Sống bằng lý trí hay cảm xúc?
Lý trí giúp bạn phân biệt đúng sai, lợi hại, nhậnđịnhđược sự việc,điđúng hướng để đạt kết quả như mong muốn. Lý trí còn có khả năng giúp con người khống chế được hành vi của bản thân. Người có lý trí chính là người biết kiềm chế, giữ gìnđược sự cân bằng, không vượt quá giới hạn cho phép. Họ biết điều gì nên làm và điều gì không nên làm. Họ suy nghĩ rất chín chắn trước khi làm, biết kiểm soát những việc mình sẽ làm, kiểm soát được những gì đang diễn ra trong cuộc sống.
Người lý trí sống bao dung vì họ hiểuđược nỗi khổ và tâm tư của người khác. Gặphoàn cảnh thuận lợi họ vẫn không chủ quan, khi khó khăn vẫn giữ được bình tĩnh, suy nghĩ thấuđáo rồi tìm cách giải quyết.Lý trí giúp con người nhận định được vấn đề, giải quyết được vấn đề một cách rõ ràng nhất. Dùng tâmđể nghe, ta mới có thể thấu hiểu người khác hơn, có thể đặt mình vàohoàn cảnh người khác mà suy nghĩ. Bởi vậy, trí tuệ của con người tượng trưng cho lý trí, còn tình cảm chính là đại diện cho cảm xúc. Nếu chúng ta quá lý trí thì trở nên khô cứng, còn tình cảm quá thì cũng không đem đến kết quả gì. Lý trí và cảm xúc không thống nhất khiến chúng ta dễ đưa ra những quyết định sai lầm, đối mặt với những hiểu lầm không đáng có, dẫn đến những khủng hoảng trong cuộc sống.
Chúng ta phải biết cân bằng giữa tình và lý cho hợp lẽ. Sự kết hợp giữa lý trí và cảm xúc, sẽ tạo nên lời nói, cách ứng xử, tác động vào cuộc sống mà ta đang sống.Nếu quyết định một vấn đề mà chúng ta chỉ dựa trên lý trí bạn sẽ trở thành người vô tình, còn nếu chỉ dựa trên tình cảm thì khi đó bạn không thể đưa ra quyết định chính xác nhất. Cần phải biết kết hợp cả hai thì mọi việc mới được giải quyết tốt đẹp. Khi đứng trước một vấn đề cần phải quyết định, takhông nên đắn đo giữa tình cảm và lý trí, mà hãy xem tính chất quan trọng của vấn đề đó để đưa ra một quyết định cho phù hợp. Dù cho sự chọn lựa của bạn là lý trí hay tình cảm thì bạn cũngđã chiến thắng bản thân khi quyết định chọn một trong hai. Dựa vào cảm xúc nhất thờiđể hànhđộng, đó là cách hành xử của người thiếu lý trí. Khi thất bại họ dễ dàng đánh mất niềm tin, mất cả phương hướng. Họ không đủ kinh nghiệm để đối phó với mọi tình huống, vì vậy rất dễ bị kích động, dẫn đến hành động nông nổi.
Lý trí hay trái tim, đều có những lý lẽ riêng để chúng ta nghe theo. Nhưng điều quan trọng là chúng ta phải biết dung hòa giữa cảm xúc và lý trí để luôn có những chọn lựa đúng đắn trên con đường đi đến thành công.
Minh Uyên
Sống và được sống luôn là những “đặc ân” tuyệt vời nhất mà tạo hóa ban cho mỗi chúng ta. Nhưng lựa chọn cách sống như thế nào thì lại hoàn toàn do chính bản thân ta lựa chọn, bởi chẳng ai có đủ thẩm quyền để kí thay cho bạn một quyết định khiến bạn phải sống theo như thế này hoặc như thế kia cả.
Lựa chọn xây một thế giới của riêng bản thân, một cuộc sống vô tư – tự tại mà bản thân cảm thấy ổn với điều đó….
Bạn có thể ít bạn, ít mối quan hệ.
