Hồng cầu là một trong 3 phần của tế bào - thành phần cùng với huyết tương tạo thành dạng mô lỏng là máu, trong đó hồng cầu chứa nhiều nhất trong máu và tạo ra màu đỏ ở máu. Hồng cầu có nhiệm vụ quan trọng cung ứng đầy đủ oxy cho cơ thể. Vậy hồng cầu là gì và quá trình sản xuất hồng cầu diễn ra thế nào? Bài viết sẽ giúp bạn đọc tìm ra câu trả lời.
Máu có dạng mô lỏng, bao gồm hai phần là tế bào và huyết tương. Trong đó, tế bào bao gồm 3 thành phần là hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu. mỗi một thành phần có nhiệm vụ riêng.
Hồng cầu chiếm nhiều nhất trong máu. Hồng cầu có chứa huyết sắc tố nên máu có màu đỏ. Thành phần chính có trong hồng cầu là hemoglobin [Hb], chiếm lên tới 34% trọng lượng.
Dưới ống kính hiển vi, hồng cầu có dạng một dạng hình đĩa hai mặt lõm, kích thước rất nhỏ với đường kính khoảng 7-8 mm, bề dày từ 2-2,5mm, thể tích trung bình 90-95 mm3 mà mắt thường không thể nhìn thấy được.
Với hình dạng hình đĩa 2 mặt lõm, hồng cầu có điều kiện rất thuận lợi để tăng khả năng khuếch tán oxy, tăng diện tích của bề mặt tiếp xúc từ đó đặc biệt giúp dễ dàng vận chuyển oxy đi khắp nơi trên cơ thể.
Hemoglobin là thành phần chính trong hồng cầu
Ở người bình thường, số lượng hồng cầu trong máu ngoại vi khoảng:
Nam giới: 5.400.000 ± 300.000 /mm3.
Nữ giới: 4.700.000 ± 300.000/mm3.
Hồng cầu có chức năng chính là vận chuyển oxy từ phổi tới các tổ chức trong cơ thể.
Nhiệm vụ vận chuyển một phần khí CO2 từ các mô đào thải ở phổi
Giúp huyết tương vận chuyển CO2, điều hoà cân bằng toan kiềm
Hồng cầu vận chuyển axit béo, axit amin và glucose từ vi nhung mao ruột non đưa đến các tế bào, tổ chức của cơ thể.
Cơ thể có đủ lượng hồng cầu thì da và niêm mạc sẽ có hồng hào khỏe mạnh, rất đặc trưng. Nếu thiếu hồng cầu tức thiếu máu thì da và niêm mạc sẽ nhợt nhạt, tái, người uể oải, mệt mỏi, kém tập trung, trí nhớ giảm,...
Thiếu máu, xuất huyết hoặc những rối loạn hồng cầu là khi hồng cầu đang có vấn đề.
Tủy xương sản xuất ra hồng cầu dưới sự kiểm soát của erythropoietin [EPO]. Tế bào cạnh tiểu cầu thận sản xuất ra erythropoietin và tăng nồng độ androgen để xử lý tình trạng thiếu oxy.
Trong quá trình sản xuất hồng cầu ngoài EPO ra còn cần sự cung cấp của các chất khác như sắt, vitamin B12 và folate để tham gia quá trình tổng hợp DNA phân chia tế bào. Nhu cầu B12 mỗi ngày ở 1 người là từ 1-3 mg.
Protein có chức năng tổng hợp các chuỗi globin và các thành phần cấu trúc hồng cầu
Vòng đời sống của hồng cầu rơi vào khoảng từ 90 tới 120 ngày. Sau 120 ngày các hồng cầu bị mất màng, bị thải ra khỏi tuần hoàn do thực bào ở lách, gan và tủy xương. Sau khi hồng cầu bị thực bào, hemoglobin bị giáng hóa, sản phẩm cuối là bilirubin, còn sắt và protein được tái sử dụng.
