Ho là một triệu chứng thường gặp gây khó chịu cho người bệnh. Hơn nữa ho kéo dài còn có thể là triệu chứng của nhiều bệnh nguy hiểm. Cùng tìm hiểu 8 nguyên nhân gây ho dai dẳng thường gặp.
Ho là triệu chứng, không phải là bệnh. Đó là một cách để cơ thể bảo vệ đường hô hấp khi khí quản bị kích thích hay viêm, giúp loại bỏ các chất nhầy làm nghẽn khí quản, cải thiện luồng không khí để bạn hít thở dễ dàng hơn. Tuy nhiên, khi cơn ho đã kéo nhiều ngày, đây có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lý đường hô hấp.
Nhiễm trùng đường hô hấp trên
Nhiễm trùng đường hô hấp trên [URTI] là nguyên nhân phổ biến nhất gây ho. URTI thường là do nhiễm virus, đôi khi do nhiễm khuẩn. Nhiễm trùng do vi khuẩn thường kéo dài hơn một tuần. URTI do virus thường bắt đầu 2-3 ngày sau lần nhiễm đầu tiên, có thể kéo dài 6-7 ngày ở trẻ nhỏ và 3-14 ngày ở người lớn. Các triệu chứng khác của URTI gồm sốt, chảy nước mũi hoặc hắt hơi, đau đầu, mệt mỏi.
Chảy dịch mũi sau
Khi cơ thể sản sinh ra lượng chất nhầy quá mức, hiện tượng chảy dịch mũi sau có thể xảy ra. Chất nhờn chảy xuống phía sau cổ họng, kích thích dây thần kinh và các thụ thể gây ho. Đây là một tác dụng phụ thường gặp của dị ứng và nhiễm virus.
Loại ho này sẽ có đờm hoặc không có đờm, thường nặng hơn vào ban đêm. Bạn có thể cảm thấy ngứa cổ, hắt hơi, mắt ngứa và chảy nước, cũng như bị nổi chàm nếu nguyên nhân là do dị ứng.
Hen suyễn
Bệnh hen suyễn là một bệnh mãn tính ảnh hưởng đến đường hô hấp, gây viêm khí quản và vì thế hạn chế luồng không khí vào trong phổi. Một số nguyên nhân khác của cơn hen suyễn có thể là phấn hoa, lông thú, khói thuốc, khí thải và một số thực phẩm nhất định. Ho hen thường kèm theo thở khò khè và tức ngực, đôi lúc nặng hơn vào ban đêm hay sau khi tập thể dục.
Trào ngược dạ dày thực quản
Ợ nóng hay bệnh trào ngược dạ dày thực quản [GERD] là nguyên nhân phổ biến nhất của ho mạn tính. Tình trạng này thường xảy ra khi axit từ dạ dày bị rò rỉ trở lại vào đường ống thực phẩm. Bệnh có thể trở nặng khi bạn nằm xuống vào buổi tối.
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính
Hút thuốc là nguyên nhân chính gây bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính [COPD]. Căn bệnh phổi phổ biến này gây cản trở luồng không khí và dẫn đến khó thở. Người bệnh có thể mắc một hoặc cả hai dạng chính - viêm phế quản mãn tính và khí thủng phổi.
Một trong những triệu chứng chính là cơn ho kèm nhiều đờm, đặc biệt là vào buổi sáng. Các triệu chứng khác gồm khó thở, thở khò khè và mệt mỏi.
Ho do thuốc
Nếu đang dùng thuốc cho bệnh cao huyết áp, bạn cũng có khả năng bị ho. Một nhóm thuốc, được gọi là chất ức chế ACE, hiệu quả cho điều trị huyết áp cao, nhưng lại có tác dụng phụ là gây ho khan cho khoảng 20% bệnh nhân.
Viêm phổi
Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng thông thường, các triệu chứng gồm sốt kèm cảm giác ớn lạnh và run rẩy, khó thở và ho. Bạn có thể mắc viêm phổi từ nơi làm việc hoặc trường học, hoặc đôi khi ngay cả trong bệnh viện. Bệnh nhiễm trùng này có thể do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Bất cứ ai cũng có thể bị viêm phổi, nhưng bệnh đặc biệt nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người già.
Ho gà
Ho gà có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, đến thanh thiếu niên và người trưởng thành. Các triệu chứng xuất hiện sau khi nhiễm trùng khoảng 5-10 ngày.
