Bệnh lao là gì và cách phòng chống bệnh la năm 2024

Bệnh lao là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn gây ra. Bệnh lây lan do vi khuẩn lao phát tán ra ngoài khi người mắc lao phổi ho, nói, hắt hơi, khạc nhổ mà vô tình người tiếp xúc gần đó có thể bị hít vào và gây bệnh tại phổi. Từ phổi, vi khuẩn lao có thể qua đường máu hay bạch huyết đến các tạng khác trong cơ thể và gây bệnh tại đó. Tùy theo vị trí bị bệnh mà người ta chia bệnh lao thành 2 thể chính là lao phổi (chiếm 80 - 90%) và lao ngoài phổ (chiếm 20%).

Bệnh có nguy cơ lây nhiễm bệnh cao đối với các trường hợp như: người mắc bệnh HIV/AIDS, người đang hóa trị, xạ trị ung thư, trẻ nhỏ hoặc người già… Tuy nhiên, nếu người mắc phát hiện sớm và được điều trị kịp thời thì người bệnh có thể khỏi. Triệu chứng bệnh lao phổi không phải khó nhận biết, tuy nhiên rất nhiều người bệnh không chú ý phát hiện và điều trị sớm, đến khi bệnh diễn biến nặng mới đi khám. Dưới đây là những dấu hiệu cơ bản để người bệnh có thể nhận biết để điều trị kịp thời và chủ động phòng tránh lây nhiễm cho cộng đồng.

Ho, ho ra máu: Người bệnh ho trên 3 tuần dùng thuốc kháng sinh nhưng không giảm ho thì có thể là do lao phổi. Ho ra máu cũng là triệu chứng của nhiều bệnh khác nhưng có thể gặp ở 60% những người lao phổi thể hiện có tổn thương, chảy máu trong đường hô hấp nên những người có triệu chứng ho ra máu.

Khạc đờm: Khạc đờm là biều hiện tăng xuất tiết do phổi phế quản bị kích thích hoặc do tổn thương tại phổi phế quản. Khạc đờm cũng như ho có thể do rất nhiều nguyên nhân gây ra mà các nguyên nhân không thường nhất là viêm nhiễm. Do vậy nếu sau khi dùng thuốc kháng sinh triệu chứng khạc đờm không giảm thì người bệnh có triệu chứng ho khạc trên ba tuần phải nghĩ đến do lao phổi.

Gầy, sút cân: Là triệu chứng thường gặp ở bệnh lao phổi. Những bệnh nhân gầy, sút cân không rõ nguyên nhân rõ ràng không phải do tiêu chảy, suy dinh dưỡng, nhiễm HIV/AIDS… có các triệu chứng ho, khạc đờm có thể đã mắc lao phổi.

Sốt, ra mồ hôi: Sốt là triệu chứng hay gặp ở người lao phổi. Sốt có thể ở nhiều dạng: sốt cao, sốt thất thường nhưng hay gặp nhất là sốt nhự hoặc gai gai lạnh về chiều. Trong lao phổi ra mồ hôi là do rối loạn thần kinh thực vật mà người ta thường gọi là mồ hôi trộm. Ngoài ra, còn kèm theo các triệu chứng khác như: chán ăn, mệt mỏi.

Khi có những dấu hiệu trên, người bệnh cần đến cơ sở y tế khám và điều trị kịp thời. Nếu được chẩn đoán mắc lao cần điều trị dứt điểm và thực hiện các biện pháp phòng tránh lây nhiễm cho người thân trong gia đình và cộng đồng theo hướng dẫn của bác sĩ.

Để phòng chống bệnh lao, biện pháp hữu hiệu nhất là cho trẻ sơ sinh đến các cơ sở y tế tiêm vắc xin phòng chống lao (Hiện nay đang thực hiện tiêm phòng lao ngay tháng đầu sau sinh trong chương trình TCMR được triển khai ở tất cả các xã, phường, thị trấn). Đồng thời, thực hiện lối sống lành mạnh như: ăn uống hợp lý, ngủ đủ, tập thể dục đều đặn và tránh xa các chất gây nghiện như ma túy, rượu bia, thuốc lá…Vệ sinh nơi ở, nơi làm việc và khám sức khỏe định kỳ là điều cần thiết để phòng bệnh lao.

