Chủ nghĩa Mác ra đời, phát triển trên cơ sở ba điều kiện, tiền đề cơ bản sau đây:
- Điều kiện kinh tế - xã hội
Cho đến giữa thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản đã được thiết lập và đã đạt được sự phát triển mạnh mẽ của nó ở các nước Tây Âu, đặc biệt là tại các nước Anh, Pháp. Sự phát triển đó, một mặt đã tạo ra được những thành tựu to lớn về nhiều mặt kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, mặt trái của nó là đã tự tạo ra những mâu thuẫn không thể giải quyết được trong phạm vi chế độ tư bản chủ nghĩa. Trung tâm của những mâu thuẫn đó được biểu hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn gay gắt giữa hai giai cấp: giai cấp tư sản [chủ sở hữu tư liệu sản xuất của xã hội] và giai cấp vô sản [giai cấp công nhân làm thuê]. Mâu thuẫn đó được bộc lộ thành những cuộc đấu tranh ngày càng phát triển của giai cấp công nhân tại nhiều nước tư bản, đặc biệt là những cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân làm thuê tại các nước Anh, Pháp và Đức. Sự phát triển của các cuộc đấu tranh đó làm phát sinh nhu cầu cần có một lý luận cách mạng và khoa học của nó. Sự ra đời của chủ nghĩa Mác là nhằm đáp ứng nhu cầu này. Đồng thời chính thực tiễn phát triển của nó lại là một trong những điều kiện thực tiễn cho sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa Mác.
- Tiền đề lý luận
Chủ nghĩa Mác ra đời không chỉ xuất phát từ nhu cầu khách quan của lịch sử mà còn là kết quả của sự kế thừa tinh hoa di sản lý luận của nhân loại, trong đó trực tiếp nhất là triết học cổ điển Đức, kinh tế chính trị cổ điển Anh và chủ nghĩa xã hội không tưởng ở các nước Pháp và Anh.
+ Với Triết học cổ điển Đức, đặc biệt là triết học của Ph. Hêghen và L. Phoiơbắc đã ảnh hưởng sâu sắc đến sự hình thành thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác.
Các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác đã kế thừa những nội dung cơ bản trong phép biện chứng của Hêghen, chủ nghĩa duy vật của Phoiơbắc. Đồng thời, các ông cũng khắc phục những hạn chế cơ bản của hai học thuyết ấy; đó là thế giới quan duy tâm trong triết học Hêghen và phương pháp siêu hình trong triết học của Phoiơbắc. Trên cơ sở đó các ông đã sáng lập ra một thế giới quan triết học mới là: chủ nghĩa duy vật biện chứng và phép biện chứng duy vật. Nhờ thế giới quan mới này các ông đã vận dụng nó vào việc nghiên cứu một cách khoa học những quy luật chung nhất của sự phát triển xã hội, đặc biệt là nghiên cứu những quy luật ra đời, phát triển, suy tàn của chủ nghĩa tư bản và sự ra đời tất yếu của chủ nghĩa xã hội.
+ Với Kinh tế chính trị cổ điển Anh, đặc biệt là với các học thuyết của những đại biểu lớn của nó [A. Xmít và Đ. Ricácđô], c. Mác và Ph. Ăngghen kế thừa những quan điểm hợp lý khoa học của những học thuyết này. Đó là: quan điểm duy vật trong nghiên cứu lĩnh vực khoa học kinh tế chính trị và học thuyết giá trị về lao động. Đồng thời các ông cũng phê phán và khắc phục tính chất chưa triệt để trong học thuyết giá trị về lao động và phương pháp siêu hình trong nghiên cứu của các nhà kinh tế học cổ điển Anh. Trên cơ sở đó các ông đã xây dựng thành công học thuyết về giá trị lao động và học thuyết giá trị thặng dư.
