Hướng dẫn sáng tác nhạc

1. Cần phải biết những điều căn bản gì để có thể viết một ca khúc? Theo tôi, bạn cần biết 3 điều căn bản: ký âm (solfège), hoà âm (harmonie), và sáng tác (composition). Đó là những vấn đề về kỹ thuật mà người viết nhạc cần biết; ngoài ra, bạn cần phải có một tâm hồn nhạy cảm với cuộc sống xung quanh, biết yêu thơ, văn, và kể cả hội họa v...v.

2. Phải sử dụng nhạc cụ gì để viết ca khúc? Bạn có thể không cần biết bất cứ nhạc cụ nào mà vẫn có thể viết ca khúc. Tuy nhiên bạn nên biết ít nhất một nhạc cụ để giúp bạn trong việc thử lại bài hát hoặc hòa âm. Thông thường, các nhạc sĩ sử dụng piano hoặc guitar (phổ biến ở Việt nam) để viết ca khúc. Có nhạc sĩ dùng cả mandoline hoặc sáo (flute). Đối với các bạn mới bước vào lĩnh vực này, việc sử dụng nhạc cụ để viết ca k húc có thể ảnh hưởng đến giai điệu (mélodie) của bài hát.

3. Có nên mua sách loại "Học viết nhạc trong vòng 7 ngày"? Theo tôi, không nên mua loại sách học viết nhạc trong vòng bảy ngày hoặc ngay cả một tháng, vì các loại sách này không chứa đủ thông tin cho một người viết nhạc. Tuy nhiên, bạn có thể đọc tham khảo để biết một cách khái quát.

4. Nên viết lời trước hoặc sau khi viết nhạc? Cách tốt nhất là viết cùng lúc cả nhạc và lời. Có một số nhạc sĩ viết lời sau khi viết xong một đoạn nhạc. Nên tránh viết lời trước khi viết nhạc, và truờng hợp viết lời trước chỉ xảy ra khi phổ thơ. Có một số nhạc sĩ chỉ chuyên viết phần nhạc, còn lời thì có người khác viết, như trường hợp của Elton John (viết nhạc) và Bernie Taupin (ca từ).

5. Mất bao lâu để viết xong một ca khúc? Tùy vào độ chín mùi của đề tài, cảm hứng, và kinh nghiệm viết của tác giả mà thời gian ra đời của một tác phẩm có khác nhau. Có bài hát ra đời chỉ trong vòng vài tiếng, nhưng có bài phải mất vài ngày, thậm chí cả tháng hoặc năm.

6. Như vậy, có phải đến trường mới học sáng tác ca khúc được? Thông thường bạn phải học trong nhiều năm mới hiểu tường tận các kỹ thuật viết ca khúc. Tuy nhiên, bạn không phải chờ học xong các lý thuyết âm nhạc ở nhà trường rồi mới bắt đầu viết. Thật ra, nhà trường chỉ là nơi dạy cho bạn các kỹ thuật căn bản để sáng tác, còn sáng tác như thế nào thì hoàn toàn do sự yêu thích, tâm hồn và kinh nghiệm sống của bạn. Kinh nghiệm cho thấy có nhiều nhạc sĩ đã không trải qua trường lớp âm nhạc nào mà vẫn có những ca khúc có giá trị. Có người học xong đại học về sáng tác nhưng vẫn không viết được tác phẩm nào bởi vì họ áp dụng quá nhiều kỹ thuật và lý luận vào trong việc sáng tác. Tuy nhiên nếu bạn không tìm tòi và học hỏi thêm thì bạn không thể sáng tạo được, vì sau khi viết được vài bài hát, bạn sẽ bị bế tắc vì chỉ biết viết quanh quẩn trong một số đề tài với vài thủ pháp mà thôi.

7. Vậy thì học sáng tác ca khúc bằng cách nào nếu không đến trường? Có nhiều cách học "tại gia" nếu không đến trường: học hỏi các nhạc sĩ đàn anh, học qua sách báo v.v... Sau khi bạn viết được một ca khúc, bạn nên nhờ các nhạc sĩ có kinh nghiệm sáng tác xem lại tác phẩm của mình. Họ có thể sẽ chỉ ra các lỗi kỹ thuật về ký âm pháp, hòa âm hoặc sáng tác. Nhưng nên nhớ rằng tác phẩm đó là "của" bạn, không ai có thể sửa lại hoàn toàn, vì nếu không, bài hát đó không còn là do bạn viết nữa. Ngoài ra, một cách học khác là tìm cách phân tích các bài hát của người khác để học về cách phát triển về chủ điệu (motif), kiến trúc câu nhạc (phrase), đoạn nhạc (periode), cách kết thúc một câu nhạc, đoạn nhạc (cadence), cách chuyển âm (modulation), cách đặt lời cho bài hát, nghệ thuật phổ thơ, v.v... Các chi tiết này sẽ được trình bày trong một dịp khác.

