Câu chuyện giá xe ô tô là muôn thưở với nhà sản xuất xe hơi và cả người tiêu dùng, được nói nhiều và bàn luận nhiều khi mà mà người dân luôn phải chịu mua xe với mức giá cao.
Đến khi thị trường mở cửa, người dân cũng kỳ vọng giá xe thấp nhưng thực tế giá xe vẫn cao và không thể cạnh tranh được với xe nhập khẩu.
Giá xe sản xuất trong nước cao vì khâu lắp ráp và sản xuất linh kiện phụ tùng trong nước ở mức cao. Vật tư nguyên liệu sản xuất phải nhập khẩu nên cứ theo thuế suất thì sẽ làm đẩy chi phí lên cao.
Đơn cử như với hãng Toyota, họ tính toán chi phí sản xuất xe tại Việt Nam so cao hơn 20% so với Thái Lan, nên tạo dung lượng thị trường cao hơn, sản xuất nhiều hơn, thì làm sao phải bù đắp chi phí cao hơn. Điều này dẫn tới khi không có chính sách khuyến khích sản xuất trong nước thì các nhà sản xuất xe ôtô sẽ chỉ nhập khẩu chứ không sản xuất trong nước trong nước nữa.
Nguyên nhân khiến cho chi phí sản xuất ô tô ở Việt Nam cao là do công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam kém phát triển, nghĩa là, là lắp ráp ôtô, nhà cung ứng trong nước, nếu so với Thái Lan có hơn 2.000 nhà cung ứng, còn ở Việt Nam chỉ có hơn 200.
Không những ít nhà cung cấp mà năng lực cung ứng của doanh nghiệp cũng còn hạn chế, nếu có chăng chỉ vài linh kiện có độ phức tạp thấp, sản xuất đơn giản.
Còn lại các sản phẩm có giá cao hơn, tạo ra giá trị gia tăng cao hơn, mức độ phức tạp lớn hơn lại nằm ở khâu nhập khẩu, nên đẩy chi phí lên.
Theo một nghiên cứu của Tổ chức xúc tiến thương mại Nhật Bản [JETRO], trong cơ cấu sản xuất ôtô, các yếu tố như thủ tục hành chính giấy tờ, chi phí lao động ở Việt Nam dù tăng nhưng vẫn chỉ chiếm tỉ trọng nhỏ nên tác động rất ít đến giá xe.
Chi phí giá xe ở Việt Nam cao chủ yếu nằm ở các linh phụ kiện, với khoảng 3.000 linh phụ kiện, do trong nước không sản xuất được, hoặc với chi phí cao, nên tác động đến giá thành, dẫn đến chi phí sản xuất xe ở Việt Nam cao hơn các nước trong khu vực.
Vậy chi phí sản xuất linh phụ kiện, lắp ráp sản xuất xe hơi ở Việt Nam cao có phải do dung lượng thị trường quá bé, không đủ cho sản xuất?
Quả thật, quy mô thị trường ở Việt Nam thấp hơn so với Thái Lan, chỉ bằng 1/3, nên các nhà công nghiệp phụ trợ đầu tư thì bán cho ai? Vì thị trường nhỏ quá, nên tư duy của các nhà sản xuất lắp ráp ôtô ở Việt Nam thường là khi đầu tư vào, họ lôi kéo các doanh nghiệp sản xuất linh phụ kiện, vừa phải sản xuất cung ứng cho thị trường nội địa, vừa phải quay sang xuất khẩu để họ có lãi và vận hành hiệu quả.
Nhưng ở khía cạnh khác, rõ ràng tiềm năng thị trường vẫn rất cao, liên tục tăng trưởng trong nhiều năm qua. Nên với những doanh nghiệp khi đầu tư vào ngành xe hơi, cần phải có chính sách để hỗ trợ trước mắt, làm nền tảng cho những năm tiếp theo khi quy mô thị trường lớn lên, nhu cầu cung ứng trong nước nhiều hơn, thì mới phát triển được.
Theo đó, để thu hút công nghiệp phụ trợ thì phải có chính sách ưu đãi, tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư sản xuất, xây dựng nhà máy ở Việt Nam. Khi thị trường lớn dần và quy mô doanh nghiệp phát triển lên, thì sẽ có thêm lợi nhuận.
