Bông vải tân cương là gì

"Người Trung Quốc có quyền bày tỏ cảm xúc của mình và họ không chấp nhận việc các công ty nước ngoài kiếm tiền ở đây nhưng lại bôi nhọ Trung Quốc", bà Oánh nói.

Cư dân mạng tẩy chay H&M vì nhận xét 'tự sát' về vấn đề Tân Cương

Trung Quốc cáo buộc Mỹ gây nhiễu loạn chính sách an ninh ở Tân Cương

Mỹ muốn trừng phạt quan chức Trung Quốc vì vấn đề Tân Cương

Sau H&M của Thụy Điển, đến lượt các gã khổng lồ thời trang và giày dép của phương Tây như Nike và Adidas bị người Trung Quốc tuyên bố tẩy chay. Ảnh: CND

Tuyên bố trên của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh được khởi đầu và sau đó đến lượt người đồng cấp Bộ Thương mại Trung Quốc Cao Phong cũng lên tiếng ủng hộ bông Tân Cương, chỉ trích một số doanh nghiệp đa quốc gia đã làm tổn thương tình cảm của người tiêu dùng Trung Quốc và xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

“Bông trắng tinh khiết của Tân Cương không được làm vấy bẩn và bôi xấu bởi một số công ty nước ngoài dựa trên những thông tin sai lệch”, ông Cao Phong tuyên bố tại một cuộc họp báo ở thủ đô Bắc Kinh hôm thứ Năm (25/3).

Trước đó hãng bán lẻ thời trang Thụy Điển H&M đã bày tỏ quan ngại về tình trạng lao động cưỡng bức và nạn phân biệt đối xử đối với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương- khu vực sản xuất bông phía tây bắc Trung Quốc, đồng thời tuyên bố sẽ ngừng thu mua nguyên liệu bông tại đây.

Tiếp sau đó đến lượt các thương hiệu thời trang và đồ hiệu lớn khác như Nike của Mỹ, Adidas của Đức và Burberry của Anh phụ họa lên tiếng phản đối Bắc Kinh với cái gọi là “bông vải Tân Cương nhuốm màu lao động cưỡng bức”.

Động thái trả đũa mới nhất, trên trang web chính thức của Bộ Ngoại giao Trung Quốc sáng nay (26/3) cho biết đã triệu kiến Đại sứ Anh tại Bắc Kinh để đưa ra "kháng nghị nghiêm khắc và bày tỏ sự phản đối mạnh mẽ" trước lệnh trừng phạt đơn phương của phía Anh đối với các cá nhân và thực thể có liên quan tại Trung Quốc.

Theo ông Mei Xinyu, chuyên gia nghiên cứu tại Học viện Hợp tác Kinh tế và Thương mại Quốc tế Trung Quốc: H&M, Nike, Adidas và Burberry cũng như các thương hiệu lớn khác của phương Tây đang phải ngậm viên thuốc đắng vì lập trường chống lại bông Tân Cương khi làn sóng người tiêu dùng Trung Quốc vào cuộc tẩy chay các thương hiệu này.

Nguyên do là những công ty này đã bị “mắc kẹt trong chương trình nghị sự chính trị của phương Tây” nhắm vào Trung Quốc và gây nên những cơn bão lửa của thị trường. Chính vì vậy, các nhà sản xuất quần áo và giày dép cần rút kinh nghiệm từ bài học này. “Họ không thể cùng một lúc khai thác tiềm năng của thị trường Trung Quốc mà không phải trả giá, nếu họ vu khống Trung Quốc về cái gọi là vấn đề nhân quyền ở Tân Cương”, ông Xinyu cho hay.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cảnh báo sẽ không ngần ngại tiến hành các bước trừng phạt tiếp theo đối với các hãng thời trang phương Tây. Ảnh: GlobalTimes

Theo ông Xinyu, là nhà sản xuất và tiêu thụ bông lớn nhất thế giới, Trung Quốc phải bảo vệ an ninh cho ngành bông của mình. Đại dịch, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và xung đột chính trị đã đặt ra các mối đe dọa ngày càng tăng đối với chuỗi cung ứng toàn cầu bao gồm cả bông, và Bắc Kinh không thể phụ thuộc vào nhập khẩu bông.

Ngoài ra ngành công nghiệp may mặc đã có đóng góp rất lớn vào cơ hội việc làm cũng như xuất khẩu của Trung Quốc trong nhiều thập kỷ, tuy nhiên hiện nó đang phải đối mặt với chi phí lao động và đất đai tăng cao.

Thống kê, xuất khẩu các sản phẩm dệt may đạt 1,07 nghìn tỷ nhân dân tệ vào năm 2020, tăng trưởng 30,4%- điều đó cho thấy đầy đủ khả năng phục hồi và khả năng cạnh tranh của ngành. Do đó, Trung Quốc cần phải đặc biệt cảnh giác với cuộc chiến thực sự tấn công của các thế lực xấu nhắm vào ngành bông Tân Cương.

