Chiến lược [strategy], chiến lược đại dương xanh, chiến lược cạnh tranh, v.v... là một số thuật ngữ khá quen thuộc trong lĩnh vực kinh tế, kinh doanh.
Đã bao giờ bạn đặt các câu hỏi: Bản chất của chiến lược là gì? Tại sao cần có chiến lược? Doanh nghiệp ở cấp độ nào cần nghiên cứu chiến lược? Ứng dụng chiến lược trong kinh doanh như thế nào là hợp lý?...
Trên thực tế, ở Việt Nam, những tài liệu viết về chủ đề này cũng rất hạn chế, khiến cho việc tiếp cận và nghiên cứu chiến lược càng trở nên khó khăn. Bài viết dưới đây cung cấp một góc nhìn thiết thực và có hệ thống về chủ đề này.
Những điều căn bản về chiến lược
Mọi người đều biết, Facebook hiện là thương hiệu dẫn đầu trên thị trường mạng xã hội với gần 2 tỷ người dùng thường xuyên. Mối lo của Facebook là đi vào vết xe đổ của Yahoo, vì vậy công ty này đã chi mạnh tay trong việc mua lại các mạng xã hội mới nổi, tiêu biểu là hai thương vụ Whatsapp và Instagram.
Tuy nhiên, gần đây Snap nổi lên như một “mối đe dọa” với gã khổng lồ Facebook. Ứng dụng Snap liên tục tăng trưởng người dùng, được giới trẻ ủng hộ và yêu thích vì các tính năng mới thân thiện hơn. Quan trọng hơn, Snap nhất quyết không bán mình cho Facebook dù cái giá được đưa ra không hề nhỏ.
Và giải pháp của CEO Facebook khi không thể mua lại Snap là “sao chép”. Từ năm 2016, Facebook đã liên tục học hỏi các tính năng của Snap một cách lộ liễu, điều này đã khiến nhiều người trong giới kinh doanh ngạc nhiên, phải chăng Facebook đã hết khả năng sáng tạo và chỉ còn biết quay cóp?
Tuy nhiên, chúng ta có thể sẽ suy nghĩ lại nếu nhìn nhận qua con mắt của một chiến lược gia. Có một câu chuyện rất nổi tiếng được nhắc đến trong môn chiến lược học, đó là kinh nghiệm của những tay đua thuyền buồm.
> Chiến lược lãnh đạo
Khi đua thuyền buồm, yếu tố quan trọng nhất là luồng gió: nếu có thể đi đúng luồng, thuyền sẽ lướt nhanh về phía trước, nhưng nếu đi sai thì thuyền sẽ tiến vô cùng chậm và khó khăn. Vì lẽ đó, một trong những kinh nghiệm xương máu của các tay đua thuyền buồm là khi bạn đang dẫn đầu, hãy bắt chước hướng đi của người thứ hai. Điều đó sẽ giúp cho khoảng cách giữa bạn và người thứ hai gần như không đổi trong suốt hành trình, và kết quả là bạn về đích đầu tiên.Trở lại câu chuyện kinh doanh của Facebook, các tính năng Facebook sao chép từ Snap có thể không phải là những tính năng tốt nhất, nhưng nó là lựa chọn an toàn và hiệu quả nhất. Vì dù tính năng đó có được yêu thích hay không thì điều đó đều sẽ xảy ra với cả Snap và Facebook. Kết quả Facebook vẫn là người dẫn đầu.
Câu chuyện đó cho thấy Facebook hoàn toàn không phải là một kẻ lười biếng, mà họ đang ý thức rất rõ cuộc chiến giữa mình và người thứ hai. Facebook ứng dụng một chiến lược bài bản, khoa học thay vì hành động theo cảm tính hoặc sĩ diện của người đứng đầu [điều đã khiến rất nhiều gã khổng lồ sụp đổ].
Chiến lược là gì?
Trước hết, phải khẳng định chiến lược là khái niệm bắt nguồn từ chiến tranh và dần dần được sử dụng phổ biến trong quản trị. Nhiệm vụ cơ bản của nhà quản trị [hay một vị tướng quân] là phải ra các quyết định, sách lược để điều hành tổ chức của mình đi đến chiến thắng. Chúng ta hãy bắt đầu với từ khóa “quyết định” [decision].