Thực tế trong tư duy chính sách vừa qua Việt Nam đã làm rồi, vừa qua cũng đã có nhiều điểm mới trong chính sách, ví dụ như chính sách ưu đãi đầu tư cho ngành công nghiệp ôtô và sản xuất phụ tùng ôtô, ưu đãi thuế và hạ tầng, hoặc có giải pháp thị trường như ưu tiên hơn cho xe sản xuất trong nước, tạo thị trường để nhà đầu tư thấy thị trường có tiềm năng và nhà sản xuất mở rộng quy mô lên. Hoặc các chính sách hỗ trợ thuế đối với công nghiệp phụ trợ, và ưu đãi khác để nhà sản xuất tham gia vào được.
Tiến sĩ NGUYỄN THỊ TUỆ ANH, Phó Viện trưởng CIEM
NGỌC AN ghi
Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho rằng giá ôtô Việt Nam cao hơn các nước trong khu vực do chi phí sản xuất cũng như chịu nhiều loại thuế, phí khác nhau.
Vấn đề hạ giá thành ôtô trong nước được Zing.vn đặt câu hỏi tới đại diện Bộ Công Thương và Tài chính tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 11/2019.
"Hiện nhiều doanh nghiệp sản xuất ôtô trong nước than khó về chính sách thuế, phí với ôtô nguyên chiếc, linh kiện sản xuất trong nước, gây khó khăn cho cạnh tranh và tăng tỷ lệ nội địa hóa. Có doanh nghiệp nói đã lỗ hàng trăm triệu đồng mỗi xe bán ra. Thuế phí khiến giá xe đội lên rất cao so với thu nhập người dân. Xin hỏi Bộ Công Thương khi nào có chính sách phát triển ngành công nghiệp ôtô trong nước theo hướng thực chất, tránh vết xe đổ của các doanh nghiệp trước đây. Khi nào người tiêu dùng được mua ôtô giá rẻ?", câu hỏi nêu.
Nhiều nguyên nhân khiến giá ôtô đắt đỏ
Trả lời câu hỏi, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải nêu hàng loạt lý do khiến giá ôtô cao. Đầu tiên, xe hơi đang chịu nhiều loại thuế, phí, chiếm phần lớn giá bán. Thứ hai, chi phí sản xuất lắp ráp ôtô trong nước đang khá cao.
Theo ông Hải, dung lượng thị trường ôtô Việt Nam còn nhỏ, chưa đủ điều kiện như các quốc gia phát triển. Trong khi đó, xe phải chịu cạnh tranh khốc liệt của các nước trong khu vực và thế giới như Indonesia, Ấn Độ, Thái Lan, Hàn Quốc...
| Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải. Ảnh: VGP. |
Thứ hai, Việt Nam là nước đi sau, các chính sách phát triển ngành công nghiệp ôtô cũng phải tuân thủ các cam kết quốc tế, "không phải muốn làm gì thì làm".
Thứ ba, Việt Nam chưa có nhiều doanh nghiệp tầm cỡ khu vực và thế giới trong lĩnh vực công nghiệp ôtô.
Thứ tư, tập quán kinh doanh ở các nước cho thấy doanh nghiệp FDI thường sử dụng doanh nghiệp sản xuất linh kiện tại chính quốc gia bản xứ của mình, do đó, thiếu sự gia nhập, kết nối giữa khối FDI và nội địa.
Thứ tư, Việt Nam đang thiếu các vật liệu cơ bản để sản xuất, chế tạo ôtô như nhựa, cao su... nên phải nhập khẩu, giá thành cao.
Sắp miễn thuế nhập khẩu linh kiện, phụ tùng ôtô
Về giải pháp sắp tới, ông Đỗ Thắng Hải nhấn mạnh một số vấn đề giúp phát triển thị trường ôtô trong nước.
Theo đó, Chính phủ sẽ bảo vệ, tạo dựng phát triển thị trường ôtô trong nước với những hàng rào kỹ thuật, đảm bảo đúng các cam kết quốc tế.
Ông cũng cho rằng phải phát triển hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông. "Nếu không có đường thì không thể phát triển được ngành công nghiệp ôtô", ông nói.
