Ngoại tâm thu thất [NTTT] là một trong những rối loạn nhịp tim thường gặp. Tuy NTTT có thể xuất hiện trên người bình thường và không gây nguy hiểm, nhưng trường hợp NTTT thường xảy ra trên một bệnh nhân có bệnh tim ,có thể gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.
I.Triệu chứng lâm sàng:
- .Bệnh nhân có thể không thấy có triệu chứng gì đặc biệt. Nhưng đa số bệnh nhân thấy có cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực, hoặc cảm giác hẫng hụt trong ngực.
- Thăm khám lâm sàng: sờ mạchcó thể thấy có nhát rất yếu hoặc không thấy, tiếp đó là khoảng nghỉ dài hơn. Có trường hợp thấy mạch chậm bằng một nửa so với tần số của tim nếu nghe tim đồng thời [khi NTTT kiểu nhịp đôi]. Nghe tim có thể thấy những nhát bóp xảy ra sớm và sau đó thường có một khoảng nghỉ bù. Khi bệnh nhân bị rung nhĩ ,trên lâm sàng khó biết được là có NTTT hay không. Khi đó, ĐTĐ mới giúp chẩn đoán chắc chắn được.
II.Điện tâm đồ:
ĐTĐ là thăm dò quan trọng trong chẩn đoán NTTT.
- Nhát NTT được biểu hiện là một nhát bóp đến sớm, phức bộ QRS thường giãn rộng, hình thù khác biệt so với nhát bóp tự nhiên của bệnh nhân, sóng T và đoạn ST đảo hướng so với QRS, không có sóng P đi trước.
- Phức bộ QRS của NTTT này thường đến khá sớm. Một NTTT điển hình thường hay có thời gian nghỉ bù, tức là khoảng RR’R = 2RR.
- NTTT có thể có nhiều dạng [hình dáng khác nhau trên cùng chuyển đạo], nhiều ổ [các khoảng ghép khác nhau].
- Khi cứ một nhát bóp nhịp xoang xen kẽ một NTTT thì gọi là NTTT nhịp đôi, và khi hai nhịp xoang có một NTTT gọi là NTTT nhịp ba...
III. Các thăm dò khác:
- Làm đầy đủ các xét nghiệm cơ bản, đặc biệt chú ý các rối loạn điện giải đồ máu.
- Siêu âm tim rất hữu ích giúp ta phát hiện các tổn thương thực thể ở tim.
- Holter điện tim để xác định các thời điểm xuất hiện, mức độ nguy hiểm và số lượng NTTT trong 24 giờ.
- Nghiệm pháp gắng sức thể lực được chỉ định trong một số tình huống nhất định để phân biệt các NTTT cơ năng [không có bệnh tim thực tổn] hay thực tổn [có bệnh tim thực tổn]...
IV. Các dấu hiệu báo hiệu một NTTT nguy hiểm:
-Xảy ra ở bệnh nhân có bệnh tim thực tổn.
-Số lượng NTTT nhiều.
-NTTT đi thành từng chùm hoặc nhịp đôi, nhịp ba.
-NTTT đến sớm [sóng R’ : là sóng R của phức bộ NTTT] sẽ rơi trên sóng T của phức bộ thất trước đó.
-NTTT đa dạng, đa ổ.
V. Điều trị:
1. Đối với NTTT cơ năng:[ở bệnh nhân không có bệnh tim thực tổn].
-Thường là lành tính, tiên lượng tốt và không cần điều trị đặc hiệu. Chỉ nên điều trị khi bệnh nhân có triệu chứng cơ năng dồn dập [đau ngực, khó thở...].
-Việc điều trị nên bắt đầu bằng loại bỏ các chất kích thích [càphê, rượu, thuốc lá...]. Tập thể dục đều đặn. Nếu bệnh nhân đang dùng các thuốc khác cần lưu ý đến khả năng các thuốc này có thể gây ra NTTT [lợi tiểu, Cocaine, thuốc cường giao cảm...]. Chú ý điều chỉnh điện giải trong máu.
-Thuốc lựa chọn [nếu cần] hàng đầu cho điều trị NTTT cơ năng là một loại chẹn bêta giao cảm liều thấp.
2 .Đối với NTTT thực tổn:[trên bệnh nhân có bệnh tim thực tổn] trong giai đoạn cấp tính của bệnh:
- Thường gặp nhất là trong NMCT cấp và báo hiệu có thể sắp chuyển thành nhịp nhanh thất hoặc rung thất. NTTT có thể xảy ra khi bệnh nhân có phù phổi cấp do các bệnh van tim, viêm cơ tim cấp, viêm màng ngoài tim... Một số bệnh cảnh cần quan tâm: bệnh nhân có hội chứng Prinzmetal, hội chứng tái tưới máu sau dùng thuốc tiêu huyết khối ,sau can thiệp ĐMV.
