Soạn văn 9 tập 1 bài 3
Sau khi tìm hiểu về các phương châm hội thoại, học sinh sẽ tiếp tục được giới thiệu về việc vận dụng các phương châm cho phù hợp với tình huống giao tiếp, bài học thuộc chương trình Ngữ Văn lớp 9.
Dưới đây là tài liệu chi tiết Soạn văn 9: Các phương châm hội thoại [tiếp theo, trang 36]. Kính mời bạn đọc cùng tham khảo!
Soạn văn 9: Các phương châm hội thoại [tiếp theo]
Đọc truyện cười trong SGK và trả lời câu hỏi:
- Nhân vật chàng rể trong câu chuyện cười “Chào hỏi” không tuân thủ phương châm lịch sự.
- Lý do: Chàng rể đã không quan tâm đến tình huống giao tiếp. Người được hỏi đang làm việc, mà chàng rể lại gọi xuống chỉ để hỏi “Bác làm việc vất vả lắm không?”. Hành động của chàng rể là đang quấy rầy người khác.
- Bài học: Khi giao tiếp thì cần chú ý đến tình huống giao tiếp.
Tổng kết: Việc vận dụng các phương châm hội thoại cần phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp:
- Nói với ai?
- Nói khi nào?
- Nói ở đâu?
- Nói để làm gì?
II. Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại.
1. Ngoài hai tình huống của phần phương châm lịch sự, các tình huống còn lại đều không tuân thủ phương châm hội thoại.
2.
- Câu trả lời của Ba không đáp ứng được nhu cầu của An.
- Phương châm bị vi phạm: phương châm về lượng [An hỏi về năm, Ba trả lời về thế kỷ].
- Lý do: Do người nói không biết chắc chắn chiếc máy bay ra đời vào năm nào, nên đã trả lời vào đầu thế kỉ XX để tránh vi phạm phương châm về chất.
3.
- Phương châm không được tuân thủ là: phương châm về chất [Người bác sĩ đã nói những điều mà bản thân mình không tin là thật].
- Lý do: Người bác sĩ làm như vậy để an ủi và đem đến niềm hy vọng cho bệnh nhân. Người bệnh nhân khi ấy sẽ có động lực để chiến đấu với bệnh tật. Đôi khi nói ra sự thật, sẽ khiến bệnh nhất trở nên bi quan, không muốn tiếp tục cố gắng sống tiếp.
- Một số trường hợp khác:
- Bố mẹ thường nhường món ăn ngon cho con cái và nói rằng mình không thích ăn những món đó.
- Khi bố hoặc mẹ qua đời, người sống lại sẽ nói dối đứa trẻ rằng bố/mẹ đã đi công tác ở một nơi xa, phải rất lâu mới trở về…
4. Khi nói “Tiền bạc chỉ là tiền bạc” thì có phải người nói không tuân thủ phương châm về lượng không? Phải hiểu ý nghĩa của câu này như thế nào?
- Về nghĩa: Câu nói nhắc đến một sự thật hiển nhiên, không gợi ra ý nghĩa mới.
- Về mặt hàm ý: Cố tình vi phạm phương châm về lượng, để nhấn mạnh rằng trong cuộc sống tiền bạc chỉ là phương tiện cần có, chứ không phải là tất cả.
Tổng kết: Việc không tuân thủ các phương châm hội thoại có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân sau:
- Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hóa giao tiếp.
- Người nói phải ưu tiên cho một phương chậm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.
- Người nói muốn gây sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.
III. Luyện tập
Câu 1. Đọc mẩu truyện trong SGK và trả lời câu hỏi
- Câu trả lời: “Quả bóng nằm ngay dưới cuốn Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao kia kìa” đã vi phạm phương châm cách thức.
- Câu trả lời đặt vào trường hợp người tiếp nhận là một đứa trẻ [mới 5 tuổi] chưa biết hết các chữ cái. Cậu bé sẽ cảm thấy mơ hồ, không hiểu rõ nằm dưới cuốn Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao nằm ở đâu.
Câu 2. Đọc đoạn trích trong SGK và trả lời câu hỏi.
- Phương châm vi phạm: Phương châm lịch sự.
