Các hình thức đánh giá năng lực học sinh

CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ HÌNH THỨC KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ THEO ĐỊNH HƯỚNG NĂNG LỰCNHÓM 2:1. Hồ Thị Hương Giang2. Trương Đình Dũng3. Nguyễn Thị Hải Lý4. Hoàng Thị Phương Nhi5. Nguyễn Thị Kim NữHọc phần: ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC SINH HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰCGIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN:TS. Văn Thị Thanh NhungKiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học môn Sinh học ở trường PT là một vấn đề khó khăn và phức tạp. Nhiệm vụ cơ bản của việc kiểm tra, đánh giá là làm rõ được tình hình lĩnh hội kiến thức, sự thành thạo về kỹ năng và trình độ phát triển tư duy [quá trình hình thành khái niệm, khả năng phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa kiến thức,…] trong quá trình dạy và học của học sinh. Thông qua kiểm tra - đánh giá, giáo viên có thể tự đánh giá quá trình dạy và học sinh nhận biết, tự đánh giá quá trình học, từ đó điều chỉnh quá trình dạy và học để đạt được mục tiêu môn học.Đánh giáĐánh giá quá trìnhĐánh giá tổng kếtCác phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lựcCác phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lựcI. Đánh giá quá trình [Formative assessment] [FA]1. Định nghĩaĐánh giá quá trình là khái niệm đã xuất hiện trên thế giới từ thập niên 80 của thế kỉ XX. Nó thể hiện một bước chuyển biến mới trong kiểm tra đánh giá, góp phần thay đổi quan điểm và phương pháp đánh giá.Theo C.Boston [2009], sử dụng đánh giá mang tính chất chẩn đoán nhằm cung cấp phản hồi cho người dạy và người học trong suốt quá trình giảng dạy gọi là đánh giá quá trình. Black và Wiliam [1998] định nghĩa đánh giá theo nghĩa rộng bao gồm tất cả các hoạt động mà người dạy và người học đã thực hiện để thu thập thông tin phản hồi về KQHT của người học. Những thông tin phản hồi này có thể được sử dụng để điều khiển quá trình giảng dạy và học tập. Như vậy, đánh giá quá trình là việc đánh giá thực hiện thường xuyên, xuyên suốt trong quá trình dạy học. Thông qua đó giúp giáo viên thu nhận thông tin phản hồi từ người học để điều chỉnh quá trình dạy cũng như người học thông qua đánh giá quá trình để kịp thời điều chỉnh việc học của bản thân nhằm thu được kết quả tối ưu nhấtCác phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lựcI. Đánh giá quá trình [Formative assessment] [FA]2. Chức năngĐánh giá quá trình là một hướng nghiên cứu về nhận xét phản hồi của người dạy trong quá trình người học đang tiếp thu kiến thức, kĩ năng mới. Tổng hợp từ 200 nghiên cứu, Black và Wiliam [1998] đã kết luận rằng: Kết quả của đánh giá quá trình là hiệu quả nhất so với các kết quả của các biện pháp can thiệp giáo dục từng được công bố. Ông cũng chỉ ra đánh giá quá trình có hiệu quả cao đồi với người học có kết quả thấp, có nhiều sai, sót, nhiều lỗ hổng trogn quá trình học tập.Theo Ramaprasad [1983] và Sadler [1989], các thông tin phản hồi trong đánh giá quá trình giúp cho người học nhận thức được các lỗ hổng về kiến thức, hiểu biết hay kỹ năng mà họ đạt được so với mục tiêu và đánh giá quá trình hướng dẫn họ thực hiện các hoạt động cần thiết để đạt được mục tiêu đề ra.Như vậy, đánh giá quá trình có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc điều khiển quá trình học tập sao cho đạt được mục tiêu mong đợi. Nó giúp cho người dạy xác định đúng trình độ nhận thức hiện tại của người học, từ đó tác động để họ lấp các lỗ hổng kiến thưc, kĩ năng, hoàn thiện nội dung bài học một cách tối ưu nhất.Kỹ thuật đánh giá quá trình Đánh giá kết quả học tập, thành tích thông qua thi cử Đánh giá cấp quốc gia, cấp tỉnh – thành phố, cấp trườngĐánh giá qua hồ sơ học tập và đánh giá qua sản phẩm, tài liệu viếtBài tập về nhà, báo cáo, bài luậnĐánh giá lớp họcĐánh giá qua hồ sơ học tập và đánh giá qua sản phẩm, tài liệu viếtCác phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lựcI. Đánh giá quá trình [Formative assessment] [FA]3. Mục tiêuXác định những gì người học đã biết [ và không biết] nhằm tạo ra những thay đổi trong quá trình dạy và học. Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]Đánh giá lớp học là một phương pháp tiếp cận dạy học và một tập hợp của các kỹ thuật. Cách tiếp cận này có nghĩa là người dạy càng biết nhiều về những gì và làm thế nào người học đang học thì giáo viên có thể lập kế hoạch cho các hoạt động dạy tốt hơn. Các kỹ thuật hầu hết đều đơn giản, không được xếp loại. Các hoạt động trong lớp học đem lại cho cả người học và người dạy những thông tin phản hồi hữu ích về quá trình dạy và học.Đánh giá lớp học khác với kiểm tra và các hình thức đánh giá học tập khác ở chỗ nó là nhằm cải thiện quá trình không phải là đánh giá tổng kết. Mục tiêu chính là để hiểu rõ hơn việc học tập của người học và do đó để cải thiện quá trình dạy học.Ví dụ: Để đánh giá lớp học giáo viên có thể lập phiếu điều tra, khảo sát lớp học hoặc kiểm tra khảo sát đầu năm học bằng hệ thống các câu hỏi. Qua kết quả thu được giáo viên điều chỉnh phương pháp dạy phù hợp.Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.1. Đặc điểm của đánh giá trong lớp học- Tập trung vào quan sát và cải thiện việc học hơn là quan sát và cải thiện việc dạy. -Cá nhân người dạy quyết định đánh giá cái gì, cách đánh giá và cách đáp ứng lại các thông tin thu được thông qua đánh giá.- Người học củng cố được nội dung học tập và kỹ năng tự đánh giá, người dạy làm rõ thêm trọng tâm dạy học bằng cách tập trung vào 3 câu hỏi: Các kỹ năng và kiến thức cần thiết tôi đang cố gắng dạy là gì?Tôi có thể phát hiện ra liệu người học có học hay không bằng cách nào?Và làm thế nào tôi có thể giúp người học học tập tốt hơn?- Mục đích là cải thiện chất lượng học tập của người học , không phải cung cấp bằng chứng để đánh giá và quyết định việc học trên lớp, nó cung cấp thông tin về cái gì người học đang học, họ được bao nhiêu và học tốt như thế nào?- Kỹ thuật đánh giá được lựa chọn để phù hợp với nội dung và yêu cầu của từng lớp học cụ thể.Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.2. Đánh giá thông qua các bài kiểm tra trong lớp họcĐây là hình thức đánh giá thông dụng hiện đang áp dụng phổ biến ở các trường phổ thông Việt Nam.Người dạy có thể sử dụng các bài kiểm tra 10 phút, 15 phút, 30 phút hay 45 phút. Có thể sử dụng hình thức trắc nghiệm tự luận hay trắc nghiệm khách quan hoặc kết hợp cả hai để đánh giá xem người học đang ở đâu trong quá trình dạy học từ đó giúp đỡ, định hướng cho người học để học tập tốt hơn hoặc người dạy có thể thay đổi cách dạy học để đáp ứng với trình độ lĩnh hội của HSCác phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.3 Đánh giá thông qua vấn đáp, thảo luậnLà hình thức thường xuyên được thực hiện trong quá trình dạy họcGV có thể vấn đáp về nội dung bài cũ để kiểm tra việc học bài ở nhà của HS hoặc có thể đặt những câu hỏi cho HS trả lời trong quá trình dạy bài mới.Ví dụ: Khi kiểm tra bài cũ bài: Sinh trưởng của VSV.- GV đặt câu hỏi: Thế nào là sinh trưởng của VSV? So sánh môi trường nuôi cấy liên tục và nuôi cấy không liên tuc?- HS trả lời câu hỏi theo yêu cầu của GV- GV đánh giá, cho điểmCác phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.3 Đánh giá thông qua vấn đáp, thảo luậnTheo Black và Wiliam[1998], khuyến khích giáo viên sử dụng phương pháp đặt câu hỏi và thảo luận lớp học và xem đây là cơ hội để làm tăng thêm kiến thức và nâng cao sự hiểu biết của học sinh. Cần lưu ý:+ GV hỏi HS những câu hỏi mang tính tư duy+ Đòi hỏi phải hiểu bài sâu sắc hơn là hỏi những câu hỏi đơn giản, mang tính sự kiện.+ Để cho HS có đủ thời gian để trả lời câu hỏi và thu hút học sinh tham gia giáo viên nên đưa ra chiến lược như sau:Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.3 Đánh giá thông qua vấn đáp, thảo luậnKhi dạy Bài 27: Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng của VSV[Sinh học 10].