Đào thải thuốc qua thận là quá trình loại bỏ các dược chất bao gồm tất cả các loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh lý ra khỏi cơ thể qua nhiều con đường khác nhau. Vậy quá trình đào thải thuốc qua thận diễn ra như thế nào? Cùng tìm hiểu ngay vấn đề này qua nội dung bài viết được Bệnh viện Đa khoa Thanh Vũ Medic Bạc Liêu chia sẻ dưới đây nhé.
Thận và chức năng của thận
Thận là cơ quan hình hạt đậu nằm trong khoang bụng, sau phúc mạc, đối xứng với nhau qua cột sống, có tác dụng giúp duy trì sự cân bằng chất lỏng bên trong cơ thể; điều hòa và lọc các chất khoáng từ máu, tạo ra hormone giúp sản xuất các tế bào hồng cầu, tăng cường sức khỏe của xương và điều hòa huyết áp. Bên cạnh đó, thận còn đảm nhận chức năng lọc chất thải từ thực phẩm, thuốc men và các chất độc hại.
Thận bài tiết phần lớn các chất hòa tan trong nước, trong đó hệ thống mật cũng có thể bài tiết các loại thuốc không được tái hấp thu qua đường tiêu hóa. Trong hầu hết các trường hợp, lượng thuốc bài tiết qua ruột, nước bọt, mồ hôi, sữa mẹ, phổi là không đáng kể, thế nhưng một số loại thuốc mê dễ bay hơi có thể được thở qua phổi.
Ngoài ra nồng độ thuốc rất nhỏ có trong sữa của phụ nữ đang cho con bú cũng có thể ảnh hưởng đến trẻ đang bú mẹ
Thận đảm nhận vai trò gì trong việc đào thải thuốc?
Thận bài tiết một tỷ lệ lớn các dược chất có liên quan đến lâm sàng và các chất chuyển hóa của chúng, đây là sự kết hợp của quá trình lọc thụ động ở cầu thận và bài tiết chủ động ở ống thận. Một số loại thuốc được bài tiết cũng có thể bị tái hấp thu, làm giảm độ thanh thải tổng thể. Các phần tử nhỏ có thể lưu thông vào và ra khỏi ống trực tiếp qua màng tế bào. Một số ít các chất cũng được chuyển hóa chủ yếu thông qua thận.
Yếu tố nào ảnh hưởng đến tốc độ bài tiết thuốc qua thận?
Các bệnh về thận như suy thận, viêm thận khiến các chức năng của thận bị suy yếu. Các phức hợp hữu ích như protein máu có thể sẽ bị mất đi, làm tăng lượng thuốc chưa liên kết trong cơ thể dẫn đến độc tính. Các hợp chất khác có thể bị mất trong nước tiểu do quá trình hấp thu bị giảm.
Độ pH của nước tiểu là yếu tố quyết định quá trình ion hóa: Dịch lọc đi vào phần đầu tiên của ống thận có cùng pH với huyết tương, gần như trung tính, bởi độ pH của nước tiểu có thể từ 4,5 đến 8,0, điều này gây ảnh hưởng lớn đến tốc độ bài tiết của thuốc.
Đối với một số loại thuốc có tính axit yếu, thì càng có nhiều ion hydro tự do và các phân tử thuốc có tính axit yếu sẽ khó từ bỏ các phân tử hydro của chúng. Do đó, nước tiểu có tính kiềm sẽ thúc đẩy quá trình ion hóa và giảm lượng thuốc không ion hóa có sẵn để tái hấp thu. Thuốc bị giữ lại trong nước tiểu và độ thanh thải của nó tăng lên. Trong nước tiểu rất kiềm [ví dụ 8,0], các phân tử thuốc có tính axit sẽ có xu hướng bị loại bỏ vì chúng sẽ dễ dàng loại bỏ phân tử hydro của mình hơn và trở nên phân cực [tích điện], làm cho sự tái hấp thu của chúng qua màng tế bào không phân cực [không tích điện] nhiều hơn khó khăn. Chúng cũng dễ dàng bị loại bỏ hơn bởi quá trình hoạt động ion.
Thay đổi lưu lượng máu ở thận: Tốc độ tưới máu đóng vai trò quan trọng không kém đối với việc bài tiết thuốc trong cơ thể. Bất kể sự thay đổi nào trong dòng chảy của máu thận cũng sẽ khiến cho thời gian đào thảo một chất diễn ra lâu hơn.
Vấn đề về tuổi tác: Những người bệnh ở độ tuổi càng cao thì khả năng đào thải của thận cũng bị giảm theo.
Một số yếu tố khác về di truyền, môi trường, giới tính cũng ảnh hưởng đến tốc độ bài tiết của thận.