Thứ trưởng Bộ Công Thương cũng cho biết Chính phủ sẽ sửa biểu thuế, phí để tăng tính cạnh tranh, thu hẹp khoảng cách sản xuất ôtô trong và ngoài nước, không để tình trạng thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc, cao hơn cả nhập linh kiện về lắp ráp.
| Thuế phí đang chiếm phần lớn giá ôtô bán ra trên thị trường. Ảnh: Việt Linh. |
Bổ sung phần trả lời của Thứ trưởng Bộ Công Thương, bà Vũ Thị Mai, Thứ trưởng Bộ tài chính, cho biết Chính phủ đã có Nghị định 125/2017 với một số ưu đãi ôtô sản xuất trong nước. Cụ thể, đã có ưu đãi 5 năm với mức thuế nhập khẩu 0% cho linh kiện phụ tùng mà trong nước không sản xuất được.
Thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ trình Chính phủ sửa đổi nghị định này để tạo thuận lợi hơn nữa.
"Chúng tôi đề xuất quy định thuế suất 0% cho linh kiện, phụ tùng sản xuất ôtô trong nước, thậm chí cả nhập khẩu. Đây được kỳ vọng là một bước ưu đãi hơn cho doanh nghiệp", bà Mai nói.
Theo tính toán, người tiêu dùng trong nước phải chịu nhiều khoản thuế, phí khi sở hữu một chiếc ôtô như: Thuế trước bạ, phí kiểm định, phí lấy biển số mới, bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự, phí bảo trì đường bộ và các khoản phí khác.
Không những vậy, ở góc độ sản xuất, nhiều doanh nghiệp cũng chịu thuế cao với linh kiện sản xuất trong nước, thuế tiêu thụ đặc biệt… đã khiến giá xe ở Việt Nam cao so với thế giới.
Ở Việt Nam hiện nay, có 3 loại thuế tác động lớn đến giá bán ôtô là thuế nhập khẩu [với dòng xe nhập khẩu nguyên chiếc], thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế VAT.
Hiện thuế nhập khẩu cho các linh kiện phục vụ sản xuất, lắp ráp ôtô ở mức từ 5 đến 20% tùy thuộc vào bộ linh kiện. Thuế tiêu thụ đặc biệt cũng áp dụng từ 35 đến 150% tùy thuộc dung tích động cơ bên cạnh 10% VAT. Các chi phí cho mạng lưới đại lý, kênh phân phối dao động 10-20% cũng sẽ được tính vào giá xe.
Đọc qua một số bài viết “Việt Nam đánh thuế ôtô cao là đúng”, “Ôtô giảm giá sẽ khiến người Việt thêm gánh nặng” tác giả của những bài viết đó có cái nhìn thiển cận và tư duy lạc hậu.
Tại sao ư? Vì họ là những típ người thuộc dạng chuyên khai quật những cái sai của người khác rồi nhìn vào mà chỉ trích. Tự nhận mình là người phán xử rồi áp đặt quan điểm của mình lên trên, họ mải mê chỉ trích dẫn đến không suy nghĩ vấn đề đó liệu có hoàn toàn sai, hay liệu vấn đề đó còn có mặt tốt của nó. Vấn đề đó vì sao lại sai và sai ở chỗ nào?
Họ thừa biết cái cảm giác ngồi trên xe máy những khi trời nóng như đổ lửa mà bịt mặt bịt mũi, cháy da cháy thịt sẽ như nào. Rồi những ngày mùa đông với cái lạnh tê tái cắt da cắt thị trùm mấy lớp áo mà người vẫn run cầm cập. Rồi những cơn mưa bất chợt người ướt không còn chỗ nào để ướt, hay những ngày mưa tầm mưa tã ra đường đùm đùm bọc bọc mấy lớp áo mưa mà quần áo vẩn ẩm ướt lấm lem. Rồi những khi di chuyển trên đường, đưa con đi học nắng thì nóng, bụi thì mù trời, mưa thì trơn trượt bẩn thỉu nhem nhuốc.
Họ cũng thừa biết cái cảm giác mà khi đi xe máy nhỡ có va chạm không cần tốc độ cao, chỉ cần tầm 40-50 km/h thôi, cái cảm giác va mặt va người vào bê tông cốt thép hoặc va vào sắt thép của những xe khác nó sẽ như thế nào. Nhẹ thì bầm dập, nặng thì què tay què chân, nặng nữa thì chấn thương sọ não.
Họ cũng thừa biết cái cảm giác khi nhà có công có việc đột xuất mà cần gọi xe nó sốt ruột, lệ thuộc người khác và không chủ động như thế nào. Họ cũng thừa biết cái cảm giác khi di chuyển trên những chiếc xe khách, xe buýt bị nhồi nhét, hôi hám, trộm cắp, móc túi, chèn ép khách, lòng vòng đón khách, phóng nhanh vượt ẩu nó sẽ như thế nào. Và còn rất rất nhiều cái họ thừa biết nữa mà trong nội dung bài này không thể kể hết ra.
