Bài tập cuối khóa module 2 môn Lịch sử THPT

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CHƯƠNG TRÌNH ETEP

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN

BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN PHỔ THÔNG CỐT CÁN

(Bồi dưỡng trực tiếp)

MÔ ĐUN 2

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC

PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

MÔN LỊCH SỬ

B<) GIAO Dl)C VA DAO T ~0

TRUONG D~I HOC SV PHAM

THANH PH6 H6

cHi

CHVONG TRiNH ETEP

TAl LIEU HUONG DAN

.

BOI DUONG GIAo VIEN PHO THONG coT cAN

(B6i du5ng tn.rc tiSp)

"

MOD

UN

2

SU DUNG P

.

.

.

.

PIIAM CHAT, NANG Ll)'C HQC SINH TRUNG HQC PHO THONG

MONLJCHSU

Dai d

. .

.

Chu bien

ThS. Nhfr Thj Phrrong Lao

3

MỤC LỤC

Ban biên soạn tài liệu ... 5

Kí hiệu viết tắt ... 6

Chú giải thuật ngữ ... 7

Đề cương chi tiết mô đun ... 8

1. Giới thiệu tổng quan về mô đun ... 8

2. Yêu cầu cần đạt của mô đun ... 8

3. Nội dung chính ... 9

4. Tổ chức hoạt động bồi dưỡng ... 9

Nội dung 1. Những vấn đề chung về phương pháp dạy học và giáo dục phát triển
phẩm chất, năng lực ... 9

Nội dung 2. Các phương pháp dạy học phát triển phẩm chất, năng lực học sinh
trong môn Lịch sử ở Trung học phổ thông ... 26

Nội dung 3. Lựa chọn và sử dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học một chủ đề
trong môn Lịch sử ở Trung học phổ thông ... 29

Nội dung 4. Xây dựng kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp tại trường và địa phương .. 34

5. Tài liệu đọc ... 35

Nội dung 1. Những vấn đề chung về phương pháp dạy học và giáo dục phát triển
phẩm chất, năng lực ... 44

Nội dung 2. Các phương pháp dạy học phát triển phẩm chất, năng lực học sinh
trung học phổ thông trong môn Lịch sử ... 58

Nội dung 3. Lựa chọn, sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học một chủ đề (bài

Phụ lục ... 111

Phụ lục 1. Kế hoạch dạy học minh hoạ ... 111

Phụ lục 2. Kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp ... 127

4

5

BAN BIÊN SOẠN TÀI LIỆU

1. ThS. Nhữ Thị Phương Lan, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
2. TS. Tưởng Phi Ngọ,Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

3. PGS.TS. Ngô Minh Oanh, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
4. TS. Ngơ Chơn Tuệ, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

5. PGS.TS. Nguyễn Mạnh Hưởng, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
6. PGS.TS. Đào Tuấn Thành, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
7. TS. Nguyễn Văn Ninh, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
8. TS. Nguyễn Đức Cương, Trường Đại học Sư phạm Huế

CỘNG TÁC VIÊN

1. ThS. Hồ Thanh Tâm, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

6

KÍ HIỆU VIẾT TẮT

Kí hiệu viết tắt Viết đầy đủ

BCV Báo cáo viên

CT Chương trình

GDPT Giáo dục phổ thơng

GD Giáo dục

GV Giáo viên

GVPT Giáo viên phổ thông

HS Học sinh

HV Học viên

KHBD Kế hoạch bài dạy

KTDH Kĩ thuật dạy học

NL Năng lực

PC Phẩm chất

PPDH Phương pháp dạy học

PP, KTDH Phương pháp, Kĩ thuật dạy học

SGK Sách giáo khoa

THCS Trung học cơ sở

7

CHÚ GIẢI THUẬT NGỮ

Thuật ngữ,

khái niệm Giải thích

Chuỗi hoạt động
học

Bao gồm nhiều hoạt động nối tiếp nhau trong tiến trình dạy học

Chủ đề dạy học Là đề tài hay vấn đề được chọn làm nội dung chính trong dạy học

Kế hoạch bài dạy

Là bản mô tả chi tiết mục tiêu, tiến trình tổ chức hoạt động dạy học
một chủ đề hoặc nội dung. Trong tài liệu này, sử dụng thuật ngữ kế
hoạch bài dạy (KHBD) thay cho giáo án hoặc kế hoạch bài học1.

Năng lực chung

Là những năng lực cơ bản, thiết yếu để con người có thể sống và làm
việc bình thường trong xã hội; được hình thành, phát triển thơng qua
tất cả các môn học và hoạt động giáo dục: năng lực tự chủ và tự học,
năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.

Năng lực đặc thù

Là những năng lực được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua
một số môn học và hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngơn ngữ,
năng lực tính tốn, năng lực khoa học, năng lực cơng nghệ, năng lực
tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất.

Năng lực lịch sử Là năng lực đặc thù của mơn học với 3 thành phần (tìm hiểu lịch sử,
nhận thức và tư duy lịch sử, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học)

Chiến lược

dạy học

Trong giáo dục, có thể hiểu chiến lược dạy học, giáo dục của

giáo viên là quan điểm về dạy học, giáo dục và kế hoạch tổng

quát về sự phối hợp, vận dụng phù hợp các biện pháp, phương

tiện, điều kiện nhằm định hướng thực hiện và hoàn thành hiệu

quả các mục tiêu dạy học, giáo dục cụ thể phù hợp với bối cảnh

giáo dục trong sự chủ động của người giáo viên.

1 Một số cách diễn giải khác:

(1) Là kế hoạch và dàn ý lên lớp của GV, bao gồm chủ đề/bài học của giờ lên lớp, mục đích giáo dục (GD) và giáo
dưỡng, nội dung, phương pháp, thiết bị, những hoạt động cụ thể của thầy và trò, khâu kiểm tra đánh giá...
(2) Là bản thiết kế cho tiến trình một chủ đề/bài học, là bản kế hoạch mà người giáo viên dự định sẽ thực hiện tổ

chức trên lớp/ trên nhóm đối tượng HS nào đó. Với một chủ đề/ bài học nào đó, với những đối tượng HS khác
nhau, với những giáo viên khác nhau thì sẽ có những bản KHDH (giáo án) khác nhau.

2 Theo Từ điển Tiếng Việt 2, Chiến lược: Phương châm và kế hoạch có tính chất tồn cục, xác định mục tiêu chủ

8

ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT MÔ ĐUN

1. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ MƠ ĐUN

Mơ đun 2 Sử dụng Phương pháp dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực
học sinh trung học phổ thông môn Lịch sử được triển khai nhằm bồi dưỡng, nâng cao
năng lực lựa chọn và sử dụng PP, KTDH phát triển PC, NL của HS cho GV môn Lịch sử
ở THPT. Hồn thành mơ đun này, khơng những thầy cô tổ chức được hoạt động dạy học
môn Lịch sử theo các yêu cầu của CT GDPT 2018 mà cịn đáp ứng được các tiêu chí của
tiêu chuẩn Phát triển chuyên môn, nghiệp vụ đối với GV theo Thông tư số

20/2018/TT-BGDĐT, ngày 22/8/2018 của Bộ Trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc ban hành quy

định Chuẩn nghề nghiệp GV cơ sở GDPT.
Mơ đun này bao gồm các nội dung chính:

Tìm hiểu các xu hướng hiện đại về PP, KTDH và GD nhằm phát triển PC, NL học
sinh THPT;

Lựa chọn, sử dụng các PP, KTDH phù hợp nhằm phát triển PC, NL học sinh THPT
môn Lịch sử trong CT GDPT 2018;

Lựa chọn, xây dựng các chiến lược dạy học, GD hiệu quả phù hợp với HS THPT.
Số tiết mô đun: 40 tiết (gồm 16 tiết lí thuyết và 24 tiết thực hành)

Tài liệu đọc trong mô đun được xây dựng theo định hướng tổ chức hoạt động bồi
dưỡng kết hợp (trực tuyến và trực tiếp), cụ thể:

Giai đoạn trực tuyến 1: 5 ngày
Giai đoạn trực tiếp: 3 ngày;
Giai đoạn trực tuyến 2: 7 ngày.

Để đạt được hiệu quả bồi dưỡng, người học cần phải tham gia đầy đủ các hoạt động
dạy học trực tuyến và trực tiếp. Đồng thời, phải tự tăng cường khả năng tự học, tư nghiên
cứu, tự trao đổi thảo luận với đồng nghiệp để hoàn thành các nhiệm vụ được giao, tự đánh
giá được sự phát triển năng lực của bản thân về nghiệp vụ trước và sau khi tham gia bồi
dưỡng theo nội dung mô đun.

Mô đun 2 Sử dụng PPDH và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trung
học phổ thông môn Lịch sử được tiến hành bồi dưỡng bằng hình thức hiện đại. Hi vọng
thầy cô sẽ được trải nghiệm một mô đun thật lí thú với nhiều cảm xúc và ấn tượng tích
cực.

9

Phân tích được những vấn đề chung về PP, KTDH và giáo dục phát triển PC, NL
học sinh THPT;

Lựa chọn, sử dụng được các PP, KTDH, giáo dục phù hợp nhằm phát triển PC, NL

Lựa chọn, xây dựng được các chiến lược dạy học, GD hiệu quả phù hợp với đối
tượng học sinh THPT.

Hỗ trợ đồng nghiệp phát triển về kiến thức, kĩ năng và kinh nghiệm vận dụng các
PP, KTDH và giáo dục theo hướng phát triển PC, NL học sinh ở trường THPT.

3. NỘI DUNG CHÍNH

Tìm hiểu các xu hướng hiện đại về PP, KTDH và giáo dục nhằm phát triển PC, NL
học sinh THPT;

Lựa chọn, sử dụng các PP, KTDH phù hợp nhằm phát triển PC, NL học sinh trong
môn Lịch sử trong thuộc Chương trình giáo dục phổ thơng 2018;

Lựa chọn, xây dựng các chiến lược dạy học, giáo dục hiệu quả phù hợp với đối
tượng học sinh THPT.

4. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
4.1. Kế hoạch hoạt động bồi dưỡng qua mạng

4.1.1. Kế hoạch hoạt động bồi dưỡng qua mạng (5 ngày)

KẾ HOẠCH BỒI DƯỠNG QUA MẠNG

(căn cứ theo Phụ lục 1-TL1, Công văn số 214/CV-ETEP ngày 23 tháng 06 năm 2020)

Mô đun 2: SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN

PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MÔN LỊCH
SỬ (theo Quyết định số 4660/QĐ-BGDĐT ngày 04 tháng 12 năm 2019)

Hình thức và thời lượng: 5 ngày, từ xa qua mạng
Môn học: Lịch sử

A. GIAI ĐOẠN 1: CHUẨN BỊ
I. Phần giới thiệu

Xem video giới thiệu về mô đun 2.
II. Nhiệm vụ học tập của học viên

HV thực hiện các nhiệm vụ học tập chính trong khố bồi dưỡng như sau:

Nhiệm vụ 1. Xem video, nghiên cứu thêm tài liệu đọc và Infographic.

10

Nhiệm vụ 3. Phản hồi, đánh giá về nội dung và hình thức học tập.

III. Yêu cầu cần đạt của mơ đun

HV sau khi hồn thành khố bồi dưỡng cần đạt những yêu cầu sau:

Yêu cầu 1: Phân tích được những vấn đề chung về PP, KTDH phát triển PC, NL HS

THPT.

Yêu cầu 2: Lựa chọn, sử dụng được các PP, KTDH phù hợp ở cấp học THPT nhằm

phát triển PC, NL HS trong môn Lịch sử trong CT GDPT 2018.

Yêu cầu 3: Lựa chọn, xây dựng được các chiến lược dạy học hiệu quả phù hợp với đối

tượng HS THPT trong môn Lịch sử.

Yêu cầu 4: Hỗ trợ đồng nghiệp phát triển về kiến thức, kĩ năng và kinh nghiệm vận

dụng PP, KTDH phát triển PC, NL HS ở trường THPT.
IV. Ôn bài trước (Mô đun 1)

Nghiên cứu lại nội dung mô đun 1, tập trung vào các nội dung: đặc điểm, mục tiêu,

YCCĐ về PC, NL, nội dung giáo dục, định hướng về phương pháp giáo dục trong CT
môn Lịch sử.

B. GIAI ĐOẠN 2: HỌC TẬP, THỰC HÀNH

Nội dung 1: Những vấn đề chung về phương pháp dạy học và giáo dục phát triển
phẩm chất, năng lực

1. Tiến trình học tập nội dung 1:
Hoạt động 1:

a) Tên hoạt động: Khởi động

Mô tả: Tìm hiểu về PC, NL trong CT GDPT 2018.

b) Yêu cầu cần đạt

- Trình bày được các PC chủ yếu và NL cốt lõi trong CT GDPT 2018.
- Chỉ ra được PC chủ yếu và NL cốt lõi trong những tình huống cụ thể.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Xem tài liệu đọc về PC, NL trong CT GDPT 2018.

- Đọc 6 tình huống và trả lời câu hỏi: Tình huống đề cập đến PC hay NL nào được

quy định trong CT GDPT 2018?

11

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 1.
- Đánh giá: đạt 6/6 tình huống (điều kiện).

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 1

- Tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.1.1.
- Bài tập tình huống.

Hoạt động 2:

a) Tên hoạt động: Thử tài

Mơ tả: Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển PC, NL.

b) Yêu cầu cần đạt

- Xác định được các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển PC, NL.

- Phân tích được vai trị của các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển PC,
NL.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Nghiên cứu tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.1.2, về các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình

thành và phát triển PC, NL.

- Xác định yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển PC, NL thông
qua các hình ảnh và phân tích được vai trị của từng yếu tố thể hiện qua việc trả lời câu
hỏi.

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 2.
- Đánh giá: đạt 3/4 câu hỏi (điều kiện).

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 2

- Tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.1.2.
- Hình ảnh phục vụ 4 câu hỏi

Hoạt động 3:

a) Tên hoạt động: Khám phá

Mô tả: Tìm hiểu về các nguyên tắc dạy học phát triển PC, NL.

12

- Xác định được các nguyên tắc dạy học phát triển PC, NL.

- Phân tích được yêu cầu của các nguyên tắc dạy học phát triển PC, NL.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Xem Infographic về các nguyên tắc dạy học phát triển PC, NL.

- Đọc tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.1.3 về các nguyên tắc dạy học phát triển PC, NL.

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 3.
- Đánh giá: hoàn thành nhiệm vụ xem tài liệu đọc và Infographic.

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 3

- Infographic.

- Tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.1.3.
Hoạt động 4:

a) Tên hoạt động: Tìm hiểu

Mơ tả: Tìm hiểu xu hướng hiện đại về PPDH phát triển PC, NL.

b) Yêu cầu cần đạt

Phân tích được xu hướng hiện đại về PPDH phát triển PC, NL.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Xem tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.2.3, về xu hướng hiện đại về PPDH phát triển
PC, NL.

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 4.
- Đánh giá: hoàn thành nhiệm vụ xem tài liệu đọc.

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 4

- Tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.2.3.
Hoạt động 5:

a) Tên hoạt động: Nghiên cứu

Mơ tả: Tìm hiểu một số PPDH phát triển PC, NL theo xu hướng hiện đại.

13

Xác định được một số PPDH phát triển PC, NL theo xu hướng hiện đại.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Xem tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.2.3, về một số PP, KTDH phát triển PC, NL
theo xu hướng hiện đại.

- Xem infographic.

- Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 5.
- Đánh giá: đạt 4/5 câu hỏi trắc nghiệm (điều kiện).

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 5

- Tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.2.3.
2. Đánh giá /phản hồi nội dung 1
- Hoàn thành các hoạt động: 1, 2, 3, 4, 5.

- Thực hiện kiểm tra cuối nội dung 1: 10 câu hỏi trắc nghiệm

Nội dung 2: Các phương pháp dạy học phát triển phẩm chất, năng lực học sinh
trong môn Lịch sử ở trung học phổ thơng

1. Tiến trình học tập nội dung 2:

a) Tên hoạt động: Nhận diện

Mơ tả: Tìm hiểu định hướng chung về PP, KTDH phát triển PC, NL cho HS trong

môn Lịch sử ở THPT.

b) Yêu cầu cần đạt

- Phân tích được định hướng chung về PP, KTDH phát triển PC, NL cho HS trong
môn Lịch sử ở THPT.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Xem video chuyên gia.

14

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 6.
- Đánh giá: hoàn thành việc xem video, infographic và tài liệu đọc.

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 6

- Video chuyên gia.
- Infographic.

- Tài liệu đọc, nội dung 2, mục 2.1. (2.1.1; 2.1.2 và 2.1.3).
Hoạt động 7:

a) Tên hoạt động: Ghép đơi

Mơ tả: Tìm hiểu một số PP, KTDH phát triển PC, NL cho HS trong môn Lịch sử ở

THPT.

b) Yêu cầu cần đạt

- Xác định được bản chất, định hướng sử dụng một số PP, KTDH phát triển PC, NL
HS trong môn Lịch sử ở THPT.

- Xác định được quy trình thực hiện một số PP, KTDH phát triển PC, NL HS trong
môn Lịch sử ở THPT.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Xem infographic và tài liệu đọc, nội dung 2, mục 2.2, về một số PP, KTDH phát
triển PC, NL HS trong môn Lịch sử ở THPT.

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 7.
- Đánh giá: Hoàn thành việc xem infographic và tài liệu đọc.

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 7

- Tài liệu đọc, nội dung 2, mục 2.2.
- Infographics.

2. Đánh giá /phản hồi nội dung 2
- Hoàn thành các hoạt động: 6, 7

15

trong môn Lịch sử ở trung học phổ thông

1. Tiến trình học tập nội dung 3:
Hoạt động 8: Kết nối

a) Tên hoạt động:

Mơ tả: Tìm hiểu yêu cầu chung của việc lựa chọn, xây dựng các chiến lược dạy học

hiệu quả phù hợp với đối tượng HS THPT trong môn Lịch sử.

b) Yêu cầu cần đạt

- Xác định được các yêu cầu chung của việc lựa chọn, xây dựng được các chiến lược
dạy học hiệu quả phù hợp với đối tượng HS THPT trong môn Lịch sử.

- Xác định được một số yêu cầu chung của việc lựa chọn, xây dựng được các chiến
lược dạy học hiệu quả phù hợp với đối tượng HS THPT trong môn Lịch sử.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Xem video chuyên gia trao đổi về chuyên môn.

- Xem tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.1, về chiến lược dạy học một bài học trong môn
Lịch sử.

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 8.
- Đánh giá: hoàn thành yêu cầu xem video và đọc tài liệu.

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 8

- Video chuyên gia trao đổi về chuyên môn.
- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.1.

- Chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số

32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).

Hoạt động 9:

a) Tên hoạt động: Trải nghiệm

Mơ tả: Tìm hiểu cơ sở và quy trình lựa chọn, sử dụng PP, KTDH một bài học trong

môn Lịch sử ở THPT.

b) Yêu cầu cần đạt

16

- Phân tích được một số cơ sở lựa chọn, sử dụng PP, KTDH trong môn Lịch sử ở
THPT.

- Xác định được quy trình lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một bài học.

- Phân tích được các bước trong quy trình lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một bài
học.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Xem video sinh hoạt chuyên môn 1, video chuyên gia trao đổi về chuyên môn; xem
kế hoạch tổ chức hoạt động dạy học minh hoạ; xem tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.2 về
cơ sở lựa chọn, sử dụng PP, KTDH một bài học trong môn Lịch sử.

- Xem Infographic và tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.3.

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 9.

- Đánh giá: hoàn thành yêu cầu xem video, kế hoạch tổ chức hoạt động dạy học minh
hoạ, tài liệu đọc và infographic.

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 9

- Video sinh hoạt chuyên môn 1, video chuyên gia trao đổi về chuyên môn.
- Infographics

- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.2.
- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.3.

- Chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số

32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).

Hoạt động 10:

a) Tên hoạt động: Suy ngẫm

Mơ tả: Tìm hiểu về cơ sở đánh giá việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một bài học

trong môn Lịch sử ở THPT.

b) Yêu cầu cần đạt

Xác định các tiêu chí đánh giá việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH của một bài học
trong môn Lịch sử ở THPT.

c) Nhiệm vụ của học viên

17

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 10.
- Đánh giá: hoàn thành nhiệm vụ xem tài liệu đọc.

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 10

- Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH, ngày 08/10/2014, về việc hướng dẫn sinh hoạt

chuyên môn về đổi mới PPDH và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động
chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng.

- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.4.
Hoạt động 11:

a) Tên hoạt động: Đánh giá

Mô tả: Thực hành đánh giá việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một bài học trong

môn Lịch sử ở THPT.

b) Yêu cầu cần đạt

Đánh giá được sự phù hợp của việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một bài học
trong môn Lịch sử ở THPT.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Nghiên cứu chuỗi hoạt động học của một bài học trong môn Lịch sử ở THPT được
minh hoạ

- Xem video một hoạt động dạy học trong môn Lịch sử ở THPTcó sử dụng PP,
KTDH (dựa trên chuỗi hoạt động học trên).

- Trả lời các câu hỏi sau để đánh giá việc lựa chọn và sử dụng các PP, KTDH của GV
trong video minh hoạ, chuẩn bị cho việc thảo luận khi học trực tiếp:

Câu 1. GV sử dụng PP, KTDH trong video minh hoạ có phù hợp khơng? Vì sao?
Câu 2. Phân tích ưu điểm và hạn chế của việc lựa chọn và sử dụng PP, KTDH trong
hoạt động dạy học GV thực hiện trong video minh hoạ.

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 11.

18

e) Tài liệu/học liệu phục vụ hoạt động 11

- Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH, ngày 08/10/2014, về việc hướng dẫn sinh hoạt

chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí
các hoạt động chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua
mạng.

- Kế hoạch bài dạy minh họa.
- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.4.

- Thực hiện kiểm tra cuối nội dung 3: 10 câu hỏi trắc nghiệm khách quan.
Nội dung 4: Xây dựng kế hoạch hướng dẫn đồng nghiệp

1. Tiến trình học tập nội dung 4:
Hoạt động 12:

a) Tên hoạt động: Hỗ trợ

Mô tả: Xây dựng dự thảo kế hoạch bồi dưỡng đại trà cho đồng nghiệp tại trường và

địa phương.

b) Yêu cầu cần đạt:

- Phân tích được thuận lợi, khó khăn của đồng nghiệp tại trường và địa phương.
- Xây dựng được kế hoạch bồi dưỡng đại trà cho đồng nghiệp tại trường và địa phương.

c) Nhiệm vụ của học viên

- Chuẩn bị những nội dung sau để thảo luận khi dự học trực tiếp.

1. Những thuận lợi và khó khăn khi hỗ trợ đồng nghiệp tại trường và địa phương.
2. Các đề xuất để hoạt động hỗ trợ đồng nghiệp tại trường và địa phương đạt hiệu quả.
- Xem gợi ý khung kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp (Phụ lục 2).

- Xây dựng dự thảo kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp dựa trên tình hình thực tiễn ở địa
phương.

d) Giám sát/Phản hồi/ Đánh giá

- Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

- Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động 12.

19

- Phụ lục 2.

- Khung kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp.
2. Đánh giá /phản hồi nội dung 4

Nộp sản phẩm cá nhân của hoạt động 12.
C. GIAI ĐOẠN 3. PHẢN HỒI, ĐÁNH GIÁ

Bài tập cuối khóa:

Bài tập 1: Lựa chọn, sử dụng PP và KTDH của một bài học trong môn Lịch sử ở

THPT.

- Hướng dẫn làm bài tập:

+ Lựa chọn một bài học trong CT môn Lịch sử 2018.
+ Lựa chọn, sử dụng PP, KTDH theo quy trình đã tìm hiểu.

