“Chúng em không biết học nhiều môn như Vật lý, Lịch sử, thậm chí là nhiều nội dung trong môn Toán và môn Văn để làm gì? Liệu những môn học này có giúp cho cuộc sống và tương lai của mình hay không?”, nhiều học sinh [HS] Trường THPT Mạc Đĩnh Chi [TPHCM] đưa ra câu hỏi tại chương trình Tư vấn học đường 2013 “Tự tin bước vào năm học mới” do chuyên đề VTM [Văn - Thể - Mỹ] báo Giáo dục TPHCM kết hợp phối hợp với 6 trường THPT tổ chức.
Học Lý để ném bạn... cho chuẩn
Khi hỏi môn học đáng sợ nhất, hàng trăm học trò đồng loạt giơ tay biểu quyết cho môn Vật lý. Nhiều HS cho hay, môn Lý quá khó làm các bạn mất hứng thú, đồng thời cũng không nắm hết được vai trò của môn học này.
Thầy Mộng Linh, giáo viên Lý tại Trường THPT Mạc Đĩnh Chi cho rằng kiến thức môn Lý ứng dụng rất nhiều trong cuộc sống hàng ngày. Với lứa tuổi học trò, trong giờ học các bạn rất khoái ném phấn vào người khác. Anh chàng thích cô bạn nào đó hay cô gái ghét cậu bạn nào cũng khoái ném phấn cho bõ tức.
Học sinh Trường THPT Mạc Đĩnh Chi, TPHCM hứng thú với giải đáp về mục đích và phương pháp học tập từ các giáo viên, chuyên gia tại chương trình Tư vấn học đường 2013.
“Bạn phải căn được chiều dài giữa hai điểm, trọng lượng và tốc độ của viên phấn thì mới ném trúng mục tiêu được. Không nắm được những thông số này, ném đến lần thứ 3 vẫn trượt thì chẳng những bị “đối phương” phát hiện mà còn bị thầy... bắt ngay tại trận. Vậy học Lý có ích hay không?”, thầy Linh hóm hỉnh.
Dẫn chứng về “tác dụng của học Lý” gần gũi, dễ hiểu với tuổi học trò mà thầy Linh đưa ra làm hàng ngàn HS vỗ tay cuồng nhiệt. Tác dụng của việc học gắn liền trong sinh hoạt, cuộc sống hàng ngày nhưng không phải học trò nào cũng nhận ra. Thế nên nhiều HS hiện nay có suy nghĩ mình đang phải học, bị học chứ chưa thấy được rằng việc được đến trường tiếp thu kiến thức là điều hết sức cần thiết.
“Đỉnh núi cao nhất thế giới Everest có chiều cao bao nhiêu?”, chuyên gia tâm lý Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu [ĐH Sư phạm TPHCM] đưa ra câu hỏi. Một nữ sinh nhanh chóng trả lời: “Everest cao 8.848m so với mức nước biển”.
“Hoan hô bạn đã có câu trả lời đúng. Nhưng xin thưa, thông tin đó đã cũ, dưới tác động của sự biến đổi trái đất và mực nước biển, Everest đã cao thêm 8m. Bây giờ nếu ai hỏi các bạn Everest có chiều cao bao nhiêu thì đáp án sẽ là?”, sau khi cung cấp thông tin cho HS, thầy Hiếu tiếp tục đặt câu hỏi. Hàng ngàn HS cùng nhẩm tính rồi đồng thanh đưa ra đáp án mới là 8.856m.
“Các bạn tính toán rất nhanh nhưng các bạn đã bị... thầy bịp một cách quá dễ dàng bởi chiều cao hiện nay của Everest là 8.848m. Không học, không có kiến thức khi ra đời bạn sẽ dễ dàng bị người khác bịp là như vậy”, thầy Khắc Hiếu chia sẻ.
Đồng thời, chuyên gia này trả lời câu hỏi trước đó của một học trò "Học Văn để làm gì? Sao phải học những bài như Mảnh trăng cuối rừng, người ta yêu nhau mắc mờ gì đến mình?" - “Môn Văn nuôi dưỡng tâm hồn, để chúng ta phân biệt được cái đẹp, cái xấu, đồng thời giúp phát triển ngôn ngữ, tư duy. Học Mảnh trăng cuối rừng để hiểu thế nào là một tình đẹp, tình yêu thực sự thì bạn mới phân biệt được đâu là người yêu thương mình và đâu là... Sở Khanh”.
Ý nghĩa của các môn học khác như Toán, Hóa, Sử... đều được thầy cô lần lượt giải đáp một cách ví von, gần gũi và dễ hiểu với học trò. Thông qua đó, các em hiểu được rõ nét về mục đích của việc học và từng môn học cụ thể.
