[ĐTCK] Chứng khoán toàn cầu đã kết thúc một năm tồi tệ nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008 sau cuộc chiến của các ngân hàng trung ương nhằm chế ngự lạm phát và xung đột Nga-Ukraine đã tạo ra những làn sóng mạnh mẽ tràn qua thị trường tài sản.
Chỉ số MSCI All-World về cổ phiếu của các thị trường phát triển và thị trường mới nổi đã giảm gần 20% giá trị vào năm 2022, với chứng khoán từ Phố Wall đến Thượng Hải và Frankfurt đều ghi nhận những khoản sụt giảm đáng kể.
Thị trường trái phiếu cũng bị bán tháo mạnh, lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm của Mỹ đã tăng từ khoảng 1,5% vào cuối năm ngoái lên 3,8% - và cũng là mức tăng lớn nhất trong một năm dựa vào dữ liệu của Bloomberg từ những năm 1960.
Diễn biến chỉ số MSCI All World, trái phiếu và giá hàng hóa
Đồng đô la Mỹ đã tăng 9% so với rổ 6 đồng tiền chính đã gây thêm áp lực lên nhiều thị trường. Các nền kinh tế đang phát triển đã bị ảnh hưởng đặc biệt lớn do thường xuyên vay bằng đô la và nhiều mặt hàng nhập khẩu chính được định giá bằng đồng tiền của Mỹ.
Năm 2022 là một năm đen tối đối với thị trường tài chính khi các ngân hàng trung ương do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ [Fed] dẫn đầu đã tăng chi phí đi vay trong nỗ lực kiểm soát đợt lạm phát tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ. Lãi suất tăng nhanh trên toàn cầu đã giáng một đòn đặc biệt mạnh mẽ vào nhiều công ty tăng trưởng cao đã làm ăn phát đạt khi các ngân hàng trung ương và chính phủ đưa ra hàng loạt biện pháp kích thích để hỗ trợ nền kinh tế toàn cầu trong cuộc khủng hoảng Covid-19 năm 2020.
Luca Paolini, chiến lược gia trưởng tại Pictet Asset Management cho biết: “Chúng ta đã gặp tình trạng này trong nhiều năm khi cổ phiếu và trái phiếu đều đắt đỏ vì chúng là cùng một kịch bản được thúc đẩy bởi lạm phát thấp và lãi suất thấp. Bài học của năm nay là đến một lúc nào đó sẽ là thời điểm phải tính toán lại, và khi đến thì thật tàn khốc”.
Cổ phiếu Tesla đã giảm gần 2/3 giá trị trong năm nay, trong khi nhà sản xuất chip Nvidia đã giảm 50%. Apple và Microsoft đã giảm gần 30%, trong khi Alphabet giảm gần 40% và Meta đã giảm mạnh 64%.
Nhìn chung, chỉ số chứng khoán S&P 500 đã giảm 19% trong năm nay và chỉ số Nasdaq Composite tập trung vào công nghệ giảm 33%. Giá trị của thị trường tiền điện tử đã giảm 1.700 tỷ USD kể từ đầu năm 2022, là một dấu hiệu cho thấy cơn sốt đầu cơ nắm giữ vào năm 2020 đã sụp đổ như thế nào trong năm nay.
Các thị trường chứng khoán đang phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc cũng hứng chịu một đòn giáng mạnh khi nền kinh tế bị gián đoạn bởi các biện pháp Zero Covid nghiêm ngặt và nước này hiện đang phải chiến đấu với một làn sóng lây nhiễm lớn khi mở cửa trở lại. Chỉ số CSI 300 đã giảm 22% tính theo đồng nội tệ và 28% tính theo đồng đô la.
Chỉ số MSCI châu Âu giảm khoảng 16% tính theo đồng đô la, nhưng chỉ giảm 11% nếu tính theo đồng euro.
Xung đột giữa Nga và Ukraine leo thang vào cuối tháng 2 càng làm phức tạp thêm bức tranh đối với các nhà đầu tư, làm gián đoạn chuỗi cung ứng nguyên liệu thô quan trọng và làm bùng phát thêm những gì vốn đã là một đợt lạm phát nghiêm trọng. Hàng hóa là một trong những mặt hàng hiếm hoi tăng giá trên thị trường toàn cầu trong năm nay. Cụ thể, chỉ số S&P GSCI về hàng hoá đã tăng 7%, với giá năng lượng và nông nghiệp tăng mạnh.
Chỉ số FTSE 100 của London chủ yếu với các công ty năng lượng, khai thác mỏ và dược phẩm, đã tăng nhẹ từ đầu năm đến nay.
Cường độ biến động của thị trường năm nay làm nổi bật quy mô thay đổi chế độ mà các nhà đầu tư toàn cầu phải đối mặt, họ là những nhà đầu tư đã quen thuộc với thời kỳ lãi suất thấp kể từ khi các ngân hàng trung ương triển khai các biện pháp phi thường để hỗ trợ nền kinh tế thế giới trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 và đại dịch Covid xuất hiện sau 12 năm.