Các triệu chứng ban đầu bao gồm sổ mũi, ho nhẹ, ngừng thở ở trẻ sơ sinh và sốt nhẹ. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, các triệu chứng có thể trở nặng, gồm co giật, ho nhanh, nôn trong hoặc sau khi ho và mệt mỏi. Tuy nhiên, để xác định được nguyên nhân gây ho kéo dài, bạn cần gặp bác sĩ để được thăm khám và tư vấn cụ thể.
Liên hệ ngay để được tư vấn và đặt lịch: 1900 969 638 hoặc 024 2214 7777.
| THS. BS. TRẦN THỊ THÚY TƯỜNG Giảng viên phân môn Hô Hấp ĐHYD TPHCM Phòng khám Đa Khoa Ngọc Minh |
I. Ho kéo dài là gì ?
Tất cả mọi người chúng ta điều từng ho, ho không phải lúc nào cũng có hại mà nó còn là phản xạ quan trọng giúp loại bỏ các chất nhày, chất độc hại, cũng như các dị vật và nhiễm khuẩn từ đường thở. Khi ho kéo dài là biểu hiện của bệnh lý nhưng không phải chỉ tại cơ quan hô hấp mà có thể do nhiều cơ quan khác gây ra
Vì vậy điều quan trọng là tìm ra nguyên nhân gây ho, sử dụng thuốc ho không đúng sẽ kéo dài thời gian bệnh hơn và gây nhiều hậu quả nghiêm trọng.
Ho cấp tính thường kéo dài tối đa không quá 3 tuần, bán cấp từ 3-8 tuần, được gọi là kéo dài khi ho trên 8 tuần.
Sau đây tôi sẽ trình bày một số nguyên nhân phổ biến gây ho kéo dài tại Việt Nam.
II. Các nguyên nhân phổ biến của ho kéo dài
1. Lao phổi: đây là nguyên nhân khá phổ biến tại Việt Nam, nhiều khi chỉ xuất hiện với triệu chứng ho đơn độc.
Gợi ý nhiễm lao khi: – Ho khan hoặc có đàm trên 2 tuần – Sốt nhẹ về chiều – Đổ mồ hôi đêm – Mệt mỏi, chán ăn, sụt cân
– Có thể kèm ho ra máu
2. Hội chứng ho đường hô hấp trên hay hội chứng chảy nước mũi sau
Ở các nước Tây Âu đây là nguyên nhân hàng đầu gây ho kéo dài Gợi ý bệnh khi: người bệnh thường xuyên phải đằng hắng để làm sạch chất tiết ở mũi họng, có thể làm thay đổi giọng nói, gây khàn giọng do nghẹt mũi và sung huyết mũi, đôi lúc bệnh nhân không có dấu hiệu gì ngoài ho. Xác định khi loại trừ các bệnh lý nguy hiểm khác.
Nguyên nhân của chảy nước mũi sau thường do dị ứng, viêm mũi vận mạch, viêm mũi xoang mạn.
3. Trào ngược dạ dày thực quản:
Đây là bệnh lý của đường tiêu hóa nhưng lại biểu hiện bằng triệu chứng của đường hô hấp, nên thường dễ bị bỏ sót.
Ngoài ho có thể có một số dấu hiệu kèm theo như: nóng rát sau xương ức, có vị chua ở miệng, ợ chua, ợ nóng, đau ngực, có thể khàn giọng, thay đổi giọng nói, đau họng, do viêm dây thanh âm sau, ho thường xuất hiện nhiều về đêm. Tuy nhiên khoảng 40% số người mắc bệnh không có các triệu chứng trên.
4. Hen phế quản
Đây là nguyên nhân thường gặp tiếp theo của ho mạn, ngoài ho kéo dài còn có các triệu chứng kèm theo như: khò khè, khó thở, nặng ngực triệu chứng xuất hiện nhiều về đêm và sáng sớm. Hen nên xem xét ở những bệnh nhân có tiền căn dị ứng hoặc gia đình có người bị hen. Ho liên quan đến hen thường theo mùa, hoặc khi tiếp xúc với lạnh, bụi, nấm mốc, không khí khô, nước hoa, phấn hoa…
Để giúp hổ trợ chẩn đoán bệnh nhân nên được đo hô hấp ký và FNO.