- Việc không tuân thủ là có lý do chính đáng. Trong tình huống này, cả Chân, Tay, Tai, Mắt đều cảm thấy tức giận khi mình phải làm việc cực nhọc, còn lão Miệng chỉ biết hưởng thụ, không chịu làm việc. Nên tất cả đã không thèm chào lão Miệng mà nói luôn mục đích khi đến gặp lão.
IV. Bài tập ôn luyện
Cho đoạn thơ sau:
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố ở chiến khu, bố còn việc bố,
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”
[Tiếng gà trưa, Xuân Quỳnh]
Cho biết phương châm hội thoại bị vi phạm trong đoạn thơ. Việc vi phạm phương châm hội thoại đó có hợp lý không? Vì sao?
Gợi ý:
- Phương châm bị vi phạm: phương châm về chất [Mày viết thư chớ kể này, kể nọ/Cứ bảo nhà vẫn được bình yên].
- Việc vi phạm phương châm hội thoại đó có hợp lý.
- Lý do: Trong tình huống trên, người bố đang ở ngoài chiến trường gian khổ, chống lại kẻ thù tàn ác. Chính vì vậy, lời căn dặn của người bà xuất phát từ lòng yêu thương, không muốn con phải lo lắng về tình hình ở nhà mà an tân chiến đấu.
Soạn bài Các phương châm hội thoại [tiếp theo] - Mẫu 2
I. Luyện tập
Câu 1. Đọc mẩu truyện trong SGK và trả lời câu hỏi
- Câu trả lời: “Quả bóng nằm ngay dưới cuốn Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao kia kìa” đã vi phạm phương châm cách thức.
- Câu trả lời đặt vào trường hợp người tiếp nhận là một đứa trẻ [mới 5 tuổi] chưa biết hết các chữ cái. Cậu bé sẽ cảm thấy mơ hồ, không hiểu rõ nằm dưới cuốn Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao nằm ở đâu.
Câu 2. Đọc đoạn trích trong SGK và trả lời câu hỏi.
- Phương châm vi phạm: Phương châm lịch sự.
- Việc không tuân thủ là có lý do chính đáng. Trong tình huống này, cả Chân, Tay, Tai, Mắt đều cảm thấy tức giận khi mình phải làm việc cực nhọc, còn lão Miệng chỉ biết hưởng thụ, không chịu làm việc. Nên tất cả đã không thèm chào lão Miệng mà nói luôn mục đích khi đến gặp lão.
II. Bài tập ôn luyện
Câu 1. Câu trả lời của nhân vật A Phủ trong đoạn trích sau vi phạm phương châm nào?
Về đến nhà, A Phủ lẳng vai ném nửa con bò xuống gốc đào trước cửa. Pá Tra bước ra hỏi:
- Mất mấy con bò?
A Phủ trả lời tự nhiên:
- Tôi về lấy súng, thế nào cũng bắn được. Con hổ này to lắm.
[Vợ chồng A Phủ, Tô Hoài]
Gợi ý:
- Phương châm quan hệ.
- Câu trả lời của nhân vật A Phủ không đúng với câu hỏi của Pá Tra.
Câu 2. Tìm thêm một số câu ca dao, tục ngữ có liên quan đến phương châm lịch sự.
Gợi ý:
Một thương tóc bỏ đuôi gà
Hai thương ăn nói mặn mà, có duyên.
*
Đất tốt trồng cây rườm rà
Những người thanh lịch nói ra dịu dàng.
Cập nhật: 13/09/2021
1. Câu trả lời của ông bố: Quả bóng nằm ngay dưới cuốn “Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao” kia kìa, là câu tra lời không tuân thủ phương châm cách thức trong hội thoại.
Đối với người khác thì đây là một câu nói có thông tin rõ ràng, nhưng đối với cậu bé thì câu nói lại mơ hồ. Trường hợp một cậu bé 6 tuổi thì không thể nhận biết được Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao. Vì vậy, cậu sẽ không tìm được quả bóng kể cả khi bố đã trả lời.