+ Thể hiện việc lựa chọn, sử dụng, PP, KTDH thông qua chuỗi hoạt động học.

+ Tự đánh giá và đánh giá chéo cho đồng nghiệp bằng cách nhận xét và sử dụng tiêu
chí trong Cơng văn số 5555/BGDĐT-GDTrH.

- Hướng dẫn chấm bài tập:

+ Sử dụng tiêu chí đánh giá việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH của một bài học trong
môn Lịch sử ở THPT dựa trên Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH.

- Công cụ nộp bài tập: Chức năng nộp file lên hệ thống (HV có thể nộp nhiều lần và

khơng xố phiên bản cũ). Cho phép GVSPCC đánh giá, nhận xét.

Bài tập 2: Xây dựng kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp phát triển về việc vận dụng các

PP, KTDH theo hướng phát triển PC, NL HS trong môn Lịch sử ở THPT.

- Hướng dẫn làm bài tập:

+ Phân tích thuận lợi, khó khăn của đồng nghiệp tại trường và địa phương về việc vận
dụng các PP, KTDH theo hướng phát triển PC, NL HS trong môn Lịch sử ở THPT.

+ Phân tích những thuận lợi, khó khăn với vai trò là GVPT khi hỗ trợ đồng nghiệp.
+ Xây dựng dự thảo kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp dựa trên kết quả đã phân tích.

- Hướng dẫn chấm bài tập: Đạt nếu hoàn thành sản phẩm và nộp lên hệ thống.

- Công cụ nộp bài tập: Chức năng nộp file lên hệ thống (HV có thể nộp nhiều lần và

20

- Tài liệu đọc mô đun 2.

- Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH, ngày 08/10/2014, về việc hướng dẫn sinh hoạt
chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí
các hoạt động chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua
mạng

- Chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số

32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).

4.1.2. Kế hoạch hoạt động bồi dưỡng qua mạng (7 ngày)

KẾ HOẠCH BỒI DƯỠNG QUA MẠNG SAU TẬP HUẤN TRỰC TIẾP

Mô đun 2: SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC

PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH THPT MÔN LỊCH SỬ

(theo Quyết định số 4660/QĐ-BGDĐT ngày 04 tháng 12 năm 2019)
Hình thức và thời lượng: 7 ngày, từ xa qua mạng

Môn học: Lịch sử

Thời gian Tên hoạt động Mô tả Học liệu/ công cụ

Ngày 1 đến ngày 2: Tự kiểm tra

- Kiểm tra tất cả các hoạt động theo chuỗi hệ thống của kịch bản sư phạm trực tuyến.

- Thực hiện đủ các yêu cầu của các hoạt động theo chuỗi hệ thống của kịch bản sư phạm trực
tuyến.

- Kiểm tra và hoàn thiện các phiếu giao nhiệm vụ.

- Xác định và kiểm tra các sản phẩm chính thức của mơ đun 2 cần có cho hoạt động bồi dưỡng và
hoạt động hỗ trợ đồng nghiệp sau này.

Ngày 3: Tự hoàn thiện

- Hoàn thiện Kế hoạch dạy học/GD (theo yêu cầu khái quát) sau khi được góp ý trực tiếp.
- Hồn thiện các nội dung đọc thêm, mở rộng của kịch bản sư phạm trực tuyến.

Ngày 4 đến
ngày 5

Khảo sát kế hoạch
hướng dẫn đồng nghiệp

21

Liệt kê các câu hỏi,
các vấn đề phát sinh ở
mô đun 2

Nghiên cứu tài liệu, tự
giải quyết các câu hỏi,

- Kết nối với giảng viên sư phạm chủ chốt giải quyết các câu hỏi, vấn đề phát sinh ở mô đun 2.
- Xác định các hoạt động cần thực hiện ở ngày cuối của mô thức bồi dưỡng cần phải thực hiện,
hồn thành.

Ngày 7

Hồn thiện cơng cụ

- Hoàn thiện KHDH cho một chủ
đề (đề tài/bài học) cụ thể trong
môn Lịch sử ở THPT sử dụng
PP, KTDH, GD phát triển phẩm
chất, năng lực học sinh sau khi
nghiên cứu, chỉnh sửa

Hoàn thiện kế hoạch
phát triển

- Hoàn thiện Kế hoạch hướng
dẫn đồng nghiệp theo mẫu

Cải thiện kết quả

- Thực hiện trắc nghiệm bổ sung
(theo mục tiêu thử thách hoặc cải
thiện điểm số)

4.2. Kế hoạch hoạt động bồi dưỡng trực tiếp (3 ngày)

KẾ HOẠCH BỒI DƯỠNG TRỰC TIẾP

Mô đun 2: SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC

PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH THPT MÔN LỊCH SỬ

(theo Quyết định số 4660/QĐ-BGDĐT ngày 04 tháng 12 năm 2019)
Hình thức và thời lượng: 3 ngày, trực tiếp trên lớp học

Môn học/hoạt động giáo dục: Lịch sử

22

gian

Nội dung Yêu cầu cần đạt Sản phẩm cụ
thể
Điều kiện
giảng
dạy/học tập
Ngày

Khai mạc khoá bồi
dưỡng.

- Làm quen với Giảng
viên sư phạm chủ
chốt, kết nối hệ thống
học trực tuyến và các
kênh liên lạc.

- Giới thiệu chung về
khoá học, làm rõ mục
tiêu, chuẩn đầu ra và
các nội dung chính
của khố học.
Nội dung 1 + 2:
- Những vấn đề chung
về PPDH, GD phát
triển PC, NL.

- Các chiến lược, PP,
KTDH phát triển PC,
NL học sinh trong
mơn Lịch sử ở THPT.

Phân tích được
những vấn đề khái

Sản phẩm làm
việc nhóm về
một số vấn đề
chung về PP,
KTDH, GD phát
triển PC, NL HS

- Lớp học,
máy chiếu,
bảng trắng
sử dụng bút
lông, âm
thanh, bàn
ghế kê theo
nhóm.
- Internet/
Wi-fi,

LMS/LCMS.
- Kế hoạch
học tập của
HV.

- Tài liệu
học tập.
- Văn phòng

2

- ND2: Các chiến
lược, PP, KTDH phát
triển phẩm chất, năng
lực học sinh trong
môn Lịch sử ở trung
học phổ thông (Thiết
kế KHDH có sử dụng
các PP, KTDH)

Các chiến lược,
PP, KTDH phát
triển phẩm chất,
năng lực học sinh
trong mơn lịch sử và
địa lí ở trung học cơ
sở.

Sản phẩm
làm việc nhóm
về hệ thống
chiến lược, PP,
KTDH phát
triển PC, NL HS
trong môn lịch
sử ở THPT

Lớp học, máy
chiếu, bảng
trắng sử dụng
bút lông, âm
thanh, bàn
ghế kê theo
nhóm.

Internet/Wi-fi,

23

Kế hoạch học
tập của học
viên.

Tài liệu học
tập.

Văn phòng
phẩm hỗ trợ
các hoạt động
học tập.

Ngày
2

Buổi

Thực hành ND3.
Lựa chọn và sử dụng
phương pháp, kĩ thuật
dạy học một chủ đề
trong mơn lịch sử và
địa lí ở THCS

Lựa chọn, sử
dụng được các chiến
lược, PP, KTDH,
giáo dục phù hợp
nhằm phát triển PC,
NL học sinh trong
môn Lịch sử trong
Chương trình giáo
dục phổ thơng 2018;

Kế hoạch bài
dạy có vận dụng
PP, KTDH phát
triển phẩm chất
năng lực (có thể
đa dạng các PP,
KTDH không
phải chỉ dụng
PP, KTDH trong
tàiliệu).

Phiếu giao
nhiệm vụ 1

Buổi
4

Thực hành Nội dung
3

-Báo cáo sản phẩm

Lựa chọn, sử
dụng được các chiến
lược, PP và KTDH
phù hợp nhằm phát
triển PC, NL học
sinh trong mơn Lịch
sử thuộc Chương
trình giáo dục phổ
thông 2018.

KHDH có vận
dụng PP, KTDH
phát triển phẩm
chất năng lực
(có thể đa dạng
các PP, KTDH
không phải chỉ
dụng PP, KTDH
trong tài liệu)

Ngày
3

Buổi
5

Thực hành Nội dung
3

- Báo cáo sản phẩm

Lựa chọn, sử
dụng được các chiến
lược, PP và KTDH
phù hợp nhằm phát
triển PC, NL học
sinh trong mơn Lịch
sử thuộc Chương
trình giáo dục phổ
thông 2018.

24

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KẾ HOẠCH BỒI DƯỠNG TRỰC TIẾP

(Căn cứ theo Phụ lục 4, Công văn số 87/CV-ETEP ngày 21 tháng 04 năm 2020)

PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH THPT MÔN LỊCH SỬ

(tên gọi theo Quyết định số 4660/QĐ-BGDĐT ngày 04 tháng 12 năm 2019)
Hình thức và thời lượng: 3 ngày, trực tiếp trên lớp học

Môn học/hoạt động giáo dục: Lịch sử

NỘI DUNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
VÀ GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC

Mục tiêu

Sau khi hoàn thành nội dung 1, người học:

Phân tích được những vấn đề khái quát của dạy học và GD phát triển PC, NL học
sinh THPT;

Phân tích được xu hướng hiện đại về PP, KTDH và GD phát triển PC, NL học
sinh THPT;

Bảng 1. Ma trận kết nối mục tiêu và yêu cầu cần đạt của hoạt động trong nội dung 1

Phân tích được những
vấn đề khái quát của
dạy học và GD phát

Phân tích được xu
hướng hiện đại về

6

- Thực hành nội
dung 4. Xây dựng kế
hoạch hỗ trợ đồng
nghiệp tại trường và
địa phương

-

- Trao đổi, thảo
luận,

- Tổng kết

Hỗ trợ đồng
nghiệp phát triển về
kiến thức, kĩ năng và
kinh nghiệm vận
dụng các PP, KTDH
và giáo dục theo
hướng phát triển PC,
NL học sinh ở
trường THPT.

Kế hoạch hỗ trợ

25

triển PC, NL HS THPT. phát triển PC, NL
HS THPT.

Hoạt động 1.

Những vấn đề chung về dạy học và giáo dục phát
triển phẩm chất, năng lực HS THPT.

x

Hoạt động 2.

Phân tích được xu hướng hiện đại về PPDH phát
triển PC, NL và một số PPDH theo xu hướng
hiện đại.

x

Hoạt động Thời

gian
Hoạt động 1. Những vấn đề chung về PP, KTDH phát triển phẩm chất và năng

lực HS

Tên hoạt động: Phòng tranh

45 phút

a) Kết quả cần đạt

- So sánh được dạy học, giáo dục tiếp cận nội dung và dạy học, giáo dục phát triển
phẩm chất, năng lực dựa trên một số tiêu chí.

- Phân tích được các nguyên tắc dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực.
b) Nhiệm vụ của học viên

Nhiệm vụ 1 HV làm việc theo nhóm (sau khi đọc tài liệu và học tập online). Mỗi
nhóm chọn 1 nội dung sau để phân tích và trình bày trên giấy A0 dưới dạng hình
ảnh, sơ đồ trực quan.

+ So sánh dạy học, giáo dục tiếp cận nội dung và dạy học, giáo dục phát triển phẩm
chất, năng lực

+ Phân tích các nguyên tắc dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực
+ Xác định các yêu cầu đối với GV trong việc tổ chức hoạt động dạy học và giáo dục
phát triển phẩm chất, năng lực

- Nhiệm vụ 2. HV trưng bày sản phẩm dưới dạng hình ảnh, sơ đồ trực quan xung
quanh lớp. HV đại diện trong mỗi nhóm thuyết trình về sản phẩm và các nhóm khác
góp ý kiến, tổng kết, đánh giá. Thảo luận các câu hỏi phát sinh.

Nhiệm vụ 3. HV lắng nghe BCV phân tích các nội dung chưa đạt, bổ sung và hồn
thiện nội dung chưa đạt, hệ thống hóa lại nội dung.

c) Tài liệu, học liệu

Tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.1.3.1; mục 1.1.3.2; mục 1.1.3.3.
d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHÔNG ĐẠT thông qua sản phẩm trên giấy và sản phẩm
trình bày/việc tham gia hoạt động của học viên.

- Định hướng đánh giá: mức độ chi tiết, trọng tâm của bản tổng hợp thảo luận nhóm
thực hiện nhiệm vụ được giao và kết quả cần đạt trong hoạt động.

Hoạt động 2. Phân tích xu hướng hiện đại về PPDH phát triển PC, NL và một

26

Tên hoạt động: Đoán ý đồng đội
a) Kết quả cần đạt

Phân tích được các xu hướng hiện đại về PPDH phát triển PC, NL và một số PPDH phát triển PC,
NL theo xu hướng hiện đại.

b) Nhiệm vụ của học viên

Nhiệm vụ 1. Mỗi nhóm chọn 2 HV tham gia hoạt động. 1 HV gợi ý và 1 HV đoán từ khóa. Sau
khi kết thúc các từ khóa, HV xác định yêu cầu của xu hướng hiện đại về PPDH phát triển PC, NL
dựa vào các từ khóa.

Nhiệm vụ 2. HV lắng nghe BCV phân tích từng yêu cầu của xu hướng, một số PPDH thuộc các
xu hướng hiện đại. Thảo luận thêm các câu hỏi nếu có.

Nhiệm vụ 3. HV chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi ý tưởng, cách thức khai thác kinh nghiệm khi định

c) Tài liệu, học liệu

Tài liệu đọc, nội dung 1, mục 1.2.2 và 1.2.3.
d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHÔNG ĐẠT thông qua câu trả lời của HV/việc tham gia hoạt động
của HV.

- Định hướng đánh giá: So sánh câu trả lời của HV với nhiệm vụ được giao và kết quả cần đạt
trong hoạt động.

NỘI DUNG 2. CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT,
NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG MÔN LỊCH SỬ Ở TRUNG HỌC PHỔ THƠNG

Mục tiêu

Sau khi hồn thành việc học nội dung 2, người học:

Phân tích được yêu cầu về PPDH phát triển PC, NL đáp ứng YCCĐ CT mơn
Lịch sử THPT.

Phân tích được và cho ví dụ về việc vận dụng một số PP, KTDH phát triển PC,
NL điển hình trong mơn Lịch sử ở trường THPT.

Bảng 2. Ma trận kết nối mục tiêu và yêu cầu cần đạt của hoạt động trong nội dung 2

Phân tích được yêu cầu về
PPDH phát triển PC, NL

Phân tích được và cho
ví dụ về việc vận dụng
một số PP, KTDH phát
triển PC, NL điển hình
trong mơn Lịch sử ở
trường THPT.

Hoạt động 3

Phân tích được mối quan hệ giữa yêu
cầu cần đạt với nội dung dạy học và
PP, KTDH trong môn Lịch sử THPT.

27

Hoạt động 4

Cho được ví dụ minh hoạ về việc vận
dụng các PP, KTDH phát triển PC, NL
HS trong môn Lịch sử THPT.

Đề xuất được các biện pháp vận dụng
hiệu quả một số PP, KTDH trong thực
tế dạy học môn Lịch sử THPT.

x

Hoạt động Thời

gian
Hoạt động 3. Tìm hiểu mối quan hệ giữa yêu cầu cần đạt với nội dung dạy học, PP,

KTDH trong môn Lịch sử ở THPT.
Tên hoạt động: Kết nối

90
phút
a) Kết quả cần đạt

Phân tích được mối quan hệ giữa yêu cầu cần đạt với nội dung dạy học và PP, KTDH
trong môn Lịch sử THPT.

b) Nhiệm vụ của học viên

Nhiệm vụ 1. HV làm việc theo nhóm (sau khi đọc tài liệu và học tập online) thực hiện

phiếu giao nhiệm vụ số 1 và trình bày kết quả thảo luận trên giấy A0 (hoặc

Powerpoint/Word).

Nhiệm vụ 2. HV đại diện trong mỗi nhóm trình bày kết quả làm việc nhóm.

Nhiệm vụ 3. HV lắng nghe BCV và các nhóm khác góp ý kiến, tổng kết, đánh giá. Thảo
luận các câu hỏi nếu có.

c) Tài liệu, học liệu

- CT GDPT môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26

tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).

- Tài liệu đọc, nội dung 2, mục 2.1.3, 2.1.4.
- Infographic.

d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHÔNG ĐẠT thông qua sản phẩm và việc tham gia hoạt động
của học viên.

- Định hướng đánh giá: So sánh sản phẩm của học viên với nhiệm vụ được giao và kết
quả cần đạt trong hoạt động.

PHIẾU GIAO NHIỆM VỤ SỐ 01

Mô tả nhiệm vụ:

Cá nhân tự nghiên cứu và thảo luận nhóm:

28

Lớp: ... Chủ đề:

YCCĐ NL Lịch sử Nội dung PP, KTDH

2. Từ kết quả phân tích đã thực hiện, đề xuất các PP, KTDH để phát triển PC, NL cho HS trong
mơn Lịch sử THPT. Có thể trình bày thông tin dưới dạng bảng hoặc sơ đồ:

Năng lực Chủ đề

PP, KTDH: .

Năng lực . Chủ đề

PP, KTDH: .

Các bước thực hiện:

- Tự nghiên cứu cá nhân và thảo luận nhóm.

- Trình bày kết quả thảo luận trên giấy A0 dưới dạng sơ đồ/bảng.
Tài liệu, học liệu:

- CT GDPT môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12

năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).

- Tài liệu đọc, nội dung 2, mục 2.1.3, 2.1.4.

Hoạt động 4. Tìm hiểu một số PP, KTDH phát triển PC, NL cho HS trong môn
Lịch sử THPT.

Tên hoạt động: Kính lúp

80
phút
a) Kết quả cần đạt

- Cho được ví dụ minh hoạ về việc vận dụng các PP, KTDH phát triển PC, NL HS trong
môn Lịch sử ở trường THPT.

- Đề xuất được các biện pháp vận dụng hiệu quả một số PP, KTDH trong thực tế dạy
học môn Lịch sử ở trường THPT.

b) Nhiệm vụ của học viên

Nhiệm vụ 1. HV làm việc theo nhóm (sau khi đọc tài liệu và học tập online) thực hiện phiếu

giao nhiệm vụ số 2 và trình bày kết quả thảo luận trên giấy A0 (hoặc Powerpoint/Word).

Nhiệm vụ 2. HV đại diện trong mỗi nhóm trình bày kết quả làm việc nhóm và lắng nghe
BCV và các nhóm khác góp ý kiến, tổng kết, đánh giá.

29

c) Tài liệu, học liệu

- CT GDPT môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26

tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).

- Tài liệu đọc, nội dung 2, mục 2.2.
- Infographic.

d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHÔNG ĐẠT thông qua sản phẩm và việc tham gia hoạt động
của học viên.

- Định hướng đánh giá: So sánh sản phẩm của học viên với nhiệm vụ được giao và kết
quả cần đạt trong hoạt động.

PHIẾU GIAO NHIỆM VỤ SỐ 02
Mô tả nhiệm vụ:

Cá nhân tự nghiên cứu và thảo luận nhóm:

1. Trình bày quy trình thực hiện và ví dụ minh hoạ việc áp dụng một (một số) PP, KTDH phát
triển PC, NL HS trong môn Lịch sử ở trường THPT.

2. Chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất được các biện pháp vận dụng hiệu quả một số PP, KTDH
trong thực tế dạy học môn Lịch sử ở trường THPT.

Các bước thực hiện:

- Tự nghiên cứu cá nhân và thảo luận nhóm.

- Trình bày kết quả thảo luận trên giấy A0 (hoặc Powerpoint/Word).
Tài liệu, học liệu:

- CT GDPT môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12

năm 2018).

- Tài liệu đọc, nội dung 2, mục 2.2.

NỘI DUNG 3. LỰA CHỌN VÀ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT
DẠY HỌC MỘT CHỦ ĐỀ TRONG MÔN LỊCH SỬ Ở THPT

Mục tiêu

Sau khi hoàn thành học nội dung 3, người học sẽ:

Phân tích được cơ sở, quy trình lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một chủ đề
trong môn Lịch sử ở THPT.

Vận dụng quy trình để lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một chủ đề trong môn
Lịch sử ở THPT.

Đánh giá được sự phù hợp của việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một chủ
đề trong môn Lịch sử ở THPT.

Lựa chọn, sử dụng chiến lược dạy học phù hợp khi dạy học cho một chủ đề trong
môn Lịch sử ở THPT.

30

Phân tích được
cơ sở, quy trình
lựa chọn, sử
dụng PP, KTDH
cho một chủ đề
trong mơn Lịch
sử THPT.

Vận dụng quy
trình để lựa
chọn, sử dụng

Đánh giá được
sự phù hợp
của việc lựa
chọn, sử dụng
PP, KTDH
cho một chủ đề
trong môn Lịch
sử THPT.

Lựa chọn, sử
dụng chiến
lược dạy học
phù hợp khi
dạy học cho
một chủ đề
trong môn Lịch
sử THPT.

Hoạt động 5.

Phân tích được một số yêu
cầu chung của việc lựa
chọn, xây dựng các chiến
lược dạy học hiệu quả phù
hợp với HS THPT trong

x

Hoạt động 6.

Phân tích quy trình lựa
chọn, sử dụng PP, KTDH
cho một chủ đề trong môn
Lịch sử ở THPT.

x

Hoạt động 7.

Đánh giá được sự phù hợp
của việc lựa chọn, sử dụng
PP, KTDH trong việc thiết
kế và tổ chức chuỗi hoạt
động học của một chủ đề
trong môn Lịch sử ở
THPT.

x

Hoạt động 8.

Lựa chọn, sử dụng PP,
KTDH cho một chủ đề
trong môn Lịch sử THPT

x

Hoạt động Thời

gian
Hoạt động 5. Tìm hiểu yêu cầu chung của việc lựa chọn, xây dựng các chiến lược

dạy học hiệu quả phù hợp với HS THPT trong môn Lịch sử.
Tên hoạt động: Hoạch định

30 phút

a) Kết quả cần đạt

31

b) Nhiệm vụ của học viên

Nhiệm vụ 1. HV làm việc theo nhóm (sau khi đọc tài liệu và học tập online) để trả lời
câu hỏi về chiến lược GD:

Vì sao khi xây dựng, triển khai chiến lược dạy học phù hợp, GV cần căn cứ trên các
quan điểm và cơ sở đã đề cập?

Phân tích mối quan hệ giữa việc lựa chọn, sử dụng PPDH và việc lựa chọn, xây dựng
được các chiến lược dạy học hiệu quả phù hợp với đối tượng HS THPT trong môn

Nhiệm vụ 2. HV đại diện trong mỗi nhóm trình bày kết quả làm việc nhóm.

Nhiệm vụ 3. HV lắng nghe BCV và các nhóm khác góp ý kiến, tổng kết, đánh giá.
Thảo luận các câu hỏi nếu có.

c) Tài liệu, học liệu

- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.1.
d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHƠNG ĐẠT thơng qua sản phẩm và việc tham gia hoạt
động của học viên.

- Định hướng đánh giá: So sánh sản phẩm của học viên với nhiệm vụ được giao và kết
quả cần đạt trong hoạt động.

Hoạt động 6. Tìm hiểu quy trình lựa chọn và sử dụng PP, KTDH cho một chủ đề
trong môn Lịch sử ở THPT.