5. Ho sau nhiễm trùng
Đây là nguyên nhân phổ biến trong ho bán cấp, chiếm khoảng 11%-25% ho mạn. Ho dai dẵng chiếm khoảng 25%-50% sau nhiễm Mycoplasma pneumonia, Chlamydophila pneumoniae, Bordetella pertussis. Ho có thể kéo dài vài tuần, đến vài tháng dù đã hết nhiễm trùng.
6. Thuốc điều trị tăng huyết áp [Nhóm thuốc ức chế men chuyển]
Đây là nhóm thuốc được dùng trong điều trị tăng huyết áp và một số bệnh lý tim mạch, tỉ lệ ho chiếm khoảng 2-33% trong số các bệnh nhân dùng thuốc. Thường xuất hiện sau một tuần điều trị, có khi sau vài giờ, một số bệnh nhân có thể khởi phát trễ hơn đến 6 tháng sau sử dụng thuốc. Ho khan, kèm cảm giác ngứa ở cổ họng
Thường hết triệu chứng sau khi ngưng thuốc 4 ngày, có thể đến 4 tuần
7. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính [COPD]
Xuất hiện chủ yếu ở bệnh nhân có hút thuốc lá, chỉ có một số ít do phơi nhiễm với các chất gây viêm mạn đường thở như khói và bụi. Có thể ho khan hoặc ho đàm, đàm trong COPD thường trắng trong, đổi màu khi có nhiễm trùng kèm theo.
Hô hấp ký giúp chẩn đoán xác định tình trạng tắc nghẽn đường thở trong ho mạn.
8. Dãn phế quản
Đây là một nguyên nhân phổ biến gây ho đàm mạn tính, số lượng đàm thường nhiều, có thể kèm ho ra máu, khó thở. Tại Việt Nam bệnh thường là di chứng của lao phổi đã điều trị khỏi trước đó.
XQ phổi và CT ngực giúp xác định bệnh này
9. Ung thư phổi
Ung thư phế quản chỉ chiếm khoảng 2% trong các nguyên nhân ho mạn Ung thư phế quản nên được xem xét ở những bệnh nhân đang hút hoặc đã ngưng hút có các triệu chứng nghi nghờ sau đây: – Ho mới xuất hiện hay thay đổi tình trạng ho mạn do hút thuốc lá gần đây – Ho trên một tháng khi đã ngừng hút thuốc lá
– Ho ra máu.
III. KẾT LUẬN
Ho kéo dài là một triệu chứng phổ biến trong cộng đồng, đây là biểu hiện bệnh lý không chỉ của riêng đường thở. Nên bệnh nhân cần nhanh chóng đến các cơ sở y tế để xác định nguyên nhân, không nên chủ quan mua thuốc ho ở tiệm thuốc, để bệnh kéo dài không có lợi cho việc điều trị sau này.
Để tư vấn thêm hay đặt lịch khám gặp tác giả xin vui lòng gọi số 08 62643637.
Nguyên nhân gây ho kéo dài
ThS.BS Trần Thị Thúy Tường
Giảng viên Bộ môn Nội hô hấp Trường Đại Học Y Dược TPHCM
Trung tâm điều trị bệnh hô hấp Phổi Việt
Ho là một phản xạ nhằm tống các vật lạ, chất tiết, vi sinh vật… ra khỏi đường hô hấp để bảo vệ đường hô hấp. Ho được xem là cấp khi dưới 3 tuần, bán cấp 3-8 tuần, ho mạn tính khi kéo dài trên 8 tuần. Ho kéo dài thường do các nguyên nhân sau: Viêm mũi xoang , hen suyễn, trào ngược dạ dày thực quản , viêm phế quản mạn, dãn phế quản , Lao, bệnh phổi tăng eosinophil không do suyển ,ung thư phổi, thuốc hạ áp. Vì có khá nhiều nguyên nhân gây ho mạn tính, nên chúng ta cần đi khám bác sĩ chuyên khoa hô hấp để xác định đúng bệnh và điều trị phù hợp. Các xét nghiệm giúp chẩn đoán bệnh tùy theo từng nguyên nhân thường là: công thức máu, X quang phổi, Đo chức năng hô hấp, nội soi dạ dày, CT ngực...
1. Viêm mũi xoang: Là nguyên nhân khá phổ biến của ho kéo dài
Triệu chứng: ho kéo dài thường do chảy nước mũi sau, sổ mũi, hay có cảm giác chất lỏng nhỏ giọt vào mặt sau cổ họng, một số trường hợp người bệnh không có cảm giác gì.
