Thang bloom trong đánh giá người học
|
Cẩm nang dạy học – Đã từ lâu thang nhận thức Bloom được xem là công cụ nền tảng để xây dựng mục tiêu và hệ thống hóa các câu hỏi, bài tập dùng để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đối với người học. Thang nhận thức bloom này đã được sử dụng trong hơn năm thập kỷ qua đã khẳng định ưu điểm của phương pháp dạy học nhằm khuyến khích và phát triển các kỹ năng tư duy của sinh viên ở mức độ cao. Show Dưới đây là 6 bậc tư duy trong thang nhận thức Bloom 1. Nhớ (Remembering) 2. Hiểu (Understanding) 3. Vận dụng (Applying) 4. Phân tích (Analyzing) 5. Đánh giá (Evaluating) 6. Sáng tạo (Creating). Các cấp độ tư duy này được định nghĩa như sau:1. Nhớ: Bao gồm việc người học có thể nhớ lại các điều đặc biệt hoặc tổng quát, trọn vẹn hoặc một phần các quá trình, các dạng thức, cấu trúc… đã được học. Ở cấp độ này người học cần nhớ lại đúng điều được hỏi đến, ví dụ lặp lại đúng một định luật mà chưa cần phải giải thích hay sử dụng định luật ấy Các từ khóa thường sử dụng khi đánh giá cấp độ nhận thức này là: Trình bày, Nhắc lại, Mô tả, Liệt kê… 2. Hiểu: Ở cấp độ nhận thức này người học cần nắm được ý nghĩa của thông tin, thể hiện qua khả năng diễn giải, suy diễn, liên hệ.Ví dụ: Phân biệt cách sử dụng các thiết bị, viết tóm tắt một chương mục, trình bày một quan điểm.Từ khóa đánh giá: Giải thích, Phân biệt, Khái quát hóa, Cho ví dụ, So sánh… 3. Vận dụng: Người học có khả năng áp dụng thông tin đã biết vào một tình huống, một điều kiện mới. Ví dụ: Vận dụng một định luật để giải thích một hiện tượng; áp dụng các công thức, các định lí để giải một bài toán; thực hiện một thí nghiệm dựa trên một qui trình. Từ khóa đánh giá: Vận dụng, Áp dụng, Tính toán, Chứng minh, Giải thích, Xây dựng… 4. Phân tích: Người học có khả năng chia các nội dung, các thông tin thành những phần nhỏ để có thể chỉ ra các yếu tố, các mối liên hệ, các nguyên tắc cấu trúc của chúng. Ví dụ: Lý giải nguyên nhân thất bại của một doanh nghiệp, hệ thống hóa các văn bản pháp qui, xây dựng biểu đồ phát triển của một doanh nghiệp. Từ khóa: Phân tích, Lý giải, So sánh, Lập biểu đồ, Phân biệt, Hệ thống hóa… 5. Đánh giá: Người học có khả năng đưa ra nhận định, phán quyết của bản thân đối với một vấn đề dựa trên các chuẩn mực, các tiêu chí đã có. Ví dụ: Phản biện một nghiên cứu, một bài báo; đánh giá khả năng thành công của một giải pháp; chỉ ra các điểm yếu của một lập luận.Từ khóa: Đánh giá, Cho ý kiến, Bình luận, Tổng hợp, So sánh… 6. Sáng tạo: Đạt được cấp độ nhận thức cao nhất này người học có khả năng tạo ra cái mới, xác lập thông tin, sự vật mới trên cơ sở những thông tin, sự vật đã có. Ví dụ: Thiết kế một mẫu nhà mới, xây dựng một hệ tiên đề mới; xây dựng hệ thống các tiêu chí để đánh giá một hoạt động; đề xuất hệ thống các giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế; xây dựng cơ sở lý luận cho một quan điểm; lập kế hoạch tổ chức một sự kiện mới. Từ khóa: Thiết lập, Tổng hợp, Xây