Quá trình thải trừ thuốc qua thận diễn ra như thế nào?
Thải trừ thuốc qua thận là con đường thải trừ phổ biến nhất.
Lọc ở cầu thận
Thuốc được đào thải qua thận bằng cách lọc ở cầu thận [thụ động] hoặc bài tiết ở ống thận [chủ động]. Chúng cũng có thể được tái hấp thụ từ dịch lọc qua lớp biểu mô ống thận, thông thường bằng cách khuếch tán thụ động. Do vậy, lọc cầu thận là quá trình thụ động loại bỏ các phần tử nhỏ.
Các loại thuốc có liên kết cao với protein không được lọc ra khỏi huyết tương, do đó nó vẫn tồn tại bên trong máu, còn các thuốc phân tử nhỏ không liên kết với protein sẽ bị đào thải một cách nhanh chóng.
Bài tiết thuốc
Bài tiết thuốc xảy ở ống lượn gần và qua trung gian của các chất vận chuyển tích cực và bơm trao đổi theo cơ chế chủ động. Nhờ đó mà thuốc sẽ được vận chuyển từ máu vào ống thận, quá trình này bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố sau:
+ Liên kết protein
+ Lưu lượng máu thận
+ Cạnh tranh giữa các chất nền đủ điều kiện cho cùng một đơn vị vận chuyển.
+ Nồng độ của thuốc
Tái hấp thu ở ống thận
Sự tái hấp thụ có thể chủ động hoặc thụ động, điều này xảy ra ở ống lượn xa và ống góp. Hầu hết các loại thuốc được tái hấp thu theo cơ chế thụ động, không cần năng lượng bằng cách khuếch tán. Sự khuếch tán thụ động xảy ra dọc theo mộ gradient do sự loại bỏ nước khỏi lòng ống, chính vì vậy mà nó ảnh hưởng mạnh bởi tốc độ dòng nước tiểu.
Sự tái hấp thụ thuốc bị ảnh hưởng bởi một phần của thuốc không được ion hóa, khi tới lượt nó lại bị ảnh hưởng bởi độ pH của nước tiểu. Thuốc được ion hóa sẽ lưu lại trong nước tiểu và thải ra bên ngoài.
Chỉ những thuốc giống với chất nền tự nhiên có sẵn về mặt hóa học mới được tái hấp thu bằng cách vận chuyển tích cực như glucose, axit amin, vitamin A - vitamin D - vitamin E - vitamin K....
>>> Hội chứng thận hư và những biến chứng nguy hiểm
>>> Mức độ nguy hiểm của bệnh suy thận cấp có thể bạn chưa biết?
>>> Vì sao bệnh nhân bị viêm cầu thận mạn thường bị thiếu máu?
Như vậy trên đây là những thông tin về quá trình đào thải thuốc qua thận được Bệnh viện Đa khoa Thanh Vũ Medic Bạc Liêu chia sẻ. Nếu bạn vẫn đang có những thắc mắc, cần được giải đáp về các bệnh lý về thận, hãy liên hệ ngay hotline 0291.390.8888 để được hỗ trợ nhanh nhất nhé.
Điều gì xảy ra với những viên thuốc khi chúng được đưa vào cơ thể? Chúng đi đến đâu? Làm thế nào chúng đến được nơi cần đến? Được thải trừ ra sao,...?
Thuốc trong hệ tiêu hóa
Khi thuốc đi vào dạ dày, một số sẽ bắt đầu hòa tan. Một vài loại thuốc sẽ được hấp thụ tại dạ dày, số khác sẽ di chuyển vào ruột non. Điều này tùy thuộc vào việc lớp áo của viên thuốc.
Nhiều loại thuốc có lớp áo bọc đặc biệt sẽ bảo vệ viên thuốc tránh bị hủy hoại bởi acid dạ dày. Thuốc dạng con nhộng có cách thức bảo vệ dạng này, do vậy người bệnh không nên mở viên nang hay lớp áo bọc bên ngoài để lấy thuốc bên trong uống.
Bên cạnh đó, lớp áo bọc ngoài ở một số viên thuốc có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày vì tránh cho thuốc tác động trực tiếp tới dạ dày. Tác động có hại xảy ra do một số loại thuốc kích thích dạ dày sản xuất một lượng lớn acid hydrochloric, có thể gây nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa.
Thuốc không được xử lý hoàn toàn bởi dạ dày sẽ được chuyển vào ruột non. Thuốc được hấp thụ vào niêm mạc của ruột non cũng tạo thành 3 phần: tá tràng, hỗng tràng, hồi tràng. Thuốc từ ruột non sẽ di chuyển vào máu.
