Cắt lễ là gì

Đến sáng sớm ngày 1/8, chị Lê Thị L. (sinh năm 1978, trú Vạn Thiện, Ninh Đa, Ninh Hòa, Khánh Hòa) đã thoát khỏi cơn nguy kịch trong gang tấc và đang được điều trị tích cực tại Khoa Chấn thương chỉnh hình - Bỏng (BVĐK Khánh Hòa). Những cơn đau và nỗi ám ảnh vẫn còn nguyên vẹn.

BS. Lê Minh Hoan - Trưởng khoa Chấn thương chỉnh hình - Bỏng (BVĐK Khánh Hòa) cho biết chỉ cần chậm thêm ít giờ, bệnh nhân khó mà được cứu sống. Khi nhập viện đã trong tình trạng rất nguy kịch, phải huy động các y, bác sĩ giỏi nhất để cứu chữa kịp thời.

Theo lời kể của chị L.: Do thường xuyên đi làm đồng, lại bị viêm khớp nên ngày 10/7, chân chị sưng vù, đau nên đến nhà ông Trần Hai (người chuyên cắt lể ở Ninh Đa) để ông Hai dùng kim chích máu và cắt lể da bằng lưỡi lam để chữa bệnh. Ngay hôm sau, chị L. sốt cao, người đờ dần nên được gia đình đưa đến BVĐK khu vực Ninh Hòa khám.

Tại đây, các bác sĩ chẩn đoán chị L. trong máu có vi khuẩn Staphycocus Epidermidis và chuyển lên BVĐK tỉnh Khánh Hòa. Tại đây, bệnh nhân bị choáng với huyết áp 80/50mmHg, xét nghiệm ProCalcitonin (xét nghiệm mới để chẩn đoán và theo dõi nhiễm khuẩn) là 0,647ng/ml (chỉ số bình thường là 0,02 - 0,05ng/ml), bạch cầu tăng rất cao, áp-xe mặt trong đùi (P), nhiễm trùng huyết toàn thân. Chị L. phải trải qua hai cuộc phẫu thuật mới giữ được cơ hội sống.

Nhiều trường hợp hoại tử nặng vì cắt lể còn ảnh hưởng đến xương khớp

Còn trường hợp chị Lễ Thị Thu Th. (ở Ninh Giang, Ninh Hòa, Khánh Hòa) trong một số lần bị đau đầu, sưng khớp tay cũng tìm đến ông Hai cắt lể. Cắt xong, bệnh không giảm mà ngày càng đau hơn nên phải tìm đến bệnh viện điều trị kết hợp giữa Đông và Tây y.

Không chỉ riêng Khánh Hòa, tại vùng sâu Ma Nới (Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận), em Cao Văn D. cách đây không lâu cũng phải cấp cứu trong tình trạng sốt cao, mạch và huyết áp không đo được, chân trái căng cứng. Người nhà của em cho biết, D. bị đau chân, có người trong dòng họ biết cắt lể nên lấy dao lam cắt quanh đùi để nặn máu độc. Chỉ 6 tiếng sau cắt lể, D. đã có biểu hiện bất thường, rất may được đưa đến bệnh viện để bác sĩ cứu chữa kịp thời.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, còn rất nhiều trường hợp tương tự bị bệnh viêm khớp, không dùng kháng sinh tìm đếm thầy lang cắt lể nên nhiễm trùng, hoại tử chân, nhập viện trong tình trạng cấp cứu. Theo các chuyên gia y tế: Việc tùy tiện tìm đến các điểm cắt lể ở nhiều vùng quê là không nên, rất dễ xảy ra nhiễm trùng, nguy hại đến sức khỏe.

Không chủ quan

Theo thống kê, tại BVĐK Khánh Hòa, BVĐK Ninh Thuận, BVĐK Bình Thuận, trung bình mỗi năm tiếp nhận và điều trị cho hàng trăm ca bệnh nhiễm trùng, sốc nhiễm trùng, hoại tử do chữa bệnh bằng phương pháp cắt lể. Đáng lo ngại là nhiều bệnh nhân còn không chỉ tìm đến thợ cắt lể mà nhờ chính người quen hoặc tự cắt cho mình. Việc chủ quan này dễ dẫn đến tử vong, nhất là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa.

Một bệnh nhân thoát nguy kịch do cắt lể đang được điều trị tại BVĐK Khánh Hòa

BS. Lê Minh Hoan - Trưởng khoa Chấn thương chỉnh hình - Bỏng (BVĐK Khánh Hòa) đánh giá: Các ca biến chứng do tự cắt lể hoặc nhờ người cắt lể khi nhập viện, bệnh viện phải dùng rất nhiều biện pháp để cấp cứu rồi mới tháo mủ, dịch viêm và nạo hoại tử. Đa số ca nhiễm trùng là do dụng cụ cắt lể không vô trùng hoặc vô trùng không đảm bảo. Lúc đó, vi trùng sẽ trực tiếp lây nhiễm vào đường máu, gây tình trạng nhiễm trùng huyết từ nhẹ đến nặng, rồi tạo thành sốc nhiễm trùng. Lúc này, nếu không được đưa đến cơ sở y tế kịp thời sẽ sốt cao, hôn mê, tắc mạch đầu chi, gây hoại tử đầu chi, nguy cơ tử vong cao.

