Chủ đề của truyện Sự tích Hồ Gươm là gì

- Xem lại khái niệm truyền thuyết. 

- Khi đọc, chú ý một số vấn đề:

+ Truyện xảy ra thời nào? [Thời gian, Địa điểm] Kể về chuyện gì? [Nội dung] Nhân vật nào nổi bật? [Nhân vật chính, nhân vật phụ].

+ Truyện liên quan sự thật lịch sử nào? [Liên hệ lịch sử] Đâu là chi tiết tưởng tượng hoang đường kì ảo?

+ Truyện muốn ca ngợi hay phê phán điều gì? [Ý nghĩa] Điều ấy có liên quan như thế nào đến cuộc sống hiện nay và với bản thân em? [Liên hệ thực tế].

- Đọc trước truyện Sự tích Hồ Gươm, hãy tưởng tượng và miêu tả nơi cất giữ thanh gươm mà Rùa Vàng nhận từ tay Lê Lợi.

B. Đọc hiểu

I. Tìm hiểu chung

1. Thể loại: Truyền thuyết.

2. Bố cục: 2 phần

- Phần 1 [Từ đầu → đất nước]: Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần.

- Phần 2 [Còn lại]: Long Quân đòi lại gươm thần.

3. Tóm tắt

- Giặc Minh đô hộ, nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy nhưng thất bại, Long Quân quyết định cho mượn gươm thần.

- Lê Thận được lưỡi gươm dưới nước.

- Lê Lợi được chuôi gươm trên rừng, tra vào nhau vừa như in.

- Từ đó nghĩa quân nhanh chóng quét sạch giặc ngoại xâm.

- Đất nước thanh bình, Lê Lợi lên làm vua, Long Quân cho đòi lại gươm thần.

- Vua trả gươm, từ đó hồ Tả Vọng mang tên hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Long Quân cho mượn gươm thần

- Hoàn cảnh: 

+ Đất nước bị giặc Minh đô hộ hung bạo → Khiến lòng dân căm hận, nhân dân vào cảnh lầm than.

+ Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy khởi nghĩa nhưng còn non yếu → Chưa thành công.

→ Long Quân cho mượn gươm thần giết giặc [chi tiết kì ảo].

⇒ Việc bảo vệ bờ cõi của dân tộc, trừ gian diệt bạo của nghĩa quân Lam Sơn được tổ tiên, thần linh giúp đỡ.

- Diễn biến: Đây là một chi tiết kì ảo.

+ Lê Thận nhặt được lưỡi gươm dưới nước.

+ Khi Lê Lợi đến nhà Lê Thận, thanh gươm chợt sáng lên hai chữ ''Thuận thiên''.

+ Lê Lợi nhặt được chuôi gươm trên ngọn cây đa, tra vào thì vừa in.

+ ''Đây là ý trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc!''.

⇒ Hai chữ ''Thuận thiên'' chỉ ý trời; việc Lê Lợi chỉ huy nghĩa quân, giành thắng lợi là được trời giúp, là chính nghĩa. Đồng thời cũng là việc thuận lòng dân, được nhân dân ủng hộ.

Việc lưỡi gươm tìm thấy ở dưới nước, chuôi gươm tìm thấy ở trên rừng mang ý nghĩa sâu sắc: thể hiện sự đoàn kết nhất trí, từ miền ngược đến miền xuôi, từ đồng bằng hay rừng núi đều quyết tâm đấu tranh chiến thắng kẻ thù. 

- Kết quả: Nghĩa quân trở nên lớn mạnh, chiến thắng kẻ thù.

→ Nghệ thuật: chi tiết kì ảo, đối lập.

⇒ Nghĩa quân ta đã chuyển bại thành thắng, thể hiện tinh thần quyết đấu, kiên cường đấu tranh chống giặc.

2. Long Quân đòi lại gươm thần

- Hoàn cảnh: 

+ Quân ta đánh thắng giặc Minh.

+ Lê Lợi lên làm vua, dời đô về Thăng Long.

- Diễn biến:

+ Khi thuyền đến giữa hồ, có một con rùa tiến lại nhô đầu và mai lên khỏi mặt nước.

+ Lưỡi gươm treo trên người Lê Lợi động đậy.

+ Rùa Vàng ''Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân''.

+ Vua nâng gươm về hướng rùa, rùa đớp lấy và lặn xuống đáy.

→ Chi tiết tưởng tượng kì ảo.

⇒ Ý nghĩa của sự việc trả gươm:

 Răn đe quân thù với những âm mưu xâm lược.

