Latin là thành viên của gia đình ngôn ngữ Italic rộng lớn. Bảng chữ cái Latin, xuất hiện từ bảng chữ cái Italic cũ, do đó được bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp và chữ viết Phoenician. Lịch sử Latinh đến từ ngôn ngữ tiền sử của vùng Latium, cụ thể xung quanh sông Tiber, nơi nền văn minh La Mã được hình thành. Bằng cách nào và khi nào, tiếng Latinh được nói bởi những người La Mã ? Là câu hỏi gây tranh cãi bao lâu nay. Ảnh hưởng của tiếng Latinh trên Celtic, tiếng địa phương ở miền bắc Italy, phi ngôn ngữ Ấn-Âu Etruscan ở miền Trung Italia và Hy Lạp ở miền nam Italia đã được phát hiện, nhưng những ảnh hưởng đến tiếng Latinh bản địa vẫn chưa được khẳng định.
Văn học Latinh bao gồm gần như toàn bộ Latinh cổ điển trong định nghĩa rộng nhất của nó. Nó bao gồm ngôn ngữ văn học bóng bẩy và đôi khi rất cách điệu, nên đôi khi được gọi là Golden Latin, kéo dài từ thế kỷ 1 BC đến đầu thế kỷ 1 AD. Tuy nhiên, trong suốt chiều dài lịch sử của La Mã cổ đại ngôn ngữ nói khác với văn học cả về ngữ pháp và từ vựng, được gọi là Vulgar Latin. Ngoài Latinh, tiếng Hy Lạp thường được nói bởi tầng lớp trí thức, những người học nó trong trường thường mua các gia sư từ tù nhân chiến tranh người Hy Lạp. Ở nửa phía đông của đế chế La Mã, mà đã trở thành Đế chế Byzantine, Hy Lạp Koine của Hy lạp vẫn tồn tại và không bao giờ được thay thế bằng tiếng Latin.
Lịch sử của tiếng Latinh được chia thành nhiều giai đoạn, từng giai đoạn thể hiện sự thay đổi về từ vựng, cách sử dụng, chính tả, hình thái, cú pháp...
Tiếng Latinh cổ đại
Cái tên Latin xuất phát từ một bộ lạc thuộc nhóm Italic có tên là Latini bị chiếm làm thuộc địa khoảng 10 thế kỷ trước công nguyên ở Latium, và phương ngữ được nói bởi những người này.
Các ngôn ngữ Italic tạo thành một phân họ centum của gia đình ngôn ngữ Ấn-Âu. Chúng bao gồm Romance, Đức, Celtic, và ngôn ngữ Hy Lạp, và một số đã tuyệt chủng.
Tiếng Latinh cổ điển
Tiếng Latinh là hình thức ngôn ngữ Latinh được sử dụng bởi người La Mã cổ đại trong văn học Latinh cổ điển. Trong mô hình ngôn ngữ mới nhất và hẹp nhất, nó được sử dụng trong thời đại Vàng của văn học Latinh - kéo dài từ thế kỷ thứ 1 trước công nguyên và những năm đầu thế kỷ 1. Đó là một ngôn ngữ viết được đánh bóng trên cơ sở tinh hoa ngôn ngữ của tầng lớp thượng lưu.
Tiếng Latinh bình dân
Tiếng Latinh bình dân bao gồm các phương ngữ tiếng Latinh mẹ đẻ của ngôn ngữ Latinh được nói lần đầu tiên ở Ý cho đến các phương ngữ mới nhất của đế quốc phương Tây, tiếp tục phân hóa và phát triển thành các ngôn ngữ Roman sớm - mà các bài viết bắt đầu xuất hiện khoảng thế ký thứ 9.
Điều này cho thấy Latin khác với ngôn ngữ văn học cổ điển trong ngữ pháp và tự vựng. Nó có khả năng đã phát triển theo thời gian, với một số tính năng chưa xuất hiện cho đến cuối Đế Chế. Các tính năng khác rất có thể đã được đưa ra sớm hơn nhiều.
Tiếng Latinh trung cổ
Tiếng Latinh trung cổ là tiếng Latinh được sử dụng trong khoảng lịch sử hậu cổ điển mà không có dân tộc nào nói tiếng Latinh một cách thông thường nữa. Tiếng Latinh nói đã phát triển thành nhóm ngôn ngữ Rôman. Tuy nhiên trong giới học thức và giới chính thức thì tiếng Latinh vẫn được sử dụng. Thêm hơn nữa, tiếng Latinh này khuếch trường đến vùng trước đó không lúc nào người ta nói tiếng Latinh, như vùng có dân tộc German hoặc Slav. Tiếng Latinh trở thành ngôn ngữ để các dân tộc thuộc Đế quốc La Mã Thần thánh và các quốc gia đồng minh có thể nói với nhau.
Tiếng Latinh thời Phục Hưng
Phần lớn các sách được in ở châu Âu vào thế kỷ 15 là bằng tiếng Latinh. Những ngôn ngữ bản xứ chỉ có vai trò phụ
Trong thời đại Phục Hưng tiếng Latinh trở lại là ngôn ngữ nói nhờ nhà chủ nghĩa nhân văn sử dùng thứ tiếng này. Họ muốn tiếng Latinh trở nên như xưa, nên họ sản xuất ban điều chỉnh của các tác phẩm cổ điển, tựa vào thủ bản còn sống sót. Qua nỗ lực của họ nên tiếng Latinh trung cổ được "sửa" và trở nên gần tiếng Latinh cổ điển hơn.
Tiếng Latinh thời kỳ cận đại
Trong thời kỳ cận đại, tiếng Latinh vẫn là ngôn ngữ quan trọng nhất của nền văn hoá châu Âu. Vì vậy nên cho đến tận cuối thế kỷ 17 đa số những cuốn sách và gần như tất cả các văn kiện ngoại giáo được viết bằng tiếng Latinh. Sau thời kỳ cận đại thì đa số các văn kiện ngoại giáo được viết bằng tiếng Pháp hoặc ngôn ngữ bản xứ nào đó khác theo thoả thuận chung.
Tiếng Latinh hiện đại
Tổ chức lớn nhất bây giờ vẫn sử dụng tiếng Latinh một cách chính thức và chuẩn chính thức là Giáo hội Công giáo Rôma. Tiếng Latinh có thể được sử dụng trong nghi thức thánh lễ, dù bây giờ những ngôn ngữ bản xứ được sử dụng nhiều hơn. Tiếng Latinh là ngôn ngữ chính thức của Toà Thánh và là ngôn ngữ chính của tạp chí của nó là Acta Apostolicae Sedis. Khoá sau đại học về luật giáo hội tại các trường đại học giáo hoàng cũng được dạy bằng tiếng Latinh, và sinh viên khi viết bài thì phải viết bằng tiếng Latinh.
Tiếng Latinh cũng được một vài tổ chức đa ngôn ngữ, như Liên minh châu Âu sử dụng khi không thể sử dụng tất cả các ngôn ngữ của tổ chức đó.