Tên hoạt động: Mảnh ghép

30 phút

a) Kết quả cần đạt

Phân tích được các bước trong quy trình lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một chủ đề
trong môn Lịch sử ở cấp THPT.

b) Nhiệm vụ của học viên

Nhiệm vụ 1. HV làm việc theo nhóm (sau khi đọc tài liệu và học tập online) để mơ
hình hóa quy trình lựa chọn sử dụng PP, KTDH cho một chủ đề trong mơn Lịch sử và
cho ví dụ minh hoạ. Trình bày kết quả thảo luận trên giấy A0 (hoặc
Powerpoint/Word).

Nhiệm vụ 2. HV đại diện trong mỗi nhóm trình bày kết quả làm việc nhóm và lắng
nghe BCV và các nhóm khác góp ý kiến, tổng kết, đánh giá.

Nhiệm vụ 3. HV chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi ý tưởng, cách thức khai thác kinh
nghiệm khi định hướng bồi dưỡng về quy trình lựa chọn và sử dụng PP, KTDH cho
một chủ đề trong môn Lịch sử ở cấp THPT cho đồng nghiệp.

c) Tài liệu, học liệu

- CT GDPT môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày

26 tháng 12 năm 2018).

- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.3.
d) Đánh giá

32

- Định hướng đánh giá: So sánh sản phẩm của học viên với nhiệm vụ được giao và kết
quả cần đạt trong hoạt động.

Hoạt động 7. Đánh giá sự phù hợp của việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH trong

90 phút

a) Kết quả cần đạt

Trình bày được các tiêu chí đánh giá việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH của một chủ đề
trong môn Lịch sử ở THPT.

Đánh giá được sự phù hợp của việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH trong tổ chức thực
hiện chuỗi hoạt động học của một chủ đề trong môn Lịch sử ở THPT.

b) Nhiệm vụ của học viên

- HV làm việc theo nhóm (sau khi đọc tài liệu và học tập online) và phân tích ít nhất 5
từ khố quan trọng để đánh giá việc lựa chọn, sử dụng PP, KTDH của một chủ đề
trong môn Lịch sử ở THPT.

- HV làm việc theo nhóm (sau khi đọc tài liệu và học tập online) thực hiện phiếu giao
nhiệm vụ số 3 và trình bày kết quả thảo luận trên giấy A0 (hoặc Powerpoint/Word).
- HV đại diện trong mỗi nhóm trình bày kết quả làm việc nhóm.

- HV lắng nghe BCV và các nhóm khác góp ý kiến, tổng kết, đánh giá. Thảo luận các
câu hỏi nếu có.

- HV chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi ý tưởng, cách thức khai thác kinh nghiệm khi định
hướng bồi dưỡng về phân tích việc tổ chức thực hiện chuỗi hoạt động học của một chủ
đề minh hoạ trong môn Lịch sử ở THPT cho đồng nghiệp.

c) Tài liệu, học liệu

- CT GDPT môn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày

26 tháng 12 năm 2018).

- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.4.

- Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH, ngày 08/10/2014, về việc hướng dẫn sinh hoạt
chuyên môn về đổi mới PPDH và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động
chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng.

- Khung minh hoạ chuỗi hoạt động học của một chủ đề trong môn Lịch sử ở THPT.
- Video clip dạy học minh họa, video clip sinh hoạt chuyên môn.

d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHÔNG ĐẠT thông qua sản phẩm và việc tham gia hoạt
động của học viên.

- Định hướng đánh giá: So sánh sản phẩm của học viên với nhiệm vụ được giao và kết
quả cần đạt trong hoạt động.

33

1. Nghiên cứu video clip dạy học minh họa, video clip sinh hoạt chuyên môn ứng với chuỗi hoạt
động học của một chủ đề trong môn Lịch sử ở THPT đã được minh hoạ.

2. Trả lời câu hỏi để đánh giá việc lựa chọn và sử dụng các PP, KTDH của GV:

- Phân tích ưu điểm và hạn chế của việc lựa chọn và sử dụng PP, KTDH trong hoạt động dạy
học GV thực hiện trong video clip minh hoạ.

- Đánh giá việc tổ chức thực hiện chuỗi hoạt động học dựa trên tiêu chí của Cơng văn số
5555/BGDĐT-GDTrH.

- Đề xuất những biện pháp cải thiện việc sử dụng PP và KTDH trong hoạt động dạy học này.
- PP và KTDH có phù hợp với Thầy (Cơ) khi tổ chức dạy học ở đơn vị hiện tại khơng? Vì sao?
Đề xuất những thay đổi về PP, KTDH khi thầy (cô) tổ chức dạy học nội dung này tại nhà trường
theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực cho HS.

Các bước thực hiện:

- Tự nghiên cứu cá nhân và thảo luận nhóm.

- Trình bày kết quả thảo luận trên giấy A0 (hoặc Powerpoint/Word).
Tài liệu, học liệu:

- Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH, ngày 08/10/2014, về việc hướng dẫn sinh hoạt chuyên
môn về đổi mới PPDH và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động chun mơn của
trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng.

- Khung minh hoạ chuỗi hoạt động học của một chủ đề trong môn Lịch sử ở THPT.
- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.4.

- Video clip dạy học minh họa, video clip sinh hoạt chuyên môn.

Hoạt động 8. Thực hành lựa chọn, sử dụng PP, KTDH dựa trên chuỗi hoạt động
học của một chủ đề trong môn Lịch sử ở THPT

Tên hoạt động: Vận dụng

360
phút
a) Kết quả cần đạt

Lựa chọn, sử dụng PP, KTDH cho một chủ đề trong môn Lịch sử ở THPT theo quy trình.
b) Nhiệm vụ của học viên

HV làm việc theo nhóm (sau khi đọc tài liệu và học tập online) thực hiện phiếu giao

nhiệm vụ số 4.

c) Tài liệu, học liệu

- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.3.

- Các gợi ý hướng dẫn, ví dụ minh hoạ (tuỳ chọn).
- Khung gợi ý (tuỳ chọn/nếu có).

d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHÔNG ĐẠT thông qua sản phẩm và việc tham gia hoạt
động của học viên.

34

PHIẾU GIAO NHIỆM VỤ SỐ 04
Mô tả nhiệm vụ:

Làm việc theo nhóm, dựa trên các cơ sở và quy trình đã phân tích:
1. Xác định YCCĐ của một chủ đề trong môn Lịch sử cấp THPT.
2. Lựa chọn PP, KTDH đáp ứng YCCĐ, nội dung của chủ đề.
3. Thiết kế chuỗi hoạt động học cho chủ đề.

Các bước thực hiện:

- Tự nghiên cứu cá nhân và thảo luận nhóm.
- Trình bày kết quả làm việc trên khung gợi ý.
Tài liệu, học liệu:

- Tài liệu đọc, nội dung 3, mục 3.3.

- Các gợi ý hướng dẫn, ví dụ minh hoạ (tuỳ chọn).
- Khung gợi ý

Biểu mẫu liên quan: Khung gợi ý.

Sản phẩm cần đạt: Chuỗi hoạt động học của một chủ đề trong môn Lịch sử ở THPT.

NỘI DUNG 4. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH HỖ TRỢ ĐỒNG NGHIỆP
TẠI TRƯỜNG VÀ ĐỊA PHƯƠNG

Mục tiêu:

Sau khi hoàn thành nội dung 4, người học sẽ:

Xây dựng được kế hoạch để hỗ trợ đồng nghiệp phát triển về kiến thức, kĩ năng và
kinh nghiệm vận dụng các PP, KTDH theo hướng phát triển PC, NL HS trong môn Lịch

Hoạt động Thời

gian
Hoạt động 9. Định hướng các hoạt động hỗ trợ đồng nghiệp (GV đại trà) tại trường

và địa phương.

Tên hoạt động: Định hướng

30
phút
a) Kết quả cần đạt

- Xác định những thuận lợi và khó khăn trong vai trị GV phổ thơng.

- Phân tích được thuận lợi, khó khăn của đồng nghiệp tại trường và địa phương trong
việc vận dụng các PP, KTDH phát triển PC, NL HS.

b) Nhiệm vụ của học viên

Nhiệm vụ 1. HV thảo luận theo nhóm thực hiện phân tích SWOT về: những thuận lợi và

khó khăn khi hỗ trợ đồng nghiệp, từ đó đề xuất định hướng để hoạt động hỗ trợ đồng
nghiệp tại trường và địa phương đạt hiệu quả.

35

Nhiệm vụ 3. HV lắng nghe BCV và các nhóm khác góp ý kiến, tổng kết, đánh giá. Thảo

c) Tài liệu, học liệu
d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHƠNG ĐẠT thơng qua sản phẩm và việc tham gia hoạt động
của học viên.

- Định hướng đánh giá: So sánh sản phẩm của học viên với nhiệm vụ được giao và kết
quả cần đạt trong hoạt động.

Hoạt động 10. Xây dựng và báo cáo kế hoạch hỗ trợ cho đồng nghiệp (GV đại trà)
tại trường và địa phương

Tên hoạt động: Về đích

150
phút
a) Kết quả cần đạt

Xây dựng kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp về việc sử dụng PP, KTDH phát triển PC, NL HS
THPT trong môn Lịch sử.

b) Nhiệm vụ của học viên

Nhiệm vụ 1. HV làm việc theo nhóm: dựa trên các phân tích đã thực hiện ở hoạt động
trước, xây dựng kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp dựa trên khung gợi ý.

Nhiệm vụ 2. HV đại diện trong mỗi nhóm trình bày định hướng tổ chức hoạt động bồi
dưỡng đồng nghiệp tại địa phương dựa trên kế hoạch đã xây dựng.

Nhiệm vụ 3. HV lắng nghe BCV và các nhóm khác góp ý kiến, tổng kết, đánh giá. Thảo
luận các câu hỏi nếu có.

c) Tài liệu, học liệu

- Mẫu kế hoạch hỗ trợ đồng nghiệp.

- Dự thảo kế hoạch bồi dưỡng đại trà cho đồng nghiệp.
d) Đánh giá

- Đánh giá kết quả ĐẠT/KHÔNG ĐẠT thông qua sản phẩm và việc tham gia hoạt động
của học viên.

- Định hướng đánh giá: So sánh sản phẩm của học viên với nhiệm vụ được giao và kết
quả cần đạt trong hoạt động.

5. TÀI LIỆU ĐỌC

NỘI DUNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC
PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC

1.1. KHÁI QUÁT VỀ DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT,
NĂNG LỰC

36

là sự tích lũy dần dần các biểu hiện, yếu tố của PC & NL người học để chuyển hóa và
góp phần hình thành, phát triển nhân cách. GDPT nước ta đang thực hiện bước chuyển từ
chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận PC, NL người học, từ chỗ quan tâm

chất lượng đào tạo trong GDPT nói riêng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho
quốc gia nói chung.

1.1.1.1. Phẩm chất trong Chương trình Giáo dục phổ thơng 2018

PC là những tính tốt thể hiện ở thái độ, hành vi ứng xử của con người; cùng với
NL tạo nên nhân cách con người.

CT GDPT 2018 đã xác định các PC chủ yếu cần hình thành và phát triển cho HS
phổ thông bao gồm: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm.

1.1.1.2. Năng lực trong Chương trình Giáo dục phổ thơng 2018

NL là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và q trình
học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các
thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành cơng một loại
hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể.

CT GDPT 2018 đã xác định mục tiêu hình thành và phát triển cho HS các NL cốt lõi
gồm các NL chung và các NL đặc thù. NL chung là những NL cơ bản, thiết yếu hoặc cốt
lõi, làm nền tảng cho mọi hoạt động của con người trong cuộc sống và lao động nghề
nghiệp. NL đặc thù là những NL được hình thành và phát triển trên cơ sở các NL chung
theo định hướng chuyên sâu, riêng biệt trong các loại hình hoạt động, cơng việc hoặc tình
huống, mơi trường đặc thù, cần thiết cho hoạt động chuyên biệt, đáp ứng yêu cầu của một
hoạt động như toán học, âm nhạc, mĩ thuật, thể thao...

a) Các năng lực chung được hình thành, phát triển thông qua các môn học và

b) Các năng lực đặc thù được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn
học và HĐGD nhất định: NL ngơn ngữ, NL tính tốn, NL khoa học, NL công nghệ, NL
tin học, NL thẩm mĩ và NL thể chất.

Các yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu, năng lực chung đã được thể hiện rõ trong
văn bản CT GDPT 2018. Các yêu cầu cần đạt về NL đặc thù gắn liền với các nội dung
dạy học và giáo dục được quy định trong văn bản chương trình từng mơn học, HĐGD (Bộ
Giáo dục và Đào tạo, 2018).

1.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển phẩm chất, năng
lực

37

- Các yếu tố bẩm sinh - di truyền của con người được biểu hiện bằng các tố chất sẵn
có và NL được biểu hiện bằng những khả năng sẵn có. Q trình hình thành và phát triển
PC, NL có tiền đề từ các yếu tố này. Cụ thể hơn, các khả năng sẵn có nếu được phát hiện
kịp thời và giáo dục đúng cách thì NL mới được phát huy. Nếu không đảm bảo như vậy,
mầm mống và các tố chất của cá nhân có nguy cơ mai một. Do vậy, sự hình thành và phát
triển PC, NL chịu ảnh hưởng của yếu tố tiền đề là bẩm sinh - di truyền nhưng không do
yếu tố này quyết định.

- Hoàn cảnh sống có tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành và
phát triển PC, NL của cá nhân. Sống trong môi trường luôn được vun đắp bằng quan hệ
tốt đẹp giữa người với người, cá nhân sẽ có điều kiện hình thành và phát triển PC tốt đẹp.
Tuy nhiên, hồn cảnh sống cũng khơng có vai trị quyết định đối với việc hình thành và
phát triển PC & NL của cá nhân.

- Giáo dục giữ vai trị chủ đạo đối với q trình hình thành và phát triển PC, NL của
cá nhân. Giáo dục sẽ định hướng cho sự phát triển PC, NL, phát huy các yếu tố bẩm sinh -
di truyền, đồng thời giáo dục cũng khắc phục được một số biểu hiện của PC chưa phù
hợp. Tuy vậy, giáo dục không quyết định mức độ phát triển và xu hướng phát triển của
mỗi cá nhân.

- PC & NL của cá nhân cịn được hình thành và phát triển do cá nhân tự học tập và

rèn luyện. Đây là yếu tố có vai trị quyết định đến sự hình thành và phát triển PC, NL của

con người nói chung và của HS phổ thơng nói riêng.

Giáo dục nói chung, giáo dục nhà trường nói riêng có vai trị chủ đạo đối với sự hình
thành, phát triển PC & NL; trong đó cần thực hiện khai thác vai trị của chúng thơng qua
việc tổ chức các hoạt động học. Song song đó, cần quan tâm đến cá nhân mỗi HS, gồm
năng khiếu, phong cách học tập, các loại hình trí thơng minh, tiềm lực và nhất là khả năng
hiện có, triển vọng phát triển (theo vùng phát triển gần nhất) của mỗi HS để thiết kế các
hoạt động học hiệu quả. Đồng thời, cần chú trọng phát triển NL tự chủ, tự học vì yếu tố
cá nhân tự học tập và rèn luyện đóng vai trị quyết định đến sự hình thành và phát triển
PC, NL của mỗi HS. Như vậy, việc tổ chức các hoạt động học của người học phải là trọng
điểm của quá trình dạy học, giáo dục để đạt được mục tiêu phát triển PC, NL HS.

1.1.3. Dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực

1.1.3.1. So sánh dạy học tiếp cận nội dung và dạy học phát triển phẩm chất,

năng lực

Dạy học tiếp cận nội dung và dạy học phát triển PC, NL có những khác biệt nhất định

38

chí

Dạy học tiếp cận
nội dung

Dạy học phát triển
PC, NL

Về
mục tiêu
dạy học

- Chú trọng hình thành kiến
thức, kĩ năng, thái độ khá rõ.

- Mục tiêu học để thi, học để
hiểu biết được ưu tiên.

- Chú trọng hình thành PC & NL.
- Lấy mục tiêu học để làm, học để
cùng chung sống làm trọng.

Về
nội dung

- Nội dung được lựa chọn dựa
trên hệ thống tri thức khoa học
chuyên ngành là chủ yếu.

- Nội dung được quy định khá
chi tiết trong chương trình.

- Chú trọng hệ thống kiến
thức lí thuyết, sự phát triển tuần tự
của khái niệm, định luật, học
thuyết khoa học.

- Sách giáo khoa được trình
bày liền mạch thành hệ thống kiến
thức.

- Nội dung được lựa chọn dựa trên
yêu cầu cần đạt được về PC, NL.

- Chỉ xác lập các cơ sở để lựa chọn
nội dung trong chương trình.

- Chú trọng nhiều hơn đến các kĩ
năng thực hành, vận dụng lí thuyết vào
thực tiễn.

- Sách giáo khoa không trình bày
hệ thống kiến thức mà phân nhánh và

Về
phương
pháp dạy
học

- GV chủ yếu là người truyền
thụ tri thức; HS lắng nghe, tham
gia và thực hiện các yêu cầu tiếp
thu tri thức được quy định sẵn.
Khá nhiều GV sử dụng các PPDH
(thuyết trình, hướng dẫn thực
hành, trực quan). Việc sử dụng
PPDH theo định hướng của GV là
chủ yếu.

- Khá nhiều HS tiếp thu thiếu
tính chủ động, HS chưa có nhiều
điều kiện, cơ hội tìm tịi, khám
phá vì tri thức thường được quy
định sẵn.

- Kế hoạch dạy học thường
được thiết kế tuyến tính, các nội
dung và hoạt động dùng chung
cho cả lớp; PPDH, KTDH dễ có
sự lặp lại, quen thuộc.

- GV là người tổ chức các hoạt
động, hướng dẫn HS tự tìm tịi, chiếm
lĩnh tri thức, rèn luyện kĩ năng; chú
trọng phát triển khả năng giải quyết vấn
đề, khả năng giao tiếp GV sử dụng
nhiều PPDH, KTDH tích cực (giải
quyết vấn đề, hợp tác, khám phá)
phù hợp với yêu cầu cần đạt về PC &
NL của người học.

- HS chủ động tham gia hoạt động,
có nhiều cơ hội được bày tỏ ý kiến,
tham gia phản biện, tìm kiếm tri thức,
kĩ năng.

39

môi
trường
học tập

GV thường ở vị trí phía trên,
trung tâm lớp học và các dãy bàn ít
được bố trí theo nhiều hình thức
khác nhau.

Môi trường học tập có tính linh
hoạt, phù hợp với các hoạt động học tập
của HS, chú trọng yêu cầu cần phát triển

Về
đánh giá

- Tiêu chí đánh giá chủ yếu
được xây dựng dựa trên sự ghi
nhớ nội dung đã học, chưa quan
tâm nhiều đến khả năng vận dụng
kiến thức vào thực tiễn.

- Quá trình đánh giá chủ yếu
do GV thực hiện.

- Tiêu chí đánh giá dựa vào kết quả
đầu ra, quan tâm tới sự tiến bộ của
người học, chú trọng khả năng vận
dụng kiến thức đã học vào thực tiễn,
các PC & NL cần có.

- Người học được tự đánh giá và
được tham gia vào đánh giá lẫn nhau...

Về
sản phẩm
giáo dục

- Người học chủ yếu tái hiện
các tri thức, phải ghi nhớ phụ

- Việc chú ý đến khả năng ứng
dụng chưa nhiều nên yêu cầu về
tính năng động, sáng tạo vẫn còn
hạn chế.

- Người học vận dụng được tri
thức, kỹ năng vào thực tiễn, khả năng
tìm tịi trong quá trình dạy học đã được
phát huy nên NL ứng dụng cũng có cơ
hội phát triển.

- Chú ý đến khả năng ứng dụng
nhiều nên sự năng động, tự tin ở HS
biểu hiện rõ.

1.1.3.2. Các nguyên tắc dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực

a. Nội dung dạy học, giáo dục phải đảm bảo tính cơ bản, thiết thực, hiện đại

Nội dung dạy học, giáo dục đảm bảo tính cơ bản có nghĩa là nội dung dạy học, giáo
dục được chọn lọc bao gồm các nội dung chính, chủ yếu, tập trung vào các nội dung mang
tính bản chất mà khơng tập trung vào các nội dung khơng chính yếu, khơng phải bản chất
của sự vật, hiện tượng. Nội dung dạy học, giáo dục đảm bảo tính thiết thực có nghĩa là nội
dung dạy học, giáo dục trong từng môn học, HĐGD cần sát thực, phù hợp với những yêu
cầu, đòi hỏi của thực tế. Nội dung dạy học, giáo dục đảm bảo tính hiện đại đòi hỏi nội
dung dạy học, giáo dục phải mới, tiên tiến, áp dụng được những thành tựu của khoa học,
kĩ thuật trong các lĩnh vực trong thời gian gần đây, nhất là việc vận dụng chúng trong thực

40

thức hàn lâm, giáo điều sẽ gây ra thách thức không cần thiết trong học tập của HS (giảm
động cơ học tập, hứng thú, niềm tin, sự đáp ứng nhu cầu xã hội về nguồn nhân lực );
đồng thời không tạo điều kiện giúp HS tiếp cận, giải thích, giải quyết các địi hỏi sát sườn
của đời sống thực tế. Ngược lại, việc chọn lọc, sử dụng các nội dung cơ bản, trọng tâm sẽ
giúp HS có cơ hội và thời gian tập trung phát triển những nền tảng vững chắc cho các NL
cốt lõi.

Cùng với đó, việc giúp HS tiếp cận các nội dung kiến thức thiết thực, hiện đại cùng
với phương pháp tư duy và học tập tích cực chính là nhằm tạo cơ hội giúp HS rèn luyện kĩ
năng, từng bước hình thành, phát triển NL giải quyết các tình huống và vấn đề thực tiễn;
từ đó có cơ hội hồ nhập, hội nhập quốc tế để cùng tồn tại, phát triển Đây cũng chính
là ý nghĩa quan trọng bởi nội dung dạy học mà HS sở hữu sẽ được vận dụng thích ứng với
bối cảnh hiện đại và không ngừng đổi mới.

b. Đảm bảo tính tích cực của người học khi tham gia vào hoạt động học tập

Tính tích cực của người học được biểu hiện thông qua hứng thú, sự tự giác học tập,
khát vọng thông hiểu, sự nỗ lực chiếm lĩnh nội dung học tập. Đảm bảo tính tích cực của
người học khi tham gia vào hoạt động học tập là việc đảm bảo việc tạo ra hứng thú, sự tự
giác học tập, khát khao và sự nỗ lực chiếm lĩnh nội dung học tập của người học. Đây là
một nguyên tắc quan trọng trong dạy học phát triển PC, NL.

NL chỉ hình thành khi kiến thức, kĩ năng được chuyển hóa thành hoạt động của một
chủ thể nhất định. Do đó, trong dạy học, GV cần tổ chức các hoạt động học tập để HS tích
cực, chủ động huy động kiến thức, kĩ năng hoàn thành nhiệm vụ học tập hoặc giải quyết
những tình huống trong thực tiễn. Mỗi HS có NL sẽ khác nhau tùy theo cá nhân huy động

c. Tăng cường những hoạt động thực hành, trải nghiệm cho HS

Tăng cường những hoạt động thực hành, trải nghiệm cho HS chính là việc tổ chức
thường xuyên hơn, đồng thời cũng đầu tư hơn về chất lượng những hoạt động thực hành,
trải nghiệm cho HS. Thực hành là hoạt động áp dụng lí thuyết vào thực tế để hình thành kĩ
năng ở người học thành phần quan trọng của NL. Thực hành là cơ sở để hình thành NL.
Trải nghiệm là hoạt động tổ chức cho người học được quan sát, làm thử, làm thử giả định
trong tư duy (dựa trên đặc trưng của thực nghiệm), sau đó, người học phân tích, suy
ngẫm, chiêm nghiệm về việc quan sát, làm qua và kết quả của nó. Quy trình chung của
trải nghiệm tập trung giúp người học hình thành và phát triển các NL chung và các NL
đặc thù ứng với từng chủ đề trải nghiệm cụ thể.