Trung bình mỗi ngày có khoảng 200 - 400 tỷ hồng cầu sẽ chết đi. Để duy trì số lượng hồng cầu ổn định, tủy xương khi đó sẽ tiết ra một đợt tế bào hồng cầu mới để thay thế những hồng cầu đã chết.
Mỗi ngày hồng cầu sinh ra chiếm tỷ lệ 1/120 tế bào, những hồng cầu chưa trưởng thành được giải phóng liên lục ra máu chiếm từ khoảng 0,5-1,5% số lượng hồng cầu.
Bổ sung vitamin A giúp hồng cầu đang phát triển được tiếp cận đủ lượng sắt cần thiết
Chế độ dinh dưỡng hàng ngày là yếu tố quan trọng để quyết định số lượng hồng cầu sản được sản sinh 1 cách tốt nhất cho cơ thể.
Bổ sung các loại thực phẩm nhiều protein có trong thực phẩm như thịt, trứng, sữa,...
Bổ sung Axit folic từ các loại rau có màu xanh đậm, sử dụng các loại ngũ cốc, tăng cường ăn trái cây như chuối và dưa gang, hay gan, thận bò.
Bổ sung trong bữa ăn các thực phẩm chứa nhiều sắt như các loại thịt đỏ, đậu phụ, gan, củ cải đường,...
Có thể sử dụng các sản phẩm thực phẩm chức năng tuy nhiên chỉ sử dụng khi có sự chỉ định của bác sĩ, không nên tự ý mua và dùng.
Bổ sung thêm vitamin A để những hồng cầu đang phát triển được tiếp cận đủ lượng sắt cần thiết để tạo ra hemoglobin. Một số thực phẩm giàu vitamin A có trong khoai lang, bí đỏ, cà rốt, bưởi, dưa hấu, dưa vàng,...
Thường xuyên vận động, tập luyện: Đi bộ nhanh, chạy bộ, tập những bài tập thể dụng vừa sức giúp kích thích cơ thể sản sinh tế bào hồng cầu và hemoglobin.
Không hút thuốc lá, uống rượu bia vì chất kích thích, chất có cồn sẽ khiến máu không được lưu thông đúng cách từ đó sẽ khó đưa oxy đến của cơ thể, làm giảm sản sinh tế bào hồng cầu.
Trong trường hợp cơ thể bị thiếu máu trầm trọng, cách xử lý nhanh nhất là truyền lượng máu trực tiếp vào cơ thể bệnh nhân.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ đầu ngành, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
XEM THÊM:
Là 1 trong những thành phần có trong máu, hồng cầu có vai trò quan trọng và ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe con người. Vậy hồng cầu là gì, cấu tạo và chức năng như thế nào, hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Trong cơ thể, máu là dạng mô lỏng với 2 phần là tế bào và huyết tương. Trong đó, tế bào gồm hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Còn huyết tương là các yếu tố đông máu, kháng thể, nội tiết tố, protein, muối khoáng và nước.
Hồng cầu là một loại tế bào máu thực hiện chức năng chính là vận chuyển Oxy. Hemoglobin trong hồng cầu làm nhiệm vụ vận chuyển Oxy từ phổi đến các mô, nhận và vận chuyển CO2 từ các mô trở lại phổi để đào thải ra khỏi cơ thể. Ở người, Hemoglobin nằm trong hồng cầu vì nếu ở dạng tự do trong huyết tương, nó sẽ thấm dần qua các mao mạch và thất thoát qua nước tiểu.
Là một protein, Hemoglobin còn có chức năng khác đó là đệm kiềm - toan, đây cũng là một chức năng quan trọng của hồng cầu.
Cấu tạo của hồng cầu
Hồng cầu là 1 trong những thành phần quan trọng cấu tạo nên máu bên cạnh bạch cầu, tiểu cầu, huyết tương. Trong máu, tế bào hồng cầu có số lượng nhiều nhất [hơn 99% các thành phần] và chứa thành phần chứa huyết sắc tố giúp máu có màu đỏ.