+ Với Chủ nghĩa xã hội không tưởng ở nước Anh và Pháp, đặc biệt là với những đại biểu lớn của nó là H. Xanh Ximông, S. Phuriê và R. Ôoen, c. Mác và Ph. Ăngghen đã kế thừa những tư tưởng nhân đạo và những sự phê phán hợp lý của các nhà tư tưởng này đối với những hạn chế của chủ nghĩa tư bản. Đồng thời, các ông cũng khắc phục và vượt qua những hạn chế trong học thuyết của họ. Đó là tính chất không tưởng trong các học thuyết ấy. Từ đó các ông xây dựng nên một lý luận mói - lý luận khoa học về chủ nghĩa xã hội.
- Tiền đề khoa học tự nhiên
Cho đến những năm giữa thế kỷ XIX, khoa học tự nhiên đã có những bước phát triển mới, đem lại một số quan niệm mới mẻ về giới tự nhiên so với trước đó. Tiêu biểu cho những quan niệm mới này là: khẳng định tính chất bảo toàn năng lượng trong quá trình biến đổi của vật chất trong giới tự nhiên; khẳng định tính thống nhất về cơ sở vật chất của mọi sự sống là tế bào; khẳng định tính tất yếu khách quan của quá trình phát triển các loài sinh vật trên trái đất. Những quan niệm mới này đóng vai trò là những bằng chứng xác thực [ở tầm khoa học] của các quan điểm duy vật biện chứng về giới tự nhiên.
Loigiaihay.com
Câu 1: Trình bày những điều kiện tiền đề ra đời của chủ nghĩa Mác-Lênin?Trả lời: Điều kiện kinh tế xã hội: Sự củng cố và phát triển của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa trong điều kiệncách mạng công nghiệp. Sự xuất hiện của giai cấp vô sản trên vũ đài lịch sử với tính cách một lực lượngchính trị xã hội độc lập. Thực tiễn cách mạng của giai cấp vô sản là cơ sở chủ yếu nhất cho sự ra đời của triếthọc Mác. Nguồn gốc lý luận: Triết học cổ điển Đức [Hêghen và Phoiơbắc]: Mác đã kế thừa phép biện chứng trongtriết học của Hêghen trên cơ sở lọc bỏ những yếu tố duy tâm thần bí. Và kế thừa tính duyvật trong triết học của Phoiơbắc để xây dựng nên chủ nghĩa duy vật. Kinh tế chính trị học Anh: Nhờ việc nghiên cứu tư tưởng kinh tế của A.Xmith vàĐ.Ricácđô, đặc biệt là học thuyết giá trị, C.Mác đã nhận ra rằng, kinh tế là yếu tố quyđịnh quy luật vận động của lịch sử, từ đó hoàn thiện quan niệm duy vật lịch sử, đồng thờixây dựng nên các học thuyết kinh tế của mình. Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp: Biến chủ nghĩa xã hội từ không tưởng trởthành khoa học. Tiền đề khoa học tự nhiên: Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng [1845]: Thông qua định luật, cho thấymọi vận động của vật chất đều có mối liên hệ với nhau, không tách rời nhau và trong điềukiện nhất định có thể chuyển hóa cho nhau. Học thuyết tế bào [1830]: Thông qua học thuyết cho thấy có sự thống nhất giữa giớiđộng vật và thực vật vể mặt nguồn gốc và hình thái. Học thuyết tiến hóa của Đacuyn [1859]: Học thuyết cho thấy tất cả các loài đượcsinh ra từ các loài trước đó bằng con đường chọn lọc tự nhiên hoặc chọn lọc nhân tạo do
đó có sự thống nhất và liên hệ giữa các cá thể tự nhiên.
Sự ra đời của chủ nghĩa Mác đã có ý nghĩa rất to lớn trong việc phát triển xã hội. Giúp chúng ta có thể lựa chọn được con đường phát triển của dân tộc và độc lập dân tộc tự gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Vậy hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu những điều kiện tiền đề của sự ra đời chủ nghĩa Mác, dưới bài viết này.