Đặc điểm của mọi quyết định hay phương án là tính “hai mặt”. Một chiến lược gia sẽ dựa trên những phân tích về bối cảnh chung, nguồn lực của mình, nguồn lực của đối thủ để đưa ra một phương án phù hợp nhất.
Phương án được coi là tốt nếu nó khai thác được điểm mạnh của mình, đánh sâu vào điểm yếu của đối phương và tận dụng được lợi thế tự nhiên của hoàn cảnh. Nói cách khác, bản chất của chiến lược là một sự ưu tiên [vì như đã nói, không bao giờ có giải pháp lưỡng toàn].
Xin lấy ví dụ về chiến lược lấy nông thôn vây thành thị của mạng viễn thông Viettel. Là nhà cung cấp đến sau, thay vì cạnh tranh với các nhà mạng trước đó ở khu vực thành thị [vốn là thế mạnh của đối phương], Viettel đã lựa chọn tập trung hầu hết nguồn lực vào khu vực nông thôn, nơi các đối thủ còn bỏ ngỏ. Khi lựa chọn chiến lược đó, chắc chắn Viettel phải chấp nhận hy sinh khu vực thành thị để ưu tiên cho thị trường nông thôn. Nhưng phương án đó đã chứng minh là một lựa chọn khôn ngoan và mang lại thành công cho doanh nghiệp này.
Rất nhiều doanh nghiệp khi cạnh tranh với đối thủ mạnh đã áp dụng một cách máy móc chiến lược “lấy nông thôn vây thành thị” trong khi khu vực nông thôn hoàn toàn không phải là thế mạnh của mình. Khái niệm “nông thôn” ở đây nên hiểu là mảng thị trường mà họ có khả năng cạnh tranh tốt nhất, có sẵn nguồn lực và ưu thế nhiều nhất so với các đối thủ cạnh tranh. Đó có thể là một phân khúc khách hàng, một dòng sản phẩm đặc biệt, một kênh tiếp thị… Tất cả đều có thể là chìa khóa để mở ra chiến lược kinh doanh thành công.
Chiến lược hay kế hoạch?
Có một thực tế đáng buồn là nhiều doanh nghiệp Việt Nam còn yếu về chiến lược. Hầu hết cái gọi là “chiến lược kinh doanh” của các doanh nghiệp chỉ là một bản kế hoạch kinh doanh.
Nội dung của một kế hoạch sẽ trả lời câu hỏi “Chúng ta làm gì?”, trong khi chiến lược trả lời câu hỏi “Chúng ta ưu tiên cho điều gì?”. Trên thực tế chiến tranh, mỗi chiến lược sẽ có thể đi kèm với nhiều kế hoạch [thường thì sẽ có ít nhất 2 kế hoạch, một kế hoạch A cho tình huống tiêu chuẩn, và kế hoạch B cho tình huống dự phòng]. Số kế hoạch dựa trên số lượng giả định mà nhà chiến lược đề ra trước khi thực thi chiến lược đó.
>Đâu là chiến lược nhân sự của bạn?
Một số thuật ngữ liên quan đến chiến lược: - Chiến lược kinh doanh: là chiến lược nhưng được ứng dụng trong kinh doanh. |
[Nội dung này đã được đăng trong Group FB Quản trị và Khởi nghiệp, do Doanh Nhân Sài Gòn Online biên tập]
Không ít trường hợp các doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả và thậm chí thất bại khi thiếu một chiến lược kinh doanh. Hiện trạng này dấy lên một câu hỏi lớn: “Tại sao lại cần chiến lược kinh doanh đến thế?”. Trước khi trả lời câu hỏi trên, doanh chủ cần hiểu được thế nào chiến lược kinh doanh.
Chiến lược kinh doanh là gì?
Chiến lược kinh doanh là phương hướng và phạm vi hoạt động của doanh nghiệp trong dài hạn, nhắm đến đạt được lợi thế cạnh tranh trong môi trường thay đổi nhanh chóng qua việc tận dụng nguồn lực và khả năng nhằm đáp ứng mong đợi của các bên liên quan [chẳng hạn như khách hàng, cổ đông và nhân viên].
