Nghị quyết hướng dẫn điều 46 bộ luật hình sự năm 2024

• Khoản 1, Điều 46 Bộ luật hình sự đã quy định các tình tiết sau đây được xem là các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:
• Người phạm tội đã ngăn chặn, làm giảm bớt tác hại của tội phạm;
• Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả;
• Phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng;
• Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết; đ) Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của người bị hại hoặc người khác gây ra;
• Phạm tội vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không phải do mình tự gây ra;
• Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn;
• Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng;
• Phạm tội vì bị người khác đe doạ, cưỡng bức;
• Phạm tội do lạc hậu;
• Người phạm tội là phụ nữ có thai;
• Người phạm tội là người già;
• Người phạm tội là người có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình;
• Người phạm tội tự thú;
• Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải;
• Người phạm tội tích cực giúp đỡ các cơ quan có trách nhiệm phát hiện, điều tra tội phạm;
• Người phạm tội đã lập công chuộc tội;
• Người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong sản xuất, chiến đấu, học tập hoặc công tác”. Ngoài ra tại khoản 2, Điều 46 pháp luật cũng quy định: “Khi quyết định hình phạt, Toà án còn có thể coi các tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ trong bản án”. Theo hướng dẫn tại Điểm c Mục 5 Nghị quyết số 01/2000/NQ-HĐTP thì các tình tiết được coi là các tình tiết giảm nhẹ khác gồm: - Vợ, chồng, cha, mẹ, con, anh, chị, em ruột bị cáo là người có công với nước hoặc có thành tích xuất sắc được Nhà nước tặng một trong các danh hiệu vinh dự như: anh hùng lao động, anh hùng lực lượng vũ trang, người mẹ Việt Nam anh hùng, nghệ sỹ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú, nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú, thầy thuốc nhân dân, thầy thuốc ưu tú hoặc các danh hiệu cao quý khác theo quy định của Nhà nước: - Bị cáo là thương binh hoặc có người thân thích như vợ, chồng, cha, mẹ, con (con đẻ hoặc con nuôi), anh, chị, em ruột là liệt sỹ; - Bị cáo là người tàn tật do bị tai nạn trong lao động hoặc trong công tác, có tỷ lệ thương tật từ 31% trở lên; - Người bị hại cũng có lỗi; - Thiệt hại do lỗi của người thứ ba; - Gia đình bị cáo sửa chữa, bồi thường thiệt hại thay cho bị cáo; - Người bị hại hoặc đại diện hợp pháp của người bị hại xin giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo trong trường hợp chỉ gây tổn hại về sức khoẻ của người bị hại, gây thiệt hại về tài sản; - Phạm tội trong trường hợp vì phục vụ yêu cầu công tác đột xuất như đi chống bão, lụt, cấp cứu”. Pháp luật cũng quy định, khi xét xử, tuỳ từng trường hợp cụ thể và hoàn cảnh cụ thể của người phạm tội mà còn có thể coi các tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ trong bản án. Căn cứ vào các quy định trên mà bạn có thể xác định anh bạn có được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự hay không.

Qua công tác kiểm sát bản án, kiểm sát hồ sơ vụ án nhận thấy việc vận dụng tình tiết giảm nhẹ quy định tại điểm g khoản 1 Điều 46 Bộ luật hình sự, còn chưa được thống nhất, chúng tôi xin nêu lên một vụ án cụ thể để các đơn vị tham khảo rút kinh nghiệm chung.

Nội dung vụ án

Do có quan hệ tình cảm nên Lương Thị Long và Nguyễn ĐìnhThường đã cùng chung sống với nhau tại nhà nghỉ do Lương Thị Long làm chủ. Đến khoảng cuối tháng 6/2013, Long trực tiếp thỏa thuận với Lê Thị Thúy (là nhân viên dọn dẹp phòng nghỉ) về việc bán dâm tại nhà nghỉ; theo đó, mỗi lần bán dâm Thúy sẽ trực tiếp thu tiền của khách là 200.000 đồng/lần, Thúy được hưởng 100.000 đồng còn Long được hưởng 100.000 đồng. Sau đó Long còn tiếp tục thỏa thuận với Vũ Thị Hồng khi có khách có nhu cầu mua dâm Long sẽ gọi Hồng lên nhà nghỉ Thu Long để bán dâm, mỗi lần bán dâm Hồng được hưởng 100.000 đồng còn Long được hưởng 100.000 đồng. Bị cáo Long trực tiếp thu tiền bán dâm tại nhà nghỉ của Thúy 05 lần, thu tiền bán dâm của Hồng 01 lần. Đến cuối tháng 7/2013, được sự đồng ý của Long, Thường đã trực tiếp đứng ra điều hành việc chứa mại dâm tại nhà nghỉ. Thường đã trực tiếp thu tiền từ Thúy khoảng 25 lần, từ Hồng khoảng 03 lần. Tối ngày 10/9/2013, Thường đã thu xếp để Thúy và Hồng bán dâm cho 02 đối tượng đến mua dâm tại nhà nghỉ, đến 21h cùng ngày thì bị Cơ quan điều tra Công an huyện bắt quả tang. Hành vi của các bị cáo đã đủ yếu tố cấu thành tội “Chứa mại dâm” quy định tại điểm c khoản 2 Điều 254.

Bản án hình sự sơ thẩm đã xét xử, tuyên bố các bị cáo phạm tội “Chứa mại dâm” và quyết định áp dụng “Điểm c khoản 2 Điều 254; điểm p, g khoản 1 Điều 46, Điều 47 BLHS, xử phạt bị cáo Long 36 tháng tù giam… áp dụng điểm c khoản 2 Điều 254; điểm p, g khoản 1 Điều 46 BLHS, xử phạt bị cáo Thường 5 năm tù giam…”

Những vấn đề cần rút kinh nghiệm

Bản án hình sự sơ thẩm đã quyết định áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại Điểm g Khoản 1 Điều 46 là “Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn” là không chính xác. Tội chứa mại dâm xâm phạm đến đạo đức thuần phong mỹ tục, trật tự trị an xã hội. Nên không thể áp dụng tình tiết giảm nhẹ như trên đối với cả hai bị cáo. Do đó, bị cáo Long chỉ có 01 tình tiết giảm nhẹ quy định tại điểm p khoản 1 Điều 46 BLHS nên không có căn cứ để áp dụng Điều 47 BLHS quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định tại khoản 2 Điều 254 BLHS đối với bị cáo Long.

Chúng tôi nêu lên vi phạm trên để các đơn vị nghiên cứu cùng tham khảo, rút kinh nghiệm trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử án hình sự nói chung.