41

có thực trong học tập và cuộc sống, từ đó người học hình thành, phát triển các phẩm chất
và năng lực. Tăng cường hoạt động thực hành, trải nghiệm cho HS là một nguyên tắc
không thể thiếu của dạy học, giáo dục phát triển PC, NL địi hỏi từng mơn học, HĐGD
phải khai thác, thực hiện một cách cụ thể, có đầu tư.

d. Tăng cường dạy học, giáo dục tích hợp

Tăng cường dạy học, giáo dục tích hợp chính là việc tổ chức nhiều hơn về số lượng,
đầu tư hơn về chất lượng những nhiệm vụ học tập đòi hỏi HS phải huy động, tổng hợp
kiến thức, kĩ năng, thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết. Tăng cường dạy học,
giáo dục tích hợp giúp người học phát triển được những NL cần thiết, nhất là NL giải

Để giải quyết hiệu quả những vấn đề trong cuộc sống, kiến thức và kĩ năng của của
từng môn học đôi lúc không khả thi mà cần sự hiểu biết phong phú, đa dạng dựa trên yêu
cầu của nhiều môn học hoặc nhiều lĩnh vực trong cùng mơn học. Thơng qua dạy học tích
hợp, HS được rèn luyện khả năng tìm hiểu và vận dụng những kiến thức từ nhiều lĩnh vực
một cách phù hợp để giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra trong bài học, chủ đề. Nói khác
đi, dạy học, giáo dục tích hợp tạo cơ hội cho HS tiếp cận vấn đề tồn diện, từ đó HS phát
triển các phẩm chất, năng lực cần thiết tương ứng.

e. Tăng cường dạy học, giáo dục phân hóa

Tăng cường dạy học, giáo dục phân hóa chính là việc tổ chức thường xuyên và đầu tư
hơn việc phân loại và chia tách các đối tượng người học, từ đó, vận dụng nội dung,
phương pháp và hình thức sao cho phù hợp với đối tượng ấy nhằm đạt hiệu quả cao. Dạy
học, giáo dục phân hóa địi hỏi chương trình dạy học phải xây dựng được các môn học,
chủ đề khác nhau để HS tự chọn phù hợp với nguyện vọng của bản thân và khả năng tổ
chức của nhà trường.

42

f. Kiểm tra, đánh giá theo năng lực, phẩm chất là điều kiện tiên quyết trong dạy học

phát triển phẩm chất, năng lực

Kiểm tra, đánh giá theo NL, PC là không lấy kiểm tra, đánh giá khả năng tái hiện kiến

Điều kiện tiên quyết là điều kiện cần phải có, phải được giải quyết trước nhất trong
dạy học phát triển PC, NL. Đánh giá kết quả học tập đối với các môn học và HĐGD ở
mỗi lớp và sau cấp học là biện pháp chủ yếu nhằm xác định mức độ thực hiện mục tiêu
dạy học, có vai trị quan trọng trong việc cải thiện kết quả học tập của HS. Với sự thay đổi
về mục tiêu của CT GDPT 2018, rõ ràng kiểm tra, đánh giá theo NL là điều kiện tiên
quyết trong dạy học phát triển PC, NL. Trong chương trình giáo dục phát triển PC, NL,
bên cạnh mục tiêu đánh giá là cung cấp thơng tin chính xác, kịp thời, có giá trị về mức độ
đáp ứng yêu cầu cần đạt của chương trình, cần chú trọng mục tiêu đánh giá sự tiến bộ của
HS. Đây là cơ sở để để hướng dẫn hoạt động học tập, điều chỉnh các hoạt động dạy học,
quản lí và phát triển chương trình, bảo đảm sự tiến bộ của từng HS và nâng cao chất
lượng giáo dục. Vì vậy, GV cần đánh giá thường xuyên trong quá trình dạy học để xác
định mức độ tiến bộ so với chính bản thân HS về NL. Các thông tin về NL người học
được thu thập trong suốt q trình học tập thơng qua một loạt các phương pháp khác
nhau: đặt câu hỏi; đối thoại trên lớp; phản hồi thường xuyên; tự đánh giá và đánh giá giữa
các HS với nhau; giám sát sự phát triển qua sử dụng bảng danh sách các hành vi cụ thể
của từng thành tố NL; đánh giá tình huống; đánh giá qua dự án, hồ sơ học tập

1.1.3.3. Yêu cầu đối với GV trong việc tổ chức hoạt động dạy học và giáo dục phát
triển phẩm chất, năng lực

a. GV cần tổ chức chuỗi hoạt động học để HS chủ động khám phá những điều chưa
biết

Tổ chức là sự sắp xếp, bố trí cho thành một chỉnh thể, có một cấu tạo, một cấu trúc và
những chức năng chung nhất định. Chuỗi hoạt động học là tập hợp các hoạt động học tập
được sắp xếp theo một trình tự nhất định. Tổ chức chuỗi các hoạt động học tập là việc GV
sắp xếp, bố trí các hoạt động học tập theo một trình tự nhất định, phù hợp với mục tiêu bài

43

có thể được thực hiện trên lớp hoặc ở nhà, khơng gói gọn trong phạm vi một tiết học. Để
hướng đến mục tiêu phát triển PC & NL đã đặt ra trong bài học, ở mỗi hoạt động học cần
xác định rõ các yếu tố: mục tiêu hoạt động, nội dung hoạt động, sản phẩm học tập của HS,
cách thức tiến hành, phương án kiểm tra đánh giá mức độ mà HS đạt được mục tiêu do
GV đã đề ra. Trong quá trình tổ chức các hoạt động học, GV cần theo dõi, có những
phương án hỗ trợ HS khi cần thiết.

Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH V/v hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới
phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động chun mơn
của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng đã nêu rõ quá trình dạy
học mỗi chuyên đề cần được thiết kế thành các hoạt động học của HS dưới dạng các
nhiệm vụ học tập kế tiếp nhau, có thể được thực hiện trên lớp hoặc ở nhà. HS tích cực,
chủ động và sáng tạo trong việc thực hiện các nhiệm vụ học tập dưới sự hướng dẫn của
GV. Phân tích hoạt động dạy học của GV cần tuân thủ quan điểm phân tích hiệu quả hoạt
động học của HS, đồng thời đánh giá việc tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học
cho HS của GV. Các tiêu chí cụ thể được đưa ra có thể đề cập (Bộ Giáo dục và Đào tạo,
2014):

Bảng 2. Các tiêu chí phân tích hoạt động dạy học của GV

Nội

dung Tiêu chí

1. Kế
hoạch và
tài liệu dạy
học

Mức độ phù hợp của chuỗi hoạt động học với mục tiêu, nội dung và
phương pháp dạy học được sử dụng.

Mức độ rõ ràng của mục tiêu, nội dung, kĩ thuật tổ chức và sản phẩm cần
đạt được của mỗi nhiệm vụ học tập.

Mức độ phù hợp của thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng để tổ
chức các hoạt động học của HS.

Mức độ hợp lí của phương án kiểm tra, đánh giá trong quá trình tổ chức
hoạt động học của HS.

2. Tổ
chức hoạt
động học
cho HS

Mức độ sinh động, hấp dẫn HS của phương pháp và hình thức
chuyển giao nhiệm vụ học tập.

Khả năng theo dõi, quan sát, phát hiện kịp thời những khó khăn của HS.
Mức độ phù hợp, hiệu quả của các biện pháp hỗ trợ và khuyến khích HS
hợp tác, giúp đỡ nhau khi thực hiện nhiệm vụ học tập.

44

giá kết quả hoạt động và quá trình thảo luận của HS.

3. Hoạt
động của
HS

Khả năng tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của tất cả
HS trong lớp.

Mức độ tích cực, chủ động, sáng tạo, hợp tác của HS trong việc thực
hiện các nhiệm vụ học tập.

Mức độ tham gia tích cực của HS trong trình bày, trao đổi, thảo luận về
kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

Mức độ đúng đắn, chính xác, phù hợp của các kết quả thực hiện nhiệm
vụ học tập của HS.

b. GV cần đầu tư vào việc lựa chọn các phương pháp, KTDH và giáo dục phát triển
PC, NL phù hợp

GV cần đầu tư vào việc lựa chọn các phương pháp, KTDH và giáo dục biểu hiện ở
việc GV tập trung, bỏ nhiều sức lực, thời gian, suy nghĩ vào việc chọn các phương
pháp, KTDH và giáo dục phát triển PC, NL phù hợp nhằm đạt được mục tiêu dạy học một
cách tối ưu.

Yêu cầu này đòi hỏi GV phải hiểu, vận dụng hệ thống các phương pháp, KTDH, đặc

c. GV chú trọng rèn luyện cho HS phương pháp học tập, nghiên cứu

45

khách thể giáo dục thành chủ thể giáo dục (tự giáo dục). Tự học là mục tiêu cơ bản của
quá trình dạy học. Bồi dưỡng NL tự học là phương cách tốt nhất tạo ra động lực mạnh mẽ
cho quá trình học tập. Tự học giúp cho HS có thể chủ động học tập suốt đời, học tập để
khẳng định PC, NL và để cống hiến.

o Yêu cầu này đòi hỏi GV phải hiểu được giá trị của phương pháp học tập, nghiên
cứu và có tâm thế hướng dẫn phương pháp học tập, nghiên cứu cho HS bao gồm việc giúp
cho HS biết cách xây dựng kế hoạch học tập, biết cách đọc các tài liệu học tập, biết cách
tự tìm lại những kiến thức đã có, biết cách lắng nghe và ghi chép trên lớp, biết cách
suy luận để tìm tịi và phát hiện kiến thức mới phù hợp trong các môn học và HĐGD; biết
quy trình nghiên cứu khoa học Bên cạnh đó, GV phải tạo cơ hội và mơi trường phù hợp
để giúp HS rèn luyện, biến những tri thức về phương pháp nêu trên thành NL tự chủ và tự

d. GV tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác

GV tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác là việc GV đầu tư vào

việc kết hợp giữa hoạt động cá nhân với hoạt động nhóm, phát huy nỗ lực của chính cá
nhân trong hoạt động nhóm. Điều này giúp HS có điều kiện để hình thành, phát triển cả
về NL tự chủ và tự học lẫn NL giao tiếp và hợp tác.

Yêu cầu này địi hỏi GV phải có khả năng khuyến khích HS cố gắng tự lực, vừa độc
lập, vừa hợp tác chặt chẽ với nhau trong quá trình tiếp cận, phát hiện và tìm tịi cái mới.
Lớp học trở thành mơi trường giao tiếp thầy - trị và trị - trò nhằm vận dụng sự hiểu biết
và kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập
chung. Bên cạnh đó, GV cũng cần có khả năng tổ chức dạy học hợp tác, đặc biệt là việc
thảo luận trong dạy học hợp tác. Thông qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến mỗi
cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, qua đó người học phát triển khả năng của
bản thân. Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả học tập, nhất là trong lúc phải giải quyết
những vấn đề phức tạp, lúc xuất hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn
thành nhiệm vụ chung. Khả năng tổ chức các hoạt động phối hợp học tập cá thể với học
tập hợp tác của GV góp phần đáng kể trong việc phát triển NL tự chủ, tự học, giao tiếp,
hợp tác đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực phù hợp cho các hoạt động hợp tác
xuyên quốc gia, liên quốc gia trong bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay.

1.2. XU HƯỚNG HIỆN ĐẠI VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC
PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC

1.2.1. Phương pháp dạy học và giáo dục

46

thức, là con đường hoạt động chung giữa người dạy và người học, trong những điều kiện
dạy học, giáo dục xác định, nhằm đạt tới mục tiêu dạy học, giáo dục.

Có nhiều cách phân loại PPDH. Dựa trên cơ sở nhấn mạnh phương diện lập kế hoạch
hành động dài hạn, trung hạn hay ngắn hạn, có thể phân loại PPDH theo ba bình diện là
quan điểm dạy học (phương pháp dạy học theo nghĩa rộng), phương pháp dạy học (theo
nghĩa hẹp) và KTDH.

Bảng 3. Phân loại PPDH theo ba bình diện của PPDH

Ba bình diện của phương pháp dạy học Ví dụ
Quan điểm dạy học (PPDH nghĩa

rộng) là những định hướng tổng thể cho
các hành động, thường dựa trên các lí
thuyết học tập hoặc cơ sở lí luận dạy học
chuyên ngành.

Dạy học lấy người học làm trung
tâm, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học
khám phá, dạy học hợp tác, dạy học có
ứng dụng cơng nghệ thơng tin và truyền
thông

Phương pháp dạy học (PPDH nghĩa
hẹp) là cách thức hoạt động của GV và
HS, trong điều kiện dạy học xác định,
nhằm đạt được mục tiêu dạy học.

Thuyết trình, đàm thoại, trực quan,
thực hành, thảo luận, nghiên cứu trường
hợp, đóng vai

KTDH là những cách thức hành động
của GV và HS trong các tình huống nhỏ
nhằm thực hiện và điều chỉnh q trình
dạy học.

Cơng não, phịng tranh, mảnh ghép,
sơ đồ tư duy, khăn trải bàn, KWL,
KWLH

Trong tài liệu này, PPDH được tiếp cận theo nghĩa chung, bao gồm quan điểm dạy
học (PPDH nghĩa rộng), PPDH (PPDH nghĩa hẹp) và cả các KTDH cụ thể để tiến hành
PPDH. Đặc biệt, GV phải có sự hiểu biết về nội hàm của KTDH, trong đó lưu tâm đến
cách thức sử dụng để từ đó có cơ sở lựa chọn PPDH sao cho hiệu quả. Mỗi PPDH, KTDH
đều có đặc điểm, ưu điểm và hạn chế nhất định. Điều quan trọng là cần lựa chọn các
PPDH, KTDH phù hợp với khả năng của HS, của GV; tính chất của hoạt động cụ thể
trong kế hoạch dạy học, điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường, địa phương nhằm đạt
được mục tiêu dạy học đã đề ra. Trong dạy học phát triển PC & NL, cần chú trọng khai
thác các PPDH, KTDH tích cực, hiện đại cũng chính là các PPDH, KTDH đặc trưng
nhằm phát triển PC, NL người học để HS có cơ hội chủ động tham gia vào các hoạt động
học tập, từ đó phát triển các PC & NL cần thiết.

1.2.2. Xu hướng hiện đại về phương pháp, kĩ thuật dạy học phát triển phẩm
chất, năng lực

47

hình thành PC, NL của người học chứ khơng phải chỉ là dạy nội dung gì cho người học
với mong muốn người học biết càng nhiều, càng sâu. Dạy học hiện đại đặt ra hàng loạt
các yêu cầu đối với các thành tố của hoạt động dạy học, trong đó đặc biệt lưu tâm đến
PPDH phát triển PC, NL cho người học.

Xu hướng hiện đại được hiểu là khuynh hướng, chiều hướng mang tính mới, tiên
tiến. Xu hướng hiện đại về PP, KTDH phát triển phẩm chất, năng lực được xem xét là
chiều hướng lựa chọn và sử dụng các PP, KTDH mới, tiên tiến nhằm phát triển phẩm
chất, năng lực. Xu hướng hiện đại về PP, KTDH phát triển phẩm chất, năng lực bao gồm
các chiều hướng:

- Lựa chọn, sử dụng các PPDH, KTDH rèn luyện phương pháp học, hình thành kĩ
năng tự học, kĩ năng nghiên cứu khoa học; bồi dưỡng hứng thú và lòng say mê học tập
cho HS như dạy học bằng sơ đồ tư duy, công não, dạy học dựa trên dự án

- Lựa chọn, sử dụng các PPDH, KTDH phát huy tính tích cực, độc lập nhận thức;
phát triển tư duy sáng tạo ở HS như dạy học khám phá, dạy học giải quyết vấn đề, phương
pháp trò chơi

- Lựa chọn, sử dụng các PPDH, KTDH hình thành và phát triển kĩ năng thực hành;
phát triển khả năng giải quyết vấn đề trong thực tế cuộc sống như phương pháp thực hành,
phương pháp thực nghiệm

- Lựa chọn, sử dụng các PPDH, KTDH gắn liền với các phương tiện dạy học hiện
đại. Xu hướng này phản ánh mối quan hệ hữu cơ giữa PPDH, KTDH và phương tiện dạy
học. GV cần phải khai thác các phương tiện dạy học, đặc biệt là các phương tiện hiện đại
như các ứng dụng, công cụ công nghệ thông tin và truyền thông nhằm đạt hiệu quả tối
ưu trong dạy học.

48

1.2.3. Một số phương pháp, kĩ thuật dạy học phát triển phẩm chất, năng lực theo
xu hướng hiện đại

1.2.3.1. Dạy học hợp tác

a. Khái niệm

Dạy học hợp tác là cách thức tổ chức dạy học, trong đó học sinh làm việc theo nhóm
để cùng nghiên cứu, trao đổi ý tưởng và giải quyết vấn đề đặt ra.

Dạy học hợp tác có một số đặc điểm sau đây:

- Có hoạt động xây dựng nhóm: Nhóm thường giới hạn thành viên do GV phân cơng,
trong đó tính đến tỉ lệ cân đối về sức học, giới tính, ; nhóm được xây dựng có thể gắn
bó trong nhiều hoạt động và có thể linh hoạt thay đổi theo từng hoạt động.

- Có sự phụ thuộc (tương tác) lẫn nhau một cách tích cực: HS hợp tác với nhau trong
những nhóm nhỏ. Có thể nói, tương tác (tương tác tự do hay tương tác vì nhiệm vụ học
tập) giữa những người học trong khi làm việc cùng nhau là đòi hỏi tất yếu của dạy học
hợp tác, có nghĩa là các thành viên trong nhóm khơng chỉ liên kết với nhau về mặt trách
nhiệm mà cịn có mối liên hệ tình cảm, đạo đức, lối sống; thành công của cá nhân chỉ
mang ý nghĩa góp phần tạo nên sự thành cơng của nhóm.

- Có ràng buộc trách nhiệm cá nhân trách nhiệm nhóm: Đây vừa là nguyên nhân

vừa là điều kiện của nhóm học tập. Các cá nhân thể hiện trách nhiệm với bản thân và đối
với các thành viên của nhóm, cùng hỗ trợ nhau trong việc thực hiện nhiệm vụ đặt ra; mỗi
cá nhân cần có sự nỗ lực bản thân trong sự ràng buộc trách nhiệm của cá nhân và nhóm.

- Hình thành và phát triển kĩ năng hợp tác: HS nhận thức được tầm quan trọng của

các kĩ năng học hợp tác. Trong hoạt động học tập hợp tác, HS khơng chỉ nhằm lĩnh hội
nội dung chương trình môn học, mà quan trọng là được thực hành và thể hiện, củng cố
các kĩ năng xã hội (như kĩ năng lắng nghe, kĩ năng đặt câu hỏi trả lời, kĩ năng sử dụng
ngữ điệu khi giao tiếp, ). Đây là tiêu chí để đánh giá dạy học hợp tác trong nhóm có đạt
được hiệu quả hay khơng.

b. Cách tiến hành

Tiến trình dạy học hợp tác có thể chia ra làm 2 giai đoạn.
Giai đoạn 1: Chuẩn bị

Trong giai đoạn này, GV cần thực hiện các công việc chủ yếu:

- Xác định hoạt động cần tổ chức dạy học hợp tác (trong chuỗi hoạt động dạy học)
dựa trên mục tiêu, nội dung của bài học.

49

- Xác định thời gian phù hợp cho hoạt động nhóm để thực hiện có hiệu quả.

- Thiết kế các phiếu/ hình thức giao nhiệm vụ tạo điều kiện cho HS dễ dàng hiểu rõ
nhiệm vụ và thể hiện rõ kết quả hoạt động của cá nhân hoặc của cả nhóm, các bài tập
củng cố chung hoặc dưới hình thức trị chơi học tập theo nhóm, từ đó tăng cường sự tích
cực và hứng thú của HS.

Giai đoạn 2: Tổ chức dạy học hợp tác

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập. GV tổ chức cho toàn lớp với các hoạt động chính

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập có sự hợp tác. Các nhóm tự lực thực hiện
nhiệm vụ được giao, trong đó có hoạt động chính là chuẩn bị chỗ làm việc nhóm; lập kế
hoạch làm việc; thỏa thuận về quy tắc làm việc; tiến hành giải quyết nhiệm vụ; chuẩn bị
báo cáo kết quả trước lớp; xác định nội dung, cách trình bày kết quả.

Bước 3. Trình bày và đánh giá kết quả của hoạt động hợp tác

Đại diện các nhóm trình bày kết quả trước lớp. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ
sung. GV hướng dẫn HS lắng nghe và phản hồi tích cực. Thơng thường, HS trình bày
bằng miệng hoặc trình bày với báo cáo kèm theo. Có thể trình bày có minh họa thơng qua
biểu diễn hoặc mẫu kết quả làm việc nhóm. Kết quả trình bày của các nhóm nên được
chia sẻ với các nhóm khác, để các nhóm góp ý và là cơ sở để triển khai các nhiệm vụ tiếp
theo. Sau khi HS nhận xét, phản hồi, GV cùng với HS tổng kết các kiến thức cơ bản. Cần
tránh tình trạng GV giảng lại tồn bộ vấn đề HS đã trình bày.

c. Điều kiện sử dụng

Để tổ chức hoạt động dạy học hợp tác hiệu quả, cần lưu ý một số điều kiện sau:

- Nhiệm vụ học tập cần đủ khó để thực hiện dạy học theo nhóm (khơng nên tổ chức
học tập theo nhóm với nhiệm vụ đơn giản, ít khó khăn) vì nếu nhiệm vụ q dễ sẽ làm cho
hoạt động nhóm trở nên nhàm chán và chỉ mang tính chất hình thức.

- Khơng gian làm việc cần đảm bảo phù hợp để HS thuận tiện trong việc trao đổi và
thảo luận (HS trong nhóm cần nghe và nhìn thấy nhau, đặc biệt là với hình thức thảo luận
nhóm).

- Thời gian cũng cần đủ cho các thành viên nhóm thảo luận và trình bày kết quả một
cách hiệu quả.

Dạy học hợp tác có ưu thế hình thành các PC chủ yếu và các NL chung như sau:

50

PC Nhân ái Có ý thức tôn trọng ý kiến của các thành viên
trong nhóm khi hợp tác

Trách nhiệm Có ý thức hỗ trợ, hợp tác với các thành viên
trong nhóm để hoàn thành nhiệm vụ.

NL chung Tự chủ và tự
học

Tự phân công nhiệm vụ cho các thành viên
trong nhóm khi hợp tác, tự quyết định cách thức
thực hiện nhiệm vụ hợp tác, tự đánh giá về quá
trình và kết quả thực hiện nhiệm vụ hợp tác.

Giải quyết vấn
đề và sáng tạo

Chủ động đề ra kế hoạch, cách thức thực hiện
nhiệm vụ hợp tác, cách thức xử lí các vấn đề phát
sinh một cách sáng tạo trong quá trình hợp tác
nhằm đạt được kết quả tốt nhất.

Giao tiếp và hợp
tác

Tăng cường khả năng trình bày và diễn đạt ý
tưởng; sự tương tác tích cực giữa các thành viên
trong nhóm khi thực hiện nhiệm vụ hợp tác.

1.2.3.2. Dạy học khám phá

a. Khái niệm

Dạy học khám phá là cách thức tổ chức dạy học, trong đó học sinh tự tìm tịi, khám
phá phát hiện ra tri thức mới thơng qua các hoạt động dưới định hướng của giáo viên.

