Hạ đường huyết là tình trạng mức đường trong máu thấp hơn bình thường. Bệnh thường liên quan đến điều trị bệnh tiểu đường, ngoài ra còn do việc sử dụng các loại thuốc khác nhau gây nên lượng đường trong máu thấp.
Nếu lượng đường trong máu trở nên quá thấp sẽ xuất hiện các triệu chứng sau đây:
- Nhịp tim không đều, tim đập nhanh
- Mệt mỏi
- Da nhợt nhạt
- Run rẩy chân tay
- Lo lắng, bồn chồn
- Đổ mồ hôi
- Cáu gắt
- Đau nhói hoặc tê môi, lưỡi
Hạ đường huyết ở mức độ nghiêm trọng có thể dẫn đến các triệu chứng:
- Nhầm lẫn hành vi
- Rối loạn thị giác
- Co giật
- Mất ý thức
Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh hạ đường huyết; phổ biến nhất là tác dụng phụ của thuốc dùng để điều trị bệnh tiểu đường.
Điều hòa đường huyết
Khi ăn, cơ thể phân hủy carbohydrate từ thực phẩm – chẳng hạn như người bệnh mì, gạo, mì ống, rau, trái cây và các sản phẩm sữa – thành các phân tử đường khác nhau, bao gồm glucose.
Glucose, nguồn năng lượng chính cho cơ thể đi vào các tế bào của hầu hết các mô với sự trợ giúp của insulin – một loại hormone do tuyến tụy tiết ra. Insulin cho phép glucose đi vào các tế bào và cung cấp nhiên liệu mà tế bào cần. Glucose bổ sung được lưu trữ trong gan và cơ bắp dưới dạng glycogen.
Nếu người bệnh không ăn trong vài giờ và lượng đường trong máu giảm, một loại hormone khác từ tuyến tụy báo hiệu gan sẽ phá vỡ glycogen được lưu trữ và giải phóng glucose vào máu. Điều này giữ cho lượng đường trong máu ở một phạm vi bình thường cho đến khi người bệnh ăn lại.
Cơ thể người bệnh cũng có khả năng tạo glucose. Quá trình này xảy ra chủ yếu ở gan, thận.
Bệnh tiểu đường
Nếu bị tiểu đường, người bệnh có thể không tạo đủ insulin [bệnh tiểu đường loại 1] hoặc người bệnh có thể ít đáp ứng với nó [bệnh tiểu đường loại 2]. Do đó, glucose có xu hướng tích tụ trong máu và có thể đạt đến mức cao vô cùng nguy hiểm. Để khắc phục vấn đề này, người bệnh có thể dùng insulin hoặc các loại thuốc khác để giảm lượng đường trong máu.
Nhưng quá nhiều insulin hoặc các loại thuốc trị tiểu đường khác có thể khiến lượng đường trong máu của người bệnh xuống quá thấp, gây hạ đường huyết. Hạ đường huyết cũng có thể xảy ra nếu người bệnh ăn ít hơn bình thường sau khi dùng thuốc trị tiểu đường, hoặc nếu người bệnh tập thể dục nhiều hơn bình thường.
Nguyên nhân hạ đường huyết đối với người không có bệnh tiểu đường
Hạ đường huyết ở những người không mắc bệnh tiểu đường ít phổ biến hơn nhiều. Nguyên nhân có thể bao gồm:
- Thuốc: Vô tình uống thuốc trị tiểu đường đường là nguyên nhân có thể gây hạ đường huyết. Các loại thuốc khác có thể gây hạ đường huyết, đặc biệt là ở trẻ em hoặc ở những người bị suy thận ví dụ như quinine [Qualaquin], được sử dụng để điều trị bệnh sốt rét.
- Uống rượu quá mức: Uống nhiều mà không ăn có thể ngăn chặn gan giải phóng glucose được lưu trữ vào máu, gây hạ đường huyết.
- Một số bệnh hiểm nghèo: Các bệnh gan như viêm gan hoặc xơ gan có thể gây hạ đường huyết. Rối loạn thận khiến việc bài tiết thuốc không hiệu quả, gây ảnh hưởng đến mức glucose do sự tích tụ của các loại thuốc đó.
