Mực bút máy Bí mật phơibày
Nếu chỉ nghe những người say mê bút mực nói suông, bạn sẽ nghĩ ngay rằng mực là một vật chất kỳ diệu nào đó rơi xuống từ chốn thiên đường, được gìn giữ trong những bình pha lê trong suốt. Như một vật thiêng được sùng bái, nó kén bút, chuộng cái này coi rẻ cái kia?
Không đến nỗi thế!
LỊCH SỬ MỰC
Mực nước được dùng cùng với bút sậy [Ai Cập] và bút lông [Trung Hoa] cách đậy đến 50 thế kỷ. Loại mực đó có thành phần chủ yếu là than dưới dạng bồ hóng hay muội đèn, dưới dạng huyền phù trong dầu thực vật, hoặc dạng keo động vật, giúp mực không bay hơi khi đã khô.
Cách đây 1700 năm, phương pháp chế tạo mực rắn dưới dạng thỏi, bánh của người Trung Hoa đã là một bước nhảy đáng kể. Khi cần mực để viết, chỉ việc cạo lấy một ít mực từ thỏi rồi hòa tan với nước. Đến tận bây giờ, loại mực này, cùng với cọ và bút tre, vẫn còn được sử dụng trong nghệ thuật thư pháp cổ truyền ở Đông Á, có trong những finely-made writing sets [hộp bọc gấm thêu đựng văn phòng tứ bảo]. Sau đó, vào thế kỷ 11, người Trung Quốc phát triển phương pháp in bản kẽm với thứ mực đậm đặc hơn, và có lẽ có trước phương pháp in trượt của Johannes Gutenberg đến bốn thế kỷ.
Các thợ sao chép ở Âu châu thời Trung cổ rất chuộng giấy da cừu để lưu trữ văn bản, thế nhưng mực than lại lkhông ăn vào da do nhờn. Vì thế, vào khoảng thế kỷ 19, mực iron gall đã được đưa vào sử dụng. Loại mực này được chế tạo từ hỗn hợp tannic acid và muối sắt [Fe II Sulfat]. Khi mực tiếp xúc với giấy da, một phản ứng hóa học chậm giữa acid và muối diễn ra, tạo thành một hợp chất màu sậm thấm vào da, nên chữ viết bám vào đó vĩnh viễn. Gum arabic [một loại thickener hòa tan] được thêm vào giúp mực chảy tốt hơn và bớt loang đi. Nếu chẳng may hỗn hợp này không dùng đúng lượng chất thì mực sẽ chứa nhiều acid ăn mòn ngòi bút và tệ hơn nữa ăn thủng nơi mực tiếp xúc với tấm da. Vấn đề này tiếp tục gây phiền phức cho những chuyên gia ghi chép tài liệu cổ và cả việc phục hồi những văn bản cổ thời.
Ở Âu châu, bút lông và mực iron gall là tiêu chuẩn cho việc viết tay trong suốt phần lớn thế kỷ 19, được sử dụng trong nhiều tác phẩm văn học và lịch sử quan trọng.
Giữa thế kỷ 19, vừa đúng lúc nền công nghiệp bút máy đang phất lên, thì loại mực chế tạo từ ammoniac trên cơ sở công nghệ nhuộm aniline bắt đầu xuất hiện; đây cũng là tổ tiên của hầu hết các loại mực hiện nay. Người ta có thể làm ra một dãy màu sắc chưa từng có từ loại mực này, và nó cũng ít ăn mòn giấy bút. Thế nhưng, thiếu sót của nó là dễ phai màu dưới ánh sáng mạnh và cũng dễ lem mực bởi hơi nước; cả màu sắc cũng không được đậm như mực in và mực vẽ.
Trong suốt thế kỷ 20, các nhà làm mực đã học cách tạo ra thêm các màu mới, như là thêm vào mực những chất mới như chất kháng nấm mốc, chất tẩy và nhiều chất làm đặc hiện đại để cải thiện phẩm chất và tuổi thọ sản phẩm. Những bình mực cỡ cá nhân tiêu biểu chứa 60ml. Cỡ bình lớn lỗi thời khi bút bi ra đời, nhưng bạn vẫn có thể tìm thấy loại thật to vintage bằng nhựa, thủy tinh, và thậm chí bằng gốm; và một số nhà sản xuất như Pelikan vẫn bền bỉ bán cỡ mực này.
Cây bút đầu tiên dùng mực ống được JiF Waterman [nhánh độc lập của hãng Waterman ở Pháp] đưa ra thị trường cuối thập niên 30 thế kỉ 20; từ đó mực ống trở nên phổ biến và được sử dụng trong phần lớn những loại bút hiện nay.
THÀNH PHẦN HÓA HỌC
Thuốc nhuộm cho màu, có từ muối aniline, nhưng mực của một số hiệu [như J.Herbin] lại dùng thuốc nhuộm thực vật.