- Thuốc hàng đầu là: Lidocain [Xylocain] tiêm TM 80 - 100 mg sau đó truyền TM 1-4mg/ phút. Có thể gặp các tác dụng phụ của Lidocain như: chóng mặt, nôn, ảo giác...
- Procainamid: thuốc được chọn để thay thế cho Lidocain khi Lidocain không có tác dụng hoặc bệnh nhân không thể dung nạp được. Liều dùng 100mg tiêm TM mỗi 5 phút cho đến tổng liều là 10-20 mg/kg cân nặng, sau đó truyền TM 1-4mg/phút.
- Chú ý điều chỉnh tốt các rối loạn điện giải [nếu có] và nhanh chóng giải quyết các căn nguyên nếu tìm thấy.
3 .NTTT ở bệnh nhân có bệnh tim mạn tính:
. - Đối với NTTT sau NMCT: Thuốc được lựa chọn là nhóm chẹn bêta giao cảm hoặc Amiodarone..
- Bệnh cơ tim là một trong những nguyên nhân quan trọng gây NTTT. Nguy-cơ đột tử sẽ tăng cao khi có NTTT. Trong giai đoạn mạn tính thì nên dùng Amiodarone.
- Khi gặp NTTT ở bệnh nhân bị bệnh van tim có suy tim nặng thì cần được xử lý ngay.
- Trong trường hợp bệnh nhân ngộ độc Digitalis có NTTT thì ngừng Digitalis và cho Lidocain, đồng thời điều chỉnh tốt các rối loạn điện giải. Các trường hợp khác có NTTT ở bệnh nhân có bệnh tim mạn tính ta có thể lựa chọn Amiodarone hoặc Sotalol.
Ngoại tâm thu thất là những nhịp đập sớm xảy ra khi buồng tâm thất [buồng tim phía dưới] của tim co lại trước khi tới chu kỳ bình thường của nó. Mặc dù ngoại tâm thu thất thường vô hại và không cần điều trị nhưng nó có thể gây ra rối loạn nhịp tim nghiêm trọng với những người bệnh tim mạch hoặc có tiền sử nhịp tim bất thường.
Bệnh thường ít khi gây ra các triệu chứng rõ rệt nhưng nếu bạn có các dấu hiệu sau trong lồng ngực, hãy cẩn thận với chứng bệnh ngoại tâm thu thất:
- Trống ngực
- Rung trong lồng ngực
- Cảm giác tim bỏ nhịp hoặc ngưng trong thời gian ngắn
- Cảm nhận rõ tim đập trong lồng ngực
Nguyên nhân gây ngoại tâm thu thất là gì?
Ngoại tâm thu thất có thể xảy ra ở người bình thường, người trải qua tình trạng lo lắng, căng thẳng dài ngày, nhưng nó có thể được kích hoạt bởi một số yếu tố như:
- Dùng các thực phẩm chứa caffeine [cà phê, trà, chocolate]
- Uống rượu
- Tác dụng phụ của thuốc điều trị: thuốc giảm huyết áp, giảm nhịp tim
- Một số bệnh lý: cường giáp, thiếu máu, cao huyết áp,
Có những dạng ngoại tâm thu thất nào?
Việc phân loại ngoại tâm thu thất dựa trên thang đánh giá của Lown được xem là phân loại có ý nghĩa tiên lượng, hiện nay chỉ có ý nghĩa ở bệnh lý mạch vành, gồm những dạng sau đây:
- Độ I: Ngoại tâm thu thất đơn dạng và số lượng dưới 30 cái/giờ
- Độ II: Ngoại tâm thu thất đơn dạng và số lượng từ 30 cái/giờ trở lên
- Độ III: Ngoại tâm thu thất đa dạng
- Độ IVA: Chuỗi 2
- Độ IVB: Chuỗi 3 hoặc nhanh thất ngắn
- Độ V: R/T
Ngoại tâm thu thất nguy hiểm xuất hiện thường xuyên, khoảng 6 lần/phút trở lên, thành chuỗi ngắn hoặc ngoại tâm thu thất trong nhồi máu cơ tim.
Cách chẩn đoán ngoại tâm thu thất
Khi xuất hiện những dấu hiệu của bệnh ngoại tâm thu thất, bạn nên sắp xếp đi khám tại chuyên khoa tim mach của bệnh viện tuyến tỉnh trở lên để được thăm khám trực tiếp và làm một số xét nghiệm kiểm tra chức năng tim, phổi, tuyến giáp như:
- Máy theo dõi nhịp tim gắn vào cơ thể: giúp phát hiện các nguyên nhân gây nhịp tim bất thường
- Điện tâm đồ: là thử nghiệm thường quy tại các bệnh viện chuyên khoa, giúp ghi lại hoạt động điện của tim.
- Siêu âm tim: Giúp đánh giá kích thước, hình dạng tim, khả năng bơm máu, vị trí và mức độ tổn thương của các mô tim.