Những điều kiện tiền đề của sự ra đời chủ nghĩa Mác
Chủ nghĩa Mác được ra đời chính là kết quả tất yếu, của những điều kiện kinh tế xã hội và tiền đề khoa học tự nhiên cũng như tiền đề lý luận, cụ thể như sau:
Điều kiện tiền đề kinh tế và xã hội
Vào giữa thế kỷ XIX chủ nghĩa tư bản đã được thiết lập cũng như đạt được sự phát triển rất mạnh mẽ tại những nước Châu Âu, nhất là tại những nước như Anh và Pháp. Sự phát triển này một mặt đã tạo ra được những thành tựu rất to lớn trong lĩnh vực kinh tế và xã hội. Nhưng mặt trái của nó đã tạo ra mâu thuẫn khó giải quyết, trong phạm vi chế độ tư bản chủ nghĩa. Hơn nữa trung tâm của các cuộc mâu thuẫn này được biểu hiện về mặt xã hội, chính là mâu thuẫn gay giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản.
Bên cạnh đó mâu thuẫn này được bộc lộ thành các cuộc đấu tranh ngày một phát triển bên phía giai cấp công nhân, tại những nước tư bản. Điển hình là các cuộc đấu tranh ở giai cấp công nhân làm thuê của Anh, Đức và nước Pháp. Từ đó, sự phát triển của những cuộc đấu tranh đó, đã là làm phát sinh những nhu cầu cần có một lý luận về cách mạng, khoa học. Bởi vậy sự ra đời của chủ nghĩa Mác đã đáp ứng được nhu cầu đó. Hơn nữa chính sự phát triển này đã trở thành một trong những những điều kiện tiền đề của sự ra đời chủ nghĩa mác.
Điều kiện tiền đề lý luận
Như đã biết chủ nghĩa Mác chính là sự kế thừa tinh hoa của di sản lý luận nhân loại. Bên cạnh đó trực tiếp là triết học cổ điển của Đức và kinh tế chính trị cổ điển Anh cùng với chủ nghĩa xã hội không tư tưởng của Pháp, cụ thể như sau:
Lý luận triết học cổ điển của Đức
Với triết học cổ điển của Đức nhất là triết học của Hêghen và Phoiơbắc, đã có sự ảnh hưởng rất sâu sắc đến quá trình hình thành thế giới quan và cũng như phương pháp luận của chủ nghĩa Mác. Bên cạnh đó công lao của Hêghen chính là phép biện chứng duy tâm và là tính chất phản động trong quan điểm về lĩnh vực chính trị.
Bởi vậy Mác đã cùng Ăngghen khi đưa ra những phê phán về triết học của Hêghen đã không phủ định sạch trơn và đã giữa lại những hạt nhân hợp lý, của phép biện chứng đó. Nhưng phép biện chứng của Hêghen lại là phép duy tâm cùng với đó Mác và Ăngghen đã cải tạo nhằm hình thành lên những hiện chứng duy vật của mình.
Mặt khác đối với Phoiơbắc, Ăngghen cùng Mác đã phê phán tính chất siêu hình trong chủ nghĩa duy vật và những quan điểm đối với tự nhiên, cùng với tính chất duy tâm về quan điểm xã hội. Nhưng chủ nghĩa duy vật và vô thần của Phoiơbắc đã xây dựng nên tiền để rất quan trọng của Mác và của Ăngghen, từ thế giới quan duy tâm chuyển sang thế giới quan duy vật. Đồng thời từ lập trường dân chủ cách mạng chuyển sang lập trường cộng sản chủ nghĩa.
Lý luận kinh tế chính trị cổ điển của Anh
Với kinh tế kinh tế chính trị cổ điển của Anh thì A.Smith và D.Ricácđô chính là người có công rất lớn trong việc nghiên cứu về lĩnh vực kinh tế chính trị. Đồng thời xây dựng thành công lý luận, về giá trị của lao công cũng như đưa ra những kết luận quan trọng đối với giá trị sống và nguồn gốc của lợi nhuận.