Cần lưu ý rằng, nhiều doanh chủ hay liên tưởng đến sứ mệnh, tầm nhìn của doanh nghiệp khi nghĩ tới cụm từ “chiến lược kinh doanh”. Trên thực tế, dù sứ mệnh và tầm nhìn của doanh nghiệp được đưa vào như một phần của chiến lược kinh doanh nhưng điều đó chưa vạch ra một định hướng rõ ràng cho hoạt động của doanh nghiệp. Chiến lược kinh doanh cần phải có các yếu tố khác giúp đưa ra định hướng hoạt động cụ thể cho doanh nghiệp.
Sự cần thiết của chiến lược kinh doanh
Chiến lược kinh doanh giúp xác định được phương hướng dài hạn, phạm vi hoạt động [lĩnh vực, thị trường,…], lợi thế cạnh tranh so với ‘người chơi’ khác trong ngành, yếu tố môi trường bên ngoài và bên trong doanh nghiệp và cuối cùng là sự mong đợi của các đối tượng liên quan đến doanh nghiệp.
Định hướng
Chiến lược kinh doanh định hướng hoạt động dài hạn, phân biệt được đâu là mục tiêu trong dài hạn và toàn thể so với mục tiêu ngắn hạn và cục bộ, giúp cho mọi hoạt động hướng về cùng một đích đến, bao gồm các hoạt động nghiên cứu, triển khai, đầu tư phát triển, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực.
Trong thực tế phần lớn các sai lầm trả giá về đầu tư và nghiên cứu, triển khai,… xuất phát từ chỗ thiếu vắng hoặc có sự sai lệch trong mục tiêu của chiến lược kinh doanh.
Tập trung lĩnh vực kinh doanh
Chiến lược kinh doanh giúp doanh nghiệp xác định rõ được lĩnh vực kinh doanh nào là trọng yếu, ngành nghề nào là bổ trợ, để từ đó phát huy thế mạnh vốn có và phục vụ đúng đối tượng khách hàng mục tiêu trong từng thị trường ấy.
Sử dụng nguồn lực hợp lý
Chiến lược kinh doanh là lời giải cho bài toán phân bổ nguồn nhân lực, vật lực và tài chính.
Một chiến lược kinh doanh hiệu quả sẽ chỉ ra đâu là hoạt động cần điều phối nguồn lực nhiều hơn, đâu cần ít hơn nhằm tối đa hóa hiệu suất, giúp doanh nghiệp nhận được kết quả cao nhất với nguồn lực giới hạn.
Năng lực cạnh tranh
Chiến lược kinh doanh là công cụ cạnh tranh có hiệu quả của doanh nghiệp. Ngoài những yếu tố cạnh tranh như: giá cả, chất lượng, quảng cáo, marketing, sự cạnh tranh khốc liệt giữa các doanh nghiệp cùng ngành dẫn đến chiến lược kinh doanh giờ đây cũng một công cụ cạnh tranh có hiệu quả, xếp trên cả những yếu tố vừa liệt kê.
Hoặc nói ngắn gọn, công ty nào có chiến lược kinh doanh tốt thì sẽ có ưu thế hơn các ‘bạn cùng chơi’ trong lĩnh vực đó.
Do đó, thiếu vắng chiến lược kinh doanh hoặc không có chiến lược dẫn đến việc doanh chủ có những quyết định không đúng với mục đích dài hạn ban đầu của mình, vượt quá hoặc chưa tận dụng hết khả năng và nguồn lực của đơn vị, không thỏa mãn được nhu cầu thị trường, nguyện vọng của cổ đông và ảnh hưởng tiêu cực đến nhân viên.
Trường hợp của Alphabooks là một ví dụ điển hình về hậu quả của việc thiếu chiến lược kinh doanh. Từ những ngày đầu thành lập công ty, Chủ tịch Alphabooks Nguyễn Cảnh Bình không hề xác định được chiến lược kinh doanh cần có, mọi thứ chỉ đơn thuần xuất phát từ tình yêu với sách. Sau khoảng nửa năm hoạt động, sản phẩm của hệ thống nhà sách này quá đa dạng, không tập trung. Các loại sách khác nhau được bán ở những khu vực khác nhau, cho các đối tượng khác nhau.