Dạy học khám phá có một số đặc điểm sau:

- HS phát triển quá trình tư duy liên quan đến việc khám phá và tìm hiểu thơng qua
q trình quan sát, phân loại, đánh giá, tiên đốn, mô tả và suy luận.

- GV sử dụng PPDH đặc trưng hỗ trợ quá trình khám phá và tìm hiểu của HS;

- Giáo trình giảng dạy hay sách không phải là nguồn thông tin, kiến thức duy nhất cho
HS;

- Kết luận sau khi khám phá được đưa ra với mục đích thảo luận chứ khơng phải là
khẳng định cuối cùng;

- HS phải lập kế hoạch, tiến hành và đánh giá quá trình học của mình với sự hỗ trợ
của GV.

b. Cách tiến hành

Tiến trình dạy học khám phá gồm hai giai đoạn cơ bản.
Giai đoạn 1: Chuẩn bị

Trong bước này, GV cần thực hiện các công việc chủ yếu:

51

- Xác định vấn đề cần khám phá. Vấn đề được khám phá thường chứa đựng thông tin
mới đặt dưới dạng câu hỏi hoặc bài tập nhỏ. Vấn đề khám phá cần vừa sức với HS.

- Xác định cách thức thu thập dữ liệu cần thiết cho việc đánh giá các giả thuyết trong
quá trình HS tham gia hoạt động học tập khám phá. Các dữ liệu thu được có thể là những
quan sát trực tiếp của HS thông qua các hiện tượng thực tế hoặc thí nghiệm, các thơng tin
đọc được trong sách báo, tài liệu hoặc từ chính các trải nghiệm của HS.

- Xác định nội dung vấn đề học tập mà HS cần đạt được qua quá trình khám phá.
- Xác định cách thức báo cáo và đánh giá kết quả của hoạt động khám phá. GV có thể
tổ chức hợp tác giữa các nhóm để thống nhất về nội dung kiến thức của vấn đề, tổ chức
hoạt động cho mỗi thành viên tự đánh giá, tự điều chỉnh rút ra tri thức khoa học.

Chuẩn bị phiếu học tập, các mô hình, hình ảnh, biểu đồ, thí nghiệm như là phương
tiện hướng dẫn hoạt động khám phá.

Giai đoạn 2: Tổ chức học tập khám phá

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập. GV cần đảm bảo HS xác định rõ vấn đề cần khám
phá, mục đích của việc khám phá đó cũng như cách thức hoạt động trong quá trình khám
phá.

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ học tập khám phá

HS làm việc cá nhân hoặc làm việc nhóm đề xuất các giả thuyết về vấn đề được đặt
ra. Sau đó HS tiến hành thu thập các dữ liệu, thông tin thông qua các hoạt động thí
nghiệm, khảo sát và xử lí các dữ liệu để kiểm chứng giả thuyết đã đặt ra. HS có thể làm
việc với các phiếu học tập, các mơ hình, hình ảnh, biểu đồSau đó HS trao đổi, thảo luận
về tính đúng đắn của các các giả thuyết được đưa ra.

Bước 3. Trình bày và đánh giá kết quả của hoạt động

GV tổ chức cho HS trình bày kết quả của hoạt động khám phá. Từ đó, GV hướng dẫn
HS lựa chọn những phán đốn, kết luận đúng để hình thành kiến thức mới.

c. Điều kiện sử dụng

Để đạt được hiệu quả cao khi áp dụng dạy học khám phá, GV cần lưu ý các điều kiện
như sau:

- Đa số HS phải có những kiến thức, kĩ năng cần thiết để thực hiện các hoạt động
khám phá do GV tổ chức.

- GV cần hiểu rõ khả năng khám phá của HS. Từ đó có sự hướng dẫn trong mỗi hoạt
động phải ở mức cần thiết, vừa đủ, đảm bảo cho HS phải hiểu chính xác các em phải làm
gì trong mỗi hoạt động khám phá.

52

Bảng 5. Bảng mô tả ưu thế của dạy học khám phá với việc hình thành các PC chủ yếu
và NL chung của HS

PC Chăm chỉ Chủ động thực hiện nhiệm vụ thu thập các dữ liệu
để khám phá vấn đề

Trung thực Có ý thức báo cáo các kết quả đã thu thập chính xác,
khách quan để chứng minh hoặc phủ nhận giả thuyết đã
đặt ra

Trách nhiệm Tự giác hoàn thành công việc thu thập các dữ liệu
mà bản thân được phân công, phối hợp với thành viên
trong nhóm để hồn thành nhiệm vụ

NL chung Tự chủ và tự
học

Tự phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong
nhóm, tự quyết định cách thức thu thập dữ liệu, tự đánh
giá về quá trình và kết quả thực hiện nhiệm vụ

Giải quyết
vấn đề và
sáng tạo

Chủ động đề ra kế hoạch, cách thức thu thập dữ
liệu, cách thức xử lí các vấn đề phát sinh một cách sáng
tạo nhằm đạt được kết quả tốt nhất.

1.2.3.3. Dạy học giải quyết vấn đề

a. Khái niệm

Dạy học giải quyết vấn đề là cách thức tổ chức dạy học, trong đó học sinh được đặt
trong một tình huống có vấn đề mà bản thân học sinh chưa biết cách thức, phương tiện
cần phải nỗ lực tư duy để giải quyết vấn đề.

Dạy học giải quyết vấn đề có các đặc điểm sau:

- HS được đặt vào tình huống có vấn đề chứ khơng phải được thơng báo dưới dạng tri
thức có sẵn. Vấn đề được đưa ra giải quyết cần vừa sức và gợi được nhu cầu nhận thức ở
HS.

- HS khơng những được học nội dung học tập mà cịn được học con đường và cách
thức tiến hành dẫn đến kết quả đó. Nói cách khác, HS được học cách phát hiện và giải
quyết vấn đề.

b. Cách tiến hành

Cách thức tiến hành theo các bước cụ thể như sau:
Bước 1: Nhận biết vấn đề

GV đưa người học vào tình huống có vấn đề hoặc GV có thể gợi ý người học tự tạo ra
tình huống có vấn đề. Phát biểu vấn đề dưới dạng mâu thuẫn nhận thức, đó là mâu
thuẫn giữa những cái đã biết với những cái chưa biết và HS muốn tìm tịi để giải quyết
vấn đề mâu thuẫn đó.

53

HS đề xuất giả thuyết giải quyết vấn đề, đưa ra các phương án và lập kế hoạch để giải
quyết vấn đề theo giả thuyết đã đặt ra.

Bước 3: Thực hiện kế hoạch

Thực hiện kế hoạch giải quyết vấn đề. Đánh giá việc thực hiện giả thuyết đặt ra đã
đúng chưa, nếu đúng thì chuyển sang bước tiếp theo, nếu như chưa đúng thì quay trở lại
bước 2 để chọn giả thuyết khác.

Bước 4: Kiểm tra, đánh giá và kết luận

GV tổ chức cho HS rút ra kết luận về cách giải quyết vấn đề trong tình huống đã được
đặt ra, từ đó HS lĩnh hội được tri thức, kĩ năng của bài học hoặc vận dụng được những
kiến thức, kĩ năng trong môn học để giải quyết vấn đề trong thực tiễn.

c. Điều kiện sử dụng

Dạy học giải quyết vấn đề có thể phát triển được khả năng tìm tịi, xem xét dưới nhiều
góc độ khác nhau. Trong khi phát hiện và giải quyết vấn đề, HS sẽ huy động được tri thức
và khả năng cá nhân, khả năng hợp tác, trao đổi, thảo luận với bạn bè để tìm ra cách giải
quyết vấn đề tốt nhất. Để có thể áp dụng dạy học giải quyết vấn đề, GV cần lưu ý:

- GV cần tạo ra tình huống có vấn đề phù hợp, thu hút HS vào q trình tìm tịi để
phát hiện và giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, khơng phải nội dung dạy học nào cũng có thể
phù hợp để xây dựng thành tình huống có vấn đề cho HS.

- Nếu giải quyết vấn đề được sử dụng cho các nhóm, vấn đề cần đủ phức tạp để đảm
bảo rằng tất cả các HS là thành viên trong nhóm đều phải làm việc cùng nhau để giải
quyết.

- Việc tổ chức tiết học hoặc một phần của tiết học theo PPDH giải quyết vấn đề đòi
hỏi phải có thời gian phù hợp.

- Trong một số trường hợp, cần có thiết bị dạy học và các điều kiện phù hợp để thực
hiện hiệu quả phương pháp giải quyết vấn đề, ví dụ các dụng cụ để làm thí nghiệm, các
phương tiện tra cứu, khảo sát và thu thập thông tin

Dạy học giải quyết vấn đề có ưu thế hình thành các PC chủ yếu và các NL chung như
sau:

Bảng 6. Bảng mô tả ưu thế của dạy học giải quyết vấn đề với việc hình thành các PC
chủ yếu và NL chung của HS

PC Chăm chỉ Chủ động lập và thực hiện kế hoạch giải quyết vấn
đề

Trách nhiệm Tự giác đề xuất giả thuyết và lập kế hoạch để giải
quyết vấn đề theo giả thuyết đã đặt ra.

54

Giải quyết vấn
đề và sáng tạo

Chủ động đề ra kế hoạch, cách thức giải quyết vấn
đề, cách thức xử lí các vấn đề phát sinh một cách sáng
tạo khi giải quyết vấn đề nhằm đạt được kết quả tốt
nhất.

1.2.3.4. Dạy học dựa trên dự án

a. Khái niệm

Dạy học dựa trên dự án là cách thức tổ chức dạy học, trong đó học sinh thực hiện một
nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm
có thể giới thiệu, trình bày.

Dạy học dựa trên dự án có các đặc điểm sau:

- Định hướng thực tiễn: chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống của thực tiễn
xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ của dự án cần chứa
đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng nhận thức của người học. Các dự án
học tập có ý nghĩa thực tiễn xã hội, góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với thực
tiễn đời sống, xã hội. Trong những trường hợp lí tưởng, việc thực hiện các dự án có thể
mang lại những tác động xã hội tích cực.

- Định hướng hứng thú người học: Người học được tham gia chọn đề tài, nội dung
học tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của người học cần
được tiếp tục phát triển trong quá trình thực hiện dự án.

- Mang tính phức hợp, liên mơn: Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh
vực hoặc nhiều môn học khác nhau nhằm giải quyết một nhiệm vụ, vấn đề mang tính
phức hợp.

- Định hướng hành động: Trong q trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên
cứu lí thuyết và vận dụng lí thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thơng qua
đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lí thuyết cũng như rèn luyện kĩ năng hành động,
kinh nghiệm thực tiễn của người học.

- Tính tự lực của người học: Trong dạy học theo dự án, người học cần tham gia tích
cực, tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học. Điều đó cũng địi hỏi và khuyến khích
tính trách nhiệm, sự sáng tạo của người học. GV chủ yếu đóng vai trị tư vấn, hướng dẫn,

55

viên tham gia, giữa HS và GV cũng như với các lực lượng xã hội khác tham gia trong dự
án.

- Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm được tạo ra
không chỉ giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết, mà trong đa số trường hợp các dự án
học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản
phẩm này có thể sử dụng, cơng bố, giới thiệu bằng nhiều hình thức khác nhau với các quy
mô khác nhau.

b. Cách tiến hành

Dạy học dựa trên dự án cần được tiến hành theo ba giai đoạn:
Giai đoạn 1: Chuẩn bị dự án

- Đề xuất ý tưởng và chọn đề tài dự án: Đề tài dự án có thể nảy sinh từ sáng kiến
của GV, HS hoặc của nhóm HS. HS là người quyết định lựa chọn đề tài, nhưng phải đảm
bảo nội dung phù hợp với mục đích học tập, phù hợp chương trình và điều kiện thực tế.
Để thực hiện dự án, HS phải đóng những vai có thực trong xã hội để tự mình tìm kiếm
thông tin và giải quyết công việc.

- Chia nhóm và nhận nhiệm vụ dự án: GV chia nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm
HS và những yếu tố khác liên quan đến dự án. Trong công việc này, GV là người đề
xướng nhưng cũng cần tạo điều kiện cho HS tự chọn nhóm làm việc.

- Lập kế hoạch thực hiện dự án: GV hướng dẫn các nhóm HS lập kế hoạch thực

Giai đoạn 2: Thực hiện dự án

Giai đoạn này, với sự giúp đỡ của GV, HS tập trung vào việc thực hiện nhiệm vụ
được giao với các hoạt động: như đề xuất các phương án giải quyết và kiểm tra, nghiên
cứu tài liệu, tiến hành các thí nghiệm, trao đổi và hợp tác với các thành viên trong nhóm.
Trong dự án, GV cần tơn trọng kế hoạch đã xây dựng của các nhóm, cần tạo điều kiện cho
HS trao đổi, thu thập tài liệu, tìm kiếm thơng tin. Các nhóm thường xuyên cùng nhau
đánh giá công việc, chỉnh sửa để đạt được mục tiêu. GV cũng cần tạo điều kiện cho việc
làm chủ hoạt động học tập của HS và nhóm HS, quan tâm đến phương pháp học của
HS và khuyến khích HS tạo ra một sản phẩm cụ thể, có chất lượng.

Giai đoạn 3: Báo cáo và đánh giá dự án

56

và đánh giá nhóm khác. GV đánh giá tồn bộ quá trình thực hiện dự án của HS, đánh giá
sản phẩm và rút kinh nghiệm để thực hiện những dự án tiếp theo.

c. Điều kiện sử dụng

Để có thể áp dụng dạy học dựa trên dự án, GV cần lưu ý một số điểm như sau:

- Dạy học dựa trên dự án chỉ phù hợp để dạy học những nội dung gần gũi với thực
tiễn cuộc sống, có nhiều nội dung thực hành. Các nội dung mang tính khoa học, lí thuyết
thuần túy sẽ khó triển khai bằng dạy học dựa trên dự án.

- Dạy học dựa trên dự án đòi hỏi thời gian phù hợp. Tùy quy mơ dự án, thời gian có
thể kéo dài trong khoảng vài tiết học, tuần học Vì thế, GV cần khéo léo sắp xếp khi xây
dựng kế hoạch năm học trong bộ môn và nhà trường.

Dạy học dựa trên dự án có ưu thế hình thành các PC chủ yếu và các NL chung như
sau:

Bảng 7. Bảng mô tả ưu thế của dạy học dựa trên dự án với việc hình thành các PC
chủ yếu và NL chung của HS

PC Chăm chỉ Thường xuyên thực hiện và theo dõi việc thực hiện
các nhiệm vụ được phân công trong dự án.

Trung thực Có ý thức báo cáo chính xác, khách quan kết quả dự
án đã thực hiện được.

Trách nhiệm Có ý thức hồn thành công việc mà bản thân được
phân công, phối hợp với thành viên trong nhóm để hồn
thành dự án.

NL chung Tự chủ và tự
học

Tự lựa chọn đề tài dự án, tự phân công nhiệm vụ
cho các thành viên trong nhóm, tự quyết định cách thức
thực hiện dự án, tự đánh giá về quá trình và kết quả thực
hiện dự án.

Giải quyết

Chủ động đề ra kế hoạch, cách thức thực hiện dự án,
cách thức xử lí các vấn đề phát sinh một cách sáng tạo
nhằm đạt được kết quả tốt nhất.

Giao tiếp và
hợp tác

Tăng cường sự tương tác tích cực giữa các thành
viên trong nhóm khi thực hiện dự án.

1.2.3.5. Kĩ thuật dạy học

KTDH là những biện pháp, cách thức hành động của GV trong các tình huống cụ thể
nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các KTDH chưa phải là các PPDH độc
lập mà là những thành phần của PPDH. Ví dụ, trong dạy học hợp tác có các KTDH như:
kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật phòng tranh, kĩ thuật các mảnh ghép,...

57

vào q trình dạy học, kích thích tư duy, sáng tạo và cộng tác làm việc của HS. Đây cũng
chính là cơng cụ quan trọng góp phần phát triển PC, NL của HS. Một số KTDH tích
cực có thể được áp dụng thuận lợi trong làm việc nhóm, tuy nhiên chúng cũng có thể
được kết hợp thực hiện trong các hình thức dạy học tồn lớp. Có những KTDH sử dụng
được ở các môn học, HĐGD khác nhau nhưng cũng có những KTDH sử dụng như KTDH
đặc thù của môn học cụ thể. Điều này cho thấy, ngoài việc đầu tư lựa chọn PPDH, GV
cũng cần quan tâm đến việc lựa chọn KTDH với các tiêu chí nhất định. Tuy nhiên, như đã
nói, giữa PPDH và KTDH có mối quan hệ mật thiết, do đó việc lựa chọn PPDH hay

Các mơ tả và gợi ý về các KTDH sẽ được trình bày cụ thể và chi tiết trong phần phụ
lục. Một số KTDH đã được chọn lọc và trình bày kèm theo các ví dụ minh họa thường sử
dụng trong mơn học sẽ được tình bày cụ thể ở Nội dung 2.

CÂU HỎI

Câu 1. Phân biệt sự khác nhau giữa dạy học, giáo dục tiếp cận nội dung và dạy học,
giáo dục phát triển PC, NL.

Câu 2. Trình bày một số nguyên tắc dạy học phát triển PC và NL.

Câu 3. Trình bày ưu thế phát triển về PC chủ yếu, NL chung cụ thể của một trong các
phương pháp dạy học đã được thể hiện trong nội dung 1.

58

NỘI DUNG 2. CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT,
NĂNG LỰC HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG MƠN LỊCH SỬ
2.1. Mơn Lịch sử trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018

2.1.1. Đặc điểm của môn Lịch sử cấp Trung học phổ thông

Lịch sử là môn học thuộc nhóm mơn Khoa học xã hội, được lựa chọn theo định
hướng nghề nghiệp ở cấp THPT. Môn Lịch sử có sứ mệnh giúp HS hình thành và phát
triển NL lịch sử, thành phần của NL khoa học đồng thời góp phần hình thành, phát triển
những PC chủ yếu và NL chung được xác định trong CT GDPT tổng thể. Mơn Lịch sử

Mơn Lịch sử hình thành, phát triển cho HS tư duy lịch sử, tư duy hệ thống, tư duy
phản biện, kĩ năng khai thác và sử dụng các nguồn sử liệu, nhận thức và trình bày lịch sử
trong logic lịch đại và đồng đại, kết nối quá khứ với hiện tại.

Môn Lịch sử giúp HS nhận thức được giá trị khoa học và giá trị thực tiễn của sử học
trong đời sống xã hội hiện đại, hiểu biết và có tình u đối với lịch sử, văn hoá dân tộc và
nhân loại; góp phần định hướng cho HS lựa chọn những nghề nghiệp như: nghiên cứu
khoa học xã hội và nhân văn, ngoại giao, quản lí, hoạt động du lịch, cơng nghiệp văn hố,
thơng tin truyền thơng,...

CT mơn Lịch sử hệ thống hố, củng cố kiến thức thông sử ở giai đoạn giáo dục cơ
bản, đồng thời giúp HS tìm hiểu sâu hơn các kiến thức lịch sử cốt lõi thông qua các chủ
đề, chuyên đề học tập về lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á và lịch sử Việt
Nam. PPDH môn Lịch sử được thực hiện trên nền tảng những nguyên tắc cơ bản của sử
học và phương pháp giáo dục hiện đại.

2.1.2. Mục tiêu, yêu cầu cần đạt của môn Lịch sử cấp Trung học phổ thông trong
Chương trình giáo dục phổ thơng 2018

2.1.2.1. Mục tiêu của mơn Lịch sử (THPT) trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018 3

CT môn Lịch sử (THPT) giúp HS phát triển NL lịch sử, biểu hiện của NL khoa học
đã được hình thành ở cấp trung học cơ sở; góp phần giáo dục tinh thần dân tộc, lòng yêu

59

sự kết nối giữa sử học với các lĩnh vực khoa học và ngành nghề khác, tạo cơ sở để HS
định hướng nghề nghiệp trong tương lai.

2.1.2.2. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực của môn Lịch sử (THPT) trong Chương
trình giáo dục phổ thơng 2018

a) YCCĐ về phẩm chất chủ yếu và đóng góp của mơn Lịch sử trong việc bồi dưỡng
phẩm chất cho HS

Chương trình mơn Lịch sử cấp THPT góp phần hình thành và phát triển cho HS
những PC chủ yếu được xác định trong CT GDPT tổng thể. Thông qua nội dung giáo dục
lịch sử, CT chú trọng giáo dục lòng yêu nước, tinh thần dân tộc chân chính, niềm tự hào
về truyền thống lịch sử của quê hương, đất nước; phát triển các giá trị nhân văn, nhân ái,
trung thực; tinh thần trách nhiệm với cộng đồng và xã hội, sẵn sàng tham gia xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc; có tinh thần khai phóng và cởi mở để chủ động hội nhập quốc tế, tiếp
thành tựu và tinh hoa văn hóa nhân loại; u hịa bình, tơn trọng sự khác biệt, hữu nghị và
hợp tác.

b) YCCĐ về năng lực chung và đóng góp của mơn Lịch sử trong việc hình thành,
phát triển các năng lực chung cho HS

Chương trình mơn Lịch sử góp phần phát triển các NL chung sau:

NL tự chủ và tự học được thể hiện thông qua NL tư duy độc lập, tư duy phê phán và

thực chứng, biết tiếp cận và nhìn nhận cùng một sự kiện, quá trình, nhân vật lịch sử từ
nhiều góc độ khác nhau, tự tổ chức, quản lí các hoạt động học tập. Khả năng tự học thể hiện
khi HS biết đặt ra các câu hỏi về lịch sử; HS biết tự tìm kiếm nguồn thơng tin, tri thức bổ
sung; biết tổ chức thông tin thu thập được; biết phân tích thơng tin lịch sử; biết trả lời câu
hỏi lịch sử; tự mình thực hiện những nhiệm vụ được phân công khi tham quan, khảo sát và
trong các tình huống làm việc độc lập khác.

NL giao tiếp và hợp tác: môn Lịch sử cấp THPT giúp HS hình thành và phát triển NL

đối thoại liên văn hố, tơn trọng sự khác biệt, hướng tới sự hoà giải và hợp tác trên cơ sở
nắm được những đặc trưng của lịch sử, văn hóa của dân tộc Việt Nam và của các dân tộc
khác trong khu vực và thế giới. Đồng thời, có thái độ tích cực trong việc góp phần chung
tay giải quyết các vấn đề của xã hội và nhân loại (bảo tồn và phát triển di sản văn hố, khắc
phục ơ nhiễm mơi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ sự đa dạng sinh học, bảo vệ
hồ bình và phát triển bền vững, ...).

60

đặc biệt là những vấn đề về mối quan hệ giữa quá khứ và hiện đại, giữa Việt Nam và thế
giới.

Ngoài các NL chung, mơn Lịch sử cịn góp phần tăng cường NL tin học cho HS, thể
hiện ở việc bồi dưỡng khả năng tìm kiếm và xử lý thơng tin từ các nguồn khác nhau, trong
đó có Internet, kĩ năng cơ bản sử dụng các phần mềm tin học văn phịng để tổ chức và lưu
giữ, xử lí thơng tin và trình bày bài tập lịch sử.

c) YCCĐ về năng lực đặc thù và đóng góp của mơn Lịch sử trong việc hình thành,

Chương trình mơn Lịch sử góp phần hình thành cho HS những thành phần NL đặc thù
sau:

Tìm hiểu lịch sử: HS bước đầu nhận diện được các loại hình tư liệu lịch sử; hiểu được
nội dung, khai thác và sử dụng được tư liệu lịch sử trong quá trình học tập. Tái hiện và trình
bày được dưới hình thức nói hoặc viết diễn trình của các sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử
từ đơn giản đến phức tạp; xác định được các sự kiện lịch sử trong không gian và thời gian
cụ thể.