Bạn có thể vô tư bày tỏ những quan điểm cá nhân, những suy nghĩ của mình về bất kì một vấn đề nào đó.
Đôi khi, người ngoài nhìn vào cảm thấy bạn hơi khác biệt so với phần còn lại của tập thể.
Nhưng cái quan trọng đằng sau đó, là bạn được sống là chính mình,được tự do bày tỏ những gì mà mình muốn, được bộc bạch tất cả những cảm xúc, suy nghĩ trong lòng mà chẳng hề vấp phải một điều gì cả.
Bởi khi bạn đã lựa chọn cho mình một thế giới riêng cho bản thân thì bạn sẽ đủ dũng cảm mà bỏ qua tất cả những lời bàn tán, xì xào ở sau lưng ấy. Không cần nhiều hội nhóm, chẳng cần nhiều bè bạn để a dua theo lúc vui, cứ miễn sao chính bản thân bạn phải là người cảm thấy phù hợp, vô tư – tự tại với điều đó thì đã là một hạnh phúc to lớn rồi.
Nhưng đôi khi, sự thật lại đi ngược lại với những gì ta mong muốn. Nhiều điều tưởng chừng như đơn giản lại chính là những điều khó thực hiện nhất.
Hay là lựa chọn một cuộc sống lệ thuộc vào cảm xúc của người khác, phải vất vả nghĩ xem họ đang nghĩ gì về mình, thái độ của họ với mình đang ra sao? Phải chạy theo những cơn cảm xúc “ sớm chiều của họ”
Không thể phủ nhận tầm quan trọng của việc xây dựng những mối quan hệ, nhưng cũng khẳng định luôn là chẳng ai có thể sống mà làm hài lòng được tất cả những mối quan hệ xung quanh được. Nhưng nếu bạn nói với tôi bạn có thể làm được điều đó, thay vì bạn tự hào thì tôi lại nghĩ bạn đang là người bất hạnh hơn bao giờ hết.
Thử nghĩ mà xem, một mối quan hệ cơ bản nhất hiện nay cũng được chia làm các dạng: Bạn bè, đồng nghiệp, gia đình, người thương yêu…Mỗi một mối quan hệ lại có một vai trò, vị trí riêng nhất định trong đời sống riêng của chính bạn, thừa một chút thì thành thiên vị, nhưng thiếu một chút bỗng trở thành người dưng. Càng lớn lên, bạn sẽ là người trải nghiệm rõ nét nhất những phức tạp, những chồng chéo và cả những cơn đau đầu mà các mối quan hệ kia mang đến cho bạn, nhưng cái quan nhất là bạn sẽ chọn cách hành xử như thế nào để cân bằng được các mối quan hệ hiện có kia mà thôi .
Và cách đơn giản nhất mà đa số các bạn hay thường dùng hiện nay đó là thực hiện một mối quan hệ “tầm gửi”. Có nghĩa là bạn sẽ gửi gắm những cảm xúc, những buồn vui, những tâm tư tình cảm của mình “sống nhờ” vào người khác, khi bạn bè vui thì bạn cũng sẽ vui, khi đồng nghiệp buồn bạn cũng cố tỏ ra mình buồn. Thậm chí là cả những cơn bực bội, khó chịu từ ở đâu mà họ đang chịu phải vốn không phải của mình mà bạn cũng cố tỏ ra mình cũng đang bực cùng với nỗi bực của người khác.
Nhiều lúc tôi thầm nghĩ, sống như vậy chắc mệt lắm nhỉ? Ai cũng có khoảng trời riêng, cuộc sống riêng vậy tại sao bạn cứ phải cố chạy theo những cơn cảm xúc nhất thời của họ làm gì? Cứ phải chằn chọc, đau đáu để phân tích xem hành vi, thái độ của đồng nghiệp tại sao lại thay đổi như hiện nay, để rồi lại đi tự vấn bản thân hay mình đang làm sai điều gì để họ đối xử với mình như thế….