Lãi suất cao hơn đã làm giảm sức hấp dẫn của việc nắm giữ các tài sản như cổ phiếu và các khoản trái phiếu rủi ro hơn vì các nhà đầu tư có thể kiếm được lợi nhuận tốt hơn bằng tiền mặt hoặc các tài sản cực kỳ an toàn như trái phiếu chính phủ của Mỹ, Đức hoặc Nhật Bản. Vì lãi suất cao hơn khiến cho việc vay mượn trở nên đắt đỏ hơn, chúng cũng có xu hướng gây áp lực lên nền kinh tế rộng lớn hơn bằng cách thắt chặt các điều kiện tài chính đối với các công ty và doanh nghiệp.
Cuộc suy thoái kinh tế [economic recession] toàn cầu 2007-2008 là một cuộc khủng hoảng diễn ra vào các năm 2007, 2008, bao gồm sự đổ vỡ hàng loạt hệ thống ngân hàng, tình trạng đói tín dụng, tình trạng sụt giá chứng khoán và mất giá tiền tệ quy mô lớn ở Mỹ và nhiều nước châu Âu, có nguồn gốc từ khủng hoảng tài chính ở Hoa Kỳ.
Nguyên nhân[sửa | sửa mã nguồn]
Bong bóng bất động sản cùng với giám sát tài chính thiếu hoàn thiện ở Hoa Kỳ đã dẫn tới một cuộc khủng hoảng tài chính ở nước này từ năm 2007, bùng phát mạnh từ cuối năm 2008. Thông qua quan hệ tài chính nói riêng và kinh tế nói chung mật thiết của Hoa Kỳ với nhiều nước. Cuộc khủng hoảng từ Hoa Kỳ đã lan rộng ra nhiều nước trên thế giới, dẫn tới những đổ vỡ tài chính, suy thoái kinh tế, suy giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế ở nhiều nước trên thế giới.
Xem thêm: Tín dụng nhà ở thứ cấp, Chứng khoán hóa, Khủng hoảng tín dụng nhà ở thứ
Mỹ[sửa | sửa mã nguồn]
Hoa Kỳ là điểm xuất phát và là trung tâm của cuộc khủng hoảng. Ngay khi bong bóng nhà ở vỡ cuối năm 2005, kinh tế Hoa Kỳ bắt đầu tăng trưởng chậm lại. Tuy nhiên, bong bóng vỡ đã dẫn tới các khoản vay không trả nổi của người đầu tư nhà ở đối với các tổ chức tài chính ở nước này. Giữa năm 2007, những tổ chức tài chính đầu tiên của Hoa Kỳ liên quan đến tín dụng nhà ở thứ cấp bị phá sản. Giá chứng khoán Hoa Kỳ bắt đầu giảm dần. Sự đổ vỡ tài chính lên đến cực điểm vào tháng 10 năm 2008 khi ngay cả những ngân hàng khổng lồ và lâu đời từng sống sót qua những cuộc khủng hoảng tài chính và kinh tế trước đây, như Lehman Brothers, Morgan Stanley, Citigroup, AIG, … cũng lâm nạn. Tình trạng đói tín dụng xuất hiện làm cho khu vực kinh tế thực của Hoa Kỳ cũng rơi vào tình thế khó khăn, điển hình là cuộc Khủng hoảng ngành chế tạo ô tô Hoa Kỳ 2008-2010.
Chỉ số bình quân công nghiệp Dow Jones lúc đóng cửa ngày 9 tháng 3 năm 2009 là 6.547,05, mức thấp nhất kể từ tháng 4 năm 1997. Chỉ trong vòng 6 tuần lễ, chỉ số này sụt tới 20%.
Các nước khác[sửa | sửa mã nguồn]
Hệ thống ngân hàng[sửa | sửa mã nguồn]
Nhiều tổ chức tài chính của các nước phát triển, nhất là các nước ở châu Âu, cũng tham gia vào thị trường tín dụng nhà ở thứ cấp ở Hoa Kỳ. Chính vì vậy, bong bóng nhà ở của Hoa Kỳ bị vỡ cũng làm các tổ chức tài chính này gặp nguy hiểm tương tự như các tổ chức tài chính của Hoa Kỳ. Những nước châu Âu bị rối loạn tài chính nặng nhất là Anh, Iceland, Ireland, Bỉ và Tây Ban Nha.
Ngày 9 tháng 8 năm 2007, khi ngân hàng của Pháp BNP Paribas tuyên bố đóng băng khoản quỹ 2,2 tỷ dollar Mỹ đầu tư vào tín dụng thứ cấp, được xem là thời điểm khủng hoảng tài chính ở Mỹ lan ra toàn cầu.
Ngay từ tháng 9 năm 2007, Northern Rock của Anh bị tình trạng đột biến rút tiền gửi và hậu quả là phải chịu quốc hữu hóa. Đột biến rút tiền gửi còn làm căng thẳng các ngân hàng khác của nước này. Sang năm 2008, đến lượt Bradford & Bingley plc của Anh phải chịu chia nhỏ thành 2 công ty riêng biệt. Các ngân hàng khác phải chịu đổi chủ sở hữu bao gồm Catholic Building Society, Alliance & Leicester. London Scottish Bank và Dunfermline Building Society phải chịu sự giám sát đặc biệt của Chính phủ Anh.
