Để có thể định dạng một cách chính xác địa điểm thì bạn cần chắc chắn mình đã sử dụng đúng ký hiệu khi viết vĩ độ và kinh độ. Kinh độ vĩ độ là gì? Trong bài viết hôm nay mình sẽ chia sẻ với các bạn khái niệm Kinh độ, Vĩ độ, cách đọc và xác định kinh độ vĩ độ một cách cụ thể và dễ hiểu nhất nhé.
1. Kinh độ vĩ độ là gì
1.1. Vĩ độ là gì?
Vĩ độ trong bảng chữ cái Hy Lạp được ký hiệu bằng “φ” [chữ cái phi]. Vĩ độ là giá trị xác định vị trí của một điểm nào đó trên bề mặt Trái đất và kể cả các hành tinh khác, ở phía bắc hay phía nam của xích đạo.
Về mặt toán học, vĩ độ là giá trị của các góc tính bằng ° [độ] và/hoặc các đơn vị nhỏ hơn [như phút, giây v.v] nằm trong khoảng từ 0° [xích đạo] tới 90° ở hai cực [90° vĩ bắc đối với Bắc cực hoặc 90° vĩ nam ở Nam cực của Trái Đất]. Độ dư vĩ chính là góc phụ nhau của vĩ độ. Vĩ tuyến là các đường thẳng nằm ngang, được thể hiện trên các bản đồ chạy theo hướng đông – tây.
1.2. Kinh độ là gì?
Kinh độ [λ] được ký hiệu bằng chữ cái Hy Lạp lambda. Kinh độ là giá trị tọa độ địa lý theo hướng đông sang tây. Kinh độ được sử dụng phổ biến nhất trong hoa tiêu và bản đồ học toàn cầu. Một đường kinh độ sẽ tạo thành một nửa đường tròn lớn và được gọi là kinh tuyến. Ta có thể hiểu đơn giản thì kinh độ chính là các đường thẳng, thay vì vĩ tuyến và vĩ độ nằm ngang.
Kinh độ địa lý được xác định là số đo của góc nằm trong khoảng từ 0° từ kinh tuyến gốc tới +180° về phía đông và −180° về phía tây.
Mỗi độ kinh độ được chia làm 60 phút, mỗi phút lại được chia làm 60 giây. Ví dụ: biểu diễn kinh độ dưới dạng thập lục phân là: 23° 27′ 30″ kinh đông. Phần giây được liệt kê với phần thập phân để tăng độ chính xác cao hơn.
2. Cách đọc kinh độ vĩ độ
Các phép đo vĩ độ và kinh độ thường được thể hiện bằng độ [°], phút [], hoặc giây []. Khoảng cách giữa các vĩ tuyến hoặc kinh tuyến là 1°. Ví dụ chúng ta có cách đọc kinh độ vĩ độ như địa điểm ở vị trí 23 vĩ độ theo hướng Bắc,...Để có phép đo chính xác hơn, mỗi độ có thể được chia thành 60 phút, và mỗi phút lại được chia thành 60 giây [tổng cộng có 3.600 giây trong mỗi độ].
3. Cách xác định kinh độ vĩ độ
Cách xác định kinh độ vĩ độ theo các bước như sau:
Các vĩ tuyến được thể hiện trên bản đồ bằng một loạt các đường ngang cách đều nhau trên bản đồ, còn các kinh tuyến được biểu thị bằng một loạt các đường dọc cách đều nhau từ trên xuống dưới. Hãy nhìn các con số dọc theo các cạnh của bản đồ chỉ tọa độ của từng đường kẻ. Các chỉ số này được gọi là “vạch.”
- Vạch vĩ độ được đánh dấu dọc theo hai cạnh đông và tây của bản đồ. Vạch kinh độ được đánh dấu ở hai cạnh bắc và nam.
- Tuỳ vào tỷ lệ của bản đồ, vạch toạ độ có thể ghi các phần nhỏ của độ thay vì từng độ. Ví dụ, có vạch ghi từng phút trong 1 độ thay vì từng độ [chẳng hạn như 32°0′, 32°1′, v.v…]
- Bản đồ cũng thể hiện vị trí tương quan với đường xích đạo và kinh tuyến gốc của các vĩ độ và kinh độ [Bắc hoặc Nam, Đông hoặc Tây].
Dùng thước để đánh dấu vĩ độ của điểm đang tìm. Lấy thước và bút chì kẻ một đường ngang từ điểm đang tìm toạ độ đến cạnh đông hoặc tây gần nhất trên bản đồ. Đảm bảo đường kẻ của bạn phải song song với vĩ tuyến gần nhất.
