TP - Việc Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn khó khăn tài chính phải giảm công suất, ảnh hưởng đến nguồn cung xăng dầu trong nước đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho việc đàm phán liên doanh liên kết của doanh nghiệp, đặc biệt là với doanh nghiệp thuộc ngành quan trọng của nền kinh tế.
Những ngày gần đây, một số cửa hàng xăng dầu đóng cửa, giảm thời gian bán hàng do thiếu nguồn cung xuất phát từ việc giảm công suất Nhà máy lọc dầu [NMLD] Nghi Sơn. Ngày 9/2, trao đổi với PV Tiền Phong, đại diện Tập đoàn Dầu khí Việt Nam [PVN] cho biết, PVN chỉ là doanh nghiệp sản xuất, là “mắt xích” trong chuỗi giá trị của sản phẩm xăng dầu. Do đó, để giải quyết việc khan hiếm nguồn cung xăng dầu trong nước rất cần giải pháp tổng thể từ cơ quan chức năng như Bộ Công Thương, các địa phương…
Hiện nay, nguồn cung xăng dầu trong nước đến từ 2 NMLD Nghi Sơn [thuộc Cty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn -NSRP] và NMLD Dung Quất [thuộc Cty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn-BSR], đáp ứng khoảng 75% nhu cầu thị trường. Dù là 2 NMLD chủ lực của cả nước nhưng hiệu quả hoạt động của 2 nhà máy này hoàn toàn trái ngược nhau.
Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn gặp khó khăn về tài chính. Ảnh: PVN |
Năm 2021, lợi nhuận của BSR [đơn vị vận hành, quản lý NMLD Dung Quất] ước đạt 6.000 tỷ đồng- mức lợi nhuận kỷ lục từ trước tới nay. NMDL Dung Quất có công suất ổn định, đạt 100% kế hoạch với sản lượng 6,5 triệu tấn sản phẩm xăng dầu. Tháng 1/2022, trước thực tế nhu cầu xăng dầu tăng cao vào dịp Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022 và nguồn cung trong nước gặp khó khăn, BSR đã tăng công suất NMLD Dung Quất lên 103%. Ngay trong kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022, BSR nhập dầu thô để đảm bảo ổn định nguồn nguyên liệu đầu vào cho sản xuất.
Trái ngược với bức tranh tươi sáng của NMLD Dung Quất, NMLD Nghi Sơn từ cuối năm 2021 đã phải giảm công suất, thậm chí đứng trước nguy cơ dừng hoạt động vì khó khăn tài chính. NSRP được thành lập vào tháng 4/2008 do 4 thành viên góp vốn [gồm PVN, Công ty Dầu khí quốc tế Cô-Oét, Cty Idemisui Kosan Nhật Bản và Cty Hóa chất Mitsui Nhật Bản]. Đại diện của Việt Nam trong liên doanh NSRP với vốn góp 25,1%, PVN cho biết, khó khăn tài chính [của NSRP] xuất phát từ công tác quản trị do phía nước ngoài điều hành còn nhiều bất cập. Với vai trò nước chủ nhà, PVN đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo cam kết và đã liên tục có nhiều văn bản, ý kiến đóng góp nhằm thúc đẩy tiến độ dự án, cải thiện công tác quản lý quản trị nhằm tăng hiệu quả hoạt động của NSRP.
“PVN đang nỗ lực đàm phán, thuyết phục và thống nhất với các bên góp vốn nước ngoài về giải pháp tái cấu trúc tổng thể NSRP nhằm duy trì hoạt động an toàn, hiệu quả công ty cũng như đảm bảo quyền lợi của PVN và phía Việt Nam”, đại diện PVN nói.
Việt Nam chỉ chiếm 25,1% vốn góp NSRP
Có một điều “lạ” là, nhà máy được xây dựng với sứ mệnh nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia nhưng vốn góp của Việt Nam [tại NMLD Nghi Sơn] chỉ chiếm 25,1%, không đủ quyền quyết định những vấn đề quan trọng của nhà máy. Lý giải về tỷ lệ vốn góp này, 1 lãnh đạo PVN cho biết, dự án Liên hợp lọc hóa dầu Nghi Sơn ra đời trong bối cảnh Việt Nam cần tìm nguồn cung xăng dầu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Trong bối cảnh, nguồn dầu thô từ mỏ Bạch Hổ ngày càng cạn kiệt, Việt Nam phải tìm nguồn cung dầu thô.
Vào tháng 1/2022, nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn - Công ty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn [đóng trên địa bàn thị xã Nghi Sơn, Tĩnh Gia, Thanh Hóa] cắt giảm công suất dẫn đến việc giảm nguồn cung xăng dầu tại thị trường trong nước.