- Sản xuất insulin quá mức: Một khối u hiếm của tuyến tụy [insulinoma] có thể khiến cơ thể sản xuất quá nhiều insulin, dẫn đến hạ đường huyết. Các khối u khác cũng có thể dẫn đến việc sản xuất quá nhiều các chất giống như insulin. Sự mở rộng các tế bào của tuyến tụy sản xuất insulin có thể dẫn đến giải phóng insulin quá mức, gây hạ đường huyết.
- Thiếu hụt nội tiết tố: Một số rối loạn tuyến thượng thận và tuyến yên có thể dẫn đến sự thiếu hụt các hormone chính điều chỉnh việc sản xuất glucose. Trẻ em có thể bị hạ đường huyết nếu có quá ít hormone tăng trưởng.
Hạ đường huyết thường xảy ra khi người bệnh không ăn, nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Đôi khi các triệu chứng hạ đường huyết xảy ra sau một số bữa ăn nhiều đường vì cơ thể người bệnh sản xuất nhiều insulin hơn mức cần thiết.
Đây là hạ đường huyết phản ứng hoặc hạ đường huyết sau ăn, có thể xảy ra ở những người đã phẫu thuật cắt dạ dày. Nó cũng có thể xảy ra ở những người chưa phẫu thuật.
Theo thời gian, các đợt hạ đường huyết lặp đi lặp lại có thể dẫn đến hạ đường huyết không nhận thức được. Cơ thể và não không còn tạo ra các dấu hiệu cảnh báo lượng đường trong máu thấp, chẳng hạn như run hoặc nhịp tim không đều. Khi điều này xảy ra, nguy cơ hạ đường huyết nghiêm trọng, đe dọa tính mạng tăng lên.
Nếu người bệnh bị tiểu đường, tái phát các đợt hạ đường huyết và hạ đường huyết không nhận thức, bác sĩ có thể điều chỉnh phương pháp điều trị, nâng cao mục tiêu lượng đường trong máu và khuyến nghị đào tạo nhận thức về đường huyết.
Nếu người bệnh bị tiểu đường, các đợt có lượng đường trong máu thấp rất khó chịu và có thể đáng sợ. Sợ hạ đường huyết có thể khiến người bệnh dùng ít insulin hơn để đảm bảo lượng đường trong máu không quá thấp. Điều này có thể dẫn đến bệnh tiểu đường không kiểm soát được. Nói chuyện với bác sĩ về nỗi sợ hãi của người bệnh, và đừng thay đổi liều thuốc trị tiểu đường mà không có bác sĩ.
Nếu người bệnh bị tiểu đường
Thực hiện theo kế hoạch điều trị bệnh tiểu đường mà bác sĩ đưa ra. Nếu người bệnh đang dùng thuốc mới hay thay đổi lịch ăn uống, tập luyện bộ môn thể thao mới thì hãy chia sẻ với bác sĩ về những thay đổi này xem có ảnh hưởng đến việc kiểm soát bệnh tiểu đường và nguy cơ hạ đường huyết hay không.
Một máy theo dõi glucose liên tục [CGM] là một lựa chọn cho một số người, đặc biệt là những người bị hạ đường huyết không nhận thức được. Một CGM có một sợi dây nhỏ được luồn dưới da có thể gửi chỉ số đường huyết đến người nhận.
Nếu lượng đường trong máu giảm quá thấp, một số mô hình CGM sẽ cảnh báo người bệnh người bệnh một báo động. Một số máy bơm insulin hiện được tích hợp với CGM và có thể ngừng cung cấp insulin khi lượng đường trong máu giảm quá nhanh để giúp ngăn ngừa hạ đường huyết.
Khi bị hạ đường huyết, phải uống nước trái cây, nước đường hoặc ngậm kẹo để có thể điều trị mức đường trong máu trước khi nó xuống thấp đến mức nguy hiểm.
Nếu người bệnh không bị tiểu đường
Đối với các đợt hạ đường huyết tái phát, ăn nhiều bữa nhỏ thường xuyên trong ngày là một biện pháp ngăn chặn để giúp ngăn chặn lượng đường trong máu của người bệnh xuống quá thấp.
Theo dõi thêm fanpage: Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc
Hạ đường huyết thường xảy ra với những người bị tiểu đường nhưng cũng có thể xảy ra với bất cứ ai, dù người đó đã rất cẩn thận trong việc kiểm soát đường huyết.
Bệnh thường gặp ở người bệnh tiểu đường đang được điều trị bằng cách bổ sung Insulin hay tự ý uống thuốc đặc trị tiểu đường không theo chỉ định của bác sĩ. Chứng hạ đường huyết có thể là tác dụng phụ trong quá trình điều trị các bệnh khác, do thiếu Hormone hoặc có khối u trong cơ thể.