2. Thái độ và lời nói của Chân, Tay, Tai, Mắt không tuân thủ phương châm lịch sự trong giao tiếp. Việc không tuân thủ phương châm này là không có lí do chính đáng, không phù hợp với tình huống giao tiếp. Vì thông thường trong giao tiếp, khi đến nhà người khác, trước hết phải chào hỏi chủ nhà, sau đó mới đề cập chuyện khác. Nhưng trong tình huống này, Chân, Tay, Tai, Mắt không chào hỏi mà nói ngay với chủ nhà những lời lẽ giận dữ, nặng nề. Trong nội dung của câu chuyện mà chúng ta đã biết thì sự giận dữ, nói năng của Chân, Tay, Tai, Mắt là không có căn cứ.
I. Phương châm quan hệ.
- Thành ngữ ông nói gà, bà nói vịt dùng để chỉ tình huống hội thoại mà trong đó mỗi người nói một đằng, không khớp với nhau, không hiểu nhau.
- Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài mà hội thoại đang đề cập, tránh nói lạc đề.
II. Phương châm cách thức.
Trả lời câu 1 [trang 21 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1]:
- Thành ngữ dây cà ra dây muống dùng để chỉ cách nói dài dòng, rườm rà. Thành ngữ lúng búng như ngậm hột thị dùng để chỉ cách nói ấp úng, không thành lời, không rành mạch.
- Những cách nói đó làm cho người nghe khó tiếp nhận hoặc tiếp nhận không đúng nội dung được truyền đạt.
Trả lời câu 2 [trang 21 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1]:
- Câu “Tôi đồng ý với những nhận định về truyện ngắn của ông ấy” có thể được hiểu theo hai cách:
+ Tôi đồng ý với những nhận định của ông ấy về truyện ngắn.
+ Tôi đồng ý với những nhận định của một [những] người nào đó về truyện ngắn của ông ấy [truyện ngắn do ông ấy sáng tác]
- Khi giao tiếp, nếu không vì một lí do nào đó đặc biệt thì không nên nói những câu mà người nghe có thể hiểu theo nhiều cách.
Phần III
Video hướng dẫn giải
III. Phương châm lịch sự.
- Tuy cả hai người đều không có của cải, tiền bạc gì nhưng cả hai đều cảm nhận được tình cảm mà người kia đã dành cho mình.
- Trong giao tiếp, dù địa vị xã hội và hoàn cảnh của người đối thoại như thế nào đi nữa thì người nói cũng phải chú ý đến cách nói tôn trọng đối với người đó.
Phần IV
IV. Luyện tập
Câu 1
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 1 [trang 23 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1]:
a. Lời chào cao hơn mâm cỗ: thái độ quý mến, lịch sự quan trọng hơn giá trị vật chất của mâm cỗ.
b. Lời nói chẳng mất tiền mua/ Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau: lời nói nhã nhặn lịch sự không tốn kém gì mà hiệu quả lại lớn.
c. Kim vàng ai nỡ uốn câu/ Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời: chiếc kim bằng vàng [vật quý] không ai nỡ uốn làm lưỡi câu [vật tầm thường], vậy người khôn [khôn ngoan, hiểu biết] không nên nói nặng lời với nhau [không tương xứng với giá trị của mình].
- Tất cả các câu tục ngữ trên đều khuyên mọi người khi giao tiếp cần lịch sự, nhã nhặn.
- Một số câu tục ngữ, ca dao có nội dung tương tự:
+ Một câu nhịn là chín câu lành.
+ Người thanh tiếng nói cũng thanh/ Chuông kêu khẽ đánh bên thành cũng kêu.
+ Đất tốt trồng cây rườm rà/ Những người thanh lịch nói ra dịu dàng.
+ Chim khôn kêu tiếng rảnh rang
Người khôn ăn nói dịu dàng dễ nghe.
+ Vàng thì thử lửa thử than
Chuông kêu thử tiếng người ngoan thử lời.
Xem thêm: Bài Tập Giảm Mỡ Bụng Tại Nhà Hiệu Quả Và Nhanh Chóng, HướNg DẫN Tập Bụng Tại Nhà Cho Nữ
Câu 2
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 2 [trang 23 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1]:
- Phép nói giảm nói tránh có liên quan nhiều nhất đến phương châm lịch sự.
- Ví dụ:
+ Nhận định về một người có ngoại hình xấu, ta nói: “Cô ấy không được đẹp lắm”.