Nhận thức và tư duy lịch sử: HS giải thích được nguồn gốc, sự vận động của các sự

kiện lịch sử từ đơn giản đến phức tạp; chỉ ra được quá trình phát triển của lịch sử theo lịch
đại và đồng đại; so sánh sự tương đồng và khác biệt giữa các sự kiện lịch sử, lí giải được
mối quan hệ nhân quả trong tiến trình lịch sử. Đưa ra được những ý kiến nhận xét, đánh giá
của cá nhân về các sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử trên cơ sở nhận thức và tư duy lịch
sử; hiểu được sự tiếp nối và thay đổi của lịch sử; biết suy nghĩ theo những chiều hướng
khác nhau khi xem xét, đánh giá, hay đi tìm câu trả lời về một sự kiện, nhân vật, quá trình
lịch sử.

Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: HS bước đầu có thể rút ra được bài học lịch sử
và vận dụng được kiến thức lịch sử để lí giải những vấn đề của thực tiễn cuộc sống; trên
nền tảng đó, có khả năng tự tìm hiểu những vấn đề lịch sử, phát triển năng lực sáng tạo, có
khả năng tiếp cận và xử lí thơng tin từ những nguồn khác nhau, có ý thức và năng lực tự
học lịch sử suốt đời.

2.1.3. Định hướng về phương pháp, kĩ thuật dạy học phát triển phẩm chất, năng lực
cho học sinh trong môn Lịch sử cấp THPT

2.1.3.1. Định hướng về sử dụng phương pháp dạy học phát triển phẩm chất chủ yếu và

năng lực chung cho HS

61

lịch sử của quê hương, đất nước; phát triển các giá trị nhân văn, nhân ái, trung thực, tinh
thần trách nhiệm với cộng đồng và xã hội, sẵn sàng tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đồng thời, thông qua các bài học lịch sử, GV truyền cảm hứng để HS u thích lịch sử, có
ý thức tìm tịi, khám phá lịch sử. Bên cạnh đó, việc áp dụng các PP/KTDH phát triển PC,
NL cho HS phải hướng đến hình thành và phát triển khơng chỉ NL đặc thù mà cịn hình
thành cả những NL chung theo YCCĐ của bậc học. Trong dạy học môn Lịch sử, giáo
viên giúp học sinh hình thành và phát triển những NL chung thơng qua các nội dung học
tập và hoạt động thực hành, thực tế. cụ thể:

NL lực tự chủ và tự học: được hình thành và phát triển thơng qua các hoạt động học

tập như thu thập thông tin thơng qua các nguồn sử liệu; trình bày ý kiến cá nhân về sự
kiện, nhân vật, quá trình lịch sử; khảo sát, thực hành lịch sử trên thực địa, di tích lịch sử
và văn hóa ở địa phương; vận dụng kiến thức lịch sử để giải thích các vấn đề thực tế; có
hứng thú tìm tịi, khám phá và tự học lịch sử...

NL giao tiếp và hợp tác: được hình thành và phát triển thơng qua thơng qua các
hoạt động nhóm, thảo luận nhóm, chia sẻ ý kiến trong nhóm; hoạt động trải nghiệm trên
thực địa, bảo tàng, di tích lịch sử và văn hóa; phỏng vấn nhân chứng lịch sử

NL giải quyết vấn đề và sáng tạo: được hình thành và phát triển thơng qua các hoạt
động phát hiện vấn đề, nêu giả thuyết, ý kiến cá nhân về sự kiện, nhân vật lịch sử; tìm
lôgic trong cách thức giải quyết vấn đề, đánh giá giải pháp giải quyết vấn đề trong lịch sử;
vận dụng bài học kinh nghiệm lịch sử trong thực tế cuộc sống

2.1.3.2. Định hướng sử dụng phương pháp dạy học hình thành, phát triển năng lực lịch sử
cho HS

PPDH lịch sử theo định hướng tiếp cận NL được thực hiện trên nền tảng những
nguyên tắc cơ bản của khoa học lịch sử: thông qua các nguồn sử liệu khác nhau để tái
hiện lịch sử, phục dựng một cách chân thực, khách quan quá trình hình thành, phát triển
của các sự kiện, quá trình lịch sử, đồng thời đặt q trình phát triển đó trong sự tương tác
với các nhân tố liên quan trong suốt quá trình vận động của chúng.

GV khơng đặt trọng tâm vào việc truyền đạt kiến thức lịch sử cho HS mà chú trọng
việc hướng dẫn HS nhận diện và khai thác các nguồn sử liệu, từ đó tái hiện quá khứ, nhận
thức lịch sử, đưa ra suy luận, đánh giá về bối cảnh, nguồn gốc, sự phát triển của sự kiện,
quá trình lịch sử để tìm kiếm sự thật lịch sử một cách khoa học, xây dựng và phát triển
những NL chuyên môn của môn Lịch sử.

PPDH học lịch sử theo định hướng phát triển NL phải chú trọng đến nguyên tắc

DH nêu vấn đề: phát hiện và giải quyết vấn đề, làm việc theo nhóm, sử dụng các PTTQ

62

ra những nhận xét, đánh giá, tạo cơ sở phát triển NL lịch sử (NL tìm hiểu lịch sử, NL
nhận thức lịch sử, NL vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học).

Kết hợp các PP, KTDH với việc sử dụng linh hoạt các hình thức tổ chức dạy học
lịch sử. Các hình thức tổ chức DH lịch sử bao gồm các hoạt động DH ở trong lớp và hoạt

động DH ngoài lớp học. Thơng qua việc kết hợp các hình thức đa dạng như thảo luận theo

nhóm, làm việc nhóm đơi, làm việc cá nhân HS trở thành người đóng vai lịch sử để
khám phá lịch sử, vận dụng sáng tạo kiến thức vào các tình huống học tập và thực tiễn
cuộc sống. Trong đó hoạt động thảo luận đóng vai trị quan trọng trong việc nâng cao vai
trị tích cực, chủ động và sự hợp tác của HS. Thông qua thảo luận, ngoài việc giúp đánh
giá được kiến thức, NL, phương pháp làm việc của HS, còn giúp hiểu được thái độ của
HS. Không chỉ trong lớp học mà cịn ở ngồi lớp học, trên thực địa (di tích lịch sử và văn
hố), bảo tàng, khu triển lãm, ...; tổ chức cho HS đi tham quan, dã ngoại, kết hợp các hoạt
động DH trong lớp học với hoạt động trải nghiệm trên thực tế.

Kết hợp giữa giáo dục lịch sử trong nhà trường với gia đình và xã hội. Sự phối
hợp giữa ba mơi trường giáo dục (nhà trường, gia đình, xã hội) là nền tảng quan trọng để
hình thành NL Lịch sử. Trên cơ sở mục tiêu, nội dung giáo dục mà GV tổ chức giảng dạy
HS, gia đình và xã hội tạo điều kiện để HS vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào những
tình huống thực tiễn của cuộc sống. Từ đó các thành phần NL lịch sử mà đặc biệt là thành
phần NL vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học của HS được hình thành và phát triển. GV là
người chủ động thiết lập và duy trì mối liên hệ thường xuyên giữa nhà trường với gia đình
và xã hội trong công tác giáo dục lịch sử thông qua các mơ hình phối hợp, ví dụ như: tổ
chức hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử, giáo dục chủ quyền biển đảo cho HS có sự
tham gia của phụ huynh HS và các tổ chức xã hội.

Chương trình mơn Lịch sử chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin và truyền
thơng; khuyến khích học sinh tự tìm đọc, thu thập tư liệu lịch sử trên mạng Internet, trong
thư viện và trong các hệ thống cơ sở dữ liệu khác để thực hiện các nghiên cứu của cá nhân
hoặc nhóm; phát triển kĩ năng sử dụng các phương tiện công nghệ thông tin để hỗ trợ việc
tái hiện, tìm hiểu, nghiên cứu lịch sử.

Bảng 2.1. Định hướng về phương pháp, kĩ thuật và hình thức dạy học phù hợp để triển khai dạy Lịch sử

theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh

Thành phần
năng lực Lịch

sử

Định hướng về PP/KT/HTDH
phát triển thành phần năng lực

của năng lực Lịch sử

63

Tìm hiểu
lịch sử

Để phát triển thành phần năng lực tìm hiểu
Lịch sử, GV thiết kế các hoạt động học tập nhằm
tạo điều kiện để HS tự tìm tịi, khám phá kiến
thức lịch sử, khôi phục lại bức tranh lịch sử quá
khứ với các nhân vật, sự kiện cụ thể, chính xác và
rèn luyện các kĩ năng như: đặt câu hỏi, nêu vấn đề
cần tìm hiểu cho HS.

Bên cạnh đó, giáo viên tạo điều kiện để HS được
trao đổi, thảo luận về quá trình tìm hiểu của bản
thân; trình bày và tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau
về các kết quả thu được.

+ Phương pháp sử dụng
đồ dùng trực quan

+ Kĩ thuật phòng tranh
+ HTDH: dạy học ở trên
lớp, dạy học trải nghiệm

Nhận thức và
tư duy lịch sử

Để phát triển thành phần năng lực nhận thức
và tư duy Lịch sử GV tạo cho HS cơ hội huy
động những hiểu biết, kinh nghiệm sẵn có để
tham gia hình thành kiến thức mới.

GV cần tổ chức các hoạt động tự học, trong đó
HS quan sát tranh hình, hiện vật tìm kiếm và đọc
tài liệu; thực hiện các bài thảo luận, thực hành, dự
án học tập qua đó phân tích, so sánh, tổng hợp,
hệ thống hoá kiến thức; giải quyết vấn đề đơn
giản. Sau đó, HS được trình bày, thảo luận kiến
thức tự học với HS khác và với GV. Qua đó, kết
nối được kiến thức mới với hệ thống kiến thức.

+ Dạy học giải quyết vấn
đề

+ Phương pháp dạy học
hợp tác

+ Kĩ thuật: tranh luận,
đóng vai

+ HTDH: dạy học ở trên
lớp, dạy học ngoài lớp.

Vận dụng
kiến thức,
kĩ năng

đã học

Để phát triển thành phần năng lực vận dụng
kiến thức, kĩ năng đã học, GV tạo cơ hội cho
HS đề xuất hoặc tiếp cận với các tình huống thực
tiễn hoặc HS được trải nghiệm thực tiễn tại di
tích, tại thực địa. Trong đó, HS tham gia tìm hiểu,
giải quyết các vấn đề thực tiễn gắn liền với các
kiến thức lịch sử. Qua đó, học sinh vận dụng được
kiến thức và kĩ năng đã học.

Cần tạo cho HS những cơ hội để liên hệ, vận dụng
phối hợp kiến thức, kĩ năng từ các lĩnh vực khác
nhau trong môn học cũng như với các môn học
khác vào giải quyết những vấn đề thực tế. Tăng
cường tích hợp liên môn và dạy học theo định
hướng giáo dục trải nghiệm

+ Dạy học dựa trên dự
án

+ Dạy học khám phá
+ Kĩ thuật: sơ đồ tư duy,
khăn trải bàn

+ HTDH: dạy học trải
nghiệm, thực hành bộ
môn

2.1.4. Quan hệ giữa yêu cầu cần đạt với nội dung dạy học, phương pháp và kĩ thuật
dạy học trong môn Lịch sử ở trường THPT

* Định hướng chung

Quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thơng là một q trình tổng hợp của nhiều

64

phương tiện dạy học, hoạt động của thầy và trị, mơi trường dạy học, kiểm tra đánh
giá... Các yếu tố này có mối quan hệ tác động qua lại với nhau theo quan hệ hai chiều.

Mỗi yếu tố ln có vị trí, vai trò nhất định đối với quá trình dạy học (minh họa
hình dưới). Chất lượng dạy học của mơn học (Lịch sử) ở cấp THPT chỉ có thể thay đổi
căn bản khi chúng ta làm thay đổi các yếu tố đó một cách đồng bộ theo hướng tích
cực. Một yếu tố nào đó lạc hậu sẽ ảnh hưởng tác động ngay đến mục tiêu, chất lượng
GD.

Thứ hai, trong QTDH, khơng có một hình thức, PP, KTDH nào dùng chung cho tất cả

các chủ đề, chương, bài học... mà phải xuất phát từ mục tiêu, YCCĐ, nội dung cụ thể để

Hình 2.1 Sơ đồ mối quan hệ giữa Mục tiêu dạy học với nội dung dạy học, PP và KTDH

trong môn Lịch sử ở trường THPT

Trong mối quan hệ tương tác này, phương pháp dạy học chịu sự chi phối của mục tiêu
và nội dung day học, đồng thời nó cũng tác động trở lại làm cho mục tiêu đề ra là khả thi
và nội dung dạy học ngày một hồn thiện hơn.

Từ việc phân tích mối quan hệ rộng như trên, cụ thể ở mỗi chủ đề dạy học, GV cần
căn cứ YCCĐ (mục tiêu) để xác định nội dung dạy học của chủ đề, nội dung dạy học phù
hợp với các mức độ NL ở mỗi lớp. Từ YCCĐ và nội dung dạy học, xác định các
PP/KTDH phù hợp. Có thể hình dung mối quan hệ giữa YCCĐ với nội dung dạy học, PP,
KTDH trong một bài học/chủ đề qua ma trận như bảng 2.2 dưới đây.

Bảng 2.2. Bảng ma trận kết nối giữa năng lực lịch sử, YCCĐ với nội dung và PP, KTDH

trong dạy học chủ đề " Văn minh Đông Nam Á" (CT Lịch sử 10)
Thành phần

NL Lịch sử

YCCĐ

của chủ đề/bài học Nội dung kiến thức

65

loại hình tư liệu lịch
sử; hiểu được nội
dung, khai thác và sử
dụng được tư liệu lịch
sử trong quá trình học
tập.

Tái hiện và trình bày
được dưới hình thức
nói hoặc viết diễn
trình của các sự kiện,
nhân vật, quá trình
lịch sử từ đơn giản
đến phức tạp; xác định
được các sự kiện lịch
sử trong không gian
và thời gian cụ thể.

- Nêu được nét khái
quát về cơ sở xã hội
của văn minh Đông
Nam Á: cư dân, tộc
người, tổ chức xã hội.
- Biết cách sưu tầm và
sử dụng một số tư liệu
để tìm hiểu về lịch sử
văn minh Đơng Nam

- Trình bày được các
thời kì phát triển của
văn minh Đông Nam
Á trên đường thời gian.
- Nêu được một số
thành tựu tiêu biểu
của văn minh Đông
Nam Á: tơn giáo và
tín ngưỡng, văn tự và
văn học, kiến trúc và
điêu khắc,...

1. Cơ sở hình thành
văn minh Đơng Nam
Á

- Cơ sở xã hội

Đặc điểm kiến thức:
đây là những kiến
thức mang tính cụ thể
nhằm cung cấp cho
HS biết được những
cơ sở xã hội của văn
minh Đông Nam Á.
Khi tổ chức dạy học
cần: sử dụng tối đa
các phương tiện trực

2. Hành trình phát
triển và thành tựu
của văn minh Đông
Nam Á

Hành trình phát triển
của văn minh Đông
Nam Á

Đối với kiến thức này
GV cần tổ chức,
hướng dẫn HS tìm
hiểu lịch sử và quá
trình phát triển của
văn minh Đông Nam
Á thông qua tài liệu
lịch sử, PTTQ, sơ đồ,
niên biểu.

- PP sử dụng đồ dùng
trực quan (sử dụng
tranh, ảnh, lược đồ,
mơ hình, video);

2. Nhận thức và tư duy lịch sử
- Giải thích được

nguồn gốc, sự vận
động của các sự kiện
lịch sử từ đơn giản
đến phức tạp; chỉ ra
được quá trình phát
triển của lịch sử theo
lịch đại và đồng đại;

- Phân tích được tác
động của vị trí địa lí,
điều kiện tự nhiên, khí
hậu đối với sự hình
thành văn minh Đơng
Nam Á.

- Phân tích được
những ảnh hưởng của

1. Cơ sở hình thành
văn minh Đông Nam
Á

- Cơ sở tự nhiên

- DH giải quyết vấn
đề;

- PP sử dụng tài liệu
- PPDH hợp tác

66

và khác biệt giữa các
sự kiện lịch sử, lí giải
được mối quan hệ
nhân quả trong tiến
trình lịch sử.

Đưa ra được những
ý kiến nhận xét, đánh
giá của cá nhân về các
sự kiện, nhân vật, quá
trình lịch sử trên cơ sở
nhận thức và tư duy
lịch sử; hiểu được sự
tiếp nối và thay đổi
của lịch sử; biết suy
nghĩ theo những chiều

văn hoá Trung Quốc
đối với văn minh
Đơng Nam Á.

Phân tích được
những ảnh hưởng của
văn hoá Ấn Độ đối
với văn minh Đông
Nam Á.

nhiên của các quốc
gia Đông Nam Á phải
tư duy để phân tích
được điều kiện tự
nhiên là một trong
những yếu tố có tác
động đến sự hình
thành và phát triển của
nền Văn minh Đơng
Nam Á.

1. Cơ sở hình thành
văn minh Đông Nam
Á

Ảnh hưởng của văn
hoá Trung Quốc, Ấn
Độ

Đặc điểm kiến thức:
yêu cầu HS phải sử
dụng thao tác tư duy:
giải thích và phân tích
được bối cảnh tiếp thu
văn hoá Trung Quốc,
Ấn Độ của các quốc
gia Đông Nam Á và
ảnh hưởng của văn
hoá Trung Quốc, Ấn
Độ đối với văn minh
Đông Nam Á.

Khi tổ chức dạy học:
phải sử dụng DH giải
quyết vấn kết hợp DH
hợp tác, các KTDH:
động não, KWL để
hướng dẫn HS tư duy,
giải quyết vấn đề.
3. Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học

- Rút ra được bài học
lịch sử và vận dụng
được kiến thức lịch sử

- Có khả năng tự tìm
hiểu những vấn đề
lịch sử, phát triển
năng lực sáng tạo, có
khả năng tiếp cận và

- Biết trân trọng giá trị
trường tồn của các di
sản văn minh Đông
Nam Á, tham gia bảo
tồn các di sản văn
minh Đơng Nam Á
nói chung và ở Việt
Nam nói riêng.

2. Hành trình phát
triển và thành tựu
của văn minh Đông
Nam Á

Một số thành tựu tiêu
biểu của văn minh
Đông Nam Á Đặc

điểm: mang tính khái
quát, cần tổ chức hoạt

67

những nguồn khác
nhau, có ý thức và
năng lực tự học lịch
sử suốt đời.

đề, hướng dẫn, gợi mở
HS nhận thức kiến thức.

Từ việc phân tích mối quan hệ như trên, trong mỗi chủ đề dạy học cụ thể, GV cần căn
cứ vào YCCĐ để xác định nội dung dạy học phù hợp với NL của HS mỗi cấp, lớp. Từ
YCCĐ và nội dung dạy học, GV cần xác định các PP, KTDH phù hợp để hình thành, phát
triển NL, PC cho HS. Các mối quan hệ này sẽ được trình bày rõ hơn ở nội dung thứ 3: Cơ
sở lựa chọn, sử dụng PP, KTDH phát triển phẩm chất và NL người học.

2.2. Một số phương pháp, kĩ thuật dạy học phát triển phẩm chất, năng lực học sinh
trong môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông

Trong dạy học Lịch sử, để tổ chức hoạt động dạy hiệu quả nhằm phát triển PC, NL
cho HS, GV có thể lựa chọn và sử dụng đa dạng các PP, KTDH, đồng thời phối hợp, vận
dụng linh hoạt sáng tạo các PP, KTDH, bao gồm tất cả các PPDH truyền thống (dùng lời,
sử dụng đồ dùng trực quan, sử dụng sách giáo khoa, tài liệu tham khảo...) và những
PPDH, KTDH theo xu hướng hiện đại (dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dựa trên dự án,
dạy học hợp tác, dạy học khám phá, kĩ thuật sơ đồ tư duy, kĩ thuật mảnh ghép, kĩ thuật
KWL). Điều quan trọng là các PP và KTDH được lựa chọn và sử dụng phải phù hợp

2.2.1. Dạy học dựa trên dự án

Dạy học dựa trên dự án đã được giới thiệu ở Nội dung 1. Nội dung 2 sẽ trình bày một số
định hướng sử dụng dạy học dựa trên dự án để hình thành, phát triển PC, NL cho HS
trong môn Lịch sử, đồng thời cung cấp ví dụ minh hoạ cụ thể để làm rõ cách thức sử dụng
dạy học dựa trên dự án trong môn Lịch sử.

2.2.1.1. Định hướng sử dụng

68

phần NL: tìm hiểu lịch sử, nhận thức và tư duy lịch sử, vận dụng kiến thức, và kĩ năng đã
học thông qua các nhiệm vụ học tập và các sản phẩm dự án.

Tuy nhiên, DH dựa trên dự án không phù hợp để áp dụng cho bài học truyền thụ tri
thức lí thuyết mang tính hệ thống. DH dựa trên dự án chỉ phù hợp khi tổ chức DH những
nội dung gần gũi, hoặc gắn với thực tiễn. Việc tổ chức DH dựa trên dự án cũng đòi hỏi
nhiều thời gian thiết kế, tổ chức, đòi hỏi các phương tiện DH và thậm chí cả tài chính để
có thể tổ chức DH hiệu quả. Trong CT GDPT môn Lịch sử 2018, có thể vận dụng DH dựa
trên dự án khi tổ chức DH các chuyên đề lịch sử, đặc biệt là các chuyên đề về trải nghiệm
hướng nghiệp, lịch sử địa phương.

2.2.1.2. Ví dụ minh họa

Áp dụng DH dự án đối với tổ chức hoạt động khi dạy nội dung ảnh hưởng của văn
minh Ấn Độ đối với Đông Nam Á, thuộc Chủ đề: Văn minh Đông Nam Á (CT môn Lịch
sử - Lớp 10). Tên dự án: ĐẠO PHẬT TRONG ĐỜI SỐNG HIỆN ĐẠI (CT Lịch sử lớp
10.)

A. GIỚI THIỆU DỰ ÁN

Đạo Phật do Siddharta Gotama sáng lập ở Ấn Độ vào khoảng thế kỷ VI trước Công
nguyên, được truyền bá đến các quốc gia thuộc khu vực Đông Bắc Á và Đông Nam Á. Từ
những thế kỉ tiếp giáp Công nguyên, đạo Phật đã đến Việt Nam, đồng hành với sự phát
triển của đất nước và hòa nhập sâu rộng vào đời sống của một bộ phận cư dân người Việt.
Trong xã hội Việt Nam hiện đại, những giáo lý của đạo Phật tiếp tục hỗ trợ một bộ phận
người Việt trải nghiệm cuộc sống bình an, tỉnh thức khi đối mặt với các thách thức, trở
ngại

Nhân dịp Đại lễ Phật đản Liên Hợp quốc (Vesak) được tổ chức tại Việt Nam năm ,
Câu lạc bộ Lịch sử - Trường THPT ABC tổ chức dự án Đạo Phật trong đời sống hiện đại.

B. MỤC TIÊU DỰ ÁN

1. Tìm hiểu các giáo lý cơ bản của đạo Phật.

2. Xác định các trở ngại, thách thức (chủ yếu về tâm lý) của con người trong xã hội hiện
đại (giới hạn trong việc quan sát, phỏng vấn cộng đồng dân cư tại khu vực HS sinh sống).

3. Lựa chọn các giáo lý của đạo Phật có thể áp dụng để giải quyết các trở ngại, thách
thức của mỗi cá nhân trong đời sống.