Xét nghiệm: chụp X Quang , hoặc CT có thể thấy dày thành các xoang, tuy nhiên không đặc hiệu.
2. Hen suyễn
Là nguyên nhân thứ hai gây ho kéo dài ở người lớn, và hàng đầu ở trẻ em.
Triệu chứng: ho do hen suyễn thường kèm với khó thở, khò khè từng cơn, đôi khi nó ho có thể biểu hiện duy nhất còn gọi là thể bệnh “hen suyển dạng ho”. Thường xuất hiện trên người hay có tiền căn dị ứng, hoặc gia đình có người bị hen suyễn.
Xét nghiệm chẩn đoán: Đo chức năng hô hấp
3. Trào ngược dạ dày thực quản:
Là nguyên nhân thường gặp thứ hai hoặc thứ ba của ho dai dẳng, xuất hiện khoảng 30-40 % bệnh nhân,
Triệu chứng gợi ý: hay ợ hơi, ợ nóng, hoặc cảm giác vị chua ở trong miệng. Tuy nhiên triệu chứng này vắng mặt trong hơn 40% bệnh nhân có ho là do trào ngược dạ dày thực quản.
Xét nghiệm: Đo nồng độ pH 24 giờ, hoặc nội soi dà dày giúp gợi ý nguyên nhân. Có thể chẩn đoán xác định dựa vào bệnh nhân hết ho sau điều trị thử với thuốc kháng tiết acid dạ dày sau 2 tuần.
4. Viêm phế quản tăng eosinophil không do suyễn:
Là nguyên nhân ngày càng được công nhận gây ra ho mạn tính chiếm khoảng 20-25 % các nguyên nhân gây ho mạn tính. Bệnh nhân thường có tiền căn dị ứng.
Chẩn đoán dựa vào có tăng lượng eosinophil trong đàm >3 %, không ghi nhận tình trạng tắt nghẽn đường hô hấp. Đáp ứng với điều trị corticoid hít
5. Nhiễm trùng đường hô hấp:
Nguyên nhân gây ho kéo dài do nhiễm trùng ở nước ta thường do lao phổi.
Triệu chứng gợi ý : Ho khạc đàm trên 2 tuần, có thể kèm ho ra máu tươi hoặc đàm vướng máu có thể từ ít đến nhiều, gầy sút, kém ăn, mệt mỏi, sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi đêm, đau ngực,nặng sẽ gây khó thở.
Chẩn đoán bằng: chụp X quang phổi và xét nghiệm đàm.
Bệnh có tính lây lan và để lại nhiều di chứng nên cần được phát hiện và điều trị sớm.
6. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
Triệu chứng : bệnh nhân thường có ho khạc đàm[màu trắng, nếu có nhiễm trùng đàm sẽ đổi màu] ít nhất một khoảng thời gian 3 tháng trong 2 năm liên tiếp, xảy ra ở người hút thuốc lá nhiều.
Xét nghiệm: X Quang phổi, đo chức năng hô hấp
7. Thuốc hạ áp nhóm ức chế men chuyển: thường được sử dụng trong cho các bệnh nhân tăng huyết áp, hoặc bệnh lý tim mạch
Triệu chứng: ho khan là triệu chứng phổ biến chiếm đến 15% bệnh nhân điều trị bằng nhóm thuốc này. Xuất hiện sau 1 tuần điều trị, hoặc có khi sáu tháng sau khi điều trị
Ho sẽ chấm dứt sau ngưng thuốc một đến bốn ngày.
8. Dãn phế quản:
Chiếm khoảng 4% nguyên nhân ho kéo dài:
Triệu chứng : ho đàm mạn, có thể kèm ho ra máu, hoặc khó thở thường là hậu quả của tình trạng nhiễm trùng hô hấp mạn tính, từng nhiễm lao.
Chẩn đoán: X Quang, CT ngực
9. Ung thư phế quản:
Ho kéo dài chiếm khoảng 2% các trường hợp
Triệu chứng gợi ý: Ho mới xuất hiện hoặc thay đổi ở những người hút thuốc lá lâu năm, ho kéo dài trên một tháng sau ngưng hút thuốc lá, kèm ho ra máu
X nghiệm: X Quang phổi, CT ngực, nội soi phế quản sinh thiết
Kết luận
Ho kéo dài gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, Hầu hết các bệnh gây ra nó có thể điều trị được. Nên đi khám bác sĩ chuyên khoa hô hấp để sớm tìm nguyên nhân và điều trị thích hợp.