+ Để trả lời câu hỏi của phụ huynh học sinh về tình hình học tập của một em học yếu, cô giáo nói: “Cháu học chưa được vững lắm”.
Câu 3
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 3 [trang 23 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1]:
a. Nói dịu nhẹ như khen, nhưng thật ra là mỉa mai, chê trách là nói mát.
b. Nói trước lời mà người khác chưa kịp nói là nói hớt.
c. Nói nhằm châm chọc điều không hay của nguời khác một cách cố ý là nói móc.
d. Nói chen vào chuyện của người trên khi không được hỏi đến là nói leo.
e. Nói rành mạch, cặn kẽ, có trước có sau là nói ra đầu ra đũa.
Các từ ngữ trên chỉ những cách nói liên quan đến phương châm lịch sự [a, b, c, d] và phương châm cách thức [e].
Câu 4
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 4 [trang 23 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1]:
Các cách diễn đạt này đều liên quan đến các phương châm hội thoại:
a. Nhân tiện đây xin hỏi: Dùng khi người nói hỏi về một đề tài ngoài đề tài đang trao đổi, để người nghe thấy mình vẫn tuân thủ phương châm quan hệ, đồng thời để người nghe chú ý vào vấn đề mình cần hỏi. Cách diễn đạt này cũng thể hiện phương châm lịch sự.
b. Cực chẳng đã tôi phải nói; tôi nói điều này có gì không phải anh bỏ qua cho; biết là làm anh không vui, nhưng…; xin lỗi, có thể anh không hài lòng nhưng tôi cũng phải thành thực mà nói là…. Các cách diễn đạt này dùng khi phải nói điều khó nói, dễ gây mất lòng người nghe. Nó có tác dụng “rào đón” để người nghe có thể chấp nhận, cảm thông, làm giảm nhẹ sự khó chịu [phương châm lịch sự].
c. Đừng nói leo; đừng ngắt lời như thế; đừng nói cái giọng đó với tôi: là cách cảnh báo cho người đối thoại biết rằng anh ta không tuần thủ phương châm lịch sự và phải chấm dứt nếu muốn tiếp tục đối thoại.
Câu 5
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 5 [trang 24 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1]:
Giải thích nghĩa của các thành ngữ và cho biết phương châm hội thoại có liên quan đến mỗi thành ngữ:
- nói băm nói bổ: nói bốp chát, xỉa xói, thô bạo [phương châm lịch sự].
- nói như đấm vào tai: nói mạnh, trái ý người khác, khó tiếp thu [phương châm lịch sự].
- điều nặng tiếng nhẹ: nói trách móc, chì chiết [phương châm lịch sự].
- nửa úp nửa mở: nói mập mờ, ỡm ờ, không nói ra hết ý [phương châm cách thức].
- mồm loa mép giải: lắm lời, đanh đá, nói át người khác [phương châm lịch sự].
- đánh trống lảng: lảng ra, né tránh không muốn tham dự một việc nào đó, không muốn đề cập đến một vấn đề nào đó mà người đối thoại đang trao đổi [phương châm quan hệ].
- nói như dùi đục chấm mắm cáy: nói không khéo, thô cộc, thiếu tế nhị [phương châm lịch sự].
bacsixanh.com
Sub đăng ký kênh giúp Ad nhé !
CÁC BÀI LIÊN QUAN:
Báo lỗi - Góp ýTẢI APP ĐỂ XEM OFFLINE
Các tác phẩm khác
× Báo lỗi góp ýVấn đề em gặp phải là gì ?
Sai chính tả Giải khó hiểu Giải sai Lỗi khác Hãy viết chi tiết giúp
bacsixanh.comGửi góp ý Hủy bỏ × Báo lỗi
Cảm ơn bạn đã sử dụng bacsixanh.com. Đội ngũ giáo viên cần cải thiện điều gì để bạn cho bài viết này 5* vậy?
Vui lòng để lại thông tin để ad có thể liên hệ với em nhé!
Họ và tên:
Gửi Hủy bỏ
Liên hệ | Chính sách
Đăng ký để nhận lời giải hay và tài liệu miễn phí
Cho phép bacsixanh.com gửi các thông báo đến bạn để nhận được các lời giải hay cũng như tài liệu miễn phí.