Ethylene glycol, glycerine, hoặc những chất xúc tác trung tính điều chỉnh độ sệt của mực. Đây là thành phần cốt yếu quyết định dòng mực chảy có tốt hay không.
Phenol hoặc chất chống nấm mốc sinh sôi trong mực.
Đôi khi có thêm chất phụ liệu điều chỉnh độ pH, tránh trường hợp bình mực bị ăn mòn dần từ bên trong.
Một số nhà sản xuất sẽ thêm hương thơm vào mực của mình, để nó thêm hấp dẫn, nhưng chỉ với một lượng mùi vừa đủ, không hề ảnh hưởng tới sự trơn chảy, tính ổn định hóa học và nồng độ acid của mực.
NÊN DÙNG/TRÁNH NHỮNG MÀU NÀO?
Các màu mực bút máy thông thường như đen, xanh đen, đen thuần, đỏ, turquoise, xanh lá, và nâu. Ngoài ra, còn có thêm màu xám, tím, cam và những màu phong phú khác nữa. Bạn có thể tìm được bất cứ màu nào mình yêu thích, ví dụ như màu Bleu Azur lạ lùng hiệu J.Herbin, nhạt đến nỗi khó thấy trên nhiều loại giấy. J.Herbin đã có một dải màu đa dạng nhất, và gần như tất cả đều phản ứng tốt với hầu hết bút [nên thận trọng không dùng loại mực chế tạo từ kim loại của J.Herbin, loại này chỉ dùng cho bút chấm mực dip pen].
Có những loại mực sẽ làm đổi màu plastic vĩnh viễn. Nếu bạn có một cây bút quý với thân bút trong suốt hay trong mờ [như Parker Vacumatic, Pelikan kiểu cũ hay một cây demonstrator] vẫn còn đẹp, thì coi chừng. Nói chung, mực màu xanh và đen vẫn là chuẩn nhất; những màu như tím, đỏ, cam có thể đổi màu rất nhiều ngay cả khi bị phơi sáng trong thời gian rất ngắn. Có một quy luật chung, là mực càng bão hòa màu cao thì dường như khả năng đổi màu càng cao.
Những người thèm mực có màu đen đậm hơn có thể dùng loại mực phân phối không thường xuyên như Platinum Carbon Black hay Pelikan Fount India; loại mực này sẽ không làm hỏng bút [dù có đôi khi mực chảy xuống rất nhanh, buộc phải lau chùi bút kỹ lưỡng sau mỗi lần sử dụng], và lúc khô thường có nét óng ánh như mực Nho.
GIẤY THẤM
Giấy thấm mực [blotter card] chỉ đơn giản là thứ giấy hút chất lỏng được, giúp thấm đi lượng mực còn lại khi vừa viết xong. Khi xưa, những tấm giấy thấm này in quảng cáo, hình minh họa, lịch, là một kiểu quà tặng tuy không đắt tiền nhưng lại khá thực tế. Thường bạn có thể tìm thấy những tấm giấy thấm ở những buổi triển lãm bút.
Cách sử dụng: 1] Dùng một tay ghìm chặt một góc giấy thấm xuống mặt giấy, tay kia chấm giấy vào những chỗ mực hãy còn ướt [không xê dịch tay]; 2] Vẫn dùng một tan ghìm chặt giấy thấm, dùng tay kia quét nhẹ; 3] Bóc giấy thấm ra [chú ý giở lên thẳng góc với mặt giấy viết, không xê dịch].
CHỌN BÚT THÍCH HỢP
Những mực có màu sáng tương hợp tốt nhất với ngòi fine hoặc medium; nếu dùng cho ngòi broad hay italic thì chữ viết sẽ mờ và bị lốm đốm [có lẽ là do sự kết tủa không đồng nhất], nhưng cũng có khi mực này lại hợp với kiểu chữ viết của một số người. Mực sáng màu cũng có xu hướng không thể hiện đúng màu hoàn toàn, cho đến khi đã hoàn toàn khô.
WASHABLE VÀ PERMANENT NGHĨA LÀ GÌ?
Bạn sẽ thường bắt gặp những thuật ngữ này trên những bình mực cũ hơn hiện nay. Quả thật, những từ này mang ý nghĩa mật hiệu hơn là đặc tả tính chất thực tế. Mực washable là loại mực có thể dễ dàng tẩy rửa[sự thật thì tất cả những màu mực không phải đen đều ít gặp vấn đề gì khi làm sạch một khi đồ được giặt kỹ trong nước ấm]. Mực permanent thường là mực màu đen hay xanh đen, gọi như thế là vì chúng được đặc chế với công thức chống phai màu khi bị phơi dưới ánh sáng trong khoảng thời gian liên tục.
Nên chú ý rằng permanent ở đây không hàm nghĩa waterfast [không nhòe khi gặp nước]. Cả 2 loại mực trên đều nhòe. Nếu bạn muốn viết thứ gì đó mà tránh nhòe [như thư hoặc bì thư], có thể tráng bằng sáp nến, dùng loại keo xịt của họa sĩ, hay bao lại bằng phim trong.