Phản ánh tư tưởng yêu chuộng hòa bình của nhân dân ta.

Giải thích địa danh hồ Gươm [hồ Hoàn Kiếm].

III. Tổng kết

1. Nội dung

Truyện Sự tích hồ Gươm ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân và chiến thắng vẻ vang của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc Minh xâm lược do Lê Lợi lãnh đạo ở đầu thế kỉ XV. Truyện cũng nhằm giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, đồng thời thể hiện khát vọng hòa bình của dân tộc.

2. Nghệ thuật

Sử dụng nhiều chi tiết tưởng tượng, kì ảo, giàu ý nghĩa [như Rùa vàng, gươm thần].

IV. Hướng dẫn trả lời câu hỏi cuối bài

1. Em hãy nêu những sự kiện chính trong truyện Sự tích Hồ Gươm.

Những sự kiện chính trong truyện Sự tích Hồ Gươm là:

- Giặc Minh đô hộ, nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy nhưng thất bại, Long Quân quyết định cho mượn gươm thần.

- Lê Thận được lưỡi gươm dưới nước.

- Lê Lợi được chuôi gươm trên rừng, tra vào nhau vừa như in.

- Từ đó nghĩa quân nhanh chóng quét sạch giặc ngoại xâm.

- Đất nước thanh bình, Lê Lợi lên làm vua, Long Quân cho đòi lại gươm thần.

- Vua trả gươm, từ đó hồ Tả Vọng mang tên hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.

2. Trong truyện, nhân vật nào nổi bật? Nhân vật ấy có đặc điểm gì?

- Nhân vật nổi bật: Lê Lợi, Lê Thận.

- Đặc điểm: Đều là những nhân vật chính, có cùng lí tưởng: đánh tan quân xâm lược, bảo vệ độc lập Tổ quốc.

3. Những chi tiết nào liên quan đến lịch sử? Theo em, những chi tiết nào là hoang đường, kì ảo?

- Chi tiết liên quan đến lịch sử là: Vào thời giặc Minh xâm lược, nghĩa quân Lam Sơn do Lê Lợi chỉ huy đã đánh thắng quân thù.

- Những chi tiết hoang đường, kì ảo:

+ Lê Thận thả lưới 3 lần đều vớt được thanh gươm.

+ Khi Lê Lợi đến, thanh gươm sáng lên hai chữ "thuận thiên".

+ Chuôi gươm sáng tìm thấy trên ngọn cây, tra chuôi vào lưỡi thì vừa in.

+ Lưỡi gươm động đậy. 

+ Cảnh trả gươm cho Rùa Vàng.

4. Truyện muốn ca ngợi hay giải thích điều gì? Điều ấy có ý nghĩa như thế nào?

- Truyện Sự tích hồ Gươm ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân và chiến thắng vẻ vang của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc Minh xâm lược do Lê Lợi lãnh đạo ở đầu thế kỉ XV. 

- Truyện cũng nhằm giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm.

- Đồng thời thể hiện khát vọng hòa bình của dân tộc.

1. Thể loại: Truyền thuyết

2. Tóm tắt truyện

Nguồn ảnh: sưu tầm Internet

Vào thời giặc Minh đặt ách đô hộ ở nước Nam, chúng coi dân ta như cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngược. Nghĩa quân Lam Sơn nhiều lần chống giặc nhưng đều bị thua. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn gươm thần.

Lê Thận làm nghề đánh cá ở Thanh Hoá. Cả ba lần kéo lưới đều bắt được thanh sắt, nhìn kĩ lại dưới mồi lửa mới nhận ra thanh gươm. Một hôm Lê Lợi đến nhà Lê Thận, thanh gươm tự nhiên sáng rực lên, trên đó có khắc hai chữ “Thuận Thiên”, nhưng không ai biết đó là báu vật. Một lần bị giặc đuổi, Lê Lợi chạy vào rừng, bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên ngọn cây đa, nhớ đến lưỡi gươm của Lê Thận, ông giắt lưng mang về. Ba ngày sau, Lê Lợi gặp mọi người và kể lại câu chuyện. Ông đem tra vào lưỡi gươm của Lê Thận thì vừa như in, mới biết đó là gươm thần.

Từ khi có gươm, Lê Lợi  cùng nghĩa quân nhuệ khí ngày một lớn mạnh, chiến thắng liên tiếp, quân xâm lược sạch bóng trên lãnh thổ nước ta. 