Với tính chất quan trọng trong quá trình sản xuất vật chất và những quy luật về kinh tế. Nhưng các ông lại không thể nhìn thấy được tính chất lịch sử của giá trị, mâu thuẫn cũng như tính hai mặt của việc sản xuất hàng hóa. Đồng thời không phân biệt được hàng hóa đơn giản và những hàng hóa tư bản chủ nghĩa, cũng như chưa phân tích được chính xác các biểu hiện về giá trị trong phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
Ngoài ra Mác và Ăngghen đã kế thừa các quan điểm hợp lý khoa học có trong học thuyết trên. Từ đó phê phán và khắc phục những tính chất chưa triệt để trong học thuyết giá trị về mặt lao động và những phương pháp siêu hình, có trong nghiên cứu của những nhà kinh tế học cổ điển của Anh. Hơn nữa trên cơ sở này, Mác và Ăngghen đã xây dựng lên học thuyết đối với giá trị lao động và học thuyết về giá trị thặng dư, cùng luận chứng khoa học về bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản và việc ra đời tất yếu của chủ nghĩa xã hội cùng chủ nghĩa cộng sản.
Lý luận chủ nghĩa xã hội không tư tưởng
Như đã biết chủ nghĩa xã hội không tư tưởng đã có sự phát triển rất lâu dài cùng với đỉnh cao vào cuối thế kỉ XVIII và đầu thế kỷ XIX. Đối với những đại biểu như S.Simin, R.Owen và Fourier, thì Mác cùng Ăngghen đã kế thừa các tư tưởng nhân đạo, cùng sự phê phán mạnh mẽ của chủ nghĩa tư bản đã đưa ra những dự báo về xã hội của tương lai.
Hơn nữa hai ông đã có những khắc phục về những hạn chế có trong học thuyết đó, đây chính là tính chất không tưởng có trong những học thuyết này. Điều này đã tạo nên tiền đề lý luận quan trọng, đối với sự ra đời của lý luận khoa học đối với chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa Mác.
Điều kiện tiền đề khoa học tự nhiên
Vào thế kỉ XIX, lúc này khoa học tự nhiên đã có rất nhiều thành tựu to lớn và đòi hỏi triết học phải có những cái nhìn thật đúng đắn về thế giới. Bên cạnh đó ba phát minh quan trọng đã có ảnh hưởng rất lớn tới sự ra đời của chủ nghĩa Mác, đó là:
- Phát minh định luật bảo toàn và những chuyển hóa năng lượng: Đối với định luật đã chứng minh rằng năng lượng không tự sinh ra, mà cũng không tự mất đi, mà nó chỉ chuyển từ dạng này sang một dạng khác hoặc chuyển từ vật này sang một vật khác. Hơn nữa định luật về bảo toàn và chuyển hóa năng lượng đã chứng minh về mối liên hệ không thể tách nhau, sự chuyển hóa lẫn nhau được bảo toàn bởi những hình thức vận động của vật chất trên thế giới tự nhiên.
- Khoa học tự nhiên về thuyết tiến hóa: Với thuyết tiến hóa đã mang lại cơ sở khoa học về những phát sinh và phát triển đa dạng mang tính di truyền, biến bị cũng như mối liên hệ hữu cơ giữa những loài thực vật và động vật trong suốt quá trình chọn lọc tự nhiên.
- Khoa học tự nhiên về thuyết học tế bào: Đối với thuyết học tế bào chính là căn cứ khoa học chứng minh sự thống nhất của mặt nguồn gốc và hình thái, cùng cấu tạo vật chất về cơ thể thực vật và động vật trong quá trình phát triển, về sự sống trong mối liên hệ của chúng. Những thuyết này đã chứng minh thế giới vật luôn tồn tại vĩnh viễn.
Đây chính là những điều kiện tiền đề của sự ra đời chủ nghĩa Mác. Sự ra đời của chủ Nghĩa Mác đã mang tới rất nhiều ý nghĩa to lớn trong việc phát triển xã hội.
Lời kết
Với những thông tin chúng tôi cung cấp mong rằng đã giúp bạn hiểu hơn về sự ra đời chủ nghĩa Mác. Đồng thời lắm bắt được những điều kiện tiền đề của sự ra đời chủ nghĩa Mác. Sự ra đời của chủ nghĩa Mác đã góp phần rất lớn để xây dựng một chủ nghĩa mới.