Trong trường hợp này, do thiếu vắng chiến lược kinh doanh ngay từ ban đầu, vị chủ tịch trên đã có những quyết định kinh doanh chưa thực sự thỏa mãn được phân khúc khách hàng cụ thể nào thị trường, dẫn đến việc kênh phân phối hàng hóa [sách] thiếu hiệu quả và lợi nhuận chưa được tối đa.
Ngay lúc ấy, ông Bình đã hành động kịp thời bằng việc xây dựng chiến lược kinh doanh nhắm đến đối tượng độc giả là chủ các doanh nghiệp vừa và nhỏ – chiếm 98% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam, từ đó, Alphabooks có sự khởi sắc và duy trì hoạt động đến ngày nay.
Tầm quan trọng của chiến lược kinh doanh
Dù đang ổn định hay đã làm chiến lược, một doanh nghiệp muốn phát triển nhanh và bền vững vẫn luôn cần hoạch định và thực thi những chiến lược hợp lý. Ý nghĩa và tầm quan trọng của chiến lược đối với doanh nghiệp là điều không thể phủ nhận.
Phát triển nhanh
Đo lường hiệu suất tăng trưởng
Chiến lược kinh doanh cho phép doanh nghiệp đo lường hiệu suất và sự tăng trưởng so với mục tiêu mong muốn của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp có đạt được những gì kỳ vọng trong khoảng thời gian ấn định sẵn không? Nếu không thì lý do tạo sao? Thực hiện theo chiến lược kinh doanh sẽ cho phép doanh nghiệp đo lường thành công và xác định tốt hơn các lĩnh vực cần cải thiện trong tương lai.
Giúp đưa ra quyết định
Chiến lược là điều thúc đẩy các quyết định trong kinh doanh. Bằng cách giúp các doanh nghiệp xác định điểm mạnh và điểm yếu, một chiến lược hiệu quả sẽ giúp ban lãnh đạo đưa ra những quyết định chính xác, quan trọng đảm bảo cho tương lai doanh nghiệp đạt được mục tiêu lợi nhuận và phát triển nhanh.
Phát triển bền vững
Tăng khả năng thích ứng
Trong nền kinh tế tập trung vào thay đổi hiện nay, các doanh nghiệp cần liên tục đáp ứng nhu cầu thay đổi. Một chiến lược kinh doanh hiệu quả sẽ cho phép doanh nghiệp dự đoán và đáp ứng nhu cầu thay đổi của thị trường hiện tại.
Bằng cách phân tích và xem xét các kỳ vọng và nhu cầu của khách hàng, các doanh nghiệp có thể xác định tốt hơn các xu hướng thị trường mới và điều chỉnh chiến lược của họ theo yêu cầu.
Tiến tới vị thế dẫn đầu
Không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh, một chiến lược hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp luôn giữ vững và nâng cao vị thế cạnh tranh so với các đối thủ trong ngành.
Môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, những doanh nghiệp mới gia nhập, những doanh nghiệp đang đổi mới luôn là mối đe dọa đối với doanh nghiệp của bạn. Tiến tới vị thế dẫn đầu và giữ vững nó giúp cho doanh nghiệp của bạn phát triển bền vững.
Hoạch định chiến lược kinh doanh tuy có vẻ đơn giản nhưng thực chất đòi hỏi nhiều thời gian, công sức trong việc thu thập và xử lý một lượng lớn thông tin, dữ liệu đầu vào và sẽ gặp phải những sai lầm trong quá trình hoạch định. Doanh nghiệp có thể tự thực hiện hoặc nhờ sự hỗ trợ của chuyên gia tư vấn bên ngoài.
Babuki sẵn lòng hỗ trợ, tư vấn anh/ chị về các thông tin thị trường hữu ích, đầu tư/ gọi vốn và giải pháp công nghệ. Anh/ chị có thể BẤM ĐỂ GỬI YÊU CẦU TỚI BABUKI.