4. Khảo sát thực trạng sinh hoạt tâm linh của 01-03 ngôi chùa tại khu vực HS sinh

5. Đề xuất các biện pháp áp dụng các giáo lý của đạo Phật để hỗ trợ giải quyết các trở
ngại, thách thức của con người trong xã hội hiện đại.

69

Câu hỏi khái quát Tôn giáo có vai trị như thế nào đối với đời sống con người?

Câu hỏi bài học 1. Đạo Phật có vai trị như thế nào đối với đời sống con người trong xã hội
Việt Nam hiện đại?

2. Làm thế nào để áp dụng các giáo lý của đạo Phật để hỗ trợ giải quyết
các trở ngại, thách thức của con người trong xã hội Việt Nam hiện đại?

Câu hỏi nội dung

1. Trình bày lịch sử ra đời và phát triển của đạo Phật.
2. Đạo Phật có những giáo lý cơ bản nào?

3. Trình bày quá trình đạo Phật du nhập và phát triển ở Việt Nam.

4. Liệt kê các trở ngại, thách thức (chủ yếu về tâm lý) của con người trong
xã hội hiện đại (giới hạn trong việc quan sát, phỏng vấn cộng đồng dân cư
tại khu vực HS sinh sống).

5. Nêu thực trạng sinh hoạt tâm linh của 01-03 ngôi chùa tại khu vực HS
sinh sống.

6. Liệt kê các giáo lý của đạo Phật có thể áp dụng để hỗ trợ giải quyết các

7. Nêu các ứng dụng của giáo lý của đạo Phật trong hỗ trợ giải quyết các trở
ngại, thách thức (chủ yếu về tâm lý) của con người trong xã hội hiện đại.

D. THIẾT BỊ, CÔNG CỤ HỖ TRỢ VÀ NGUỒN TÀI LIỆU THAM KHẢO
Thiết bị, cơng cụ hỗ trợ

Các thiết bị: máy tính, máy quay phim, máy ảnh, máy chiếu, máy in
Dụng cụ văn phòng phẩm: băng keo, giấy, ...

Nguồn tài liệu tham khảo
Sách

Đồn Trung Cịn. (2001). Lịch sử nhà Phật. Hà Nội: NXB Tơn giáo.

Lê Phụng Hồng (Chủ biên). (1999). Lịch sử Văn minh Thế giới. TP. Hồ Chí Minh:
NXB Giáo dục.

Narada, M. T. (2007). Đức Phật và Phật pháp. Hà Nội: NXB Tôn giáo.
Trang web http://www.daophatngaynay.com/vn/

E. TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN

Hoạt động Hoạt động của GV Hoạt động của HS

1. Giới thiệu dự
án và giao

nhiệm vụ

- Phổ biến ý tưởng và mục tiêu dự án
cho HS.

- Yêu cầu các nhóm HS xây dựng kế
hoạch thực hiện dự án dựa vào yêu
cầu của dự án và bám sát bộ câu hỏi
định hướng.

- Phát phiếu đánh giá sản phẩm cho
HS để HS có sự định hướng trong
quá trình làm việc.

- Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án
dự vào bộ câu hỏi định hướng.

- Sử dụng phiếu đánh giá sản phẩm để
định hướng hợp lý quá trình làm việc.

2. Thực hiện
dự án

- Trong thời gian làm việc của HS,
GV theo dõi, giám sát, tư vấn qua

70

- GV sử dụng phiếu đánh giá NL
hợp tác trong quá trình theo dõi HS
thực hiện dự án.

và hình thức đã thống nhất.

- Sau khi báo cáo ý tưởng về kế hoạch
khảo sát các trở ngại, thách thức (chủ
yếu về tâm lý) của con người trong xã
hội hiện đại và thực trạng sinh hoạt
tâm linh của 01-03 ngôi chùa (giới
hạn trong cộng đồng dân cư tại khu
vực HS sinh sống), HS tiến hành khảo
sát dưới sự hướng dẫn, đồng hành của
GV.

- HS có thể đưa ra những thắc mắc, đề
nghị GV giải đáp và hướng dẫn các
bước làm tiếp theo.

3. Báo cáo dự
án và tổng kết

- GV thông báo hình thức và thời
gian báo cáo.

- Các nhóm HS báo cáo và trưng bày
sản phẩm dự án.

- GV nhận xét, tổng kết lại vấn đề
trọng tâm của dự án.

- HS sử dụng phiếu đánh giá đồng đẳng.
- Các thành viên kết hợp để hỗ trợ
nhau hoàn thành tốt buổi báo cáo.

F. KẾ HOẠCH ĐÁNH GIÁ

Trước khi thực hiện dự án Trong khi thực hiện dự án Sau khi thực hiện dự án
Thảo luận câu hỏi khái quát và

câu hỏi bài học.

- Biên bản hoạt động nhóm.
- Phiếu đánh giá đồng đẳng.
- Phiếu đánh giá sản phẩm.

Phiếu đánh giá sản phẩm.

Thông qua việc vận dụng dạy học dựa trên dự án trong ví dụ trên, HS khơng chỉ hình
thành được các thành phần NL đặc thù của môn học lịch sử là: Tìm hiểu lịch sử, Nhận

thức và tư duy lịch sử, Vận dụng kiến thức và kĩ năng đã học qua các nhiệm vụ dự án HS

thực hiện, mà thông qua hợp tác giải quyết nhiệm vụ học tập GV giao cho, NL giao tiếp
và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo cùng PC trách nhiệm của HS cũng được bộc lộ.

2.2.2. Dạy học hợp tác

Dạy học hợp tác đã được giới thiệu ở Nội dung 1. Nội dung 2 sẽ trình bày một số định
hướng sử dụng dạy học hợp tác để hình thành, phát triển PC, NL cho HS trong môn Lịch
sử, đồng thời cung cấp ví dụ minh hoạ cụ thể để làm rõ cách thức sử dụng dạy học hợp tác
trong môn Lịch sử.

2.2.2.1. Định hướng sử dụng

Sử dụng dạy học hợp tác trong dạy học Lịch sử không chỉ giúp phát triển năng lực
giao tiếp, hợp tác, tự học, tự chủ cho HS mà còn tạo cơ hội để hình thành và phát triển
năng lực lịch sử cho HS.

71

- Dạy học hợp tác nên dùng để tổ chức những nhiệm vụ học tập phức tạp, đòi hỏi
phải huy động kiến thức, kinh nghiệm của nhiều HS hoặc là một vấn đề mà HS cần tranh
luận, thảo luận. Nhiệm vụ học tập GV đưa ra cho HS phải đủ độ khó để HS suy nghĩ, hợp
tác, thảo luận giải quyết nhiệm vụ. Nếu nhiệm vụ quá dễ sẽ làm cho hoạt động nhóm
nhàm chán và chỉ mang tính hình thức.

- Trong dạy học hợp tác, khi giao nhiệm vụ cho HS, GV cần giải thích, hướng dẫn rõ
ràng để đảm bảo các nhóm hiểu đúng nhiệm vụ cần thực hiện. Nhiệm vụ được giao phải
phù hợp và cần huy động sự tham gia của cả nhóm, tạo sự tương tác giữa các thành viên.

- Cách đánh giá trong dạy học hợp tác phải cụ thể, rõ ràng, làm sao vừa ghi nhận được
sự cố gắng của mỗi cá nhân trong nhóm, vừa thấy được sự đóng góp, ảnh hưởng mỗi
thành viên trong kết quả chung của nhóm.

- Các mức độ của dạy học hợp tác:

+ Mức độ cộng tác: GV vẫn giữ quyền kiểm sốt tiến trình dạy học và nội dung dạy

+ Mức độ hợp tác: GV trao quyền chủ động cho HS. HS được tham gia và quyết định
cách thức, tiến trình học tập. GV chỉ là người hỗ trợ, hướng dẫn khi cần thiết.

- Trong môn Lịch sử, dạy học hợp tác có thể thực hiện ở một số hình thức như sau: thảo
luận nhóm, seminar, tranh luận, đóng vai. Trong đó, thảo luận nhóm được xem là hình
thức cơ bản và đơn giản nhất trong dạy học hợp tác. Để hoạt động nhóm diễn ra hiệu quả
thì GV cần lưu ý: (1) Chia nhóm vừa đủ nhỏ (4-5 thành viên/ nhóm) để có thể hồn thành
nhiệm vụ trong thời gian ngắn và đảm bảo mọi thành viên đều có thể đóng góp ý kiến; (2)
Thời gian thảo luận đủ dài để các thành viên được trình bày ý kiến; (3) Nội dung thảo
luận nên chọn lọc để đảm bảo cần đến sự trao đổi, hợp tác của nhiều người; (4) Không
gian thảo luận cần đảm bảo cho các thành viên có thể nhìn và nghe thấy nhau; (5) Nhiệm
vụ của mỗi thành viên cần rõ ràng để tránh ỷ lại vào thành viên khác. Ở mức độ cộng tác,
HS được giao sẵn chủ đề nội dung thảo luận; ở mức độ hợp tác, HS tự đề xuất vấn đề thảo
luận và tiến hành thảo luận.

2.2.2.2. Ví dụ minh họa:

Áp dụng DH hợp tác nhóm đối với YCCĐ Nêu được vai trò của Liên hợp quốc trong
việc duy trì hồ bình, an ninh quốc tế thơng qua ví dụ cụ thể thuộc nội dung Một số vấn

đề cơ bản về Liên hợp quốc của chủ đề Thế giới trong và sau Chiến tranh lạnh (CT

môn Lịch sử - Lớp 12)

72

hợp quốc, sau đó thảo luận nhóm và thuyết trình 2 nội dung sau: Trình bày vai trị của LHQ?

Đánh giá của nhóm về vai trị của LHQ trong việc duy trì hịa bình và an ninh thế giới?

Bước 2. HS làm việc nhóm trả lời câu hỏi vào phiếu học tập, chuẩn bị báo cáo kết
quả trước lớp; xác định nội dung, cách trình bày kết quả.

Bước 3. GV yêu cầu đại diện các nhóm trình bày kết quả trước lớp. Các nhóm khác
lắng nghe, nhận xét, bổ sung theo kĩ thuật 321 (3 lời khen dành cho đội bạn, 2 điều
muốn góp ý thêm và 1 câu hỏi liên quan đến sản phẩm báo cáo).

Bước 4. GV nhận xét, chốt lại kiến thức cơ bản.

Thông qua việc vận dụng PP dạy học hợp tác trong ví dụ trên, HS sẽ hình thành được
thành phần NL tìm hiểu lịch sử (cụ thể là khai thác và sử dụng được tư liệu lịch sử trong
quá trình học tập; tái hiện và trình bày được dưới hình thức nói hoặc viết diễn trình của
các sự kiện lịch sử mà ở đây là hoạt động và vai trò của tổ chức Liên hợp quốc); NL nhận

thức và tư duy lịch sử (đưa ra được những ý kiến nhận xét của cá nhân về các sự kiện,

nhân vật, quá trình lịch sử trên cơ sở nhận thức và tư duy lịch sử, cụ thể là đánh giá được
vai trò của Liên hiệp quốc trong việc duy trì hịa bình và an ninh thế giới).

2.2.3. Dạy học khám phá

Dạy học khám phá đã được giới thiệu ở Nội dung 1. Nội dung 2 sẽ trình bày một số định
hướng sử dụng dạy học khám phá để hình thành, phát triển PC, NL cho HS trong mơn
Lịch sử, đồng thời cung cấp ví dụ minh hoạ cụ thể để làm rõ cách thức sử dụng dạy học
khám phá trong môn Lịch sử.

2.2.3.1. Định hướng sử dụng

Trong DH lịch sử theo định hướng phát triển NL, PC người học, DH khám phá có ưu
thế trong việc rèn luyện, phát triển NL tìm hiểu lịch sử, nhận thức và tư duy lịch sử của
HS. Với học tập bằng khám phá, quá trình nhận thức kiến thức của HS đã đi theo con
đường của một nhà nghiên cứu lịch sử (mặc dù là nghiên cứu tri thức có sẵn). Bằng sự
nỗ lực của cá nhân HS cũng như hợp tác theo nhóm để thực hiện các nhiệm vụ học tập
dưới sự tổ chức, hướng dẫn của GV, các em tự khám phá, phát hiện ra tri thức về các sự
kiện, quá trình lịch sử, nhân vật lịch sử một cách tích cực, chủ động thơng q đó kiến
thức môn học, kĩ năng và thái độ của HS được hình thành và phát triển. Tuy nhiên, để áp
dụng DH khám phá trong DH lịch sử một cách hiệu quả người GV cần lưu ý nhưng vấn
đề sau:

73

Khi thiết kế mỗi hoạt động, nhiệm vụ học tập cho HS ngoài các tư liệu hỗ trợ học
tập, GV cần chuẩn bị các câu hỏi mang tính định hướng, gợi mở từng bước giúp HS tự lực
đi tới mục tiêu của hoạt động.

Sự hướng dẫn của GV cho mỗi hoạt động phải ở mức cần thiết, vừa đủ, đảm bảo
cho HS phải hiểu được chính xác các em phải làm gì trong mỗi hoạt động khám phá.

Việc tổ chức quá trình khám phá kiến thức mới cho HS chiếm khá nhiều thời gian
DH nên tùy thuộc vào mục tiêu, nội dung và thời lượng chủ đề và sự đáp ứng của phương
pháp khám phá mà GV áp dụng cho phù hợp.

1.2.3.2. Ví dụ minh họa

Khi dạy về Một số tôn giáo ở Việt Nam thuộc chuyên đề Lịch sử tín ngưỡng và tơn
giáo ở Việt Nam (CT Lịch sử 12) ở nội dung tìm hiểu về Nho giáo, với YCCĐ Phân
tích được những biểu hiện của Nho giáo trong đời sống văn hoá xã hội Việt Nam GV

Bước 1: Dựa trên mục tiêu, YCCĐ của nội dung bài học GV thiết kế nhiệm vụ học
tập cho HS.

Nhiệm vụ khám phá: Chỉ ra những biểu hiện từ ảnh hưởng của Nho giáo trên các
mặt tư tưởng, văn hóa, GD, đời sống xã hội của nhân dân ta từ thế kỉ XV đến TK XIX.

Phương tiện, học liệu: các tài liệu tranh ảnh, tài liệu Việt Nam văn hóa sử cương
(Đào Duy Anh), tài liệu Đại cương lịch sử văn hóa Việt Nam (Nguyễn Khắc Thuần)

Bước 2: Giao nhiệm vụ khám phá cho HS: thực hiện bài trình bày theo nhóm học tập
Nhóm 1: Tìm hiểu và phân tích ảnh hưởng của Nho giáo về mặt tư tưởng

Nhóm 2: Tìm hiểu và phân tích ảnh hưởng của Nho giáo về mặt văn hóa
Nhóm 3: Tìm hiểu và phân tích ảnh hưởng của Nho giáo về mặt GD

Nhóm 4: Tìm hiểu và phân tích ảnh hưởng của Nho giáo về mặt đời sống xã hội
GV yêu cầu: HS đọc tài liệu, chọn ra thông tin để điền vào phiếu học tập, chuẩn bị bài
trình bày.

HS xem tài liệu, thảo luận nhóm để hồn thành phiếu học tập.
Bước 3: HS trình bày kết quả nghiên cứu theo nhóm
Bước 4: GV nhận xét, tổng kết.

74

(Phân tích được những ảnh hưởng của Nho giáo đối với đời sống văn hóa, xã hội của Việt
Nam).

2.2.4. Dạy học giải quyết vấn đề

Dạy học giải quyết vấn đề đã được giới thiệu ở Nội dung 1. Nội dung 2 sẽ trình bày một
số định hướng sử dụng dạy học giải quyết vấn đề để hình thành, phát triển PC, NL cho HS
trong môn Lịch sử, đồng thời cung cấp ví dụ minh hoạ cụ thể để làm rõ cách thức sử dụng
dạy học giải quyết vấn đề trong môn Lịch sử.

2.2.4.1. Định hướng sử dụng

Dạy học giải quyết vấn đề không phải là một PPDH cụ thể, mà là nguyên tắc chỉ đạo
cho việc sử dụng nhiều PPDH khác nhau, được lồng ghép và vận dụng ở mọi khâu trong
QTDH. Trong môn Lịch sử, dạy học giải quyết vấn đề có thể áp dụng cho cả hình thức
dạy học nội khóa, ngoại khóa và dạy học trải nghiệm. Khi tham gia giải quyết vấn đề, HS
có cơ hội để phát triển những NL chung như NL giải quyết vấn đề và sáng tạo, NL tự chủ
và tự học nếu các em tự lực tham gia và lập kế hoạch giải quyết vấn đề. Bên cạnh đó,
trong q trình tham gia giải quyết vấn đề của môn Lịch sử, HS sẽ được phát triển các
thành phần NL lịch sử đó là: tìm hiểu lịch sử, nhận thức và tư duy lịch sử.

Dạy học giải quyết vấn đề sử dụng trong trường hợp yêu cầu HS nhận thức một
cách sâu sắc, hệ thống những chủ đề, vấn đề lịch sử nhằm phát triển PC, NL cho HS. Dạy
học giải quyết vấn đề đòi hỏi cả GV và HS phải có nhiều thời gian hơn so với các PPDH
thơng thường.

GV lịch sử cần có những hiểu biết sâu sắc và thuần thục các nguyên tắc của dạy
học giải quyết vấn đề, cũng như việc vận dụng phối hợp các PPDH tích cực trong dạy học
nhằm tổ chức, hướng dẫn HS giải quyết các vấn đề, nhiệm vụ học tập.

Khi vận dụng dạy học giải quyết vấn đề trong DH lịch sử, GV cần chú ý lựa chọn
mức độ cho phù hợp với trình độ nhận thức của HS và nội dung cụ thể của mỗi chủ đề
(bài học). Các mức độ của dạy học giải quyết vấn đề gồm có: mức 1- GV nêu và giải

2.2.4.2. Ví dụ minh họa

Áp dụng DH giải quyết vấn đề đối với YCCĐ Giải thích được cơ sở hình thành văn
minh Ai Cập cổ đại: điều kiện tự nhiên, dân cư, sự phát triển kinh tế, chính trị xã hội,...
thuộc nội dung Văn minh Ai Cập của phần Một số nền văn minh phương Đông thuộc chủ
đề Một số nền văn minh thế giới trong thời kỳ cổ trung đại (CT môn Lịch sử - Lớp 10),
GV có thể tiến hành theo các bước sau đây:

75

GV đưa người học vào tình huống có vấn đề, tình huống có vấn đề ở đây là nhà sử
học Hérodote đã phát biểu: Ai Cập là tặng phẩm của sông Nile. GV đặt vấn đề bằng
việc giới thiệu về vị trí của Ai Cập cổ đại trên lược đồ. Sau đó, GV đặt ra vấn đề cho các
nhóm HS giải quyết thơng qua câu hỏi: Em có đồng tình với nhận định trên không? Theo
em Điều kiện địa lý tự nhiên tác động như thế nào đến sự hình thành và phát triển của Ai

Cập thời cổ đại?.

Bước 2: Lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch giải quyết vấn đề

Đề xuất giả thuyết giải quyết vấn đề. Trong trường hợp này, GV sẽ đưa ra hai giả

thuyết để HS nghiên cứu và giải quyết vấn đề:

Giả thuyết thứ nhất: Điều kiện tự nhiên, cụ thể là sơng Nile ít có tác động đến sự hình
thành và phát triển của Ai Cập thời cổ đại.

Giả thuyết thứ hai: Điều kiện tự nhiên, cụ thể là sông Nile tác động lớn đến sự hình
thành và phát triển của Ai Cập thời cổ đại.

Lập kế hoạch để giải quyết vấn đề theo giả thuyết đã đặt ra. HS được chia làm 2

nhóm lớn để nghiên cứu về 2 giả thuyết để tìm câu trả lời cho vấn đề đặt ra. HS thảo luận
để xây dựng kế hoạch giải quyết vấn đề đặt ra. GV có thể cung cấp một vài gợi ý về cách
tiếp cận từng giả thuyết thông qua hình ảnh trực quan (lược đồ các quốc gia cổ đại
phương Đông, lược đồ Ai Cập cổ đại, và tài liệu tham khảo. GV sử dụng PPDH hợp tác
kết hợp kỹ thuật công não và kỹ thuật khăn phủ bàn để tổ chức hoạt động giải quyết vấn
đề cho HS.

Bước 3. Kiểm tra, đánh giá và kết luận

Các nhóm trình bày kết quả nghiên cứu, đưa ra lí lẽ để lập luận cho giả thuyết của
nhóm mình. GV ghi nhận tất cả những ý kiến.

Kết thúc quá trình thảo luận, tranh luận, GV cung cấp thơng tin, kiến thức để lí giải
điều kiện tự nhiên, đặc biệt sơng Nile đã có tác động lớn đến kinh tế, chính trị, xã hội Ai
Cập cổ đại, là tiền đề cho sự phát triển của nền văn minh Ai Cập.

Tóm lại, áp dụng dạy học giải quyết vấn đề nhằm phát triển PC và NL của HS là một
xu hướng dạy học mang lại hiệu quả cao. Tuy nhiên để vận dụng DH giải quyết vấn đề có
hiệu quả trong DH địi hỏi GV phải khơng ngừng học hỏi, tích lũy kinh nghiệm và vận
dụng với sự sáng tạo, linh hoạt.

Thông qua việc vận dụng dạy học giải quyết vấn đề trong ví dụ trên, HS sẽ hình thành
được thành phần NL Nhận thức và tư duy lịch sử (cụ thể là Giải thích được nguồn gốc, sự

vận động của các sự kiện lịch sử từ đơn giản đến phức tạp; Đưa ra được những ý kiến
nhận xét, đánh giá của cá nhân về các sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử trên cơ sở nhận
thức và tư duy lịch sử)

2.2.5. Phương pháp dạy học trực quan

76

Phương pháp dạy học trực quan là phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan
dựa trên các hình tượng, các biểu tượng cụ thể nhằm giúp học sinh thu thập được những
tri thức có tính chất kinh nghiệm cần thiết để tìm hiểu sâu về mặt lí luận, để rút ra những
kết luận khoa học, đảm bảo làm phong phú thêm kinh nghiệm nhận thức cảm tính, làm cơ
sở để học sinh bước vào giai đoạn nhận thức lí tính.

- Đặc điểm:

+ Phương pháp dạy học trực quan địi hỏi phải có phương tiện trực quan - là công cụ
để giáo viên và học sinh tác động vào đối tượng. Phương tiện, đồ dùng trực quan
trong môn Lịch sử được chia thành 3 nhóm, mỗi nhóm gồm nhiều loại. Cụ thể là
nhóm đồ dùng trực quan hiện vật (di tích lịch sử, di chỉ khảo cổ, các di vật lịch sử như
công cụ sản xuất, vũ khí ), nhóm đồ dùng trực quan tạo hình (vật phục chế, tranh
ảnh, mơ hình, sa bàn, phim, video), nhóm đồ dùng trực quan quy ước (bản đồ, biểu
đồ, sơ đồ, niên biểu).

+ PPDH trực quan trong DH Lịch sử được sử dụng nhằm khơi dậy, dẫn truyền, tăng
cường khả năng hoạt động của các giác quan, giúp HS có các biểu tượng lịch sử để
phục dựng bức tranh của quá khứ, góp phần phát triển thành phần NL tìm hiểu lịch
sử. Trên cơ sở đó tạo điều kiện cho GV hướng dẫn các em đi sâu tìm hiểu bản chất
của các sự kiện, quá trình lịch sử. Ngoài ra, trong nhiều trường hợp (rõ nhất là tranh
biếm họa), đồ dùng trực quan cịn có tác dụng giúp HS giải thích lịch sử, góp phần

2.2.5.2. Cách tiến hành

Bước 1: Từ yêu cầu cần đạt cụ thể tương ứng với một nội dung nhất định ở mỗi
chủ đề, GV xác định, lựa chọn loại phương tiện trực quan phù hợp với yêu cầu cần đạt.
GV cần quyết định nên lựa chọn loại phương tiện trực quan nào (tranh, ảnh hay lược đồ,
biểu đồ ) để dùng cho nội dung nào là phù hợp, khả thi.

