Một vài hình ảnh về Cây Đào Thất Thốn
Cây giống đào thất thốn hay còn gọi là đào Tiến Vua, không còn quá xa lạ với dân chơi đào vào mỗi dịp Tết Nguyên đán. Để sở hữu một gốc đào thất thốn với vẻ ngoài xù xù mốc thếch màu thời gian, người chơi thường phải bỏ ra vài chục triệu đồng. Thế nhưng, ngoài những người chơi đào thất thốn theo mùa [mua chơi vào dịp Tết], dân mê loại đào “quý tộc” này không chỉ mua những gốc đào cổ, mà ngay cả những cây đào nhỏ xíu cũng tranh nhau mua. Loại này rất đặc biệt, cây càng lâu năm hoa càng sai, tỷ lệ đậu quả cũng cao, khác hoàn toàn với đào thất thốn kém là hoa tàn rồi rụng, anh Trung cho hay.
Đào có nhiều giống: đào bích, đào phai, đào trắng [bạch đào, rất hiếm]; có đào thế, đào cảnh trồng chậu, đào cắt cành cắm lọ… Dù mua đào chậu, đào thế, đào cảnh hay đào cành nên chọn những cây hoặc cành vừa phải, tán cân đối, dăm [nhánh nhỏ nhất] nhỏ, nhiều nụ to phân bố đều trên các cành chủ yếu là các cành tăm phía ngoài mặt tán. Đào đẹp là đào có dăm vút thẳng ra ngoài tán, nụ trải đều từ đầu tới cuối dăm. Những cành có dăm to thường ít hoặc thưa hoa.
Có thể trồng nhiều vụ trong năm, nhưng thời vụ chính để trồng đào là vào mùa xuân [tháng 2- 3] và mùa thu [cuối tháng 9 - đầu tháng 10]; - Mật độ và khoảng cách: thông thường trồng với khoảng cách 1m x 1m;
Đào là cây không chịu úng nên cần chọn đất cao ráo, thoát nước tốt, làm đất tơi xốp, lên luống cao 25-30cm, rộng 70cm, tạo rãnh để thoát nước tốt. Bón lót phân chuồng với lượng 2-3 kg hay phân hữu cơ Đầu Trâu với lượng 1-2 kg/cây. - Đất trồng: cây Đào không kén đất, đất thích hợp là loại đất thịt nặng hoặc đất thịt pha cát, không bị ngập úng, có độ pH 5,6 – 6,5. Đất phải làm kỹ, lên luống cao. - Tưới nước: áp dụng tưới mặt kết hợp với tưới rãnh;
- Bón phân: Lượng phân bón cho 1 ha Đào là: 30 tấn phân chuồng [ phân hữu cơ], 200 – 250 kg đạm, 400 kg lân và 400 kg kali, chia ra các lần bón sau: + Bón lót: toàn bộ phân chuồng + 1/3 lượng đạm + 1/2 lượng lân +1/3 lượng ka li.
Lúc trồng lấp đất vừa ngang cổ rễ, nên nhẹ đất từ xung quanh dồn vào bầu cho chặt, tưới nước đẫm. Sau đó luôn tưới đủ độ ẩm cho đến khi cây ra lá non.
Tưới nước: cần cung cấp đủ nước cho cây nhất là trong mùa khô, khi trái đang lớn và lúc quả sắp chín. Phòng trừ cỏ dại: Phủ gốc chè bằng cỏ, rác, cây phân xanh... để hạn chế cỏ dại; xới phá váng sau mỗi trận mưa to. Làm cỏ vụ xuân tháng 1-2 và vụ thu tháng 8-9, xới sạch toàn bộ diện tích một lần/vụ; một năm xới gốc 2-3 lần.