dựng, Thiết kế, Đề xuất…. Đối chiếu 6 cấp độ nhận thức đã phân tích với các mục tiêu về Kiến thức, Kỹ năng và Thái độ của người học, một cách tương đối ta thấy khi người học đạt được cấp độ nhận thức Nhớ và Hiểu thì cũng đồng nghĩa với các mục tiêu Kiến thức đã thỏa mãn. Để đạt được các mục tiêu về Kỹ năng người học cần có được 2 cấp độ nhận thức cao hơn là Vận dụng và Phân tích. Cuối cùng, để đạt được các mục tiêu cao nhất là có được nhận thức mới, Thái độ mới người học cũng cần có được các cấp độ nhận thức cao nhất là khả năng Đánh giá và khả năng Sáng tạo. Như vậy để kiểm tra đánh giá đạt được hiệu quả thì trước hết giáo viên cần phải xác định được mục tiêu bài học mà học sinh cần đạt đến và mức độ đánh giá nhận thức học sinh. Trên cơ sở đó mới xác định được cách đặt câu hỏi trong kiểm tra đánh giá cho phù hợp. Nếu mục tiêu của bài học tập trung theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học thì theo thầy cô chúng ta nên sử dụng mức độ nào là chủ yếu trong kiểm tra, đánh giá? Mời các thầy, cô cùng suy chia sẻ và suy ngẫm nhé. Thang đo Bloom được ví như “kim tự tháp” của sự nhận thức. Đây được xem là công cụ nền tảng để xây dựng mục tiêu và hệ thống hóa các câu hỏi, bài tập để kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo của người học. Với ưu điểm khuyến khích và phát triển năng lực tư duy của học viên ở mức độ cao, thang đo Bloom thường được giảng viên sử dụng trong các chương trình đào tạo. Thang đo này gồm 06 cấp độ xếp từ thấp đến cao theo hình kim tự tháp. Để hiểu hơn về công cụ hiệu quả này, hãy xem bài viết dưới đây! Nội dung bài viết: 1. Ghi nhớ (Remembering)Ghi nhớ thuộc mức độ đầu tiên trong thang đo Bloom, được hiểu đơn giản là khả năng ghi nhận, khôi phục và nhớ lại kiến thức có liên quan. Việc ghi nhớ và nhận diện thông tin là bắt buộc và cần thiết cho các mức độ tư duy. Nói cách khác, khi học viên có thể nhắc lại các kiến thức, thông tin đã học một cách rập khuôn tức là họ đang ở mức đầu tiên của thang đo tư duy. Cấp độ này minh họa cách học viên nhớ các ý tưởng, tài liệu, cấu trúc,… then chốt. Khi đánh giá mức độ ghi nhớ của học viên, giảng viên có thể dùng các từ như: liệt kê, xác định, chỉ ra, nhớ lại, phân loại, mô tả v.v. để đặt câu hỏi kiểm tra. Để giúp người học, giảng viên có thể gợi ý những từ trên sẽ có trong phần đánh giá để họ tìm cách ghi nhớ chủ đề bạn trình bày cách tốt hơn. 2. Hiểu biết (Understanding)Hiểu biết là cấp độ thứ hai trong thang đo tư duy. Thấu hiểu là khả năng diễn dịch, giải thích hoặc suy diễn một nội dung nào đó. Đây được xem là khả năng diễn đạt ý nghĩa của thông điệp thông qua lời nói, hình ảnh hay văn bản. Ở cấp độ này, hiểu không đơn giản là nhắc lại thông điệp nào đó mà cần diễn đạt lại khái niệm theo ý họ hiểu. Học viên ở cấp độ này là những người có thể nắm bắt kiến thức và thật sự hiểu được chủ đề. Để thể hiện điều đó, học viên cần hành động bằng cách diễn giải, phân loại, suy luận và giải thích. Nhiệm vụ của người giảng