Một cây tầm gửi sống khỏe cũng chỉ dựa vào dinh dưỡng của thân cây khác, và nếu như bạn đang có ý định hoặc đang gửi những cảm xúc, những tâm tư, những buồn vui của mình giao phó cho bất kì một mối quan hệ nào thì tôi khuyên bạn hãy nên xem xét lại chính mình.
Và quyết định thuộc về riêng bạn
Hơn lúc nào hết, mọi lời khuyên chỉ mang giá trị định hướng, chứ không thể thay đổi được những gì đã thuộc về riêng bạn. Tôi chỉ mong rằng bạn sẽ phải luôn thật hạnh phúc với những gì mình có, bởi ai trong số chúng ta cũng chỉ được sinh ra và sống một lần duy nhất trên đời.
Vậy nên, chẳng việc gì chúng ta phải băn khoăn, phải sống nhờ vào luồng cảm xúc của riêng của người khác. Mạnh mẽ và tự tin được là chính mình có phải hạnh phúc hơn rất nhiều không ?
Phạm Ngọc Anh
"Lòng tôi, có đôi lần khép cửa."
Khổng Tử là một trong những nhà tư tưởng lớn nhất của nhân loại. Bỏ qua những yếu tố mà vua chúa phong kiến "đặt hàng" ông để quản lý xã hội nông nghiệp lạc hậu và diện tích rộng lớn thời đó, có nhiều quan điểm của ông về con người khá hay. Trong đó có một câu mà sinh viên tinh hoa trong các lớp về quản lý ở các ĐH lớn của châu Á như Thanh Hoa, Tokyo, Hongkong, Seoul, NUS... thường được các giáo sư yêu cầu phân tích khi nhập môn quản trị học [hình]. Đây là một câu vô cùng sâu sắc.
Vậy câu này có gì mà hay ho đến vậy?
1. Yêu ghét... là những phạm trù thuộc về cảm xúc, loài người không ai không có. Thậm chí loài vật chim muông cũng có.
Con người thường đan xen hai phạm trù cảm tính và lý trí, không ai cảm tính hết hoặc lý trí hết. Với người lý trí lớn hơn cảm tính, họ thường sống khoẻ hơn người có cảm tính lớn hơn lý trí. Theo tâm lý học, trẻ con, phụ nữ, người châu Á, người nông thôn, người nghèo... thường có cảm tính nhiều hơn lý trí. Ở người cảm tính, mọi thứ ngoài "đạt lý" thì phải "thấu tình". Còn với người lý trí, "đúng luật, minh bạch" là đủ.
2. Ở người cảm tính, trái tim mạnh hơn khối óc, dẫn đến hành xử không theo logic mà theo cảm xúc. Dạng người này thường khó làm quản lý hoặc nên cơ nghiệp. Họ không thể làm việc nhóm và cũng không thể tính toán làm ăn. Họ suy diễn chứ không suy luận. Dù chưa có thông số dữ liệu [facts] nào, họ kết luận luôn theo chủ quan của họ. Người cảm tính luôn khổ đau vì cảm xúc chi phối suy nghĩ. Nếu yêu màu hồng, ghét màu xanh... dẫn tới thấy ai mặc đồ xanh là ghét, thấy ai mặc đồ hồng là yêu. Bán hàng cho họ rất dễ, cứ lấy cảm tình xong là "chị thích em nên em bán gì chị cũng mua, còn thằng kia á, chị ghét nó nên có cho miễn phí chị cũng không lấy". Khi giận lên, họ thậm chí "tao sẵn sàng bán nhà để chơi khô máu, chơi tới cùng với mày". Các nhóm khủng bố cực đoan thường lợi dụng những người này để đánh bom liều chết sau khi tiêm vài mũi doping tinh thần. Mỵ Châu khi chết vẫn tin Trọng Thuỷ và khi chạy giặc, nàng vẫn lén cha bứt và rắc lông ngỗng cho chàng tìm.