Ấy vậy mà quan điểm mặt hại của ôtô của họ chắc gì đã đúng? Hoặc có thể hiểu chưa đúng mà hay thích đi lo chuyện bao đồng vĩ mô? Tôi có thể đưa ra một số luận điểm như sau:
1. Hạn chế nhập siêu ôtô?
Xét về kinh tế thị trường không chỉ riêng nước mình mà tất cả nước khác là cái gì cần thiết mà không sản xuất được hoặc sản xuất được nhưng với chi phí cao thì đương nhiên ta phải nhập khẩu. Con đường mà các nước trên thế giới đã đi là phải làm sao nâng cao các sản phẩm thế mạnh của mình để giá trị cao, tạo ra lợi thế để xuất khẩu đi càng nhiều nước càng tốt. Ví dụ như bằng cách tạo ra các đặc khu kinh tế, các khu công nghệ cao.
Các khu kinh tế mà thế mạnh là các sản phẩm đặc trưng vùng miền, tạo điều kiện cả về cơ chế lẫn chính sách để phát triển xuất khẩu. Và là con đường của chính phủ Việt Nam đang đi, lúc đó cán cân thương mại sẽ được cân bằng.
2. Phát triển công nghiệp sản xuất ôtô trong nước?
Quan trọng vẫn là phải giảm thuế, sẽ chẳng có một công ty hay tập đoàn nào đầu tư hoặc mở rộng vào Việt Nam với dung lượng thị trường bé và có quá nhiều hãng cạnh tranh nếu như thuế phí vào một chiếc xe vẫn quá tầm với so với đa số người. Công ty hay tập đoàn, người ta cũng là kinh doanh nghĩa là phải có lợi nhuận mới làm chứ không phải công ty từ thiện.
Tiềm năng về quy mô dân số rất lớn với hơn 90 triệu dân, nhưng xét về GDP thì có hơn 2.000 USD/năm mà thuế phí vào một chiếc xe quá cao, xa tầm với đại đa số người Việt. Dung lượng thì trường bé không ai đầu tư nhiều nên công nghiệp ôtô vẫn dậm chân tại chỗ sau hơn 20 năm.
Chỉ cần thuế xe giảm vừa với tầm tay người Việt với quy mô dân số như vậy tự khắc các hãng sẽ đồng tư không cần mời chào. Như trong năm 2017 này, Chính phủ có kế hoạch giảm thuế linh kiện và TTĐB với phần giá trị tạo ra trong nước nên Trường Hải, Thành Công, và mới đây là VinFast tự khắc đầu tư mở rộng sản xuất lắp ráp xe hơi.
3. Cơ sở hạ tầng giao thông chưa đáp ứng?
Nói hẹp hơn một chút là chỉ có hạ tầng giao thông ở 2 thành phố lớn Hà Nội và TP HCM là không đáp ứng. Còn ở các tỉnh, nếu như số lượng ôtô tăng gấp 3-4 lần vẫn đáp ứng được nhé vì chỉ có 16 xe/1.000 dân, tỷ lệ quá ít. Không thể chỉ vì hai thành phố lớn ùn tắc mà các tỉnh còn lại phải chịu thiệt.
Chắc chắn trong thời gian tới 2 thành phố này sẽ có kế hoạc giảm ùn tắc khi lượng xe tăng như đi theo chẵn lẻ, cấm theo giờ, cấm theo tuyến phố,... như một số TP lớn trên thế giới áp dụng. Thuế xe thu là vậy đâu phải chỉ dùng cho mỗi làm đường?
Chung quy lại cũng là do phân bổ nguồn lực không đều, kinh phí cho giao thông còn ít, bên cạnh đó suất đầu tư cho một km đường ở Việt Nam quá lớn so với các nước khác. Vậy nên mấy năm trở lại đây chính phủ có chương trình làm đường theo kế hoạch B.O.T [xây đựng, vận hành, chuyển giao] mặc dù chưa được hài hòa nhưng là một bước tiến rất lớn của chính phủ. Càng ngày có nhiều con đường làm mới, mở rộng để đáp ứng cơ sở hạ tầng.