Trong ngày 9/2, ông Nguyễn Đình Hiệu, Trưởng Ban Kinh tế Nghi Sơn và các khu công nghiệp tỉnh Thanh Hóa cho biết, Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn vẫn đang hoạt động bình thường, nên sẽ không có chuyện sẽ đóng cửa vào ngày 13/2/2022. Trong tháng 1/2022, Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn hoạt động đạt 70% công suất. Việc công suất hoạt động của nhà máy giảm, nhưng lượng xăng dầu trong kho vẫn còn nên cơ bản mặt hàng này sẽ không bị khan hiếm. Nhà máy đang dần hoạt động trở lại bình thường.
Hoàng Lam
“Việc lựa chọn liên doanh với đối tác nước ngoài tại dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn nhằm đa dạng nguồn cung dầu thô làm nguyên liệu đầu vào cho nhà máy hoạt động. Đây là nguyên nhân quan trọng nhất để lựa chọn đối tác liên doanh. Đối tác liên doanh cam kết cung cấp đầy đủ nguyên liệu dầu thô đầu vào. Ngoài ra, liên doanh còn cung cấp công nghệ lọc dầu và phân tán rủi ro; đa dạng hóa hình thức đầu tư để có vốn phát triển”, đại diện PVN nói.
Bên cạnh đó, việc xây dựng NMLD Nghi Sơn còn nhằm đóng góp cho ngân sách, đóng góp xã hội, góp phần thúc đẩy kinh tế vùng. Theo các chuyên gia, việc NMLD Nghi Sơn khó khăn tài chính phải giảm công suất, ảnh hưởng đến nguồn cung xăng dầu trong nước rất đáng để xem xét mổ xẻ câu chuyện đàm phán liên doanh liên kết của doanh nghiệp, đặc biệt là với doanh nghiệp thuộc ngành quan trọng của nền kinh tế.
Khơi thông dòng tiền, lọc dầu Nghi Sơn thoát cảnh dừng hoạt động
HỒNG HẠNH
Trước thông tin về nguy cơ dừng hoạt động khiến thị trường xăng dầu lao đao, Công ty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn [NSRP] đưa ra lý do là khó khăn nghiêm trọng về tài chính, bắt nguồn từ việc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam [PVN] chưa “bù lỗ” theo cam kết của Chính phủ. Tuy nhiên, một số thông tin lại cho thấy có những bất thường trong khoản lỗ của doanh nghiệp này khi có vị trí nhận lương cả triệu USD một năm…
Lỗ hơn 61.000 tỷ đồng sau ba năm vận hành thương mại
Lọc dầu Nghi Sơn được thành lập tháng 4/2008 với tổng vốn đầu tư 9 tỷ USD vận hành thương mại ngày 14/11/2018. Cổ đông gồm Tập đoàn Dầu khí Việt Nam [PVN] với 25,1% vốn; Công ty Dầu khí quốc tế Kuwait 35,1%; Công ty Idemisu Kosan Nhật Bản 35,1% và Công ty Hóa chất Mitsui Nhật Bản 4,7%.
Theo thỏa thuận giữa Chính phủ do PVN thay mặt ký với liên doanh nhà đầu tư, PVN sẽ là đơn vị bao tiêu sản phẩm của Nghi Sơn, với giá bán buôn tại cổng nhà máy bằng với giá xăng dầu nhập khẩu, cộng thêm thuế nhập khẩu 7% với các sản phẩm xăng dầu, 3% đối với các sản phẩm hóa dầu [polypropylen, benzen...].
Trong 10 năm [đến năm 2028], nếu Việt Nam giảm thuế nhập khẩu xuống thấp hơn mức ưu đãi kể trên, PVN sẽ có trách nhiệm bù cho lọc dầu Nghi Sơn số tiền chênh lệch này. Bên cạnh đó, lọc dầu Nghi Sơn cũng được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp bốn năm đầu và nhiều ưu đãi thuế khác. Trên thực tế, theo Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN [ATIGA], với xăng từ năm 2023 thuế nhập khẩu sẽ xuống 5% và từ năm 2024 là 0%. Diesel và mazut là 0% từ năm 2016. Còn theo Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc [VKFTA], thuế nhập khẩu diesel từ năm 2016 là 5% và từ năm 2018 là 0%, riêng mazut từ năm 2016 thuế nhập khẩu đã là 0%.
Do vậy, đã phát sinh mâu thuẫn giữa các cam kết của Hiệp định Thương mại tự do [FTA] với cam kết Nghi Sơn khi lộ trình giảm thuế nhanh hơn rất nhiều. PVN cho biết, trong 10 năm kể từ khi lọc dầu Nghi Sơn vận hành, PVN có thể sẽ phải bỏ ra 1,5 - 2 tỷ USD để bù thuế cho dự án. Chưa kể, số tiền thiệt hại thêm cho ngân sách quốc gia hàng nghìn tỷ đồng, thậm chí hàng chục nghìn tỷ đồng khi áp dụng ưu đãi thuế suất 10% thuế thu nhập doanh nghiệp trọn đời của dự án; cán bộ, công nhân viên làm việc trong Khu kinh tế Nghi Sơn sẽ được giảm 50% nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân; trong bất cứ tình hình thị trường quan hệ cung cầu ra sao thì Việt Nam vẫn phải chịu trách nhiệm tiêu thụ 100% lượng xăng, dầu do nhà máy sản xuất ra tại cổng nhà máy...