Vẽ một đường kẻ khác để đánh dấu kinh độ của điểm đang tìm toạ độ. Bắt đầu từ chính điểm đó, dùng thước kẻ một đường thẳng dọc đến cạnh bắc hoặc nam của bản đồ. Nhớ rằng đường kẻ phải song song với kinh tuyến gần nhất.
Trên đây là những chia sẻ của mình về khái niệm Kinh độ, Vĩ độ là gì, cách đọc và xác định kinh độ vĩ độ. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết nhé.
Vị trí của một điểm trên bản đồ được xác định là chỗ cắt nhau của hai đường kinh tuyến và vĩ tuyến đi qua điểm đó. Vậy cách xác định tọa độ địa lý của điểm đó [kinh tuyến, vĩ tuyến] như thế nào đúng chuẩn? Mời bạn cùng Csurvey tìm hiểu chi tiết qua bài viết.
1. Những cơ sở cần thiết để xác định tọa độ địa lý
Tọa độ địa lý của một điểm được thể hiện qua giá trị kinh độ và vĩ độ của điểm đó trên bản đồ. Cách viết tọa độ địa lý của một điểm là kinh độ ở trên và vĩ độ ở dưới. Ví dụ: Baltimore, Maryland [ở Hoa Kỳ] có tọa độ là [39,3°B 76,6°T] sẽ có vĩ độ 39,3° Bắc, và kinh độ là 76,6° Tây.
Như vậy, tọa độ địa lý bao quát rộng hơn và tập hợp nhiều điểm trên Trái Đất, cũng phụ thuộc vào hai yếu tố kinh độ và vĩ độ. Cụ thể:
1.1. Kinh độ
Kinh độ là giá trị tọa độ địa lý theo hướng Đông - Tây. Một đường tập hợp các kinh độ được gọi là kinh tuyến giúp nối liền hai địa cực và có chiều hướng đâm thẳng góc với đường xích đạo theo hướng Bắc Nam. Do vậy, cách xác định tọa độ địa lý trước tiên cần hiểu về đường kinh tuyến đi qua điểm đó.
1.2. Vĩ độ
Vĩ độ là giá trị xác định vị trí của một điểm trên bề mặt Trái Đất. Vĩ tuyến là đường nằm ngang trên bản đồ theo hướng Đông - Tây, nối liền các điểm có cùng vĩ độ tạo thành những đường tròn.
Vĩ tuyến luôn vuông góc với kinh tuyến tại giao điểm và có xu hướng nhỏ dần và thu hẹp đường kính khi di chuyển gần hai cực của Trái Đất. Cách xác định tọa độ địa lý, bạn cần hiểu về đường vĩ tuyến đi qua điểm đó.
\>>> Tham khảo thêm: Các nguyên lý đo cao trong trắc địa
2. Hướng dẫn cách xác định tọa độ địa lý trên bản đồ
2.1. Cách xác định tọa độ địa lý của một điểm
Toạ độ địa lý của một điểm là nơi mà các kinh tuyến và vĩ tuyến hội tụ lại. Nhìn vào vĩ độ và kinh độ của điểm mà bạn đang xác định và kết hợp lại. Thông qua hệ tọa độ không gian có thể xác định được tọa độ địa lý của điểm này.
Ví dụ như bạn muốn biết vị trí của Thanh Hóa trên bản đồ, bạn hãy xem đường kinh tuyến chạy qua đó là bao nhiêu cùng với đường vĩ tuyến, điểm giao nhau của hai sẽ là tọa độ của Thanh Hóa.
2.2. Xác định kinh độ và vĩ độ của bản đồ Việt Nam
Khi xác định tọa độ địa lý của một quốc gia, do kích thước lớn nên sẽ không quy nó về thành một điểm được mà phải chia ra làm nhiều điểm. Các điểm đó nằm ở các cực của lãnh thổ, là phần nhô ra cao nhất của lãnh thổ trên bản đồ địa lý.
Sau đây là các thông tin về kinh độ và vĩ độ của bản đồ Việt Nam, chúng ta có 4 điểm cực.
Điểm cực
Địa danh hành chính
Vĩ độ
Kinh độ
Bắc
Xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang
23°23’B
105o 20’Đ
Nam
Xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau
8°34’B
104o 40’Đ
Tây
Xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên
22°22’B
102o 09’Đ
Đông
Xã Vạn Thạnh, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hoà
12°40′
109o 24’Đ
3. Ứng dụng của hệ tọa độ địa lý là gì?