Nếu như đánh thuế ôtô càng cao, xe càng ít thì chả ai dại gì đầu tư B.O.T cả thì hạ tầng không bao giờ được cải thiện.
4. Nhiều ôtô tăng gánh nặng giao thông?
Có nhiều phương tiện tham gia giao thông mới nghĩ ra cách để mở rộng và làm thêm đường, mà muốn có nhiều phương tiện giao thông thì phải giảm thuế. Ngày xưa đi bộ chỉ cần đường đất, đến thời đi xe đạp, xe máy mới có đường bê tông, đường nhựa mà đi âu cũng là quy luật cả thôi.
Áp lực lớn mới có động lực nghĩ ra cái mới ví dụ như và thêm nhiều phương tiện giao thông công cộng như xe buýt, tàu điện... B.O.T. Sau này nếu lưu lượng giao thông lớn hơn nữa sẽ có nhiều cái nữa tương tự như tuyến tàu điện metro, buýt nhanh BRT.
Giờ mà đường toàn xe máy, xe thô sơ thì chả ai nghĩ cách để mở rộng, làm mới đường để làm gì cả và cũng chả bao giờ mơ được đi những tuyến tàu điện hay buýt nhanh cả. Nhưng khi toàn ôtô chắc chắn sẽ phải nghĩ cách mở rộng, làm mới, như Trung Quốc là một ví dụ. Mạng lưới đường quốc lộ, cao tốc, tàu cao tốc, tàu điện,... chỉ được mở rộng trong khoảng 20 năm trở lại đây thôi. Vì 20 năm trở lại đây mới có khái niệm ôtô hóa ở Trung Quốc, giờ mạng lưới đường bộ bên đó phát triển quá nhanh và nhiều, là nước có tỷ lệ km đường lớn nhất thế giới vượt cả Mỹ.
5. Nhiều ôtô tăng khí thải?
Có ai dám khẳng định nếu mình không mua ôtô thì sẽ đi bộ hoặc đi phương tiện công cộng cả đời? Câu trả lời là không. Theo lộ trình, ôtô ở Việt Nam phải đạt chuẩn khí thải Euro 4 mới được bán và tiến tới chuẩn khí thải còn cao hơn nữa. Ttheo các chuyên gia khí thải, xe máy còn độc hại hơn ôtô vì xe máy công nghệ thấp đốt cháy nhiên liệu không hết dẫn đến lãng phí và ô nhiễm môi trường hơn.
Và cái cực kì quan trọng nữa là theo phong tục người Việt Nam, khi ra khỏi nhà mấy chục mét cũng leo lên xe máy. Vì xe máy rất cơ động, luồn lách mọi ngõ ngách chứ ít người đi bộ lắm. Đại đa phần người Việt rất lười và tôi cũng nằm trong số đó, nhưng khi chuyển sang đi ôtô lại không như vậy vì đánh được cái ôtô ra để đi đoạn đường ngắn rất bất tiện đi bộ còn hơn.
Thêm vào nữa nếu phương tiện công cộng phát triển tốt thì đi những đoạn đường vài km mà thuận tiện thì chắc chắn đại đa số sẽ đi tàu điện hoặc xe điện như một số nước phát triển. Nếu giao thông công cộng tốt và tiện thì chắc chắn nhiều người đi gần sẽ dùng phương tiện công cộng trong đó có cả tôi.
Vậy, đi xe máy hay ôtô sẽ gây lãng phí và ô nhiễm môi trường hơn?
6. Ôtô giảm giá sẽ khiến người Việt thêm gánh nặng?
Xin thưa là gánh nặng hay không là quyền của mỗi người không cần người khác lo hộ. Theo luật thì đủ 18 tuổi mới được cấp bằng lái ôtô, vậy những người từ 18 tuổi trở lên mới lái, vậy gọi nôm là là người lớn rồi. Người ta cũng tự biết cân nhắc thiệt hơn rồi.
Người ta cũng biết tự cân nhắc khi sở hữu ôtô, nuôi xe vừa tầm trong khoản thu nhập, mà nếu có dại đi chăng nữa khi không nuôi được xe người ta cũng sẽ tự khắc bán đi, chứ chả có ai dại nuôi xe quá khả năng mà vẫn vay tiền để duy trì xe cả. Tóm lại một số người đừng áp đặt suy nghĩ hiển cận của mình cho những người khác
Độc giả Nguyễn Huy Long