Từ điển Nguyễn Quốc Hùng
Nghĩa như chữ Đàm 痰 — Một âm là Đạm.
Từ điển phổ thông
1. nhạt [màu] 2. hơi hơi
Từ điển trích dẫn
1. [Tính] Vị không mặn. ◎Như: “đạm thủy hồ” 淡水湖 hồ nước ngọt, “giá thang thái đạm liễu” 這湯太淡了 canh này nhạt quá. 2. [Tính] Không đậm đặc, không nồng, thưa thớt. ◎Như: “đạm tửu” 淡酒 rượu nhạt, “vân đạm phong khinh” 雲淡風輕 mây thưa gió nhẹ. 3. [Tính] Nhạt [màu sắc]. ◎Như: “đạm hoàng sắc” 淡黃色 màu vàng nhạt. 4. [Tính] Lạnh nhạt, thờ ơ. ◎Như: “lãnh đạm” 冷淡 lạnh nhạt. 5. [Tính] Không thịnh vượng. ◎Như: “sanh ý thanh đạm” 生意清淡 buôn bán ế ẩm, “đạm nguyệt” 淡月 tháng ế hàng. 6. [Phó] Sơ, không dày đậm. ◎Như: “đạm tảo nga mi” 淡掃蛾眉 tô sơ lông mày. ◇Tô Thức 蘇軾: “Dục bả Tây Hồ tỉ Tây Tử, Đạm trang nùng mạt tổng tương nghi” 淡妝濃抹總相宜 [Ẩm hồ thượng sơ tình hậu vũ 欲把西湖比西子, 飲湖上初晴後雨] Đem so Tây Hồ với nàng Tây Thi, Điểm trang sơ sài hay thoa đậm phấn son, cả hai đều thích hợp như nhau. 7. [Danh] Câu nói vô duyên, vô tích sự [tiếng địa phương, bắc Trung Quốc]. ◎Như: “xả đạm” 扯淡 nói chuyện tào lao, vô duyên. 8. [Danh] Họ “Đạm”.
Từ điển Thiều Chửu
① Nhạt, sắc hương vị gì nhạt nhẽo đều gọi là đạm, không ham vinh hoa lợi lộc gọi là đạm bạc 淡泊. ② Ðạm khí, chất đạm, một nguyên chất không sắc không mùi, lửa vào tắt ngay gọi là đạm khí. Giống động vật vào trong chỗ thuần chất đạm khí thì tắc hơi ngay, nên cũng gọi là trất tố 窒素.
Từ điển Trần Văn Chánh
① Nhạt, nhạt nhẽo, ngọt: 菜太淡 Thức ăn nhạt quá; 淡水養魚業 Nghề nuôi cá nước ngọt; ② Loãng, nhạt: 淡墨 Mực loãng; 淡綠 [Màu] lục nhạt; ③ Lạnh nhạt, thờ ơ, nhạt nhẽo: 態度冷淡 Thái độ lạnh nhạt; ④ [Buôn bán] ế ẩm: 生意清淡 Hàng họ ế ẩm; ⑤ [đph] Vô nghĩa, vô giá trị, không quan trọng; ⑥ [hoá] Chất đạm.
Từ điển Nguyễn Quốc Hùng
Lạt. Vị lạt.
Từ ghép 16
Tục ngữ có câu hữu duyên thiên lý năng tương ngộ, vô duyên đối diện bất tương phùng, câu này tiếng Trung là 有缘千里能相遇，无缘对面不相逢 /Yǒuyuán qiānlǐ néng xiāngyù, wúyuán duìmiàn bù xiāngféng/, được tạm dịch là:
“Có duyên nghìn dặm xa còn gặp
Không duyên trước mặt vẫn cách lòng.”
Về nguồn gốc của hai câu nói này, mình xin được trích dẫn câu chuyện dưới đây:
Chuyện kể rằng nhà viên ngoại nọ có cô con gái rất xinh đẹp, lại tài giỏi, tinh thông cầm kỳ thi họa. Đến tuổi cập kê mà cô chưa ưng thuận ai, vì hiếm có người tài giỏi sánh cùng. Vì thế, cô quyết định mở cuộc thi kén chồng. Lọt vào vòng chung kết là 3 chàng trai.
- Một người là một thư sinh áo vải, thuộc làu kinh sử, tài hoa không sao kể xiết, lại có tài viết chữ rất nhanh mà đẹp như phượng múa rồng bay.
- Người thứ hai là một võ sỹ sức khỏe vô địch, quyền cước tuyệt luân, khó ai bì kịp.
- Người thứ ba là một xạ thủ tí lực hùng hậu, bắn bách phát bách trúng trong chớp mắt.
Đề tài được đưa ra cho 3 người như sau:
Chàng thư sinh phải viết hết 1000 trang giấy, lực sĩ phải vác một cái trống nặng mấy trăm cân đi sang thành kế bên rồi vác về. Người cung thủ phải bắn rụng hết lá một cây ngô đồng xum xuê. Ai làm xong việc trước thì sẽ thắng, lấy được mỹ nhân.
Cuộc thi bắt đầu, cả ba tiến hành rất khẩn trương, cứ thể cho đến chiều muộn. Người lực sĩ chưa thấy tăm hơi đâu, còn người xạ thủ thì vẫn miệt mài bắn, lá ngô đồng mới rụng quá một nửa. Trong khi đó, với tài hoa của mình, chàng thư sinh đã viết gần hết nghìn trang giấy.
Thế này thì thắng thua đã rõ ràng, chàng thư sinh cao hứng đọc lên mấy câu thơ, bỏ bàn viết tới đàm đạo, uống trà với người đẹp. Hai người nói chuyện rất tâm đầu ý hợp, tình ý như đã thân thiết tri kỷ từ lâu. Quả thực là:
Quan quan thư cưu
Tại hà chi châu
Yểu điệu thục nữ
Quân tử hảo cầu
Nhưng, đang mải uống trà, đàm đạo say sưa, chàng thư sinh đã quên mất mình còn vài tờ giấy chưa viết xong. Bỗng từ cửa Đông, một tiếng trống đồng vang lên rộn rã, mọi người đều giật mình nhìn ra, chính là người lực sĩ đã mang trống đồng trở về. Đang vui vẻ, tình tứ, hai người rụng rời chân tay, lòng thầm kêu khổ. Giờ có viết nhanh như gió cũng không kịp nữa. Chỉ có thể tự trách bản thân mình quá chủ quan, khinh địch, lỡ mất nhân duyên một đời.
Trong đau buồn, nàng đành đắm đuối nhìn người thương, ứng khẩu những câu thơ từ biệt mà lòng đau như cắt:
Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ
Vô duyên đối diện bất tương phùng
Ẩm trà ngã hề hoàn ngã trản
Đô thành huề cổ dĩ chinh đông
Tạm dịch:
Có duyên nghìn dặm xa còn gặp
Không duyên trước mặt vẫn cách lòng
Uống trà đành trả ly không
Đô thành tiếng trống đằng đông đã rền.
有缘千里能相遇/有缘千里来相会 [yǒuyuán qiānlǐ néng xiāngyù/yǒuyuán qiānlǐ lái xiāng huì]: Hữu duyên thiên lí năng tương ngộ, là một câu kinh điển nổi tiếng, dùng để hình dung hai người có duyên phận với nhau, cho dù cách xa nhau bao nhiêu rồi cũng sẽ gặp nhau.