NÊN DÙNG LOẠI MỰC NÀO CHO BÚT?
Nên chú ý đừng mua phải những loại mực chuyên dụng cho các loại bút khác [mực India, mực vẽ kỹ thuật, mực vẽ của họa sĩ] vì chúng có thể sẽ quá đậm hoặc quá loãng khi viết, hay có cặn làm nghẽn bút và làm hỏng hệ thống bơm mực. Thậm chí, một trong những loại mực này [đặc biệt là loại mực chế tạo bằng công thức cổ như mực iron gall nói trên đây] có thể ăn mòn những bộ phận của bút. Loại mực vô hình thường chứa nhiều acid như nước chanh và những thứ tương tự.
TÌM MUA MỰC Ở ĐÂU?
Mua trực tuyến tại:
Ink Palette
Pendemonium
Swisher Pens
Tuy mực thường được bảo quản trong những bình thủy tinh, nhưng việc vận chuyển cũng sẽ không có gì đáng ngại nếu người bán đã đóng gói kỹ càng.
CÓ PHẢI DÙNG MỰC CÙNG HIỆU VỚI BÚT?
Có những nhà sản xuất tuyên bố sẽ hủy bỏ giá trị bảo hành bút nếu bạn sử dụng một loại mực khác hiệu. Đừng sợ! Bạn sẽ không ra bất cứ hư hỏng miễn là bạn sử dụng sản phẩm của các nhà chế tạo mực chuyên nghiệp như Private Reserve hay J. Herbin. Phải chắc chắn rằng cái bạn mua có dán nhãn fountain pen ink. Thận trọng những khi lau chùi bút, đặc biệt là lúc cất bút đi không sử dụng trong một thời gian dài.
CÓ THỂ SỬ DỤNG MỰC VINTAGE KHÔNG?
Được, nhưng phải nên cẩn thận. Tuy những nhà sản xuất mực hay tuyên bố rằng nên vứt đi những bình mực đã hơn 2 năm khôg sử dụng, thì nhiều người vẫn sử dụng những loại mực vintage có từ thập niên 30 thế kỷ 20 [thậm chí còn có sớm hơn nữa]. Thêm vào đó, chẳng phải những tuyên bố này của nhà sản xuất là một mánh khỏe kinh doanh sao?
Những gì xảy ra với mực vintage là:
Nước bốc hơi, làm nồng độ chất nhuộm tăng lên và mực càng quánh đặc hơn, vì thế mực chảy không tốt nữa.
Mực bị bẩn [lên mốc], mà khi bạn trông thấy, là không muốn sử dụng nữa rồi.
Nếu mực vintage của bạn vẫn chưa bốc hơi hết, thì có thể pha loãng nó, và phải là nước cất [hoặc nước đun sôi rồi để nguội] để tránh thêm vào mực những tạp chất. Với tôi, thành thực mà nói, tuy dùng mực mực vintage có hơi mạo hiểm, nhưng lại đỡ rắc rối hơn là mua một bình mực mới nguyên.
Sau khi dùng hết mực vintage, hãy giữ lại bình mực: nhiều người vẫn sưu tập thứ này. Nếu không, bạn có thể đem đổi với những người muốn sưu tập để lấy thứ khác bạn thích.
CÓ THỂ PHA TRỘN MỰC ĐƯỢC KHÔNG?
Hai công ty có số lượng mực cung cấp phong phú nhất có ý kiến trái chiều nhau. J. Herbin có in lời khuyên trên mỗi vỏ hộp, rằng bạn đừng bao giờ thử pha trộn mực. Mực J. Herbin có thành phần cấu tạo đặc biệt hơn các hiệu mực khác, nên lời khuyên này âu cũng là hợp lý. Trái lại, Private Reserve thực lòng khuyến khích bạn nên thử nghiệm việc pha trộn mực, để tạo ra những màu mới [như chính họ cũng đã làm], thậm chí còn bán cả những ống tiêm, cốc, bình, v.v hữu ích cho bạn khi pha trộn mực.
Pha trộn mực cũng khá hay, miễn là đừng xảy ra những phản ứng hóa học làm thay đổi trạng thái ban đầu của mực [điều này có thể xảy ra nếu độ pH của hai loại mực quá chênh lệch nhau]. Nếu muốn cẩn thận hơn với hỗn hợp mình đã pha trộn, hãy dùng thử với bút chấm mực hay các cây bút loại thường. Cũng sử dụng mẹo này khi bạn muốn thử những loại mực mới lạ. Chỉ dùng mực với những cây bút quý, bút trong suốt với loại mực đã được kiểm nghiệm an toàn.
Posted in MỰC BÚT MÁY
Leave a comment
Tags: bút máy hồng hà, but may, but may hong ha, mực bút máy, mực cửu long, mực hồng hà