8. Còn học qua sách báo thì sao? Nên đọc các sách nào? Bạn có thể tìm đọc các sách về ký âm pháp, hòa âm, và sáng tác nhạc. Ở Việt nam, sách viết về sáng tác nhạc khá hiếm và phần lớn chỉ phổ biến trong các trường nhạc. hoặc một số ít người. Các sách này thường dựa vào các tài liệu của Pháp, Ý, và Nga. Nên tìm sách của các tác giả như Tiến Dũng (hòa âm), Hoàng Thi Thơ (sáng tác), Phạm Duy (biên khảo), v.v. Vài sách tiếng Pháp điển hình về sáng tác như Traité de composition musicale và Traité complet d'Harmonie (E. Durand), Cours de Composition musicale (Vincent d'Indy), v.v... Sách tiếng Anh thì có The Craft of Lyrics Writing và The Songwriter's Idea Book (David, Sheila), Writing Music for Hit Songs (Josefs, Jai), v.v. Bạn cũng có thể tham gia các discussion groups về âm nhạc trên Internet để học hỏi như: rec.music.makers.songwriting, rec.music.theory, v.v. Ngoài ra, bạn có thể mua các tạp chí như Musician, Performing Songwriter... để tìm hiểu thêm.

Sáng tác là một trong những điều khó nhất và cũng tạo sự hài lòng nhất của việc chơi guitar, tuy nhiên việc thiếu ý tưởng mới có thể tác động tiêu cực đến việc này.

Nhưng có rất nhiều cách để thay đổi công thức sáng tác của bạn, và dưới đây là một vài gợi ý đơn giản có thể giúp việc sáng tác của bạn thành công. Hãy lấy cảm hứng từ những cách đơn giản này để tăng cường khả năng của bạn.

Tạo giai điệu từ hợp âm

Điều này sẽ khiến bạn nghĩ khác về hợp âm mà bạn chơi. Loại bỏ những hình dạng hợp âm mở và barre thông thường đó để có lợi cho các hợp âm từng phần.

Chỉ cần nhắm mục tiêu nốt cao nhất của mỗi hình dạng để phác thảo giai điệu. Chơi qua các hình dạng hiển thị ở đây - giai điệu chạy xuống dây thứ hai và kết thúc ở dây thứ ba. Đó là một ý tưởng bạn có thể tiến xa hơn nữa.

Sử dụng pedal looper

Nếu bạn là loại người chơi có nhiều cảm hứng nhất khi xen vào giai điệu đầy hiệu ứng, thì bàn đạp looper có thể là một công cụ sáng tác hữu ích cho bạn.

Đặt nó ở cuối chuỗi tín hiệu của bạn (trong vòng lặp hiệu ứng của amp nếu có) và bạn có thể sắp xếp các bộ phận một cách nhanh chóng, ứng biến với tất cả các âm thanh phong phú mà bàn đạp của bạn có thể cung cấp.

Viết một bài hát trong một giờ

Rất nhiều bài hát hay đều được viết trong thời lượng dưới 60 phút. Nếu bạn muốn mô phỏng chúng thì đây là một vài ví dụ:

• Chọn một cấu trúc đơn giản: câu-điệp khúc-câu-điệp khúc-đoạn giữa-điệp khúc
• Hợp âm câu: Viết xung quanh hợp âm gốc, ví dụ: CF-Am-C
• Hợp âm hợp xướng: Hãy nhắm đến âm thanh lớn hơn, hoành tráng hơn và cố gắng tránh hợp âm gốc, ví dụ: FGF-Em
• Phần giữa: Nếu câu hát và điệp khúc của bạn chủ yếu là hợp âm chính, hãy chuyển sang hợp âm thứ ở đây, ví dụ: Dm ‑ Am-F-Em
• Giai điệu và lời bài hát: Nếu bạn không có nhiều thời gian, hãy thử sử dụng một chương trình tạo lời bài hát ngẫu nhiên trực tuyến.

Viết cho các nhạc cụ khác

Như Sam Fender (ca sĩ và nhạc sĩ người Anh) nói: “Bạn có thể viết các phần dây trên cây đàn... Tôi làm rất nhiều điều đó. Tôi sẽ đặt một bàn đạp hồi âm và làm cho cây đàn ghi ta có âm thanh giống như dây đàn, sau đó viết các phần, sau đó chúng tôi sẽ đặt các dây thật vào sau đó và xóa cây đàn đó đi."

Sam Fender

Nếu bạn đang áp dụng cách tiếp cận của Sam, chúng tôi khuyên bạn nên lên mạng và kiểm tra phạm vi cao độ của các nhạc cụ bạn đang viết. Không có lý do gì để viết một phần piccolo tuyệt vời trên dây bass của bạn!