Ở Iceland đã xảy ra một cuộc khủng hoảng ngân hàng trên diện rộng. Ngay quý I năm 2008, GDP của Iceland giảm 1,5%, mức giảm lớn nhất kể từ năm 1983 tới thời điểm này. Glitnir, Straumur Investment Bank, Reykjavík Savings Bank phải chịu quốc hữu hóa. Kaupthing, Landsbanki của nước này phải chịu đặt dưới sự quản lý của cơ quan giám sát tài chính quốc gia.
Đầu năm 2008, xếp hạng tín dụng của Ngân hàng Ireland bị giảm, khiến cho giá cổ phiếu của ngân hàng này sụt ghê gớm, giá cổ phiếu tại thời điểm đầu tháng 3 Năm 2008 giảm tới 99% so với giá đỉnh cao vào năm 2007. Đầu năm 2009, Anglo Irish Bank bị quốc hữu hóa. Allied Irish Banks cũng phải chịu tình trạng cổ phiếu mất giá ghê gớm và phải chấp nhận cải cách để nhận được khoản vay tái cơ cấu của Chính phủ.
Cuối năm 2008, Fortis của Bỉ bắt đầu bị bán dần, chỉ còn lại các bộ phận kinh doanh dịch vụ bảo hiểm. Dexia chịu khoản lỗ 3,3 tỷ euro và phải xin Chính phủ Bỉ cho vay để củng cố.
Ở Hà Lan, để đảm bảo hệ số an toàn vốn, ING Group đã phải xin Chính phủ Hà Lan cho vay..
Ở Đức, ngày từ đầu năm 2008, người ta phát hiện ra rằng BayernLB đã chịu những khoản lỗ lớn do tham gia vào thị trường tín dụng nhà ở thứ cấp ở Hoa Kỳ. Sau đó, ngân hàng này đã phải cầu xin sự giúp đỡ của Chính phủ Liên bang Đức.
Thị trường chứng khoán[sửa | sửa mã nguồn]
Các thị trường chứng khoán lớn của thế giới ở New York, London, Paris, Frankfurt, Tokyo đều có thời điểm sụt giá lớn lịch sử.
Ở châu Âu, chỉ số FTSE 100 từ mức 4789,79 xuống còn 4699,82. Chỉ số DAX hôm 2 tháng 3 năm 2009 chỉ còn 3666,4099 điểm so với 8067,3198 hôm 27 tháng 12 năm 2007. Chỉ số CAC 40 hôm 2 tháng 3 năm 2009 cũng xuống mức thấp kỷ lục 2534,45 điểm.
Nhật Bản có một hệ thống tài chính tương đối vững vàng đã trải qua một thời kỳ tái cơ cấu sau khủng hoảng 1996-1997. Tuy nhiên, tác động tiêu cực từ khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ vẫn khiến cho thị trường chứng khoán của nước này rối loạn. Chỉ số giá cổ phiếu bình quân Nikkei đã xuống mức thấp lịch sử vào các ngày 8 và 10 tháng 10 năm 2008.
Tại Việt Nam, trong quý 1 năm 2008, chỉ số Vn-Index giảm gần 70%, một mức sụt giảm chưa từng có trong lịch sử hơn 8 năm hoạt động, thuộc nhóm chỉ số giảm mạnh nhất trên thế giới. Hàng chục nghìn tỷ đồng vốn hóa thị trường “bốc hơi” trong năm suy giảm nghiêm trọng này.
Thị trường tiền tệ[sửa | sửa mã nguồn]
Ở Hàn Quốc tháng 9 năm 2008, won Hàn Quốc bị mất giá mạnh, có lúc tới mức 1.500 won/đô la Mỹ [xem biểu đồ dưới].
- Diễn biến chỉ số Down Jones
- Đoàn người xếp hàng rút tiền gửi khỏi Northern Rock
- Diễn biến chỉ số OMX Iceland 15
- Diễn biến chỉ số Nikkei225
- Diễn biến tỷ giá KRW/USD
Ảnh hưởng[sửa | sửa mã nguồn]
Tình trạng tồi tệ của các tổ chức tài chính đã khiến cho tình trạng đói tín dụng xảy ra ở nhiều nước, ảnh hưởng nghiêm trọng tới khu vực sản xuất thực. Khủng hoảng tài chính toàn cầu đã dẫn tới suy thoái kinh tế ở nhiều nước.
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- "BNP freezes $2.2 bln of funds over subprime", Reuters, 09/9/2007.
- Jim O'Neill [08/8/2017], "Finishing the Post-Crisis Job", Project Syndicate.
- “Dutch ING Receives 10 Billion Euros in State Aid Europe DW.COM 19.10.2008”. DW.COM. Truy cập 7 tháng 10 năm 2015. BayernLB, Press release from April 3rd, 2008: BayernLB trotz Finanzmarktkrise mit positivem Ergebnis Lưu trữ 2009-03-20 tại Wayback Machine