Những người cảm tính, nếu họ kết giao với người mưu mô, tâm không sáng thì dễ bị dụ dỗ. Cứ khen, nịnh, chiều chuộng, nhiệt tình giúp đỡ mấy cái lặt vặt, dành thời gian để gây nợ tình cảm, nắm được cái thóp "yêu ghét" này, làm cho cái tôi của họ sướng lên, rồi tha hồ lợi dụng. Đáng buồn là họ không nhận ra, thậm chí cố gắng bảo vệ người họ thích, chỉ đến khi rành rành trước mắt, mất hết lợi ích cá nhân thì họ mới vỡ lẽ. Từ trạng thái yêu, người cảm tính ngay lập tức chuyển qua thành thù hận. Một cụm từ người cảm tính hay dùng là "tao cạch mặt", tức đi kể nỗi niềm với người khác về tính xấu người kia trước khi tuyệt giao. Tuyệt giao nhưng lòng không quên.
Người đã cảm tính, có cái tôi lớn mà còn tiêu cực thì lại phức tạp muôn phần, đặc biệt là người đầu óc nhỏ tuổi bị 3 chứng bệnh này. Họ chỉ thấy "gai" trong bụi hoa hồng, thấy "phần nước chưa đầy" trong ly nước, thấy mặt xấu nhiều hơn mặt tốt nên luôn phàn nàn. Trong một đoàn khách du lịch, thể nào cũng có vài ba người thuộc nhóm này. Họ phàn nàn mọi thứ từ chỗ ăn, chỗ uống, giá tiền, cung cách phục vụ, tài xế, xe cộ, máy bay... và thậm chí còn giật dây cho những khách yếu bóng vía khác để có cùng đồng minh. Ai bản lĩnh lắm mới không bị cuốn theo những suy nghĩ tiêu cực này mà "đứng ra một bên". Cứ có mặt một người tiêu cực và cảm tính trong một tập thể, mọi thứ sẽ bị hỏng, dù là một chuyến đi ngắn hay hùn hạp cổ phần làm ăn. Do không thể ngừng được việc chỉ trích người khác nên họ phá hỏng hết mọi cuộc vui, dù họ nghĩ là "nói để xây dựng", bắt người khác "cầu thị" để làm theo cái tôi của họ.
3. Ngược lại với người cảm tính là người duy lý, sống và hành xử theo logic, theo các sự kiện, quy tắc, quy định. Người lớn tuổi, đàn ông, người phương Tây, người sinh sống ở đô thị lớn nhiều đời, người giàu, nhà khoa học, nhà kinh doanh... thường có lý trí lớn hơn cảm xúc. Họ suy luận chứ không suy diễn. Tức khi đánh giá một người, một sự vật, hiện tượng... họ thu thập dữ kiện rồi suy ra như toán học vậy. Đặc điểm của người vĩ đại, doanh nhân lớn, nhà giàu, nhà khoa học... là họ khách quan đến vô cùng.
Hùn hạp làm ăn, họ quan tâm đến khía cạnh "hiệu quả, cùng nhau làm lớn" hơn là mấy cái râu ria như tính tình hiền hậu, hạp rơ, dễ thương, vui vẻ, đẹp trai đẹp gái. Trong công việc, họ chỉ mổ xẻ "cái gì đúng, cái gì sai, what's right, what's wrong" chứ không phải "ai đúng, ai sai, who's right, who's wrong" nên tranh cãi có dữ dội xong rồi thôi, không để bụng. Họ không công kích cá nhân dựa trên các yếu tố ngoại hình, giới tính, học vấn, tôn giáo, vùng miền, chủng tộc, xuất thân, tiền bạc... Họ luôn tránh những cụm từ đặc sệt cảm tính, đậm chất trẻ thơ như món này ngon, món kia dở; dòng nhạc này văn minh, dòng nhạc kia sến; gu này sang trọng, gu kia quê mùa... vì làm gì có thước đo các tiêu chí cảm tính này. Họ 'enjoy' mỗi phút giây họ sống, mỗi con người họ gặp, mỗi vùng đất họ đi qua để trong đầu họ, bao giờ cũng là kỷ niệm đẹp mỗi khi nhớ về. Nếu bạn nhớ về 1 người, 1 chuyến đi, 1 kỷ niệm, 1 mối quan hệ... mà bạn thấy chán, thì bạn là người tiêu cực mất rồi.