Siêu âm tim là một trong các xét nghiệm chẩn đoán ngoại tâm thu thất
- Máy holter: Ghi lại hoạt động của tim trong vòng 24 hoặc 48 giờ
- Thăm dò điện sinh lý: Sử dụng ống thông đưa vào tim để kích hoạt cơn rối loạn nhịp tim sau đó đánh giá mức độ loạn nhịp và đưa ra hướng điều trị phù hợp nhất.
- Các thử nghiệm khác: nghiệm pháp bàn nghiêng, test căng thẳng, xét nghiệm máu…
Điều trị ngoại tâm thu thất như thế nào?
Với hầu hết các trường hợp ngoại tâm thu thất ở người bình thường, khỏe mạnh thì không cần điều trị gì. Trong trường hợp cơn ngoại tâm thu xảy ra với tần suất nhiều, kèm theo các rối loạn nhịp tim khác hoặc bệnh tim mạch, tăng nguy cơ gặp phải các cơn loạn nhịp ác tính, bạn sẽ được chỉ định dùng thuốc, cấy máy khử rung tim hoặc đốt điện tim.
Thuốc điều trị ngoại tâm thu thất: Lựa chọn đầu tay là thuốc chẹn beta giao cảm, chẹn kênh canxi, tiếp theo là thuốc chống loạn nhịp tim nhóm IC, III
Phương pháp triệt đốt điện tim: được chỉ định cho người bệnh có triệu chứng ngoại tâm thu nhưng không đáp ứng với thuốc điều trị, người có ngoại tâm thu thất dày kết hợp rối loạn co bóp tâm thất. Một số yếu tố chọn lựa để áp dụng phương pháp này là số lượng trên 10.000 cái/24 giờ, ngoại tâm thu thất buồng thoát thất. Ống thông mang theo năng lượng sẽ đưa vào tim để tạo ra các mô sẹo ở vùng tim gây ra các nhịp đập bất thường, từ đó ổn định nhịp tim.
Cấy ghép máy khử rung tim [ICD] điều trị ngoại tâm thu thất: ICD là thiết bị chạy bằng pin được cấy vào lồng ngực. Khi phát hiện nhịp tim bất thường, thiết bị này sẽ tạo sốc điện để khôi phục và thiết lập lại hoạt động điện bình thường của tim. Đây là lựa chọn cuối cùng khi các phương pháp kể trên không còn hiệu quả.
Thay đổi lối sống để cải thiện bệnh ngoại tâm thu thất
Đa số các trường hợp ngoại tâm thu thất liên quan tới việc sử dụng chất kích thích hoặc thường xuyên căng thẳng, lối sống không điều độ, vì vậy việc thay đổi lối sống có ý nghĩa quan trong trong điều trị. Các chuyên gia tim mạch khuyến cáo người bệnh nên:
- Hạn chế sử dụng các chất kích thích như cà phê, thuốc lá, rượu bia vì chúng là nguyên nhân gây rối loạn nhịp tim thường gặp.
- Tránh căng thẳng, giảm stress: Hãy tập hít sâu thở chậm, ngồi thiền hoặc tập các động tác yoga, tìm đến các chuyên gia tư vấn để giảm lo âu.
Giảm stress bằng cách tập yoga mang lại nhiều lợi ích cho người bị ngoại tâm thu thất
- Theo dõi các cơn ngoại tâm thu xảy ra trong ngày: Bạn nên ghi lại thời gian, số lần xuất hiện nhịp ngoại tâm thu thất trong ngày, cũng như điều kiện gặp phải nó, ví dụ sau khi vận động nặng, mệt mỏi hay dùng thực phẩm nào đó.
- Có chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học, nhiều rau xanh, trái cây tươi theo mùa, ưu tiên các loại quả như cam, quýt, chuối, táo…
Ngoại tâm thu thất không nguy hiểm nếu xảy ra ít ở người bình thường khỏe mạnh, nhưng nếu bạn đang mắc bết kỳ bệnh tim mạch nào đó thì tuyệt đối không nên chủ quan, bởi nó có thể làm ngưng tim bạn bất kỳ lúc nào. Hãy nắm rõ những kiến thức cơ bản về bệnh ngoại tâm thu thất nói riêng và các bệnh tim mạch khác nói chung để giữ trái tim của mình và người thân khỏe mạnh hơn.
Biên tập viên sức khỏe Đông Tây
Nguồn:
//www.sjmglobal.com/en-int/patients/arrhythmias/symptoms-causes-diagnosis/premature-ventricular-contraction-extra-heartbeat?
//www.sjmglobal.com/en-int/patients/arrhythmias/treatment-options/premature-ventricular-contraction-treatment
//vnha.org.vn/upload/hoinghi/dh14/m02-ngoai%20tam%20thu%20that.pdf