Hồng cầu là thành phần quan trọng trong máu
Về hình dạng, tế bào hồng cầu có hình đĩa lõm hai mặt với đường kính khoảng 7,8 µm [1.000.000 µm = 1m]. Ở vị trí dày nhất hồng cầu có độ dày khoảng 2,5 µm, ở vị trí trung tâm độ dày tối đa khoảng 1 µm. Thông thường, hồng cầu có thể tích trung bình khoảng từ 90 - 96 µm3. Thành phần chính cấu tạo nên tế bào hồng cầu là hemoglobin [Hb], chiếm 34% trọng lượng. Hình dạng đĩa lõm giúp hồng cầu tăng diện tích bề mặt tiếp xúc và gia tăng khả năng khuếch tán oxy, từ đó dễ dàng vận chuyển oxy đi khắp cơ thể. Bên cạnh đó, tế bào hồng cầu cũng có khả năng biến dạng tốt để dễ dàng di chuyển qua các mao mạch mà không bị vỡ.
Thông thường số lượng hồng cầu ở 1 người lớn là khoảng 5.400.000 ± 300.000 /mm3 với nam giới và khoảng 4.700.000 ± 300.000/mm3 với nữ giới. Tuy nhiên số lượng hồng cầu trung bình cũng có thể thay đổi tùy theo các trường hợp cụ thể.
Vai trò, chức năng của hồng cầu
Là 1 trong những tế bào máu, hồng cầu có vai trò rất quan trọng với cơ thể.
Nhiệm vụ chính và quan trọng của hồng cầu đó là vận chuyển oxy cho các tế bào, cơ quan trong cơ thể. Sau đó, các tế bào hồng cầu lại đưa khí cacbonic từ các tế bào trở về phổi để thải ra ngoài.
Hồng cầu cũng có chức năng vận chuyển các chất dinh dưỡng, axit amin, glucose từ ruột non đến các tế bào và từ đó đưa lại các chất thải của quá trình chuyển hóa đến các cơ quan bài tiết.
Do hồng cầu có vai trò quan trọng trong việc vận chuyển oxy, chất dinh dưỡng và là thành phần tạo ra màu đỏ đặc trưng cho máu nên khi máu đủ số lượng hồng cầu, cơ thể sẽ khỏe mạnh, da hồng hào. Những trường hợp thiếu máu, lượng hồng cầu giảm hoặc ít thì da dẻ sẽ có biểu hiện xanh xao nhợt nhạt. Cùng với đó, sự thiếu hụt hồng cầu cũng khiến cho cơ thể mệt mỏi, thiếu tập trung, choáng váng… do chức năng vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng bị ảnh hưởng.
Hồng cầu có nhiều vai trò với cơ thể
Hồng cầu có đặc điểm gì?
Giai đoạn phát triển từ tế bào tiền nguyên hồng cầu đến hồng cầu lưới diễn ra trong tế bào xương. Sau đó hồng cầu lưới phóng thích ra máu ngoại vi từ 24 - 48 giờ thì mạng lưới biến mất và trở thành hồng cầu trưởng thành.
Hồng cầu có đời sống trung bình từ 90 – 120 ngày, trong đó mỗi ngày có khoảng 200 – 400 tỷ hồng cầu chết đi và được tiêu hủy ở gan và lách. Ngay sau đó, tủy xương sẽ tiết ra một đợt hồng cầu mới để thay thế và duy trì lượng hồng cầu đã chết.
Ý nghĩa các chỉ số xét nghiệm hồng cầu thường gặp
Số lượng hồng cầu
Chỉ số số lượng hồng cầu phản ánh tình trạng sức khỏe của cơ thể. Cụ thể như sau:
Nếu lượng hồng cầu tăng cao hơn so với bình thường thì cơ thể đang gặp phải tình trạng cô đặc máu [gặp trong các trường hợp người bệnh bị mất nước, tiêu chảy, nôn…] hoặc tình trạng đa hồng cầu thực [bệnh lý Vaquez].