Biết cách học để bớt gian nan
Nhiều HS đưa ra là các em học rất nhiều, học thức đêm thức hôm, học đến... thâm quầng cả mắt nhưng hiệu quả lại chẳng bao nhiêu. Theo ThS Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu, vấn để ở chỗ các bạn chưa tìm được phương pháp học phù hợp.
Để các em hiểu rõ vai trò phương pháp học, 4 HS được mời lên tham gia trò... ném giấy. Mỗi em nhận một tờ giấy A4, làm bất kỳ cách nào trong vòng 10 giây để ném tờ giấy đi được xa nhất. Một em vì gấp gáp để nguyên tờ giấy ném, tờ giấy bay ngược trở về đúng vị trí cũ; một HS nhanh tay gấp chiếc máy bay, tờ giấy bay được 3m; hai em còn lại vò tờ chặt tờ giấy rồi mới ném đi nên ném được xa nhất.
Qua trò chơi này, Th.S Hoàng Khắc Hiếu phân tích, các em có các phương tiện, nội dung học tập giống nhau nhưng nếu không chọn được phương pháp thông minh, hợp lý thì sẽ không đưa lại kết quả như mong muốn. Muốn kết quả học tập tốt HS cần hiểu về yêu cầu của từng môn học, hiểu về bản thân mình để chủ động đưa ra phương pháp tốt nhất. Khi đó việc học sẽ nhẹ nhàng hơn chứ không còn nan giải, đáng sợ.
Sau khi diễn ra tại TPHCM, chương trình Tư vấn học đường 2013 sẽ tiếp tục được tổ chức tại Vũng Tàu với sự tham gia của các chuyên gia tâm lý và sức khỏe nhằm trang bị kỹ năng sống cho học trò bậc THPT.
Hoài Nam
Câu hỏi: Tại sao học Vật lý?
Tại sao bạn nên nghiên cứu vật lý? Việc sử dụng giáo dục vật lý là gì? Nếu bạn không định trở thành một nhà khoa học, bạn vẫn cần phải hiểu về vật lý?
Câu trả lời:
Trường hợp Khoa học
Đối với nhà khoa học [hoặc nhà khoa học đầy tham vọng], câu hỏi về lý do tại sao nghiên cứu khoa học không cần phải được trả lời. Nếu bạn là một trong những người có khoa học, thì không cần phải giải thích. Có thể bạn đã có ít nhất một số kỹ năng khoa học cần thiết để theo đuổi sự nghiệp như vậy, và toàn bộ điểm học tập là đạt được các kỹ năng mà bạn chưa có.
Tuy nhiên, đối với những người không theo đuổi nghề nghiệp trong khoa học, hoặc trong công nghệ, nó thường xuyên có thể cảm thấy như thể các khóa học khoa học của bất kỳ sọc nào là một sự lãng phí thời gian của bạn. Các khóa học trong khoa học vật lý, đặc biệt, có xu hướng tránh được bằng mọi giá, với các khóa học về sinh học thay thế cho các yêu cầu khoa học cần thiết.
Lập luận ủng hộ "hiểu biết khoa học" được đưa ra trong cuốn sách năm 2007 của tạp chí James Trefil Tại sao Khoa học? , tập trung vào các lập luận từ công dân, thẩm mỹ, và văn hóa để giải thích lý do tại sao một sự hiểu biết rất cơ bản về các khái niệm khoa học là cần thiết cho các nhà khoa học phi.
Những lợi ích của giáo dục khoa học có thể được thấy rõ trong mô tả khoa học này bởi nhà vật lý lượng tử nổi tiếng Richard Feynman :
Khoa học là một cách để dạy làm thế nào một điều gì đó được biết đến, những gì không được biết đến, ở mức độ nào mọi thứ được biết [không biết gì cả], cách xử lý nghi ngờ và không chắc chắn, quy tắc chứng cứ là gì, suy nghĩ thế nào những điều để đánh giá có thể được thực hiện, làm thế nào để phân biệt sự thật từ gian lận, và từ hiển thị.
Câu hỏi sau đó sẽ trở thành [giả sử bạn đồng ý với thành tích của cách suy nghĩ trên] cách thức suy nghĩ khoa học này có thể truyền đạt đến dân số như thế nào. Cụ thể, Trefil trình bày một tập hợp các ý tưởng lớn có thể được sử dụng để hình thành cơ sở của kiến thức khoa học này ... nhiều trong số đó là những khái niệm cơ bản vững chắc.
Trường hợp vật lý
Trefil đề cập đến cách tiếp cận "vật lý đầu tiên" được trình bày bởi nhà khoa học đoạt giải Nobel Leon Lederman năm 1988 trong các cải cách giáo dục tại Chicago. Phân tích của Trefil là phương pháp này đặc biệt hữu ích cho các học sinh lớn tuổi [tức là học sinh trung học], trong khi ông tin rằng chương trình học sinh học đầu tiên truyền thống phù hợp hơn cho các học sinh [tiểu học và trung học cơ sở].
