Mời bạn cùng Hello Bacsi tìm hiểu rõ hơn về tình trạng đau mỏi cơ bắp và các nguyên nhân gây ra, cũng như biết cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Đau nhức cơ bắp là gì?
Đau nhức cơ bắp, hay đau cơ, là tình trạng bạn cảm thấy đau hay nhức mỏi một hay nhiều nhóm cơ trên cơ thể. Nó có thể liên quan đến dây chằng, gân, các mô mềm liên kết giữa cơ, xương và các cơ quan.
Bởi vì cơ bắp có ở hầu hết mọi nơi trong cơ thể nên tình trạng đau nhức có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào, ví dụ như đau cơ cổ, đau cơ lưng, đau cơ hông… Bạn cũng có khi cảm thấy đau nhức ở nhiều cơ bắp khác nhau cùng lúc.
Tình trạng này không được xem là một bệnh lý mà chỉ là một triệu chứng có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, như chấn thương, vận động quá mức, bệnh cơ xương khớp…
Các dấu hiệu mỏi cơ và triệu chứng thường đi kèm đau nhức cơ bắp
Tùy vào nguyên nhân gây ra, tình trạng đau nhức cơ có thể nhẹ hoặc nặng, đôi khi gây suy nhược cơ thể. Đau cơ cũng có khi là triệu chứng đặc trưng của một số bệnh mạn tính như đau cơ xơ hóa. Một số triệu chứng đôi khi xuất hiện cùng với đau cơ là:
- Vùng bị đau trở nên nhạy cảm hơn
- Nhức mỏi cơ bắp
- Sưng tấy
- Vùng da chỗ bị đau đỏ lên
- Sốt
- Đau khớp
Khi nào bạn nên đến gặp bác sĩ?
Bạn cần đi bệnh viện ngay nếu bị đau mỏi cơ cùng với các triệu chứng sau:
- Khó thở hoặc chóng mặt
- Cảm thấy yếu cơ, mất trương lực cơ
- Sốt cao và cứng cổ
- Có vết côn trùng đốt, đặc biệt khi thấy có phát ban da kèm theo
- Có dấu hiệu nhiễm trùng
- Đau cơ tăng lên sau khi tăng liều một số thuốc điều trị đang dùng
- Tình trạng đau nhức không cải thiện dù đã thực hiện các biện pháp tại nhà
Các nguyên nhân gây đau cơ là gì?
Có thể xếp các nguyên nhân đau mỏi cơ bắp vào các nhóm chung như sau: do chấn thương hoặc vận động quá mức, bệnh tự miễn, rối loạn thần kinh và cơ bắp, nhiễm trùng hay tác dụng phụ của thuốc.
Một lượng nhỏ axit lactic có vai trò như một nguồn năng lượng tạm thời. Nhờ đó, cơ thể hạn chế tình trạng kiệt sức và chấn thương khi tập thể dục. Tuy nhiên, sự tích tụ của axit lactic trong cơ bắp có thể gây mỏi hoặc đau nhức cơ.
Hãy cùng tìm hiểu axit lactic là gì, cách hạn chế và phòng ngừa tình trạng mỏi cơ do axit lactic trong bài viết sau bạn nhé!
Axit lactic là gì? Cơ chế hình thành axit lactic
Khi bạn tập luyện cường độ cao, cơ thể sẽ trải qua nhiều quá trình sinh hóa để duy trì năng lượng cho các hoạt động. Thông thường, cơ thể bạn sản xuất năng lượng thông qua hô hấp hiếu khí [quá trình sản sinh năng lượng khi có đầy đủ oxy].
Tuy nhiên, khi đó, cơ thể cũng sẽ không thể sử dụng oxy đủ nhanh để tạo ra nguồn nhiên liệu. Lúc này, hoạt động cơ bắp bắt đầu dựa vào hô hấp kỵ khí – một quá trình sản xuất năng lượng không cần oxy. Axit lactic là một sản phẩm phụ của quá trình này. Nó giúp hạn chế chấn thương thể thao trong quá trình vận động.
