hơn 50% so với hạn sử dụng.
Thịt đông lạnh có thể sử dụng trong khoảng thời gian lâu hơn 50% so với hạn sử dụng.
Tuy nhiên, với thịt bò, nếu hạn sử dụng là 10/5 thì hạn thay thế là 12/5. Bởi một khi đã bị cắt nhỏ ra để đóng gói đem bán, miếng thịt đã có thể bị nhiễm những vi khuẩn độc hại và hạn sử dụng bắt đầu được tính từ lúc này.
Nếu chưa mở và để trong tủ lạnh thì bạn vẫn có thể sử dụng dù đã quá hạn sử dụng 2 ngày còn nếu miếng thịt đã ngả sang màu nâu thì có nghĩa là nó đang bắt đầu rữa ra và bị thối, tốt nhất là bạn nên vứt ngay đi.
Các loại hoa quả và rau củ
Đối với các loại hoa quả và rau củ thì không cần quan tâm lắm đến hạn BB. Chúng ta vẫn có thể ăn các loại rau nếu chúng bị héo, miễn là nó không bị nát bởi có các loại rau dù nhìn héo nhưng vẫn có thể sử dụng được. Chỉ riêng đối với khoai tây, một khi đã xuất hiện những vết màu xanh hay mọc mầm thì nên vứt đi ngay vì nguy cơ nhiễm độc là rất cao và đừng tiếc khi cố gọt bỏ những phần bị hỏng để sử dụng.
Cá cắt khúc
Cá sống cắt khúc, chẳng hạn như cá hồi vẫn ăn được tới 4 tuần sau khi đánh bắt, trong điều kiện chúng được bảo quản đông lạnh dưới 5 độ C. Chúng vẫn ở tình trạng an toàn, nhưng hương vị sẽ không còn thơm ngon.
Các con cá có thể mất tới 3 tuần để từ biển tới siêu thị và vì ngày chúng bị bắt không xuất hiện trên bao bì, bạn luôn phải cẩn trọng khi chọn lựa. Nếu cá có màu xanh lục, đừng ngần ngại cho chúng vào thùng rác.
Cà chua
Đối với cà chua chín, bạn vẫn có thể dùng chúng 1 - 2 tuần sau hạn dùng trên bao bì đóng gói. Quả càng mềm, càng nhăn thì càng tốt. Không giống hầu hết các loại rau quả khác, cà chua ngọt hơn theo thời gian.
Cà chua
Tuy nhiên, các chuyên gia khuyên bạn tránh ăn cà chua nếu chúng bị chảy nước, bị mốc hoặc có mùi cồn.
Trứng
Trứng được cho là vẫn ăn được trong vòng 3 tuần sau ngày hạn dùng in trên hộp đóng gói. Để kiểm tra xem tình trạng trứng có còn dùng được hay không, người tiêu dùng nên làm một phép thử sau. Nếu bạn thả một quả trững vào bát nước mà trứng nổi thì đó là trứng thối và ngược lại.
Sữa
Nếu bạn để sữa tiệt trùng trong tủ lạnh ở nhiệt độ dưới 5˚C và không thấy có các dấu hiệu như đổi màu, có mùi khó chịu mà nếm thử thấy vẫn ngon thì có nghĩa là nó vẫn an toàn dù đã quá hạn sử dụng mấy ngày. Còn khi sữa bắt đầu bị vón cục và có mùi chua thì đừng chần chừ gì nữa mà hãy vứt ngay nó đi.
Cập nhật: 07/04/2016