Đối với những người đã nhiễm lao cần thực hiện các biện pháp tránh lây cho người xung quanh như: nghỉ làm hoặc nghỉ học và ngủ riêng trong vài tuần đầu điều trị; che miệng, đeo khẩu trang khi ra ngoài; sử dụng miếng vải che miệng khi cười, nói, ho, hắt hơi sau đó để miếng vải trong túi, buộc kín và vứt vào thùng rác. Đặc biệt, người bệnh cần phải tuân thủ nghiêm quá trình trị liệu.

Ho lao hay còn được gọi là bệnh lao phổi. Bệnh do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis xâm nhập và tấn công vào phổi gây ra. Nếu không phát hiện sớm các triệu chứng ho lao và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm và lây lan trong cộng đồng.

1. Nhận biết các triệu chứng ho lao

Vi khuẩn Tuberculosis có thể tấn công bất cứ bộ phận nào của cơ thể. Tuy nhiên, đây là một loại vi khuẩn ái khí nên rất yêu thích môi trường có nhiều oxy. Do đó, nó thường cư trú tại phổi.

Lao phổi do vi khuẩn Tuberculosis

Nếu phát hiện ở giai đoạn muộn thì người bệnh có thể gặp phải nhiều biến chứng nguy hiểm và thường mất rất nhiều thời gian để điều trị. Chính vì thế, nhận biết sớm các biểu hiện bệnh sẽ giúp việc điều trị dễ dàng hơn, nâng cao hiệu quả điều trị và chất lượng sống cho người bệnh.

Dưới đây là một số triệu chứng ho lao phổ biến:

- Ho và khạc đờm kéo dài: Đây là biểu hiện rất thường gặp của những bệnh liên quan đến phổi cấp và mạn tính. Nếu ho và khạc đờm kéo dài trên 3 tuần, đã dùng các loại thuốc điều trị mà không giảm ho, thì bạn cần phải tầm soát lao phổi.

- Ho ra máu: Nếu do những bệnh lý thông thường, bệnh nhân chỉ có biểu hiện ho mà không khạc ra máu. Tình trạng ho ra máu khá phổ biến ở những bệnh nhân mắc bệnh lao phổi. Đây là một biểu hiện cảnh báo bên trong đường hô hấp đang xảy ra những tổn thương nghiêm trọng dẫn đến chảy máu.

Ho kéo dài có thể là triệu chứng ho lao

- Đau ngực, khó thở: Khi ho nhiều, phế quản sẽ bị ức chế, dẫn tới khó thở đau ngực. Trong trường hợp phổi đang bị tổn thương thì hoạt động trao đổi khí sẽ gặp nhiều khó khăn hơn và người bệnh sẽ cảm nhận rõ hơn về những cơn đau ngực, khó thở.

- Gầy, sụt cân: Đây là biểu hiện của nhiều vấn đề nghiêm trọng, trong đó bao gồm bệnh ho lao. Do đó, nếu bạn sụt cân không rõ nguyên nhân, đã bổ sung dinh dưỡng nhưng cân nặng vẫn giảm thì có thể nghĩ đến bệnh lao.

- Sốt về chiều: Những người mắc bệnh lao phổi có thể bị sốt nhẹ hoặc gai lạnh, nhất là vào lúc chiều tối, những cơn sốt nhẹ này có thể kéo dài trong nhiều ngày. Chính vì thế, nếu cơ thể bị sốt và kèm theo những triệu chứng như ho, khạc đờm, ho ra máu,... thì bạn cần nghĩ tới bệnh lao phổi.

- Đổ mồ hôi đêm: Người mắc bệnh lao ho nhiều và sốt dẫn tới mất ngủ. Đặc biệt, bệnh nhân còn bị đổ mồ hôi đêm. Đây cũng là một trong những triệu chứng rất thường gặp của bệnh lao.