Sau khi con trai thoát khỏi “tử thần” vì cắt lể ở lưng, bà Ami Hằng ở Ma Nới (Ninh Sơn, Ninh Thuận) đi tuyên truyền cho khắp dòng họ và cộng đồng người đồng bào dân tộc thiểu số ở quê mình không nên tùy tiện cắt lể để chữa bệnh. Trước đó, con bà Ami Hằng hay bị đau lưng nên gia đình tự dùng dao lam cắt nhiều vết quanh lưng nặn máu độc. Sau đó, bệnh nhân lâm vào tình trạng lơ mơ, da tím tái. Nhờ nhanh chóng được các y, bác sĩ điều trị bằng cách truyền bù máu, chống nhiễm trùng và tiến hành các bước phẫu thuật nên cứu sống được bệnh nhân.

Các thầy thuốc đều hết sức lo ngại, khi hiện nay, ở một số địa phương, người dân thường cắt lể để chữa bệnh cho nhau. Đây là việc làm hết sức nguy hiểm vì nó luôn tiềm ẩn nguy cơ nhiễm trùng rất cao nếu các dụng cụ như lưỡi dao lam, mảnh thủy tinh... dùng cắt lể không đảm bảo vô trùng.

Chích lể (thích lể) là một thủ thuật châm, thầy thuốc dùng kim châm nhanh vào huyệt, thường là nơi có ban điểm ứ huyết gây đau nhức, sau châm máu ứ tự trào ra hoặc thầy thuốc nặn thêm máu ra để đưa tà khí ra ngoài theo máu gọi là “lưu huyết khứ ứ” làm cho kinh mạch được lưu thông tăng cường vận hành kinh khí, dinh dưỡng tạng phủ.

Đặc điểm của môn chích lể: đơn giản, tiện áp dụng, thường có hiệu quả nhanh, cho nên phạm vi ứng dụng rộng rãi; khác với châm chữa bệnh là Thích lể thường dùng kim tam lăng (loại kim 3 cạnh), để nặn được nhiều máu tụ (ứ trệ) nên đòi hỏi phải vô trùng tuyệt đối.

CHỌN HUYỆT ĐIỂM THỰC HÀNH CHÍCH LỂ.

Điểm tụ huyết: thường là điểm, ban, chấm, nốt, có thể là hai hay ba hoặc một đám nhỏ màu đỏ tím hoặc đen tím, màu rỉ sắt.

Điểm ứ huyết: là đoạn tắc nghẽn của một tĩnh mạch ngoại vi nhỏ màu tím đỏ, tím xanh hình giun kim, một vòng tròn hoặc nửa vòng tròn.

Điểm đau nhức: trên điểm đau nhức có điểm tụ huyết, ứ huyết cũng có thể ở sâu trong các cơ gây co cứng cơ.

Điểm xuất huyết: là do thành mạch máu không bền vững, huyết thoát ra ngoài hoặc thẩm thấu ra ngoài thành đám màu tím đen hoặc màu rỉ sắt.

Điểm đọng huyết: do chấn thương, máu thoát ra ít hoặc nhiều có thể thành điểm, thành đám, thành bọc gây đau nhức.

Điểm ngưng dịch: là nơi thành những nốt phồng trong có dịch làm đau nhức nặng nề, khó chịu.

Điểm sưng lở: là nơi bị nhiễm trùng, nhiễm độc thành các mụn lở, có thể là 1,2 mụn sưng lở hoặc thành từng đám (không có chỉ định chích lể trực tiếp).

Điểm đông đặc: là một cục, u, túi, nang bọc trong đó có chất dẻo như keo có thể gây đau hay không đau.

Điểm chỉ định là những điểm cố định trên cơ thể, thầy thuốc cần biết để chỉ định, có thể những điểm chỉ định không trùng với điểm đau nhưng trùng với huyệt, trùng với tiết đoạn thần kinh chi phối vùng tê mỏi đau nhức.

CHỈ ĐỊNH CHÍCH LỂ.

Chỉ định trong cấp cứu:

Trúng phong cấm khẩu (TBMMN).

Say nắng, say nóng.

Bất tỉnh do trúng hàn, cảm mạo, hen phế quản.

Các chỉ định khác:

Đau đầu cơ năng, tăng huyết áp, hội chứng thắt lưng- hông, hội chứng cổ- vai- cánh tay. ..

Ngoài ra còn chỉ định rộng rãi: đau khớp, đau cơ, đau thần kinh, giãn tĩnh mạch nông nói chung...

KỸ THUẬT CHÍCH LỂ.

Dụng cụ chích lể (phải được vô trùng tuyệt đối):

Khay dụng cụ vô trùng.

Kim chích: kim tam lăng các cỡ.

Lọ đựng bông, cồn 700, cồn iod.

Xác định vị trí và điểm chích lể: sát trùng rộng vùng chích lể hai lần (cồn iod trước, cồn 700 sau), đánh dấu điểm huyệt chích.

Kỹ thuật tiến hành: tay trái căng da, tay phải châm nhanh qua da, rút kim máu tím xanh phụt ra theo là tốt, dùng bông vô trùng đệm tay nặn hết máu ứ, sát trùng, nếu nhiều mũi chích trong diện rộng cần đắp gạc hoặc băng tránh nhiễm khuẩn vết chích.

Liệu trình một đợt chích lể: từ 3 - 7 ngày, nghỉ 5 ngày, có thể tiến hành điều trị từ 1 - 2 liệu trình.