Hạ đường huyết là bệnh gì?
Hạ đường huyết là tình trạng lượng đường [glucose] trong máu quá thấp. Cơ thể hấp thụ đường qua các thức ăn có nhiều Carbohydrates như gạo, khoai tây, bánh mì, ngũ cốc, sữa, trái cây, và các loại đồ ngọt. Đường tích trữ trong gan và mô dưới dạng glucogen và sẽ được phân hóa thành glucose để tạo năng lượng cho cơ thể.
Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh hạ đường huyết?
Các triệu chứng của hạ đường huyết do tiểu đường bao gồm run rẩy, chóng mặt, đau đầu, vã mồ hôi và cảm thấy đói; tim đập nhanh, thị lực giảm, cáu gắt và da tái nhợt. Do đường cung cấp năng lượng cho cơ thể nên người bị hạ đường huyết thường cảm thấy mệt mỏi và khó chịu. Trong trường hợp đường huyết giảm đột ngột sẽ gây ngất xỉu, động kinh nặng hơn có thể dẫn đến hôn mê.
Nguyên nhân gây ra bệnh hạ đường huyết?
Hạ đường huyết do tiểu đường xảy ra khi lượng hormone Insulin và Glucagon điều tiết trong máu bị mất cân bằng. Tác nhân gây ra sự mất cân bằng Hormone có thể là: • Sử dụng quá nhiều Insulin hoặc thuốc tiểu đường khác; • Không ăn đủ hoặc đợi quá lâu giữa các bữa ăn [như qua một đêm]; • Tập thể dục mà chưa ăn đầy đủ; • Không ăn đủ lượng đường bột cần thiết; • Chế độ ăn kiêng không hợp lý;
• Uống nhiều rượu bia gây mất cân bằng nội tiết.
Xử trí hạ đường huyết:
- Đối với những bệnh nhân khi thấy có dấu hiệu hạ đường huyết phải nhanh chóng ăn nhẹ như cháo loãng, súp hoặc uống một cốc nước đường, trà đường [200ml], để người bệnh nằm nghỉ ngơi yên tĩnh, khi người bệnh tỉnh táo trở lại nên được ăn đầy đủ chất dinh dưỡng.
- Ở bệnh nhân tiểu đường, khi được điều trị bằng Insulin, phải tiêm thuốc vào trước bữa ăn 1-2 giờ. Nếu sau khi tiêm insulin thấy người khó chịu, bủn rủn thì ăn một ít đường.
- Trường hợp nghi ngờ có khối u tụy cần làm siêu âm, chụp cắt lớp vi tính ổ bụng, siêu âm nội soi… để phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời.
- Nếu hạ đường huyết nặng trong tình trạng hôn mê: cần tiêm tĩnh mạch dung dịch glucose ưu trương 20 hoặc 30% hoặc truyền tĩnh mạch dung dịch glucose 5% hoặc 10%. Nếu có thể tiêm dưới da 1 mg Glucagon.
Phòng bệnh hạ đường huyết
- Không nên nhịn đói, hoặc để cơ thể bị đói quá lâu, không nên nhịn ăn mà hoạt động thể lực quá mức. Nhất thiết không được bỏ bữa sáng, đặc biệt là người già, trẻ em, những người có bệnh mạn tính, cơ thể yếu.
- Tuân thủ đúng chỉ định điều trị của bác sĩ về chế độ dùng thuốc và chế độ ăn uống điều trị bệnh tiểu đường. Loại bỏ các yếu tố nguy cơ như kiêng khem quá mức, bỏ ăn vì mệt mỏi hoặc do các bệnh lý khác…
- Thường xuyên kiểm tra đường huyết tại các cơ sở y tế hoặc có thể tự làm kiểm tra tại nhà bằng cách theo dõi đường máu mao mạch theo chỉ dẫn của nhân viên y tế
- Cần có chế độ tập luyện thường xuyên, phù hợp đối với từng người theo tư vấn của bác sĩ điều trị để đảm bảo sức khoẻ.
- Luôn luôn có sẵn đường hoặc các sản phẩm có đường như kẹo, bánh, sôcôla, nước ngọt có đường… trong túi, trong cặp để lúc xảy ra hạ đường huyết là có thể dùng ngay.