Bước 2: GV giới thiệu phương tiện trực quan, tổ chức hoạt động học, kèm theo câu
hỏi, bài tập cho HS suy nghĩ. GV cần định hướng cho HS tập trung vào các nội dung theo
yêu cầu cần đạt, đảm bảo việc khai thác tri thức từ PTTQ đạt hiệu quả.

Bước 3: HS suy nghĩ và trả lời theo hướng dẫn của GV, GV có thể gợi ý nếu cần
thiết.

Bước 4: Học sinh báo cáo kết quả. GV chốt ý trả lời.

2.2.5.3. Định hướng sử dụng

77

đồ các cuộc khởi nghĩa, các chiến dịch quân sự; hình ảnh các nhân vật lịch sử; các biểu đồ
hiển thị các số liệu diễn tả sự tăng giảm kinh tế

Dùng để giải thích lịch sử (nguyên nhân, thuật ngữ, khái niệm )
Dùng để làm các câu hỏi, bài tập.

Dùng để phối hợp hướng dẫn HS tìm hiểu mối liên hệ giữa kênh hình với kênh chữ
(ở SGK hoặc tài liệu tham khảo).

Phối hợp với các PPDH khác.

2.2.5.4. Điều kiện sử dụng

Phương tiện trực quan phải phù hợp với quan điểm xây dựng chương trình, YCCĐ
và nội dung

định hướng.

phương tiện trực quan phải đủ lớn, rõ ràng, chính xác, có vừa sức HS.
GV phải thấu hiểu phương tiện trực quan do mình sử dụng.

GV chỉ giới thiệu phương tiện trực quan sau khi đã thơng báo cho HS biết sự kiện
gì đã xảy ra có liên quan đến phương tiện trực quan đó.

Tùy hồn cảnh nhà trường mà GV sử dụng phương tiện trực quan cho phù hợp.
Cần cho HS có đủ thời gian quan sát phương tiện trực quan (GV để HS đọc các kí
hiệu bản/lược đồ, quan sát hình ảnh nhân vật, hiện vật lịch sử) trước khi yêu cầu các em
trả lời.

2.5.5.5. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Ở chủ đề Cách mạng tư sản và sự phát triển của chủ nghĩa tư bản (lớp
11), mục Một số vấn đề chung về cách mạng tư sản có nội dung Tiền đề của cách
mạng tư sản với YCCĐ là Phân tích được tiền đề của cách mạng tư sản: kinh tế, chính
trị, xã hội, tư tưởng thơng qua ví dụ cụ thể của các cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu như:
Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mỹ, Cách mạng tư sản Pháp.
YCCĐ này nhằm hình thành cho HS thành phần NL lịch sử là nhận thức và tư duy lịch
sử. Để phân tích tiền đề của cách mạng Pháp 1789, GV có thể tiến hành như sau:

Bước 1: Dựa vào YCCĐ là Phân tích được tiền đề của cách mạng tư sản: kinh tế,
chính trị, xã hội, tư tưởng thơng qua ví dụ cụ thể ; nội dung định hướng là Tiền đề
của cách mạng tư sản về kinh tế, chính trị, xã hội, tư tưởng; PPDH lựa chọn là dạy học
qua PTTQ; GV chọn tranh biếm họa Tình cảnh nông dân Pháp trước cách mạng, Sơ

78

Bước 2: GV giới thiệu phương tiện trực quan, tổ chức HS hoạt động nhóm, thảo
luận 03 câu hỏi ở bên bức tranh biếm họa.

Bước 3: HS thảo luận theo nhóm, GV có thể gợi ý: 1). Ba người trong bức tranh
tượng trưng cho những đẳng cấp nào của nước Pháp trước cách mạng? ; 2). Những đồ vật,
dụng cụ của ba người này cho chúng ta biết điều gì (cây thánh giá, thanh kiếm, cái cuốc,
con vật,)? ; 3). Em có nhận xét gì về tình cảnh người nơng dân Pháp trước cách mạng?.

Bước 4: HS cử đại diện nhóm báo cáo kết quả. Sau đó, GV nhận xét, chốt ý: mâu
thuẫn giữa đẳng cấp 3 với quý tộc và tăng lữ chính là tiền đề dẫn đến bùng nổ cuộc cách
mạng tư sản Pháp năm 1789.

Các bước tiến hành nói trên là ví dụ về dạy học lịch sử qua phương tiện trực quan để
giải thích lịch sử, góp phần hình thành thành phần NL nhận thức và tư duy lịch sử.

Ví dụ 2: Ở chủ đề Cách mạng tháng Tám năm 1945, chiến tranh giải phóng dân tộc

và chiến tranh bảo vệ tổ quốc trong lịch sử Việt Nam (từ tháng 8 năm 1945 đến nay (lớp

12), mục Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945-1954) có nội dung Những diễn
biến chính với YCCĐ là trình bày khái quát về bối cảnh lịch sử, diễn biến chính của

- Bước 1: Dựa vào YCCĐ là trình bày khái quát về bối cảnh lịch sử, diễn biến

79

Lược đồ 3 nước Đông Dương cuối năm 1946

Bước 2: GV giới thiệu phương tiện trực quan, tổ chức HS hoạt động nhóm thảo
luận câu hỏi: Lược đồ này liên quan gì đến đường lối kháng chiến tự lực cánh sinh của
Đảng ta cuối 1946?

Bước 3: HS suy nghĩ và trả lời theo hướng dẫn của GV. GV có thể gợi ý:

Các em hãy quan sát lược đồ, khi đó Trung Hoa Dân Quốc là (của Quốc Dân
đảng,); Lào và Campuchia (thuộc Pháp); Biển Đông (cũng góp phần bao vây ta).

Bước 4: Học sinh báo cáo kết quả. GV chốt ý: Lúc đó, ta ở thế bị bao vây, khơng
có đồng minh quốc tế, cho nên phải kháng chiến tự lực cánh sinh là đúng.

Các bước tiến hành nói trên là ví dụ về dạy học lịch sử qua phương tiện trực quan để
giải thích lịch sử.

Việc vận dụng PP dạy học qua phương tiện trực quan trong ví dụ trên, HS sẽ hình
thành được thành phần NL Tìm hiểu lịch sử (cụ thể là xác định được các sự kiện lịch sử

trong không gian,thời gian cụ thể) và NL Nhận thức, tư duy lịch sử (cụ thể là Giải thích
được nguồn gốc, sự vận động của các sự kiện lịch sử từ đơn giản đến phức tạp).

2.2.6. Phương pháp sử dụng tài liệu

2.2.6.1.Khái niệm

Tài liệu, theo Từ điển tiếng Việt gồm sách báo, các văn bản giúp người ta tìm hiểu
vấn đề gì. Tài liệu sử dụng cho việc nghiên cứu, học tập còn được gọi là tư liệu4.

Ở trường phổ thông, sách giáo khoa là tài liệu học tập chính của HS nhưng không
phải là duy nhất. Tài liệu trong mục này chỉ tất cả những nguồn tài liệu ngoài sách giáo

80

khoa mà GV và HS tham khảo dùng cho dạy và học. Dạy học lịch sử là quá trình nhận
thức của HS đối với kiến thức lịch sử đã được khoa học lịch sử đúc kết. Việc tổ chức cho
HS được khám phá tri thức lịch sử theo con đường mà khoa học lịch sử đã đi, tức là tổ
chức cho HS nghiên cứu các nguồn tài liệu để đọc hiểu, giải mã thơng tin, giải thích lịch
sử là điều cần thiết. Dạy học lịch sử qua tài liệu giúp HS tiếp cận với nguồn tài liệu đa
dạng, phong phú, nâng cao hiểu biết, tăng hứng thú, dễ dàng hơn khi tiếp nhận tri thức
mới.

Sử dụng tài liệu trong dạy học lịch sử có ý nghĩa quan trọng, góp phần khắc phục
được hiện tượnghiện đại hóa lịch sử, tránh việc xuyên tạc, bóp méo sự thật lịch sử.
Những hình ảnh sống động, những biểu tượng chân thực về các sự kiện, hiện tượng, nhân
vật lịch sử trong các tư liệu lịch sử sẽ có tác dụng lớn khơi dậy ở HS những xúc cảm chân
thật, là cơ sở để GD thái độ, tư tưởng, tình cảm, đạo đức cho các em. Bên cạnh đó, cịn
góp phần phát triển các NL nhận thức của HS như óc quan sát, trí tưởng tượng, khả năng

2.2.6.2. Cách tiến hành

Bước 1: GV xác định mục đích sử dụng tài liệu phù hợp với YCCĐ và nội dung
dạy học, thiết kế các hoạt động học cho HS.

Bước 2: GV giao nhiệm vụ học tập cho HS (sưu tầm tài liệu; đọc nghiên cứu tài
liệu, trả lời phiếu học tập hoặc các câu hỏi bài tập, thảo luận hay thuyết trình nhóm)

Bước 3: GV tổ chức cho HS trình bày kết quả hoạt động, sản phẩm học tập.
Bước 4: GV nhận xét, đánh giá

2.2.6.3. Định hướng sử dụng

Trong dạy học lịch sử, GV có thể sử dụng tài liệu để cụ thể hóa các sự kiện lịch sử,
tạo biểu tượng, dùng để giải thích sự kiện lịch sử, để minh chứng cho một luận điểm khoa
học hay dùng để làm đề tài tranh luận cho HS, qua đó rèn luyện và phát triển cho các em
thành phần NL tìm hiểu lịch sử, nhận thức và tư duy lịch sử. Tài liệu dùng cho dạy học
phải phù hợp với mục tiêu và quan điểm xây dựng chương trình, vừa sức học sinh.

2.2.6.4. Điều kiện sử dụng:

Tài liệu lịch sử có thể sử dụng trong tất cả các khâu của quá trình dạy học lịch sử, GV
có thể sử dụng để tổ chức cho HS để tìm hiểu kiến thức mới, ơn tập và củng cố kiến thức,
làm bài tập lịch sử và dùng trong kiểm tra, đánh giá.

2.2.6.5. Ví dụ minh họa:

Áp dụng PP sử dụng tài liệu đối với yêu cầu cần đạt Trình bày được những nét chính

81

nửa đầu thế kỉ XIX), thuộc nội dung Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất của chủ

đề Các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới (CT môn Lịch sử - Lớp 10).
Để hướng dẫn cho HS trình bày được bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ
nhất, GV áp dụng PP sử dụng tài liệu kết hợp PPDH hợp tác tổ chức hoạt động cho HS.

Bước 1: GV giảng: Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra dựa trên
những thuận lợi về kinh tế, chính trị, xã hội ở Anh trong thời gian nửa sau thế kỷ XVII.

Bước 2: GV nêu yêu cầu: cả lớp chia thành 6 nhóm, đọc tài liệu số 1 Bối cảnh của
Cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ nhất và chỉ ra những thuận lợi về kinh tế, chính trị,

xã hội dẫn đến cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất bằng cách ghi kết quả thảo luận

vào Phiếu học tập số 1 (HS trình bày trên giấy A0).

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Nhất diễn ra trong bối cảnh có những điều

kiện thuận lợi về kinh tế, chính trị và xã hội đã được hình thành trong các thời kỳ trước
đó. Từ thế kỉ XIV-XV, những nhân tố của chủ nghĩa tư bản xuất hiện ở Tây Âu. Hình thức
sản xuất cơng trường thủ cơng ra đời thay thế cho phường hội phong kiến và thể hiện ưu
điểm của mình trong tăng năng suất lao động.

82

Thắng lợi của các cuộc cách mạng tư sản và sự phát triển của công thương nghiệp đã tạo
nên cơ sở vật chất cũng như mơi trường chính trị thuận lợi cho bước chuyển từ sản xuất
thủ công, sử dụng cơ bắp con người là chủ yếu, quy mô nhỏ sang sản xuất bằng máy móc,
quy mơ lớn, mở ra thời kì cơ khí hóa trong lịch sử sản xuất của nhân loại. (Biên soạn:
Đào Tuấn Thành)

Bước 3: Sau khi hồn thành, các nhóm HS dán sản phẩm lên bảng. GV và HS chọn
01 bài làm tốt nhất và yêu cầu thành viên nhóm thuyết minh các nội dung chính. Nội dung
Phiếu học tập như sau:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Nội dung: Những thuận lợi về kinh tế, chính trị, xã hội dẫn đến cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ nhất (nửa sau thế kỷ XVII nửa đầu thế kỷ XIX)

Nhóm:
Kinh tế

Chính trị

Xã hội

Bước 4: GV đánh giá quá trình làm việc nhóm của HS, sản phẩm của HS. Các
nhóm HS đánh giá lẫn nhau để cùng GV chọn ra Phiếu học tập được hồn thành tốt nhất
để được trình bày trước lớp.

Thông qua việc vận dụng PP sử dụng tài liệu trong ví dụ trên, HS sẽ hình thành được
thành phần NL Tìm hiểu lịch sử (cụ thể là hiểu được nội dung, khai thác và sử dụng được

tư liệu lịch sử trong quá trình học tập; tái hiện và trình bày được dưới hình thức nói hoặc

NL tự chủ và tự học, NL giao tiếp và hợp tác của HS cũng được hình thành.

2.2.7. Kĩ thuật khăn trải bàn

83

Hình 2.3. Khăn trải bàn dành cho nhóm 4 HS

a) Cách tiến hành

HS được chia thành các nhóm nhỏ từ 4 đến 6 HS. Mỗi nhóm sẽ có một tờ giấy khổ
lớn.

HS chia tờ giấy thành các phần, bao gồm một phần trung tâm và các phần xung quanh
có số lượng bằng với số thành viên trong nhóm.

Mỗi thành viên ngồi vào vị trí tương ứng với phần xung quanh.

Mỗi thành viên làm việc độc lập, suy nghĩ và viết các ý tưởng về nhiệm vụ được giao
vào ô của mình trong thời gian quy định.

Kết thúc thời gian làm việc cá nhân, các thành viên chia sẻ, thảo luận và thống nhất
câu trả lời. Đại diện nhóm ghi các ý tưởng được thống nhất vào phần trung tâm của khăn
trải bàn.

b) Ưu điểm và hạn chế

Ưu điểm

Thúc đẩy sự tham gia tích cực, tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân HS
trong quá trình học tập theo nhóm.

Huy động được trí tuệ tập thể của nhóm trong q trình HS thực hiện nhiệm vụ.
Có công cụ để ghi nhận kết quả làm việc của cá nhân và thảo luận nhóm.

Hạn chế

Địi hỏi về không gian lớp học và đồ dùng dạy học phù hợp (giấy khổ lớn, bút lông)
khi tổ chức hoạt động.

Đòi hỏi thời gian phù hợp để HS làm việc cá nhân và thống nhất ý kiến trong nhóm.

c) Ví dụ minh hoạ

Sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn để tổ chức cho HS tìm hiểu yêu cầu cần đạt Nêu được

ý nghĩa của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đối với sự phát triển kinh tế thuộc chủ

đề Các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới (Lịch sử 10). GV áp dụng kĩ
thuật như sau:

84

GV chia HS thành các nhóm nhỏ, mỗi nhóm có từ 4-6 HS và hướng dẫn HS hoạt
động theo kĩ thuật khăn trải bàn để hoàn thành nhiệm vụ học tập.

GV chuẩn bị và phát tài liệu NHỮNG TÁC ĐỘNG QUAN TRỌNG CỦA CÁCH

Giao nhiệm vụ học tập cho các nhóm: Nêu những tác động tác động quan trọng của

cách mạng Công nghiệp đối với sản xuất

Mỗi HS trong nhóm viết câu trả lời vào vị trí ý kiến cá nhân. Sau đó các HS trong
cùng nhóm so sánh kết quả với nhau, thảo luận, thống nhất ý kiến và viết kết quả vào
phần chính giữa Khăn trải bàn.

Đại diện nhóm trình bày kết quả thảo luận nhóm. Các nhóm khác theo dõi, thảo luận,
bổ sung.

GV nhận xét và tổng kết nội dung (chuyển sang sử dụng máy móc, quy mơ sản xuất
mở rộng, phân công lao động ...).

Thông qua việc vận dụng kĩ thuật khăn trải bàn trong ví dụ trên, HS sẽ hình thành
được thành phần NL nhận thức và tư duy lịch sử; NL giao tiếp và hợp tác cùng các phẩm
chất chăm chỉ, trách nhiệm.

2.2.8. Kĩ thuật KWL/ KWLH

Kĩ thuật KWL (Know - Want - Learn) là cách thức tổ chức hoạt động học tập trong
đó bắt đầu bằng việc HS sử dụng bảng KWL để viết tất cả những điều đã biết và muốn
biết liên quan đến vấn đề, chủ đề học tập. Trong và sau quá trình học tập, HS sẽ tự trả lời
về những câu hỏi muốn biết và ghi nhận lại những điều đã học vào bảng.

Bảng KWL

K W L

Liệt kê những điều em đã biết
về

Liệt kê những điều em muốn
biết thêm về

Liệt kê những điều em đã học
được về

a) Cách tiến hành

Sau khi giới thiệu tổng quan và mục tiêu của vấn đề, chủ đề, GV yêu cầu HS điền những
điều đã biết về vấn đề, chủ đề đó vào cột K của bảng.

GV khuyến khích HS suy nghĩ và viết vào cột W những điều muốn tìm hiểu về vấn đề,
chủ đề.

85

Cuối cùng, HS sẽ so sánh với những điều đã ghi tại cột K và cột W để kiểm chứng tính
chính xác của những điều đã biết (cột K), mức độ đáp ứng nhu cầu của những điều muốn biết
(cột W) ban đầu.

b) Ưu điểm và hạn chế

Ưu điểm

Tạo điều kiện cho HS phát triển NL tự chủ và tự học.

Tạo hứng thú học tập cho HS, khi những điều HS cần học liên quan trực tiếp đến nhu cầu
nhận thức của các em.

Giúp GV đánh giá và HS tự đánh giá kết quả học tập, định hướng cho các hoạt động học
tập kế tiếp.

Hạn chế

HS có thể gặp khó khăn khi diễn đạt điều các em đã biết, muốn biết một cách rõ ràng và
chính xác.

* Một số lưu ý khi sử dụng

Cần lưu trữ cẩn thận bảng KWL vì sau khi hồn thành cột K và cột W, có thể phải mất
thêm một khoảng thời gian mới có thể thực hiện tiếp các cột còn lại (cột L và cột H).

GV có thể thêm cột H vào bảng nhằm khuyến khích HS ghi lại những dự định tiếp tục
tìm hiểu các nội dung liên quan đến vấn đề, chủ đề vừa học.

c) Ví dụ minh họa

Sử dụng kỹ thuật KWLH để giới thiệu nội dung Văn minh Ai Cập thuộc chủ đề
Một số nền văn minh thế giới thời kì Cổ - Trung đại (Lịch sử 10).

Tổ chức thực hiện

1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập: GV sử dụng kỹ thuật K-W-L-H yêu cầu HS
hoạt động cá nhân, chuẩn bị bài, điền sẵn câu trả lời số 1 và 2 (K, W) ở nhà.

K: Em đã biết gì về đất nước, con người và nền văn minh Ai Cập?

Bảng KWLH

K W L H

Liệt kê những điều em
đã biết về

Liệt kê những điều em
muốn biết thêm về

Liệt kê những điều
em đã học được về

86

W: Em có mong muốn tìm hiểu thêm vấn đề gì khi học về văn minh Ai Cập?

GV có thể chọn một vài ý tưởng thú vị liên quan đến bài học và gợi ý HS về nhà suy
nghĩ trước Các em muốn tìm hiểu thêm điều gì có liên quan đến nền văn minh Ai Cập?

2. Trong tiết dạy, GV thu bảng KWLH, tìm hiểu nhanh những kiến thức HS đã biết và
muốn biết về bài học. Đây là phần đầu tiên trong chủ đề các nền văn minh phương Đông
nên có thể dành thời gian 5 phút cho hoạt động này.

GV sử dụng kỹ thuật K-W-L-H trên lớp, tổ chức hoạt động cá nhân, bước đầu tạo
biểu tượng cho HS về nền văn minh Ai Cập, vai trị và vị trí của nền văn minh Ai Cập
trong tiến trình văn minh thế giới

L: Em hãy nhận xét vị trí, vai trị của văn minh Ai Cập đối với văn minh nhân loại?

Vì sao?.

H:

Hãy kể tên những thành tựu của văn minh Ai Cập vẫn còn giá trị thực tiễn thời

hiện đại.

Nếu là một công dân Ai Cập hiện đại, em có ý tưởng gì để phát huy giá trị di sản

văn minh Ai Cập? Hãy chia sẻ ý tưởng đó với Thầy Cơ, bạn bè.

GV tổ chức thảo luận những vấn đề có liên quan đến nội dung hoạt động mà HS đã
nêu trong suốt tiến trình học. HS phải nêu được nhận xét cá nhân về văn minh Ai Cập, đặc
biệt là vị trí và vai trò của văn minh Ai Cập đối với văn minh nhân loại.

GV cũng dùng kĩ thuật K-W-L-H để giao bài tập về nhà cho HS: em hãy tìm hiểu
trong cuộc sống hiện đại, con người đang sử dụng những thành tựu nào của văn minh Ai
Cập cổ đại. GV u cầu HS hồn thành 2 ơ K, W trước ở nhà. Hai ơ L, H sẽ hồn thành
trong quá trình học tập chủ đề.

K

Em đã biết gì về
đất nước, con
người và nền văn
minh Ai Cập?

W

Em có mong muốn
tìm hiểu thêm vấn đề
gì khi học về văn
minh Ai Cập?

L

Em nhận xét như thế
nào về vị trí và vai trị
của văn minh Ai Cập
cổ đại trong kho tàng
văn minh nhân loại?
Vì sao?.

H

Theo em, con người đã và
sẽ tiếp tục vận dụng những
kiến thức nào từ nền văn
minh Ai Cập vào thực tiễn
hiện nay và vận dụng như
thế nào?

Thông qua việc vận dụng kĩ thuật KWLH trong ví dụ trên, HS sẽ hình thành được
thành phần NL Nhận thức và tư duy lịch sử; NL Tự chủ và tự học.

87

Kĩ thuật phòng tranh là cách thức tổ chức hoạt động học tập trong đó các kết quả thực
hiện nhiệm vụ học tập của HS được trưng bày như một phòng triển lãm tranh. Khái niệm
"tranh" ở đây có thể được hiểu là sản phẩm học tập trực quan của HS, vì vậy, tùy nội dung
học tập, điều kiện học tập, sản phẩm "tranh" có thể được thực hiện bằng hình thức tranh
vẽ hoặc sơ đồ, bảng biểu,... thậm chí các câu, cụm từ ngắn. HS di chuyển, quan sát các
sản phẩm của HS khác, đặt câu hỏi và nêu ra nhận xét hoặc ý kiến góp ý. Sau đó, GV tổ
chức đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ học tập của cá nhân hoặc nhóm.

a) Cách tiến hành

GV giao nhiệm vụ học tập cho cá nhân hoặc nhóm. Có thể thiết kế nhiều nhiệm vụ
khác nhau đủ cho các nhóm hoặc có thể lặp lại các nhiệm vụ ở các nhóm khác nhau.

HS thực hiện nhiệm vụ và trưng bày các sản phẩm học tập như một phòng triển
lãm tranh.