- Mệt mỏi, chán ăn: Bệnh nhân mắc ho lao hay cảm thấy chán ăn, mệt mỏi, luôn cảm thấy thiếu năng lượng và chỉ muốn nằm nghỉ ngơi.

2. Phương pháp chẩn đoán bệnh ho lao

Không phải tất cả các bệnh nhân mắc lao đều gặp phải những triệu chứng ho lao kể trên. Đây cũng là các triệu chứng có thể gặp phải ở một số bệnh lý khác. Do đó, để chẩn đoán bệnh một cách chính xác, ngoài thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh thực hiện một số xét nghiệm cần thiết như sau:

- Xét nghiệm Mantoux: Là phương pháp tiêm dưới da để tìm

bệnh lao. Các bác sĩ sẽ tiêm một lượng nhỏ tuberculin ở dưới da bên trong cánh

tay.

+ Nếu kết quả xét nghiệm là âm tính: Người bệnh cần thực

hiện xét nghiệm lần 2 trong khoảng từ 2 đến 3 tháng sau đó. Vì sau khi tiếp xúc

với vi khuẩn lao, hệ thống miễn dịch của cơ thể cần mất vài tuần để bắt đầu có

phản ứng. Nếu kết quả lần xét nghiệm thứ 2 vẫn là âm tính thì bạn có thể hoàn

toàn yên tâm mình không nhiễm bệnh.

+ Nếu kết quả xét nghiệm lần 2 là dương tính nghĩa là đã

nhiễm vi trùng lao: Đối với những trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện

thêm các phương pháp khám lâm sàng và cận lâm sàng để đưa ra chẩn đoán chính

xác về bệnh cũng như mức độ, tình trạng bệnh.

Chụp X-quang để nhận biết rõ tổn thương phổi

- Xét nghiệm Quantiferon: Mẫu xét nghiệm là máu đường tĩnh mạch của người bệnh. Kết

quả xét nghiệm sẽ cho biết về phản ứng của hệ thống miễn dịch kháng lại vi khuẩn

lao như thế nào.

- Xét nghiệm Gene Xpert: Không chỉ giúp chẩn đoán có nhiễm bệnh hay không, kết quả của xét nghiệm này còn cho biết số lượng vi khuẩn và xác định người bệnh có thuốc dạng lao kháng thuốc hay không.

- Cấy Lao MGIT: Thường cho kết quả trong khoảng 10 ngày trong môi trường loãng, với môi trường đặc thì quá trình nuôi cấy có thể mất từ 6 đến 8 tuần mới cho kết quả. Với kết quả nuôi cấy vi khuẩn lao trong môi trường đặc biệt này, có thể xác định chắc chắn người bệnh có nhiễm lao hay không.

- Chụp X-quang phổi, chụp CT phổi: Để thấy rõ những tổn thương và xác định lao phổi có đang tiến triển hay không chẳng hạn như những nốt thâm nhiễm, xơ hang,...

- Xét nghiệm AFB: Các trường hợp nghi ngờ mắc lao đều cần thực hiện xét nghiệm soi đờm trực tiếp 2 đến 3 mẫu.

+ Lao phổi AFB dương tính khi:

• Có ít nhất 2 mẫu đờm khác nhau dương tính.
• Một mẫu đờm dương tính và xác định có tổn thương lao trên kết quả chụp X-quang phổi.
• Một mẫu đờm AFB dương tính và kết quả nuôi cấy cũng dương tính.

+ Xét nghiệm AFB âm tính khi:

Thực hiện xét nghiệm đờm AFB 2 lần, mỗi lần cách nhau trong thời gian 3 tuần và cho kết quả âm tính. Kết quả chụp X-quang cho thấy tổn thương lao đang tiến triển. Kết quả nuôi cấy vi trùng lao dương tính.