+ Tạo Đào dáng: Dáng trực [tức thẳng đứng], dáng xiêu [nghiêng], dáng hoành [nằm ngang], dáng huyền [chúc xuống hay còn gọi là treo vách núi]; + Tạo Đào thế: Cây đào thế là một loại hình cây cảnh nghệ thuật biểu thị đạo đức, truyền thống của người Việt Nam. Thế cây cũng tương tự như dáng cây [có nghĩa là có 4 thế chính]; + Tạo Đào Bonsai: Đào bon sai là loại cây đào lùn được bàn tay khéo léo của nghệ nhân “đúc kết” nhỏ nhắn lại nhưng vẫn mang những đường nét, sắc thái ngoài tự nhiên của nó. Bon sai được nuôi dưỡng theo kỹ thuật riêng không kém phần phức tạp, nhưng cây vẫn mạnh khoẻ, xinh xắn. Cây Bonsai có 5 thế cơ bản: Thế thẳng đứng: Còn gọi là thế trực, thân cây mọc thẳng, vuông góc với mặt đất, cành đâm ngang và phân bố đều ra 4 phía, cành dưới dài hơn cành trên tạo thành hình chóp nón. Thế hơi nghiêng: Còn gọi là thế xiên, thân cây ngả về một phía tạo với mặt đất một góc 60 độ. Thế nghiêng: còn gọi là thế hoành, thân cây nghiêng với mặt đất 1 góc khoảng 30 độ. Thế nằm: còn gọi là thế nửa thác, thân cây gần như nằm ngang trên mặt đất. Thế thác đổ: còn gọi là thế huyền nhai, thân cây nhoài chúc xuống. Ngoài 5 thế cơ bản, đào bon sai còn có các thế phụ như thế gió đùa [thế suy phong], thế văn nhân, cây ẻo lả, mảnh mai, thế chổi, thế xoáy…
Sau tết, cần chuyển ngay đào ra trồng trong đất hoặc thay hỗn hợp đất mới [3-4 phần đất 1 phần phân hữu cơ]. Bón lót khi trồng 3-5 kg phân hữu cơ/cây tùy theo cây lớn hay nhỏ. Đối với đào gốc sau khi thu hoạch cành bán tết cần bón 3-5 kg phân hữu cơ/cây ngay sau tết 10-15 ngày. Tưới thúc bằng cách hòa 15-25 gam phân NPK 20-20- 15+TE Đầu Trâu/10 lít nước để tưới sau khi bón phân hữu cơ 10-15 ngày. Bón thúc bằng phân NPK 20-20-15+TE hoặc NPK 13-13-13+TE Đầu Trâu với lượng 50-100gam/cây, định kỳ 15-20 ngày/lần kết hợp xới đất và phun phân bón lá Đầu Trâu 501 hay 502 nhằm giúp cây để cây phát nhiều cành, tán sum xuê. Từ trung tuần tháng 10 đến tháng 11 âm lịch, tùy theo năm nhuận hay thường và tình hình sinh trưởng của cây để quyết định ngừng bón phân gốc, chỉ phun phân bón lá Đầu Trâu 701 nhằm hạn chế tăng trưởng thân lá, thúc đẩy phân hóa mầm hoa.
- Các loại sâu hại chính là: rệp, nhện đỏ... Có thể dùng Carate 2,5EC, Supracide 40ND, Ortus 5 SC, Pegasus... - Các loại bệnh thường gặp là: đốm đen, phấn trắng, gỉ sắt, thán thư, đốm mắt cua, chảy gôm... Có thể dùng một số thuốc hoá học như Score 250ND, Zineb 80WP, Anvil 5EC, Peroxin 02 – 0,4%, Bayfidan 259 EC, Aliette 80WP;
Chọn chậu, bể có màu sắc, hình thể kích cỡ phù hợp với cây và 10 thoát nước Ở đáy chậu phải to. Nếu chậu có nhiều lô thoát nước càng tốt. Chuẩn bị sẵn sàng đất đúng chủng loại. Đất dùng để sang chậu nhất thiết phải khô hoàn toàn. Nếu đất đã được phơi nỏ lại để nơi bán âm bán dương [lán, hiên] hàng năm rồi càng tốt. Việc trồng cây vào chậu rất cần có kiến thức. Đầu tiên là xử lý lỗ thoát nước. Những cây dễ tính, đọng nước đôi chút không chết thì chỉ cần đặt một mảnh sành chờm rộng lên lỗ là được. Nên chọn mảnh sành khi úp vào lỗ có độ kênh. Những cây yêu cầu phải thoát nước nhanh, bầu thật thông thoáng như lan, trà, đỗ quyên, sử thì phải kê cao mảnh sành lên một chút. Sau đó đặt một lớp dưới đáy chậu toàn những cục xỉ than rắn chắc, tiếp theo xếp lớp đất cục, rồi đến phủ lớp đất tơi mời đặt cây vào. Xung quanh thành chậu cũng xếp đất cục to rồi nhỏ dần. Xung quanh bầu rễ phải cho toàn đất mầu. Trên mặt chậu cũng xếp một lớp đất cục to để chống nước xối lên rẽ đất và gây đóng váng mặt chậu.Thông thường các cây khác không cần cầu kỳ quá như vậy, chỉ cần lưu ý là xung quanh bầu rễ bao giờ cũng phải cho đất màu.
- Điều khiển ra hoa bằng cách chuốt lá: Thời gian tuốt lá phụ thuộc vào điều kiện thời tiết và tình hình sinh trưởng của cây. Nếu thời tiết nắng ấm thì tuốt lá muộn, ngược lại, nếu thời tiết lạnh phải tuốt lá sớm. Thông thường người ta tuốt lá đào trước khi cho ra hoa khoảng 1,0-1,5 tháng. - Điều khiển bằng cách chặt bỏ bớt bộ rễ: Là phương pháp hạn chế sinh trưởng dinh dưỡng [sinh trưởng thân, lá] của cây làm cho cây chuyển nhanh sang giai đoạn sinh trưởng sinh thực [hình thành nụ và ra hoa]. - Điều khiển bằng cách tăng nhiệt độ và ánh sáng: Điều khiển ra hoa là biện pháp phức tạp và rất tổng hợp, kết hợp nhiều biện pháp với nhau trong thời gian ngắn mới có thể điều khiển được cây ra hoa theo ý muốn;
[Dân trí] - Đào Thất thốt đặc biệt quý bởi vẻ đẹp khác biệt so với mọi loại đào khác ở Việt Nam. Người Nhật Tân không chọn trồng loại đào này vì khó gây, tỷ lệ thành công thấp. Tuy nhiên, vài vườn đào Thất thốn nằm lẻ loi trầm lắng vẫn tồn tại nhiều chục năm nay trong sự nâng niu của những chủ nhân kiên nhẫn muốn tìm sự khác biệt.