Tóm lại, cách tiếp cận này nhấn mạnh ý tưởng rằng vật lý là nền tảng cơ bản nhất của khoa học. Hóa học được áp dụng vật lý, sau khi tất cả, và sinh học [trong đó là hình thức hiện đại, ít nhất] là cơ bản áp dụng hóa học. Tất nhiên, bạn có thể mở rộng ra ngoài vào các lĩnh vực cụ thể hơn ... động vật học, sinh thái học, và di truyền học là tất cả các ứng dụng khác của sinh học, ví dụ.
Nhưng vấn đề là tất cả khoa học về nguyên tắc có thể được giảm xuống các khái niệm vật lý cơ bản như nhiệt động lực học và vật lý hạt nhân. Trên thực tế, đây là cách vật lý được phát triển trong lịch sử: các nguyên lý cơ bản của vật lý được Galileo xác định trong khi sinh học vẫn bao gồm các lý thuyết khác nhau về thế hệ tự phát.
Do đó, nền tảng một nền giáo dục khoa học trong vật lý có ý nghĩa hoàn hảo, bởi vì nó là nền tảng của khoa học.
Từ vật lý, bạn có thể mở rộng tự nhiên thành các ứng dụng chuyên biệt hơn, từ nhiệt động lực học và vật lý hạt nhân thành hóa học, ví dụ, và từ nguyên tắc vật lý và vật lý thành kỹ thuật.
Con đường không thể được theo dõi một cách suôn sẻ ngược lại, từ một kiến thức về sinh thái học thành một kiến thức về sinh học thành một kiến thức về hóa học và vân vân. Danh mục phụ nhỏ hơn của kiến thức bạn có, ít hơn nó có thể được khái quát hóa. Kiến thức tổng quát hơn, càng có nhiều khả năng áp dụng cho các tình huống cụ thể. Như vậy, kiến thức cơ bản về vật lý sẽ là kiến thức khoa học hữu ích nhất, nếu ai đó phải chọn lĩnh vực nào để nghiên cứu.
Và tất cả điều này có ý nghĩa, bởi vì vật lý là nghiên cứu về vật chất, năng lượng, không gian và thời gian, không có thứ gì tồn tại để phản ứng hoặc phát triển hoặc sống hay chết.
Toàn bộ vũ trụ được xây dựng dựa trên các nguyên tắc được tiết lộ bởi một nghiên cứu vật lý.
Tại sao các nhà khoa học cần giáo dục phi khoa học
Trong khi về chủ đề giáo dục toàn diện, tôi cho rằng tôi cũng chỉ ra rằng lập luận ngược lại giữ vững mạnh: ai đó đang nghiên cứu khoa học cần có khả năng hoạt động trong xã hội, và điều này liên quan đến hiểu biết toàn bộ văn hóa [không chỉ văn hóa kỹ thuật] có liên quan. Vẻ đẹp của hình học Euclide không phải là đẹp hơn những lời của Shakespeare ... nó chỉ đẹp theo một cách khác.
Theo kinh nghiệm của tôi, các nhà khoa học [và các nhà vật lý đặc biệt] có xu hướng được làm tròn khá tốt theo sở thích của họ. Ví dụ kinh điển là nghệ sĩ điêu khắc vĩ cầm của vật lý, Albert Einstein . Một trong số ít ngoại lệ có lẽ là sinh viên y khoa, những người thiếu đa dạng hơn do hạn chế về thời gian hơn là thiếu sự quan tâm.
Một nắm vững về khoa học, mà không có bất kỳ nền tảng nào trong phần còn lại của thế giới, cung cấp ít sự hiểu biết về thế giới, hãy để một mình đánh giá cao về nó. Các vấn đề chính trị hoặc văn hóa không đưa ra trường hợp trong một số loại chân không khoa học, nơi mà các vấn đề lịch sử và văn hóa không cần phải tính đến.
Trong khi tôi biết nhiều nhà khoa học cảm thấy rằng họ có thể đánh giá khách quan thế giới một cách hợp lý, khoa học, thực tế là các vấn đề quan trọng trong xã hội không bao giờ liên quan đến các câu hỏi khoa học thuần túy. Chẳng hạn, Dự án Manhattan không hoàn toàn là một doanh nghiệp khoa học, mà còn nêu rõ các câu hỏi mở rộng ra xa khỏi lĩnh vực vật lý.
Nội dung này được cung cấp với sự hợp tác của Hội đồng 4-H Quốc gia. Các chương trình khoa học 4-H cung cấp cho giới trẻ cơ hội tìm hiểu về STEM thông qua các hoạt động và dự án thú vị, thực hành. Tìm hiểu thêm bằng cách truy cập trang web của họ.