Mô phân sinh ở thực vật là gì

Bài 34. SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

I. KHÁI NIỆM

- Sinh trưởng của thực vật là quá trình tăng về khích thước [chiều dài, đường kính, bề ngang] của cơ thể do tăng số lượng và khích thước của tế bào.

- Ví dụ: Sự tăng vế số lượng lá trên cây, sự dài ra của rễ, tăng kích thước của cánh hoa,.. Cây đậu tương lúc mới nảy mầm dài 3 cm, sau hai tuần có thể dài 30 cm.

[Ảnh: Internet]

II. SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH TRƯỞNG THỨ CẤP Ở THỰC VẬT

1. Mô phân sinh

- Mô phân sinh là nhóm các tế bào chưa phân hóa, duy trì được khả năng nguyên phân.

- Khi qua giai đoạn non trẻ, sự sinh trưởng của thực vật đa bào bị hạn chế trong mô phân sinh.

- Mô phân sinh bao gồm: mô phân sinh đỉnh, mô phân sinh bên và mô phân sinh lóng.

+ Mô phân sinh đỉnh: nằm ở vị trí đỉnh của thân và rễ, có chức năng hình thành nên quá trình sinh trưởng sơ cấp của cây, làm gia tăng chiều dài của thân và rễ. Mô phân sinh đỉnh có cả ở cây Một lá mầm và cây Hai lá mầm.

+ Mô phân sinh bên: phân bố theo hình trụ và hướng ra phần ngoài của thân, có chức năng tạo ra sự sinh trưởng thứ cấp nhằm tăng độ dày [đường kính] của thân. Mô phân sinh bên chỉ có ở cây Hai lá mầm.

+ Mô phân sinh lóng: nằm ở vị trí các mắt của vỏ thân, có tác dụng gia tăng sinh trưởng chiều dài của lóng [hay các vị trí khác với đỉnh thân]. Mô phân sinh lóng chỉ có ở cây Một lá mầm.

2. Sinh trưởng sơ cấp

- Xảy ra ở cây thuộc lớp Một lá mầm và lớp Hai lá mầm.

- Sinh trưởng sơ cấp là sự sinh trưởng của thân và rễ theo chiều dài do hoạt động của mô phân sinh đỉnh thân và đỉnh rễ.

3. Sinh trưởng thứ cấp

- Xảy ra chủ yếu ở thực vật Hai lá mầm.

- Sinh trưởng thứ cấp là sinh trưởng theo đường kính của thân, làm tăng bề ngang [độ dày] của thân và rễ do hoạt động nguyên phân của mô phân sinh bên. Hai mô phân sinh bên bao gồm tầng phát sinh mạch dẫn và tầng phát sinh vỏ.

- Sinh trưởng thứ cấp tồn tại trong cây gỗ lâu năm và hình thành nên thân gỗ lớn với nhiều vòng gỗ và lớp bần bên ngoài gọi là vỏ thân cây.

- Cấu tạo thân cây gỗ:

+ Phần vỏ bao quanh phần thân.

+ Phần gỗ: Gỗi lõi [ròng] màu sẫm nằm ở trung tâm của thân, gồm các lớp tế bào mạch gỗ thứ cấp già, vận chuyển nước và muối khoáng. Gỗ giác màu sáng, nằm kế tiếp gỗ lõi, gồm các lớp mạch gỗ thứ cấp trẻ, vận chuyển nước và muối khoáng chủ yếu.

- Vòng gỗ hàng năm: do tầng sinh mạch tao ra nhiều mạch gỗ xếp thành vòng đồng tâm có độ dày mỏng khác nhau.

III. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG.

1. Nhân tố bên trong

- Đặc điểm di truyền: Cây Một lá mầm chỉ có sinh trưởng sơ cấp, cây Hai lá mầm có cả sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp.

- Các thời kì sinh trưởng của giống, loài.

- Hoocmôn thực vật điều tiết tốc độ sinh trưởng.

2. Nhân tố bên ngoài

- Nhiệt độ: Ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng của thực vật, tùy từng loại cây có nhiệt độ thích hợp khác nhau. Ví dụ: những cây rau màu vụ đông [su hào, bắp cải,..] thích hợp với điều kiện lạnh hơn.

- Hàm lượng nước: Tế bào thực vật sinh trưởng thích hợp với độ ẩm cao, trên 90%.

- Ánh sáng: Ảnh hưởng tới quang hợp do đó ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây, có thể gây nên sự biến đổi hình thái của cây [cây bị vàng lá,..]

- Ôxi: Ôxi ảnh hưởng đến hoạt động hô hấp do đó ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây.

- Dinh dưỡng khoáng: Ảnh hưởng tới quang hợp do đó ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây, gây nên sự biến đổi hình thái của cây [cây bị còi cọc, vàng lá,..]