Dù được nhận “siêu ưu đãi” nhưng sau ba năm đi vào hoạt động, mức lỗ của lọc dầu Nghi Sơn tổng cộng đã lên đến 61.200 tỷ đồng. Như vậy, vốn chủ sở hữu đã âm hơn 11.000 tỷ đồng. Doanh thu năm 2019 của đơn vị đạt 86.675 tỷ đồng thì năm 2020 chỉ còn 74.848 tỷ đồng. Trong khi, thực tế cho thấy, ở Nhà máy lọc hóa dầu Dung Quất, việc được giữ lại 3 - 7% thuế nhập khẩu [giữ lại được 3.305 tỷ đồng vào năm 2010, năm 2011 là 1.836 tỷ đồng, năm 2012 là 5.122 tỷ đồng], đã giúp tổng số lỗ ba năm đầu giảm xuống còn 3.829 tỷ đồng, từ mức lỗ 14.092 tỷ đồng. Điều này thể hiện việc được bù thuế là một đặc quyền rất lớn cho doanh nghiệp.
Lương triệu đô trong doanh nghiệp thua lỗ?
Lãnh đạo một nhà máy lọc dầu cho biết, Nghi Sơn lỗ do một số nguyên nhân: Thứ nhất là chi phí tài chính [vốn vay đắt]; thứ hai là do giá dầu thô đầu vào đắt bởi nhà đầu tư liên danh cấp đầu vào [theo bản cam kết của Chính phủ, Kuwait Petroleum Corporation - một liên danh, sẽ bán dầu thô cho NSRP để dùng cho dự án NSRP - PV]; lý do thứ ba là chi phí nhân sự lớn khi chi trả lương cho các chuyên gia nước ngoài rất cao. Được biết, lương của giám đốc nhà máy khoảng 1 triệu USD/năm - đây là mức lương cao khủng khiếp, cao hơn mức lương hoạt động của cả nhóm chuyên gia ở nơi khác.
Còn lý do nữa là chi phí vận hành, bảo dưỡng thiết bị máy móc cao [ngưỡng 900 tỷ đồng mỗi năm] và khó tránh khỏi sự quản lý lỏng lẻo khi có nhiều liên danh, nhiều nước. Từ việc nhiều mối, việc mua sắm cũng khó quản lý... thêm gánh nặng cho PVN và Chính phủ khi phải gánh lỗ của cả hệ thống… Tuy nhiên, vị này cũng đặt dấu hỏi về “kịch bản lỗ” liên tiếp, giống với một số liên doanh trước đó mà điển hình là Coca Cola.
PVN cũng nêu ra hàng loạt lý do vì sao Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn chưa đem lại hiệu quả kinh tế như mong đợi. Trong đó, PVN bày tỏ việc tập đoàn chỉ nắm hơn 25% cổ phần, nên công tác quản trị do phía nước ngoài điều hành còn nhiều bất cập cũng đã góp phần vào các khó khăn về tài chính hiện nay của NSRP.
Tương tự, một chuyên gia công tác lâu năm trong ngành công thương khẳng định, lọc hóa dầu Nghi Sơn gặp vấn đề là mối nguy lớn đối với thị trường xăng dầu Việt Nam. Vị này phân tích, khi doanh nghiệp lỗ sẽ thiếu hụt dòng tiền, dẫn đến giảm công suất. Giảm công suất thì hoạt động kinh doanh càng không hiệu quả. Lúc này, doanh nghiệp không phải vốn nhà nước, họ sẽ đóng cửa khi không nhìn thấy hướng có lãi. Còn với tỷ lệ nắm giữ vốn của PVN thấp, phía Việt Nam không quyết định được trong điều hành và biểu quyết trong hội đồng cũng chỉ có ý nghĩa đồng thuận tuyệt đối hay không...
“Năm 2021, sản lượng tiêu thụ xăng dầu trong nước khoảng 20,5 triệu tấn, trong đó nhập khẩu khoảng 7 triệu tấn, tương đương khoảng 34%, tức là xăng dầu trong nước tự cung cấp được tới 75%. Trong khi đó, Nghi Sơn cung ứng tới 35% thị phần xăng dầu trong nước. Do vậy, dù có nâng công suất lên hơn 100% thì đơn vị còn lại là lọc dầu Dung Quất cũng không thể “cứu vãn” nếu tình huống xấu của Nghi Sơn xảy ra”, vị này nhận định.
SẼ TÁI CẤU TRÚC LỌC DẦU NGHI SƠN
Trước tình hình hiện nay, PVN cho biết đang trong giai đoạn đàm phán với các bên góp vốn nước ngoài về nội dung tái cấu trúc tổng thể lọc dầu Nghi Sơn. Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước Trần Duy Đông cho biết thêm, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước sẽ là cơ quan chủ trì, các bộ, ngành, trong đó có Bộ Công thương sẽ góp ý.