Người bệnh cũng cần lưu ý: Không nên quá hoang mang và lo lắng nếu kết quả xét nghiệm lao phổi là dương tính. Một số trường hợp mới nhiễm thì vi trùng lao phổi thường chưa phát triển. Tuy nhiên, điều này cho thấy, bạn vẫn có nguy cơ nhiễm bệnh lao phổi trong tương lai. Do đó, người bệnh cần tuyệt đối tuân theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ.

3. Bệnh ho lao gây ra những biến chứng nguy hiểm như thế nào?

Nếu không nhận biết sớm các triệu chứng ho lao và điều trị kịp thời, người bệnh có thể gặp phải một số biến chứng như sau:

- Tràn dịch, tràn khí màng phổi: Nếu tràn dịch và tràn khí quá nhiều sẽ ép phổi lại, thu hẹp thể tích phổi dẫn tới không thể cung cấp đủ khí. Do đó, người bệnh sẽ dễ bị ngạt thở, tử vong. Những trường hợp này cần được xử lý càng sớm càng tốt.

- Lao thanh quản: Khi gặp phải biến chứng lao thanh quản, bệnh nhân thường có biểu hiện khàn tiếng, khó nuốt, hay bị đau tai, có biểu hiện loét dây thanh âm. Bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân thực hiện xét nghiệm đờm trực khuẩn Koch.

- Nấm Aspergillus phổi: Một số trường hợp đã chữa khỏi ho lao nhưng vẫn có thể để lại các hang. Về sau, những hang này có thể bị nhiễm nấm dẫn tới ho ra máu, thậm chí là tử vong.

- Rò thành ngực: Thường gặp ở những bệnh nhân không được điều trị sớm, không dùng đủ thuốc điều trị hoặc vi khuẩn lao kháng thuốc.

4. Phương pháp phòng bệnh ho lao

Dưới đây là một số cách phòng bệnh ho lao:

- Tiêm phòng vắc xin: Đây là cách đơn giản nhưng có thể mang lại hiệu quả cao. Các đối tượng nên tiêm phòng:

• Tất cả trẻ sơ sinh, bao gồm cả trẻ đẻ non đều cần tiêm phòng vắc xin BCG,
• Trẻ em ngoài tuổi sơ sinh đến 1 tuổi cũng cần tiêm phòng nếu chưa bị nhiễm trực khuẩn lao.
• Tất cả trẻ em trên 1 tuổi và người lớn có nguy cơ mắc bệnh lao chẳng hạn như nhân viên y tế, người thường làm việc trong lò mổ, tiếp xúc với động vật dễ mắc bệnh lao, người làm việc trong các cơ sở cho người tị nạn
• Khách du lịch chưa bị nhiễm lao cũng nên tiêm phòng.

- Đeo khẩu trang: Phương pháp này dễ thực hiện nhưng lại có thể phòng tránh ho lao và nhiều bệnh về đường hô hấp khác. Trong trường hợp phải tiếp xúc với người bệnh thì bạn càng cần phải đeo khẩu trang.

Tiêm vắc xin phòng ngừa ho lao

- Thường xuyên rửa tay và giữ thói quen che miệng khi hắt hơi.

- Không nên dùng chung đồ với người khác.

- Thường xuyên vệ sinh không gian sống.

- Thăm khám sức khỏe định kỳ.

Trên đây là hướng dẫn về cách nhận biết triệu chứng ho lao và cách phòng bệnh hiệu quả. Nếu thấy cơ thể có biểu hiện bất thường, bạn nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị ho lao kịp thời. Trong quá trình điều trị, cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ để hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng bệnh.

Chuyên khoa Hô hấp của MEDLATEC là nơi quy tụ các chuyên gia đầu ngành và được đầu tư hệ thống máy móc hiện đại để phục vụ trong chẩn đoán và điều trị bệnh. MEDLATEC cũng luôn chú trọng đến vấn đề khử trùng không gian phòng khám để hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm chéo. Do đó, bạn có thể hoàn toàn yên tâm khi lựa chọn MEDLATEC.