4. Các bạn trẻ thân mến. Mình xuất thân từ văn hoá lúa nước làng xã, nên suy nghĩ và hành xử cảm tính là điều rất dễ hiểu. Nhưng cần phải mở lòng ra học tập trong thời đại toàn cầu. Không phải ghét Khổng Tử mà câu nào của ổng cũng thấy khó chịu. Cũng không vì yêu Jack Ma hay Bill Gates mà cái gì của ổng cũng hay. Không vì ngưỡng mộ Mourinho mà thấy cái áo choàng lông cừu của ổng trên sân Stamford Bridge cũng đẹp, bèn mua một cái bận vô tha thướt chạy xe máy giữa trời nắng nhiệt đới Việt Nam.
Một nhóm người Trung Hoa cổ đại thiển cận đã xem họ là trung tâm tinh hoa, còn xung quanh đều là man di mọi rợ, khiến Lão Tử có lần đã chỉnh đốn, dạy học trò rằng, phàm là người, không được để mình có ý nghĩ xấu xa như vậy. Do học hành chưa tới mới có ý nghĩ đó trong đầu. Nếu mình gọi họ như vậy thì tự khắc mình đã hạ giá trị của mình xuống rất thấp, vì không tự tin nên mới tìm cách hạ bệ cái/người mình không ưa xuống cho thoả cảm giác mình hơn. Khi người ta rơi ngựa hoặc đau khổ, mình vỗ tay mừng là một sự hạ thấp đến cùng cực nhân phẩm của chính mình.
Những tư tưởng nhỏ hẹp này đã đi ngược lại với các giá trị mới của người tiến bộ. Cùng 1 dân tộc, 1 đất nước mà kỳ thị nhau thì quá dở. Cùng 1 châu lục, cùng sinh sống chung trên 1 trái đất mà đi ghét nhau thì lỗi là do não ích kỷ của mình. Có mấy chục năm sống trên đời đâu mà tốn thời gian vô việc ghét ai đó.
5. Ở đâu cũng có xấu tốt. Lý trí là nhận ra mỗi cá nhân xấu tốt thông qua xâu chuỗi các hành động của họ, chứ không liên quan gì đến vùng miền xứ sở hay học vấn, địa vị, ngoại hình. Không phải vì ghét Pháp nên không thèm coi phim Pháp, không thèm học tiếng Pháp, không thèm xài đồ Pháp. Mình cảm tính vậy thì cá nhân mình thiệt thòi thôi. Mình có là ai đâu, 1 cá nhân vô danh trong 7 tỷ người. Chỉ có mình đóng cửa lòng mình. Mà bế quan toả cảng, càng đóng cửa càng thất bại trong mọi thứ. Vì dòng đời nó vẫn trôi, vẫn tươi đẹp ngoài kia bất chấp lòng mình buồn hay vui, yêu hay ghét, cái tôi mình to đùng, nào ai quan tâm. Thậm chí mình có chết thì trái đất vẫn quay, người ta vẫn sống.
Nhạc sĩ Trịnh cũng vài lần thừa nhận cảm xúc tiêu cực, "khép cửa, sống ơ hờ, quỳ mãi bên vết thương lòng". May mà ông nhận ra nên chỉ có đôi lần.
"Nhiều khi thấy trăm nghìn nấm mộ
Tôi nghĩ quanh đây hồ như
Đời ta hết mang điều mới lạ
Tôi đã sống rất ơ hờ.
Lòng tôi có đôi lần khép cửa
Rồi bên vết thương tôi quỳ.
Vì em đã mang lời khấn nhỏ
Bỏ tôi đứng bên đời kia"
Nghiên cứu khoa học lý giải nguyên nhân khiến chỉ có số ít người thành công sau nhiều lần thất bại, còn đa số lại tiếp tục trượt dài: Phát huy được điều đặc biệt này chính là mấu chốt