"Tẩy chay bông Tân Cương tác động sâu sắc tới dệt may Việt Nam - Trung Quốc!" Hôm 8-4, Đài Phát thanh Quốc tế...

Posted by Đài Á Châu Tự Do on Thursday, April 8, 2021

Tuần vừa qua, báo chí Nhật Bản đồng loạt đưa tin về người khổng lồ dệt may, Fast Retailing UNIQLO, gặp rắc rối tại thị trường Mỹ. Tháng 1-2021, một kiện hàng áo sơ mi nam (làm từ nguyên liệu cotton) bị chặn tại cảng Los Angeles/Long Beach bằng một lệnh mà theo luật pháp Mỹ gọi là “Withhold Release Order (WRO)”.

Đây là một công cụ thương mại nhằm từ chối hàng nhập khẩu khi có nghi ngờ hàng hóa này được sản xuất bởi hay có liên quan đến lao động cưỡng bức, một hình thức bị lên án và phải loại trừ theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO).

UNIQLO có liên quan gì?

Có thể chúng ta đều biết, Trung Quốc và Việt Nam là hai “đại bản doanh” sản xuất, gia công cho tập đoàn dệt may khổng lồ này. UNIQLO, cũng như các nhà sản xuất hàng dệt may nói chung, khó ngày một ngày hai “chuyển hướng” sản xuất khỏi Trung Quốc, nhất là với nguồn nguyên liệu bông sợi.

Theo thống kê gần đây, Trung Quốc cung cấp hơn 22% nguyên liệu bông sợi cho thế giới, tuy nhiên, khoảng 87% số lượng bông sợi này được thu hoạch, sản xuất từ khu vực tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương (Trung Quốc).

Gần đây, vấn đề nhân quyền ở Tân Cương là câu chuyện “nhạy cảm” trong quan hệ Mỹ – Trung. Nhưng không chỉ mối quan hệ song phương này, Liên minh châu Âu cũng vừa tạm hoãn phê chuẩn Hiệp định toàn diện về đầu tư với Trung Quốc do liên quan đến vấn đề này.

Bằng việc nghi ngờ sử dụng lao động cưỡng bức trong ngành công nghiệp bông sợi, Mỹ đã áp dụng ngay công cụ ngăn chặn nhập khẩu có sẵn trong hệ thống luật lệ thương mại phức tạp của mình. Điều đáng nói là, biện pháp này không chỉ từ chối nhập khẩu nguyên liệu bông sợi bị tình nghi sử dụng lao động cưỡng bức vào thị trường Mỹ, mà nó còn “cấm cửa” luôn cả sản phẩm được làm ra từ những nguyên liệu này – mặt hàng dệt may. Đến nay, Mỹ đã ba lần đưa ra lệnh ngăn chặn WRO liên quan đến nghi ngờ về lao động cưỡng bức ở Tân Cương (tháng 9-2020, 11-2020, và 1-2021).

Lệnh ngăn chặn WRO về lao động cưỡng bức

Khởi nguồn từ những năm 1890, nhưng việc ngăn chặn nhập khẩu những sản phẩm bị nghi ngờ sử dụng lao động cưỡng bức được chính thức luật hóa tại Mỹ vào năm 1930. Cho đến năm 2015, việc ngăn chặn này là không hoàn toàn vì luật pháp Mỹ vẫn cho phép nhập khẩu một phần các sản phẩm bị tình nghi nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nội địa (consumptive demand clause). Tuy nhiên, quy định này đã bị bãi bỏ. Điều này có nghĩa, hiện tại nước Mỹ về nguyên tắc là “nói không với sản phẩm sử dụng lao động cưỡng bức”.

Theo đó, bất kỳ ai có niềm tin hay luận cứ cho rằng hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ sử dụng hay có liên quan đến lao động cưỡng bức, sẽ báo trực tiếp đến Cơ quan Bảo vệ biên giới và Hải quan Mỹ, hoặc đến giám đốc cảng nơi hàng hóa nhập khẩu, thậm chí đơn giản chỉ bằng cách gửi thông tin vào địa chỉ hộp thư điện tử.

Cơ quan Bảo vệ biên giới và Hải quan Mỹ sẽ xem xét, khi thấy có căn cứ hợp lý về hàng hóa có thể được làm từ lao động cưỡng bức, cơ quan này sẽ ban hành lệnh ngăn chặn WRO. Lệnh ngăn chặn này áp dụng trên từng hàng hóa nhập khẩu cụ thể của từng nhà sản xuất.

Tuy nhiên, do độ “nóng” về những quan ngại nhân quyền ở Tân Cương từ phía Chính phủ Mỹ cũng như sự “đồng lòng” của ngành công nghiệp dệt may Mỹ, lệnh ngăn chặn tháng 1-2021 là trên tất cả bông sợi và sản phẩm làm từ bông sợi (downstream products) có nguồn gốc từ Tân Cương. Yếu tố chính trị đã hậu thuẫn cho lệnh ngăn chặn này khi mà dự luật Ngăn chặn lao động cưỡng bức Ngô Duy Nhĩ (Uyghur Forced Labor Prevention Act) đang được thảo luận tại Quốc hội Mỹ.