Nhiều người cho rằng hàm lượng cao của lactate hay axit lactic là nguyên nhân gây ra tình trạng đau nhức cơ bắp trì hoãn khởi phát [Delayed Onset Muscle Soreness – DOMS]. Tuy nhiên, loại cơn đau này thường là kết quả của sự tổn thương tế bào cơ trong lúc tập luyện gắng sức.
Axit lactic trong cơ bắp tích tụ nhiều có thể khiến cho bạn cảm thấy mệt mỏi hoặc đau cơ. Các triệu chứng khác do tích tụ axit lactic thường bao gồm:
- Vàng da hoặc mắt
- Cảm giác buồn nôn
- Thở nhanh hoặc khó thở
- Cảm giác nóng rát trong cơ bắp
- Đau nhức cơ bắp hoặc chuột rút
Nếu các triệu chứng ngày càng nghiêm trọng hoặc kéo dài thì đó có thể là dấu hiệu của nhiễm toan lactic. Khi ấy, bạn cần đến bác sĩ để được kiểm tra và xử lý kịp thời.
Cách hạn chế tích tụ axit lactic gây mỏi cơ
Axit lactic với lượng nhỏ cần thiết sẽ có lợi và an toàn cho bạn trong quá trình tập luyện, giúp bạn hạn chế chấn thương. Tuy nhiên, hàm lượng cao chất này sẽ khiến bạn khó đạt hiệu quả tập luyện như mong muốn. Khi giảm sự tích tụ axit lactic, bạn sẽ thoải mái tập luyện cường độ cao được lâu hơn. Một số cách giúp bạn hạn chế axit lactic trong cơ bắp, loại bỏ nguyên nhân gây mỏi cơ gồm:
1. Uống đủ nước
Hãy chắc chắn rằng bạn luôn bổ sung nước đầy đủ trước, trong và sau khi tập thể dục. Quá trình hydrat hóa này đóng vai trò quan trọng khi luyện tập vì có công dụng:
- Giảm đau cơ
- Ngăn ngừa chuột rút cơ bắp
- Loại bỏ axit lactic trong cơ thể
- Giữ cho cơ thể hoạt động ở mức tối ưu
- Bù đắp lượng nước đã mất đi khi tập luyện
- Cho phép chất dinh dưỡng trong cơ thể tạo ra năng lượng
Bạn nên uống khoảng từ 2 – 3 lít nước mỗi ngày và có thể tăng lượng này lên khi bạn có tập luyện thể dục.
Việc tập luyện thể dục thường xuyên sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh và tăng cường trao đổi chất. Thế nhưng, thời gian nghỉ ngơi cũng là yếu tố rất quan trọng để giúp cơ thể phục hồi cơ bắp và giảm lượng axit lactic dư trong cơ bắp.
Trong mỗi tuần tập luyện, bạn nên có khoảng 1 – 2 ngày nghỉ ngơi xen lẫn vận động nhẹ nhàng bằng cách đạp xe, bơi lội…
3. Thực hiện bài tập thở
Một nghiên cứu năm 1994 cho thấy các vận động viên luyện tập bài tập thở đã tăng hiệu suất tập luyện mà không làm tăng nồng độ axit lactic. Cảm giác nóng rát khi tập luyện là do sự tích tụ của axit lactic và thiếu oxy ở cơ. Bài tập thở cung cấp nhiều oxy hơn cho cơ bắp, giúp làm chậm quá trình sản xuất và giải phóng sự tích tụ axit lactic. Kỹ thuật thở được thực hiện khá đơn giản, bạn hãy hít vào từ từ qua mũi, giữ hơi thở trong vài giây và thở chậm ra bằng miệng.
4. Làm nóng và giãn cơ để hạn chế tích tụ axit lactic
Trước và sau khi tập luyện, bạn nên dành thời gian để khởi động làm nóng và kéo căng cơ bắp. Điều này có thể giúp kích thích lưu thông máu, tăng tính linh hoạt cơ bắp và làm giảm căng thẳng. Đồng thời, các động tác khởi động trước khi tập còn mang lại nhiều oxy hơn cho cơ bắp, giảm sản xuất axit lactic, hạn chế sự nóng rát do tích tụ axit lactic và phòng ngừa chấn thương khi tập.