  • Mô phân sinh
    • Ý nghĩa của thuật ngữ
    • Đặc điểm của mô phân sinh trong thực vật
    • Các loại mô phân sinh
    • Mô phân sinh và Mụn cây [Gall]
    • Có liên quan:

Trong thực vật học, thuật ngữ mô phân sinh có nghĩa là các mô sống chứa các tế bào không phân hóa, chúng là các khối xây dựng trong các cấu trúc của cây trồng. Khu vực mà các tế bào này tồn tại được gọi là mô phân sinh. Vùng này chứa các tế bào phân chia một cách tích cực và tạo ra các cấu trúc đặc biệt như lớp cambium, chồi lá và hoa, và các đầu rễ và chồi. Về bản chất, các tế bào trong mô phân sinh là thứ mà cho phép cây trồng tăng chiều dài và chu vi của nó.

Ý nghĩa của thuật ngữ

Thuật ngữ mô phân sinh được giới thiệu vào năm 1858 bởi Karl Wilhelm von Nägeli [1817-1891] trong cuốn sách “Những đóng góp cho Khoa học thực vật học”. Thuật ngữ này được chuyển thể từ từ “merizein” của Hy Lạp, có nghĩa là “phân chia”, một sự ám chỉ đến chức năng của các tế bào trong mô phân sinh.

Đặc điểm của mô phân sinh trong thực vật

Các tế bào trong mô phân sinh có một số đặc điểm riêng:

  • Các tế bào trong các mô phân sinh có khả năng tự tái tạo, để mỗi lần chúng phân chia, một tế bào vẫn giống hệt với tế bào gốc trong khi tế bào kia có thể chuyên hóa trở thành một phần của cấu trúc khác. Do đó mô phân sinh sẽ tự duy trì.
  • Trong khi các mô thực vật khác có thể được tạo ra từ cả tế bào sống và chết, các tế bào mô phân sinh đều sống và chứa một tỷ lệ lớn chất lỏng đặc sệt.
  • Khi thực vật bị thương, các tế bào mô phân sinh không phân hóa có trách nhiệm chữa lành vết thương thông qua quá trình chuyên hóa.

Các loại mô phân sinh

Có ba loại mô phân sinh, phân loại theo nơi chúng xuất hiện trong cây: ngọn [ở đầu], lớp xen kẽ [ở giữa] và phần bên [ở hai bên].

Các mô phân sinh ngọn cũng được gọi là mô phân sinh chính, bởi vì chúng hình thành thân chính của cây, cho phép sự phát triển theo chiều dọc của thân, chồi và rễ. Mô phân sinh chính là thứ đưa một chồi của cây hướng lên bầu trời và rễ mọc vào đất.

Mô phân sinh phần bên được gọi là mô phân sinh thứ cấp vì chúng là chịu trách nhiệm cho sự gia tăng chu vi. Mô phân sinh thứ cấp là những gì làm tăng đường kính thân cây và cành cây, cũng như mô tạo thành vỏ cây.

Mô phân sinh lớp xen kẽ chỉ xảy ra ở thực vật một mầm — bao gồm cỏ và tre. Các mô xen kẽ nằm ở các đốt của những cây này cho phép các cành mọc lại. Đây là mô xen kẽ làm lá cỏ phát triển nhanh trở lại sau khi bị cắt hoặc bị động vật ăn.

Mô phân sinh và Mụn cây [Gall]

Mụn cây là sự tăng trưởng bất thường xảy ra trên lá, cành, hoặc nhánh cây và các loại cây khác. Chúng thường xảy ra khi bất kỳ một trong số khoảng 1500 loài côn trùng và ve tương tác với mô phân sinh.

Mụn cây là nơi côn trùng đẻ trứng và ăn các mô phân sinh của cây chủ tại những thời điểm quan trọng. Ví dụ, một con ong bắp cày trong mụn cây có thể đẻ trứng trong các mô thực vật giống như lá đang mở hoặc chồi đang kéo dài. Bằng cách tương tác với mô phân sinh của cây, côn trùng tận dụng thời gian phân chia tế bào hoạt động để bắt đầu hình thành mụn cây. Lớp vỏ của cấu trúc mụn cây rất cứng, cung cấp sự bảo vệ cho ấu trùng ăn các mô thực vật bên trong. Mụn cây cũng có thể được gây ra bởi vi khuẩn hoặc virus lây nhiễm sang các mô phân sinh.

Mụn cây có thể khó coi, thậm chí biến dạng, trên thân cây và lá cây, nhưng chúng hiếm khi giết chết cây.

Hi vọng bài viết trên sẽ cung cấp cho bạn những thông tin thú vị.

Dịch vụ diệt côn trùng Việt Thành

Tin liên quan

Chủ Đề