Theo quy định, doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi lệnh ngăn chặn WRO có ba tháng để “thanh minh” rằng sản phẩm mình không “dính dáng” gì đến lao động cưỡng bức. Trên thực tế thì UNIQLO đã không đủ thuyết phục để “minh oan” cho mình trước cơ quan thực thi pháp luật Mỹ. Và kết quả là, hoặc lô hàng bị tình nghi sẽ phải chuyển đi nước khác hoặc sẽ bị tiêu hủy tại Mỹ.

Dệt may Việt Nam cần lưu ý điều gì?

Vấn đề ở đây là việc kiểm soát nguồn cung nguyên liệu xem có liên quan gì đến lao động cưỡng bức hay không. Xóa bỏ lao động cưỡng bức là một điều khoản “đi kèm” với hoạt động giao thương được đưa vào hai hiệp định thương mại tự do “thế hệ mới” của Việt Nam là CPTPP và EVFTA.

Nhưng ở đây là nghĩa vụ xóa bỏ lao động cưỡng bức tại nước ta (cũng như tại bên ký kết khác), chứ chúng ta không thể làm gì với vấn đề lao động cưỡng bức (nếu có) tại một quốc gia thứ ba – nơi ta nhập khẩu nguồn nguyên liệu. Cái khó của vấn đề là phải theo dõi cả quá trình từ trồng trọt – thu hoạch bông, đến sơ chế – kéo sợi, và dệt sợi thành vải để không “dính dáng” gì đến lao động cưỡng bức.

Theo các chuyên gia thương mại nguyên liệu bông sợi, vấn đề “tổng” kiểm soát này là rất khó thực hiện trong ngắn hạn nếu doanh nghiệp không có dự liệu trước, lại tốn chi phí và chỉ có thể thực hiện bởi những tập đoàn dệt may quy mô lớn có khả năng đàm phán và xoay chuyển nguồn cung.

Theo thông tin từ Tổng cục Hải quan, hiện tại Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào nguồn cung nguyên liệu cho ngành công nghiệp dệt may, giày da từ phía Trung Quốc (47% tổng giá trị nguyên liệu nhập khẩu – năm 2019). Với tỷ trọng “thống lĩnh” từ nguồn cung bông sợi Tân Cương ở quốc gia này, nguyên liệu nhập khẩu cho ngành công nghiệp dệt may nước ta rất có thể bị nghi ngờ “dính líu” tới vấn đề lao động cưỡng bức.

Điều này có nghĩa một số mặt hàng dệt may xuất khẩu từ Việt Nam đang đứng trước rủi ro đối mặt với một lệnh ngăn chặn WRO vào thị trường Mỹ. Nếu thật sự bị áp dụng, thì vấn đề chứng minh có thể là một rắc rối lớn. Với khoảng thời gian không nhiều (ba tháng), thì việc thu thập thông tin, củng cố hồ sơ, cần thiết thì đòi hỏi đi thực địa, kiểm toán, trình bày… có thể là quá sức. Vậy, chúng ta có thể làm được gì để lường trước một rủi ro mang tên WRO?

Điều đầu tiên là cần hiểu rõ và có khả năng kiểm chứng được nguồn bông sợi nhập khẩu liên quan đến vấn đề lao động cưỡng bức. Xung đột thương mại – chính trị Mỹ – Trung, suy cho cùng, là một loại xung đột mang tính ý thức hệ về vai trò của nhà nước đối với nền kinh tế và xã hội. Khó có một giải pháp khả dĩ nào, ít nhất trong tương lai gần.

Về vấn đề lao động cưỡng bức ở Tân Cương, Mỹ thì luôn cáo buộc; Trung Quốc thì luôn chối bỏ. Chúng ta có thể ít quan tâm về câu chuyện có hay không, nhưng cái chúng ta cần là sự ổn định, niềm tin của thị trường tiêu dùng Mỹ. Chúng ta không thể làm gì với chủ quyền của quốc gia nơi cung ứng nguyên liệu, nhưng chúng ta có thể lựa chọn nguồn cung.

Và cũng cần lưu ý đến vấn đề lao động cưỡng bức tại quốc gia hay doanh nghiệp được chọn “thay thế” để không rơi vào cảnh “tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa”. Ngoài ra, doanh nghiệp dệt may nước ta cần lồng ghép điều khoản liên quan đến lao động cưỡng bức trong hợp đồng cung cấp nguyên liệu từ phía đối tác nước ngoài. Để nếu gặp “sự cố” tại thị trường Mỹ, ta cũng có căn cứ pháp lý ít nhất cho việc vi phạm hợp đồng.