Một năm sau khi đuổi giặc Minh, vua Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng. Nhân đó Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại thanh gươm thần. Nghe Rùa vàng nói vua hiểu ý, rút gươm trả cho rùa vàng. Rùa vàng lập tức há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước. Từ đóm hồ mang tên Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.

3. Bố cục

Truyện chia làm hai phần:

• Phần 1 [từ đầu đến "đất nước"]: Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần để đánh giặc.
• Phần 2 [còn lại]: Long Quân đòi gươm sau khi đất nước hết giặc.

NỘI DUNG [edit]

        - Giặc Minh đô hộ nước ta, làm nhiều điều tàn bạo khiến nhân dân lầm than, khốn khổ, hận thù chúng đến tận xương tủy.

        - Thế lực của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn vẫn còn yếu.

        - Đức Long Quân muốn cho nghĩa quân đánh thắng giặc để đem lại sự yên ổn cho nhân dân.

        - Trao cho lưỡi gươm có khắc chữ "Thuận Thiên" qua một người đánh cá tên Lê Thận, lúc đó không ai biết là báu vật.

        - Trao chuôi gươm nạm ngọc cho Lê Lợi khi ông bị giặc đuổi trốn vào trong rừng.

        - Tra lưỡi gươm và chuôi gươm lại với nhau thì vừa in.

• Ý nghĩa cách Long Quân cho mượn gươm

        - Sức mạnh của thanh gươm thần là sức mạnh tập hợp từ hai yếu tố đất và nước [thổ và thủy], từ sông nước đến rừng núi, từ miền xuôi đến miền ngược.

        - Mỗi bộ phận của gươm ở một nơi nhưng khi khớp lại vừa như in cho thấy sự thống nhất về nguyện vọng, ý chí chống giặc của toàn dân tộc.

        - Chữ "Thuận Thiên" trên lưỡi gươm nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, hợp lòng người, hợp lòng trời của nghĩa quân Lam Sơn.

2. Đức Long Quân đòi lại gươm và cách thức trả gươm

• Hoàn cảnh Long Quân đòi gươm:

        - Đất nước, nhân dân đã đánh đuổi được giặc Minh.

        - Chủ tướng Lê Lợi đã lên ngôi vua và nhà Lê đã dời đô về Thăng Long.

• Cảnh đòi gươm và trao lại gươm thần

        - Nhà vua ngự thuyền rồng dạo chơi trên hồ, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm.

        - Khi Rùa Vàng nhô lên, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người động đậy. Rùa lên tiếng: "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân" thì nhà vua nâng gươm hướng về phía Rùa, Rùa Vàng đớp lấy và lặn xuống nước.

        - Việc Long Quân cho Rùa Vàng đòi lại gươm thần và vua Lê trả gươm đã để lại cho hồ Tả Vọng cái tên có ý nghĩa lịch sử: hồ Hoàn Kiếm [hồ trả gươm].

Ý NGHĨA CỦA TRUYỆN [edit]

• Nhờ có sự chính nghĩa, sự ủng hộ đồng lòng của mọi người, mọi miền mà cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã thắng lợi hoàn toàn.
• Truyện ca ngợi, đề cao vai trò của Lê Lợi, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa đã được Long Quân ủng hộ, được nghĩa quân suy tôn, đã có công đánh thắng giặc, đem lại hòa bình ổn định cho dân tộc.
• Truyện nói lên nguyện vọng của nhân dân: không phải dùng đến vũ khí chiến tranh, mong muốn sự hòa bình, hạnh phúc.
• Truyện giải thích tên gọi của hồ Hoàn Kiếm:

        - Tên hồ đánh dấu và khẳng định chiến thắng hoàn toàn của nghĩa quân Lam Sơn đối với giặc Minh.

        - Phản ánh tư tưởng, tình cảm yêu hòa bình đã thành truyền thống của dân tộc ta. Khi có giặc, cần phải cầm gươm đánh giặc, khi hòa bình không cần cầm gươm nữa.

        - Cảnh giác, răn đe đối với những kẻ có ý dòm ngó nước ta. "Trả gươm" cũng có ý nghĩa là gươm vẫn còn đó.

MỞ RỘNG [edit]

Một vài hình ảnh về hồ Hoàn Kiếm:

Một vài hình ảnh về Rùa ở hồ Hoàn Kiếm:

[Tiêu bản cụ rùa hồ Gươm [chết đầu năm 2016] đã được đưa từ Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam [Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam] về đền Ngọc Sơn [quận Hoàn Kiếm, TP.Hà Nội] để trưng bày và lưu giữ]

Nguồn ảnh: sưu tầm Internet

Page 2

Page 3