Hệ tọa độ địa lý của một điểm có nhiều ứng dụng nổi trội trong việc xác định lãnh thổ, biên giới. Dưới đây là một số ứng dụng chính cho bạn tham khảo:
3.1. Ứng dụng trong việc vẽ các bản đồ địa lý
Vẽ bản đồ địa lý giúp:
- Khai thác địa chất hay xác định phạm vi lãnh thổ.
- Thăm dò các mỏ khoáng sản tài nguyên, điều tra đất rừng, đánh giá tính khả thi nông nghiệp…
- Các công trình xây dựng kỹ thuật, như thiết kế mạng lưới thủy lợi, giao thông trong vùng… nguồn liệu tài nguyên thiên nhiên có sẵn.
Để hỗ trợ cho các hoạt động này, công việc đầu tiên là điều tra vị trí lãnh thổ, thu thập dữ liệu lãnh thổ và điều kiện tự nhiên để áp dụng biện pháp cải tạo kinh tế hợp lý.
3.2. Ứng dụng trong lĩnh vực quốc phòng
Hệ tọa độ địa lý đóng vai trò rất quan trọng với công cuộc bảo vệ an ninh quốc gia. Thông qua hệ tọa độ này giúp lĩnh vực quốc phòng lưu giữ và hiển thị đầy đủ về vị trí của đất đai, lãnh thổ, các khu vực tiếp giáp, nhất là những địa điểm quan trọng như vùng tiếp giáp biên giới, hải đảo, đường biển…
Thông qua cách xác định tọa độ địa lý giúp con người giám sát các diễn biến an ninh khu vực, điều tra khảo sát tài nguyên môi trường, khoáng sản cũng như tình hình giao thông vận tải, đường hàng không, đường biển và các vấn đề liên quan.
3.3. Ứng dụng trong lĩnh vực đo đạc
Hệ tọa độ địa lý được áp dụng nhiều vào quá trình đo đạc bản đồ ở Việt Nam. Thông qua hệ tọa độ địa lý giúp bổ sung cho quá trình đo đạc và xử lý tính toán kết quả đo thêm phần hiệu quả chính xác.
Ngoài ra, hệ tọa độ địa lý giúp đảm bảo quá trình đọc vị bản đồ có độ chính xác cao hơn. Hệ tọa độ địa lý còn giúp mở rộng và làm phong phú thêm các chuyên ngành về nâng cao kỹ thuật, xây dựng mạng lưới tọa độ, định vị đối tượng chuyển động,…
Nhìn chung, cách xác định tọa độ địa lý không khó. Hy vọng những thông tin trên hữu ích với bạn. Để có thể đo đạc tọa độ địa lý chính xác nhất, hỗ trợ cho nhiều hoạt động đo đạc, bạn có thể tham khảo một số thiết bị:
Kinh độ vĩ độ là gì lớp 6?
- Kinh độ của 1 điểm là khoảng cách tính bằng số độ từ kinh tuyến đi qua điểm đó đến kinh tuyến gốc. - Vĩ độ của 1 điểm là khoảng cách tính bằng số độ từ vĩ tuyến đi qua điểm đó đến vĩ tuyến gốc. - Tọa độ địa lí của một điểm là kinh độ, vĩ độ của điểm đó. Tọa độ xác định vị trí của 1 điểm trên bản đồ.
Kinh tuyến và kinh độ khác nhau như thế nào?
Kinh độ có thể là kinh độ đông hoặc tây, có đỉnh tại tâm hệ tọa độ, tạo thành từ một điểm trên bề mặt Trái Đất và mặt phẳng tạo bởi đường thẳng ngẫu nhiên nối hai cực bắc nam địa lý. Những đường thẳng tạo bởi các điểm có cùng kinh độ gọi là kinh tuyến.
Có bao nhiêu kinh độ vĩ độ?
Hiện nay trên Trái Đất nếu như tính cả đường xích đạo thì có tất cả 181 đường vĩ tuyến. Các đường vĩ tuyến song song với nhau và không bao giờ cắt nhau. Đối với đường kinh tuyến, có tất cả 360 đường kinh tuyến trên Trái Đất.
Kinh tuyến và vĩ tuyến là gì?
Chúng ta coi xích đạo ở vĩ tuyến 0°, mỗi hướng Nam và Bắc đều là 90°. Đường xích đạo xuôi về hướng Nam gọi là vĩ độ Nam, xuôi về hướng Bắc gọi là vĩ độ Bắc, 90° vĩ độ Bắc là Bắc cực, 90° độ Nam là Nam cực. Từ Bắc cực tới Nam cực có thể vẽ được rất nhiều nửa đường tròn, đó chính là kinh tuyến.