Thuốc trong hệ tuần hoàn
Không có vấn đề gì đối với thuốc khi chúng được hòa tan và tiến vào máu ở một điểm nào đó. Thuốc tuần hoàn quanh cơ thể rồi tiến vào cơ quan nội tạng và mô. Quá trình này diễn ra rất nhanh.
Thuốc theo dòng máu từ nhịp đập của tim sẽ luân chuyển khắp cơ thể. Bộ não sẽ nhận phần lớn nhất, khoảng 16% các phân tử thuốc. Những tác động của thuốc sẽ tiếp tục hoạt động cho đến khi quá trình trao đổi chất bắt đầu. Sự trao đổi chất cho mỗi loại thuốc cũng rất khác nhau, có loại thuốc được đào thải nhanh, nhưng có loại lại tồn tại lâu trong cơ thể.
Thuốc trong mô và tế bào của cơ thể
Trong cơ thể, chúng ta thường nhận thuốc ở cấp độ tế bào. Các tế bào trong cơ thể có thể hấp thụ chất dịch và vì thế có thể tiếp nhận các phân tử thuốc được hòa tan trong môi trường quanh chúng. Không phải tất cả thuốc đều hoạt động cùng lúc. Điều này là bởi vì những loại thuốc khác nhau sẽ có các phân tử cụ thể và chúng sẽ hòa tan nhanh hay chậm hơn thứ khác.
Hình minh họa
Thêm vào đó, một số loại thuốc dễ hòa tan trong các mô con người hơn những loại khác. Màng tế bào con người cũng có lượng chất béo cao. Vì lẽ đó, nếu thuốc của bạn tan trong chất béo thì khi đó chúng sẽ bắt đầu làm việc nhanh hơn những thuốc khác.
Khả năng hòa tan trong chất béo là một tiêu chí rất quan trọng. Một khi thuốc hòa tan trong tế bào thì hoạt động của chúng sẽ thông qua các phản ứng sinh hóa. Khi đó chúng sẽ tái đăng nhập vào máu và một lần nữa tiến vào gan. Ở gan, thuốc sẽ bị phân hủy và chuẩn bị đào thải khỏi cơ thể.
Các cơ quan chính liên quan đến việc loại bỏ thuốc là gan và thận. Về cơ bản, những cơ quan này sẽ sàng lọc ra các chất độc hại. Gan sẽ phá vỡ thuốc thông qua một chuỗi các phản ứng trao đổi chất phức tạp. Những chất độc hại này/những phế thải được trữ trong gan cho đến khi chúng sẵn sàng được chuyển đến thận. Trong thận, các chất độc hại lại được xử lý kỹ hơn và loại bỏ khỏi cơ thể thông qua việc tiểu tiện.
Thuốc và não
Như đã đề cập trước đó, thuốc vào máu một khi chúng được hòa tan và chu du khắp cơ thể đến nhiều cơ quan nội tạng khác nhau bao gồm cả não. Khi vào não, một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến các loại hóa chất gọi là chất truyền dẫn thần kinh.
Chất truyền dẫn thần kinh là những yếu tố đặc biệt có trách nhiệm kiểm soát các tín hiệu được gửi đi giữa các tế bào não [nơ-ron thần kinh]. Các chất truyền dẫn thần kinh chuyên biệt cũng có trách nhiệm ảnh hưởng đến cảm giác và cảm xúc của con người.
Tuy nhiên, không phải lúc nào thuốc cũng có thể tiếp cận não. Điều này là bởi vì não có một thiết bị an toàn gọi là “Hàng rào máu não” [hay BBB]. BBB có hiệu lực trong việc giúp ngăn chặn những thứ như vi khuẩn, chất độc hại và những phân tử không mong muốn từ việc thuốc tiến vào chất dịch bao quanh não.
Những dạng thuốc yêu cầu tiếp cận trực tiếp với não thì cần phải có các tính năng chất béo hòa tan đặc biệt nhằm đi qua hàng rào phòng ngự BBB. Ở một số vùng của não, BBB có vẻ suy yếu, điều này sẽ cho phép não giám sát thành phần máu và kịp thời điều chỉnh nếu thấy cần thiết.
Có các điều kiện và bệnh tật làm suy yếu BBB đến một mức độ nguy hiểm nhằm cho phép các chất gây hại đi xuyên qua. Một số điều kiện bao gồm: tăng huyết áp; tiếp xúc cao với lò vi sóng và bức xạ; nhiễm trùng; chấn thương đầu, thiếu máu cục bộ; viêm; tăng áp bất thường quanh não; viêm màng não, bệnh động kinh; đa xơ cứng; bệnh Alzheimer; viêm não HIV Encephalitis và virut.
Theo Theo Nguyễn Hải/suckhoedoisong.vn