- GV đặt câu hỏi: Vì sao khi rửa rau sống nên ngâm trong nước muối hay thuốc tím pha loãng từ 5-10 phút?- HS: Thảo luận nhóm 2 người và trả lời:Ngâm rau sống trong nước muối hay thuốc tím pha loãng từ 5-10 phút để gây co nguyên sinh làm cho VSV không thể phân chia được , hoặc ngâm rau trong thuốc tím pha loãng, thuốc tím có tác dụng oxi hóa rất mạnh.- GV đánh giá- Mọi người học trao đổi những suy nghĩ của mình về một câu hỏi hay một chủ đề theo nhóm 2 người hay theo các nhóm nhỏ, sau đó yêu cầu đại diện nhóm chia sẻ suy nghĩ với nhóm lớn hơn.Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.3 Đánh giá thông qua vấn đáp, thảo luận- Trình bày nhiều câu trả lời cho một câu hỏi và yêu cầu người học lựa chọn.Ví dụ khi dạy bài: Sinh sản của vi sinh vật để củng cố bài học giáo viên nêu câu hỏi:GV? : Hình thức nào trong các hình thức sau đây không phải là hình thức sinh sản của vi sinh vật nhân sơ ?A. Phân đôi B. Bào tử đốtC. Ngoại bào tử D. Nội bào tửHS: Đáp án DCác phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.3 Đánh giá thông qua vấn đáp, thảo luận- Yêu cầu người học viết ra câu trả lời, sau đó đọc to các câu trả lời được chọn?Ví dụ khi dạy bài 29: Cấu trúc các loại virut, sinh học 10.GV?: Hãy so sánh Virut và vi khuẩnTính chất Virut Vi khuẩnCó cấu tạo tế bào Chỉ chứa AND hoặc ARN Chứa cả AND và ARN Chứa ribôxom Sinh sản độc lập Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.3 Đánh giá thông qua vấn đáp, thảo luậnNgười dạy cũng có thể đánh giá mức độ hiểu biết của người học theo các cách sau:+ Cho người học viết ra những hiểu biết về nội dung bài học trước và sau khi dạy Ví dụ 1: Khi GV dạy sinh sản hữu tính ở thực vật, sinh học 11.- GV: Yêu cầu HS trình bày các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật trước khi vào bài mới.- HS: Trình bày theo yêu cầu- GV: đánh giá và cho điểm Ví dụ 2: Sau khi học xong sinh sản hữu tính ở thực vật, sinh học 11- GV: Yêu cầu HS trình bày sự hình thành hạt phấn và túi phôi bằng sơ đồ.- HS: Trình bày theo yêu cầu- GV: đánh giá và cho điểmCác phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.3 Đánh giá thông qua vấn đáp, thảo luận+ Yêu cầu người học tóm tắt các ý chính mà họ vừa thu được từ bài giảng, cuộc thảo luận hay bài tập được giao.+ Cho người học làm một số câu hỏi, bài tập hay trả lời các câu hỏi sau khi người dạy hướng dẫn bài học xong.+ Hỏi người học về những suy nghĩ của họ khi giải quyết các vấn đề đặt ra trong bài học.Người dạy nên sử dụng các kỹ thuật dạy học tích cực nhằm phát huy hiệu quả khả năng cá nhân kết hợp hoạt động nhóm như: kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật lược đồ tư duy, kỹ thuật tia chớp, kỹ thuật động não… Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.4. Đánh giá thông qua quan sát trong quá trình dạy học Đánh giá thông qua quan sát trong giờ học có thể sử dụng bảng quan sát hoặc không sử dụng bảng quan sát mà chỉ quan sát tự do và ghi chép lại như nhật ký dạy học. Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.4. Đánh giá thông qua quan sát trong quá trình dạy học 1.1.4.1. Bảng quan sátBảng quan sát là công cụ thu thập thông tin về đối tượng quan sát bằng cách tri giác trực tiếp đối tượ ng về các tiêu chí định sẵn. Các tiêu chí quan sát là các hành vi tham gia vào quá trình học tập của người học: chuẩn bị bài ở nhà, tham gia phát biểu xây dựng bài, chuẩn bị giáo án, tham gia tập giảng, Bảng quan sát được người dạy trực tiếp quan sát, ghi chép hoặc giao cho người học tự theo dõi và quan sát, ghi chép lại các hành vi, thái độ của các thành viên trong nhóm. Những thông tin phản hồi này cho thấy mức độ tiến triển hoặc có những biểu hiện sai lệnh về thái độ của người học. Qua đó người dạy có các biện pháp tác động nhằm điều khiển việc hình thành thái độ đúng đắn cho họ . Đồng thời, người dạy thường xuyên thông báo kết quả quan sát cho người học, để họ tự điều chỉnh thái độ học tập của mình. Xác định nội dung quan sát: quan sát tinh thần học tập của HS trên lớp, thái độ trong giờ thực hành, thái độ trong làm việc nhóm Xây dựng các tiêu chí quan sát: Tập trung chú ý nghe giảng, phát biểu ý kiến, tích cực thảo luận Sắp xếp các tiêu chí theo trật tự logic .Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.4. Đánh giá thông qua quan sát trong quá trình dạy học Thiết kế bảng quan sát gồm các bước sau:Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lựcVí dụ 1: Bảng quan sát về tinh thần học tập của HS trên lớp: Ngày 25 tháng 3 năm 2015. Tiết 53 Bài: Phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện. Lớp: 8A.TT Họ và tên HSMức độ chăm chú nghe giảngPhát biểu xây dựng bàiTham gia hoạt động nhómRất chăm chúBình thườngChưa chăm chúTích cựcBình thườngChưa tích cựcTích cực, hiệu quảTích cực, chưa hiệu quảChưa tích cực1 2 34Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lựcVí dụ 2. Bảng quan sát về thái độ chuẩn bị mẫu vật, phương tiện học tập và thái độ trong giờ thực hành Ngày tháng năm Tiết Bài: Lớp: TT Họ và tên Chuẩn bị mẫu vật/ Phương tiện học tậpThái độ thực hànhCó chuẩn bị Không chuẩn bịTích cực, hiệu quảTích cực, chưa hiệu quảChưa tích cựcĐầy đủ/ Mẫu tốtChưa đầy đủ/Mẫu không tốt1 2 3 Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lựcĐể đánh giá chính xác thái độ học tập của HS, GV cần sử dụng bảng tiêu chí đánh giá bảng quan sát: Vấn đề Mức độ Tiêu chí đánh giá Trọng số Tối đa Phát biểu xây dựng bàiTích cựcPhát biểu nhiều lần, trong đó số lần đúng chiếm một nửa trở lên11 điểmBình thường Có phát biểu xây dựng bài, trong đó số lần đúng chiếm dưới một nửa0,5Chưa tích cựcChưa tham gia phát biểu xây dựng bài0Tham gia hoạt động nhómTích cực, hiệu quảHoàn thành tốt công việc được giao. Đóng góp ý kiến đúng1Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lựcVấn đề Mức độ Tiêu chí đánh giá Trọng số Tối đaTham gia hoạt động nhómTích cực, chưa hiệu quảTích cực tham gia các hoạt động của nhóm nhưng đóng góp ý kiến chưa đúng0,51 điểmChưa tích cựcKhông hoặc ít tham gia các hoạt động của nhóm0 Mức độ tập trung chú ýCao Ghi bài đầy đủ, chú ý nghe giảng. Tích cực phát biểu và tham gia hoạt động nhóm11 điểmBình thườngGhi bài đầy đủ, chú ý nghe giảng.0,5Chưa tập trungLơ đãng, làm việc riêng 0Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.4. Đánh giá thông qua quan sát trong quá trình dạy học 1.1.4.2. Quan sát không sử dụng bảng: GV có thể viết nhật ký giảng dạy theo từng ngày và theo từng lớp, ghi chép các hoạt động xảy ra trong mỗi giờ học, sau đó lưu ý với HS: GV đã ghi chép những gì sau mỗi giờ học và mục đích của việc ghi chép để làm gì nhằm giúp cho HS có ý thức hơn trong các giờ học sau.Các phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực1.1. Đánh giá lớp học [ Classroom assessment]1.1.5. Học sinh tự đánh giáGV có thể yêu cầu HS tự đánh giá kiến thức, kỹ năng, thái độ và mục tiêu học tập của chính mình trước, trong hoặc sau các giờ học. Cũng có thể các HS đánh giá lẫn nhau trong học t ập. Quy trình tự đánh giá của HS gồm các bước: - Xác định mục tiêu, nội dung tự đánh giá: - Lựa chọn công cụ tự đánh giá: bảng hỏi, câu hỏi, bài tập tự đánh giá mục tiêu - Tổ chức cho HS tự đánh giá: + Bảng hỏi: Bảng hỏi là tập hợp các câu hỏi, chỉ báo đã được vạch ra nhằm khai thác, thu thập thông tin về thái độ của ngườ i học trên cơ sở các giả thiết và mục đích của GV. Bảng hỏi được sử dụng trước hoặc sau khi học xong kiến thức, kĩ năng của bài học. HS có thể hoàn thành bảng hỏi ở nhà hoặc ở trên lớp. GV xử lí kết quả bảng hỏi, phân loại, xác định mức độ đạt được về thái độ của mỗi HS. Phân tích nguyên nhân dẫn đến thái độ lệch lạc của HS. Thiết kế bảng hỏi : - Xác định các mục tiêu thiết kế bảng hỏi - Thiết kế các câu hỏi cần thiết cho bảng hỏi - Sắp xếp các câu hỏi theo một trật tự logic