Nếu số lượng hồng cầu thấp hơn bình thường thì có thể là biểu hiện tình trạng thiếu máu, mất máu do 1 số nguyên nhân như chảy máu bên trong hoặc bên ngoài. Bên cạnh đó cơ thể bị thiếu sắt, không cung cấp đủ vitamin B12 cũng khiến số lượng hồng cầu giảm. Bên cạnh đó số lượng hồng cầu giảm cũng có thể do hồng cầu bị phá hủy. Trường hợp chỉ số số lượng hồng cầu giảm cũng thường gặp ở người già, phụ nữ có thai hoặc người bị bệnh lý như suy tủy, thấp khớp, ung thư, bệnh lý về thận….
Lượng huyết sắc tố
Lượng huyết sắc tố [HBG] là chỉ số thể hiện lượng huyết sắc tố trong máu, hemoglobin là thành phần chính có trong hồng cầu. Nếu lượng huyết sắc tố thấp hơn so với mức trung bình thì người bệnh đang gặp phải tình trạng thiếu máu. Trường hợp lượng huyết sắc tố xuống dưới 60g/l là tình trạng nghiêm trọng và cần phải được truyền máu cấp cứu.
Các xét nghiệm chỉ số liên quan đến hồng cầu phản ánh sức khỏe
Chỉ số Hematocrit [HTC - thể tích khối hồng cầu]
Chỉ số Hematocrit cho biết hồng cầu chiếm bao nhiêu phần trăm thể tích máu. Nếu chỉ số này cao hơn bình thường có thể do cơ thể thiếu nước hoặc gặp trong các bệnh lý như rối loạn dị ứng, tăng hồng cầu, do hút thuốc lá, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính [COPD], bệnh lý mạch vành, chứng giảm lưu lượng máu [hypovolemia]. Chỉ số này giảm trong các trường hợp mất máu hoặc người bị thiếu máu hoặc do phụ nữ đang trong thời kỳ thai nghén.
Hồng cầu là 1 trong những thành phần trong máu, đảm nhận vai trò quan trọng giúp duy trì các hoạt động của cơ thể. Việc hiểu về thành phần, cấu tạo, chức năng cũng như các chỉ số xét nghiệm liên quan đến hồng cầu là điều cần thiết. Gặp phải các bất thường liên quan đến chỉ số hồng cầu có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng cho sức khỏe.
Một số bệnh lý liên quan đến hồng cầu
- Thiếu máu: đây là một trong những rối loạn máu phổ biến khi tế bào hồng cầu bị ảnh hưởng. Thiếu máu nặng sẽ khiến bạn đau người, khó thở, da xanh xao, mệt mỏi.
- Thiếu máu hồng cầu hình liềm: đây là bệnh di truyền xảy ra do rối loạn các tế bào hồng cầu. Tình trạng này thường xảy ra ở các gia đình đến từ Nam và Trung Mỹ, châu Phi, Ấn Độ, Quần đảo Caribe, và Ả rập sau-đi. Bệnh này khiến tế bào hồng cầu trở nên cứng và dày, làm cản trở lưu thông máu.
- Sốt rét: bệnh sốt rét thường là do muỗi đốt nhưng đây cũng là một trong những rối loạn đông máu tấn công tế bào hồng cầu. Hồng cầu vỡ gây sốt cao, tổn thương các cơ quan, rét run. Bệnh nếu không được điều trị sớm có thể gây tử vong.
Trên đây là những thông tin quan trọng liên quan đến hồng cầu mà mọi người nên nắm được để hiểu rõ về tình trạng sức khỏe của mình. BVĐK Phương Đông cung cấp các gói khám sức khỏe đa dạng, từ kiểm tra cơ bản để tổng quát, dịch vụ xét nghiệm máu các loại bằng máy xét nghiệm sinh hoá tự động AU480, máy xét nghiệm miễn dịch tự động Cobas E411 đảm bảo cho kết quả nhanh chóng và chuẩn xác. Liên hệ Hotline 1900 1806 để được tư vấn chi tiết.