5. Bổ sung magie
Việc bổ sung thêm lượng magie giúp ngăn ngừa, giảm đau nhức hay co rút cơ bắp. Không những thế, magie còn hỗ trợ tối ưu hóa sự sản xuất năng lượng để cơ bắp nhận đủ oxy trong quá trình tập luyện thể dục.
Một nghiên cứu nhỏ năm 2006 trên 30 vận động viên nam cho thấy sự bổ sung magie có tác động tích cực đến thành tích thể thao trong thời gian 4 tuần. Điều này được giải thích rằng mức độ axit lactic thấp sẽ ít gây kiệt sức hơn.
6. Uống nước cam trước khi tập
Một ly nước cam trước khi tập luyện sẽ giúp bạn giảm tiết lactase và cải thiện hiệu suất tập luyện. Một nghiên cứu nhỏ năm 2010 đã mời 26 phụ nữ trung niên thừa cân tập thể dục 3 lần mỗi tuần trong vòng 3 tháng. Một nửa số phụ nữ được yêu cầu uống nước cam trước khi tập luyện, nửa còn lại thì không. Kết quả cho thấy nhóm dùng nước cam có mức độ axit lactic thấp hơn, ít bị mỏi cơ và hiệu suất tập luyện được cải thiện đáng kể hơn. Các nhà nghiên cứu tin rằng hiệu quả đạt được này là nhờ vào sự bổ sung vitamin C và folate.
Cách phòng ngừa tích tụ axit lactic
Có 3 cách đơn giản giúp bạn phòng ngừa tích tụ axit lactic khi tập luyện, bao gồm:
1. Tập luyện tăng dần
Khi mới bắt đầu tập luyện hoặc thay đổi lịch tập mới, bạn không nên ép cơ thể vận động quá sức, mà hãy tăng dần cường độ và thời lượng của chương trình tập thể dục theo thời gian. Điều này giúp cơ thể bạn có thời gian để làm quen với các bài tập giúp gia tăng sức mạnh và sức bền.
Việc rèn luyện cơ thể ở cường độ cao giúp duy trì mức axit lactic thích hợp, nhưng bạn nên tăng cường độ và số lượng bài tập từ từ để cơ thể quen dần.
2. Cân bằng chế độ tập luyện
Bạn nên thay đổi xen kẽ các bữa tập luyện bằng bài tập tạ và cardio. Điều này giúp mang lại cho cơ thể bạn khả năng thích nghi với các loại bài tập khác nhau và giảm nguy cơ chấn thương.
3. Ăn trước khi tập thể dục
Bạn nên có chế độ ăn uống cân bằng bao gồm thực phẩm tươi nhiều vitamin B, kali, axit béo tốt, thịt nạc và ngũ cốc, đặc biệt là trong khoảng thời gian tập thể dục. Việc tiêu thụ bữa ăn lành mạnh trước khi tập thể dục sẽ giúp ngăn ngừa đau nhức cơ bắp bằng cách gia tăng mức năng lượng cho cơ thể.
Bạn có thể ăn carbohydrate phức [complex carbs] từ đậu, rau hoặc ngũ cốc một vài giờ trước khi tập cùng một số carbohydrate đơn [simple carbs] như trái cây tươi khoảng 30 – 60 phút trước khi tập.
Bất kỳ chế độ luyện tập nào cũng cần có thời gian cho cơ thể thích nghi, bạn càng cố ép cơ thể, kết quả sẽ không như mong muốn mà còn tiềm ẩn nguy cơ chấn thương. Vì thế, bạn hãy tăng cường độ tập luyện dần dần kết hợp cùng những phương pháp ở trên để hạn chế tích tụ axit lactic gây mỏi cơ và giúp cơ thể phát triển tốt nhé!
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.