viên là giải thích một nội dung mới cho người học thông qua việc đưa ra các ví dụ thực tế, đi sâu vào ý nghĩa thật sự của chủ đề. Nếu không thật sự hiểu, người học sẽ chỉ lặp lại nội dung mà không biết rõ ý nghĩa của nó. 3. Vận dụng trong thang đo Bloom (Applying)Cấp độ thứ ba của kim tự tháp là áp dụng. Áp dụng được hiểu là khả năng vận dụng các thông tin, kiến thức đã học vào một tình huống, trường hợp thực tế nào đó. Người học phải có khả năng sử dụng thông tin và chuyển đổi kiến thức từ dạng này sang dạng khác. Bằng cách áp dụng nội dung đã học vào hoàn cảnh mới, tình huống thực tế để diễn tả được kiến thức mà bạn tiếp thu. Để đánh giá khả năng vận dụng của học viên, người đứng lớp có thể tổ chức các hoạt động cá nhân hoặc nhóm tương tự nội dung vừa giảng dạy để họ làm lại. 4. Phân tích (Analyzing)Phân tích là cấp độ thứ tư trong thang đo Blom. Phân tích là khả năng chia thông tin, nội dung vừa học được thành các phần nhỏ. Sau đó, xác định lí do mà họ chọn để chia nội dung thành các phần nhỏ, chúng liên quan với nhau như thế nào hay có cấu trúc, mục đích tương tự nhau. Ở mức độ này, đòi hỏi khả năng phân biệt, phát hiện chi tiết của học viên để hiểu rõ hơn về nội dung được học. Để đánh giá khả năng phân tích của người học, giảng viên có thể sử dụng câu hỏi có từ như: so sánh, đối chiếu, chỉ ra sự khác biệt, v.v. Đây được xem là cấp độ quan trọng nhất trong thang đo vì học viên phải tự suy nghĩ và phân loại thông tin họ nhận được. 5. Đánh giá (Evaluating)Ở cấp độ thứ năm, đánh giá được dựa trên các tiêu chí, tiêu chuẩn thông qua việc kiểm tra và phê bình để đưa ra phán quyết, nhận định về một vấn đề. Đánh giá có thể xem là khả năng phán xét hoặc sử dụng thông tin học được theo các tiêu chí thích hợp. Nếu muốn sử dụng cấp độ này, học viên phải có khả năng giải thích tại sao sử dụng những lập luận đó để bảo vệ quan điểm của mình. Trái với phân tích, đánh giá là cấp độ được dùng để phân biệt mạnh mẽ các thành phần nào của chủ đề đang học quan trọng và cần hiểu rõ hơn các phần khác. Điều này giúp người học sắp xếp, biết cách xử lý lượng thông tin khổng lồ mà họ nhận được và truy xuất khi cần. 6. Sáng tạo trong thang đo Bloom(Creating)Sáng tạo chính là cấp độ cuối cùng trong thang đo Bloom. Đây là cấp độ cao nhất trong thang đo này. Đối với cấp độ này, sáng tạo được xem là khả năng ghép các kiến thức, thông tin đã có lại với nhau để tạo thành một cấu trúc hay định lý mới. Học viên ở cấp độ này là những người có khả năng tạo ra cái mới dựa trên kiến thức đã học được trong quá trình đào tạo. Thay vì để người học rập khuôn với những nội dung, kiến thức cũ, hãy cho họ môi trường để thực tập và đổi mới. Việc sáng tạo sẽ đem đến những mới mẻ, thay đổi và không khiến kiến thức bị nhàm chán, dễ dàng tiếp thu hơn. Nhưng trước khi muốn sáng tạo, học viên cần thành thạo với những nội dung đã được học. Bên cạnh công cụ trên, chúng tôi gợi ý cho bạn Mô hình Kirkpatrick – Đo lường hiệu quả đào tạo với 4 cấp độ. |