So với giống đào phổ thông, đào Thất thốn luôn bán ít hơn nhiều lần trong khi công chăm sóc không hề thua kém. Bù lại, mỗi cây đào Thất thốn có giá hàng chục triệu đồng là nguồn động viên và là động lực giúp người trồng tiếp tục theo đuổi nó.
Vườn đào Thất thốn của ông Lê Hàm ở Nhật Tân là một khu lán chia làm nhiều ô, được quây tôn rộng vài trăm mét vuông. Việc này để chăm sóc cho cây được tốt hơn và tránh mưa nắng.
Ông Hàm không phải người Nhật Tân nhưng ông sống ở đây đã lâu và thâm niên trồng đào Thất thốn cũng được 26 năm. Đào Thất thốn không phải là giống ngắn hạn có thể "ăn" ngay được, nhiều gốc đào trồng hơn mười năm mới mang bán. Kỹ thuật trồng so với cây đào Nhật Tân cũng có khác biệt và trải qua rất nhiều giai đoạn với khả "năng năm ăn năm thua".
Ông Hàm cho biết, vì là giống đào khác lạ với thổ nhưỡng nơi đây nên vừa trồng vừa phải nghe ngóng, nương theo cây mà điều chỉnh cách chăm sóc. Khi mới trồng ông phải tự mày mò, dựa vào kinh nghiệm bản thân chứ không được ai truyền lại, ông mong rằng sau này sẽ nghiên cứu để áp dụng khoa học kỹ thuật nhiều hơn vào việc trồng đào.
Việc đem cây đào Thất thốn về trồng đối với ông Hàm là sự run rủi, song đã theo cây đào này đã 26 năm và hiện tại đang rất chí thú với công việc của mình.
Đào Thất thốn phải trồng bằng hạt mới chuẩn, thời gian vì thế rất lâu mới cho thành quả. Đào gieo một năm mới lớn bằng đầu đũa, tiếp tục chăm trồng ngót chục năm sau mới có thể đem bán.
Khu lán trồng đào được xây dựng khá tốn kém với các vật liệu như tôn cách nhiệt, máy sưởi, mái che cơ động, điều hòa công suất lớn để... điều tiết nhiệt độ phù hợp với cây.
Toàn bộ khu nhà trồng đào được dán phủ một lớp vật liệu phản quang. Ông Hàm cho biết nó có tác dụng tăng ánh sáng và giữ nhiệt. Những khi thời tiết chuyển gió nồm hoặc gió mùa đông bắc tràn về, đó là lúc rất vất vả để điều chỉnh nhiệt độ nhà trồng đào sao cho càng ít thay đổi càng tốt, tránh việc đào nở sớm cũng như thui chột bông hoa.
Ở Nhật Tân hiện tại chỉ có khoảng gần chục hộ trồng đào Thất thốn kinh doanh, nhưng để thành công với giống đào này thì không nhiều, tỷ lệ rủi ro là 50 -50. Cây đào nào cũng phải sửa để tạo thế, việc này chính là đem lại khác biệt cho vườn đào của mỗi chủ nhân.
Người trồng không nhiều, khách chơi cũng hiếm. Có hộ mỗi năm chỉ bán được vài cây, nhưng bù lại là giá cao. Vài năm lại phải thay đổi dáng cây một lần, mỗi lần thay đổi như vậy cũng mất đến 3 năm ươm trồng.
Một cây đào Thất thốn lâu năm với gốc cực lớn, giá lên đến vài chục triệu đồng. Tỷ lệ tăng trưởng số lượng đào khá chậm vì số lượng đào chết cao, có thể đến vài chục phần trăm. Hiện tại nhà ông Hàm có khoảng 70 cây đào.
Ông Hàm nói răng, không thúc không ép cây mà chỉ dùng các biện pháp này để tạo ra môi trường ổn định, giảm sự thay đổi ở mức thấp nhất có thể, việc này đem lại sự sinh trưởng tự nhiên cho cây đào Thất thốn.
Những cây đào được mang bán đều có tuổi từ 10 năm trở lên, dáng đẹp, tay dưới tay trên tương đồng, tổng thể cây đào toát lên vể đẹp thuận mắt.
Các giống đào Thất thốn thường được chủ nhân trao đổi cho nhau từ mọi vùng miền của đất nước. Ông Hàm cũng chính là người cung cấp khá nhiều giống cho các đồng nghiệp của mình.
Hữu Nghị