Vì sao người da đỏ nói đất là mẹ

Xi-át-tơn [1786-1866]

Xi-át-tơn [1786-1866]: là thủ lĩnh của một bộ tộc sinh sống tại vùng Tây Bắc nước Mĩ.

Tác phẩm

• Văn bản là được trích từ bức thư của Xi-át-tơn.
• Năm 1854, tổng thống thứ 14 của nước Mĩ là Phreng-klin Pi-ơ-xơ tỏ ý muốn mua đất của người da đỏ. Thủ lĩnh Xi-át-tơn đã gửi bức thử để trả lời.

• Phần 1 [Từ đầu đến "tiếng nói của cha ông chúng tôi"]: Những điều thiêng liêng trong kí ức người da đỏ.
• Phần 2 [Từ "Tôi biết người da trắng không hiểu" đến "Mọi vật trên đời đều có sự ràng buộc"]: Những lo âu của người da đỏ về đất đai môi trường sẽ bị tàn phá bởi người da trắng.
• Phần 3 [Đoạn văn còn lại]: Kiến nghị của người da đỏ về việc bảo vệ môi trường, đất đai.
  

1. Những điều thiêng liêng trong kí ức người da đỏ

Ở phần đầu thư, thủ lĩnh da đỏ nhấn mạnh những điều thiêng liêng trong kí ức của người da đỏ:

• Tác giả sử dụng đại từ nhân xưng “chúng tôi” [thay vì “tôi”] cho thấy bức thư không chỉ là lời nói, là suy nghĩ, là ý muốn của riêng thủ lĩnh. Mà là của toàn bộ người da đỏ.
• Mọi thứ thuộc về thiên nhiên, thuộc về mảnh đất này đều là thiêng liêng, dù chúng là những thứ bé nhỏ, giản đơn:

- Mỗi hạt sương long lanh

- Tiếng thì thầm của côn trùng

- Những dòng nhựa chảy trong cây cối

• Dù họ có chết đi, họ vẫn ghi nhớ mảnh đất này bởi mảnh đất là bà mẹ của người da đỏ   :

- Người da trắng chết sẽ dạo chơi giữa các vì sao và quên đi đất nước họ đã sinh ra.

- Người da đỏ thì không bao giờ quên mảnh đất tươi đẹp này.

- Những bông hoa ngát hương là người chị, người em của họ.

- Những mỏm đá, những vũng nước trên đồng cỏ, hơi ấm của chú ngựa con và của con người cùng chung một gia đình.

- Dòng nước óng ánh, êm ả trôi dưới những dòng sống, con suối là máu của tổ tiên người da đỏ.

- Tiếng thì thầm của dòng nước là tiếng nói của ông cha người da đỏ.

• Thủ lĩnh căn dặn Tổng thống phải dạy bảo con cháu mảnh đất này là phần kí ức thiêng liêng của người da đỏ.
• Đoạn văn đã sử dụng phép điệp [điệp từ và điệp cấu trúc], liệt kê và nhân hóa để làm nhấn mạnh mọi thứ trên mảnh đất đều thiêng liêng đối với người da đỏ. Và những thứ thiêng liêng đối với họ đều trở thành chị, mẹ, ông cha, tổ tiên, thành những người thân yêu, chung dòng máu mủ.

Tiểu kết: Thủ lĩnh da đỏ đã khẳng định đối với người da đỏ, đất đai và mọi vật liên quan đến nó - bầu trời, không khí, dòng nước, động vật, thực vật - là thiêng liêng, là bà mẹ của người da đỏ nên không dễ gì đem bán.

2. Những lo âu của người da đỏ về đất đai môi trường sẽ bị tàn phá bởi người da trắng

• Người da đỏ lo lắng đất đai, thiên nhiên và môi trường của họ sẽ bị người da trắng tàn phá bởi người da trắng đối xử hoàn toàn đối lập với cách họ đối xử với đất đai:

• Người da đỏ nhắn nhủ người da trắng phải yêu quý và trân trọng đất đai:

               - Người da đỏ lo lắng người da trắng sẽ cư xử với đất mẹ và anh em bầu trời như những vật mua được, sẽ ngấu nghiến đất đai và để lại những bãi hoang.

               - Người da đỏ lo lắng cuộc sống con người sẽ không còn nghe được âm thanh lẻ loi của chú chim đớp mồi hay tiếng tranh cãi của những chú ếch ban đêm.

               - Người da đỏ mong người da trắng phải gìn giữ không khí và làm nó thành một nơi thiêng liêng, nơi có thể thưởng thức được những làn gió thấm đượm hương hoa đồng cỏ.

- Người da đỏ ra điều kiện người ra trắng phải đối xử với các muông thú sống trên mảnh đất của họ như người anh em.

               - Phép đối lập đã nêu bật sự đối lập hai cách sống, hai thái độ đối với Đất,  đối với thiên nhiên của người da đỏ và người da trắng: người anh em - kẻ thù; mẹ đất, anh em bầu trời - vật mua được, tước đoạt được; yên tĩnh - ồn ào; quý giá - không để ý gì đến, ... 

               - Phép đ iệp ngữ và kiểu câu ghép giả thiết - kết luận để bộc lộ những lo âu của người da đỏ về môi trường sống, thiên nhiên khi đất đai của họ thuộc về người da trắng  : Tôi biết; Tôi thật không hiểu nổi; Tôi không hiểu bất cứ một cách sống nào khác; Nếu chúng tôi...Ngài phải...

Tiểu kết:  Từng lời nói, từng câu, từng chữ của thủ lĩnh đều thể hiện lòng yêu quý, trân trọng mảnh đất của người da đỏ. Dù phải bán mảnh đất ấy, người da đỏ vẫn mong người da trắng sẽ trân quý đất đai và thiên nhiên.

• Thủ lĩnh khẳng định thái độ, cách ứng xử đúng đắn với đất đai, với thiên nhiên:
  

-  Đất của người da đỏ là những nắm tro tàn của cha ông họ.

-  Đất đai giàu có được là do nhiều mạng sống của chủng tộc da đỏ.

• Người da đỏ dõng dạc kiến nghị người da trắng phải kính trọng đất đai:
  

-  Người da trắng phải dạy con cháu kính trọng đất đai.

-  Dạy con cháu: "Đất là Mẹ":

+ Đất là nơi sản sinh ra muôn loài, là nguồn sống của muôn loài.

+ Cái gì con người làm ra cho đất đai là làm cho ruột thịt của mình.

+ Con người cần phải sống hòa hợp với môi trường, đất đai và phải biết cách bảo vệ nó.

• Thủ lĩnh da đỏ còn đi đến một lời cảnh báo: "Điều gì xảy ra với đất đai tức là xảy ra đối với những đứa con của Đất." 

ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT VÀ Ý NGHĨA TÁC PHẨM

1. Nghệ thuật

• Phép đối lập, điệp ngữ và so sánh được sử dụng phong phú, hiệu quả.
• Giọng điệu đa dạng, linh hoạt, đầy sức truyền cảm: khi trìu mến, thân thương, khi cương quyết, cứng rắn.
• Hình ảnh thân thuộc, gần gũi, giản dị.

2. Ý nghĩa

Văn bản mang ý nghĩa toàn nhân loại: Con người phải sống hòa hợp với thiên nhiên, phải chăm lo bảo vệ môi trường và thiên nhiên như bảo vệ mạng sống của chính mình.