Tại Điều 3 Thông tư số 200/2014/TT-BTC ngày 22/12/2014 của Bộ Tài chính về hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp đã quy định: Đơn vị tiền tệ trong kế toán là đồng Việt Nam, được dùng để ghi sổ kế toán, lập và trình bày Báo cáo tài chính của doanh nghiệp.
Trường hợp đơn vị kế toán chủ yếu thu, chi bằng ngoại tệ, đáp ứng được các tiêu chuẩn quy định tại Điều 4, Thông tư số 200/2014/TT-BTC thì được chọn một loại ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ để ghi sổ kế toán.
Như vậy, căn cứ theo quy định nêu trên, Công ty TNHH INOAC Việt Nam nếu thỏa mãn quy định tại Điều 4 Thông tư số 200/2014/TT-BTC thì có thể được sử dụng đồng tiền khác với đồng Việt Nam [theo mô tả là đồng USD] để ghi sổ kế toán.
Theo đó, khi doanh nghiệp có các nghiệp vụ kinh tế phát sinh bằng đồng tiền khác với đồng USD thì sẽ áp dụng các quy định về tỷ giá hối đoái và chênh lệch tỷ giá hối đoái tại Điều 69 Thông tư số 200/2014/TT-BTC để xác định tỷ giá mua vào, tỷ giá bán ra để quy đổi các đồng tiền khác sang đồng tiền USD để ghi sổ kế toán theo quy định.
Trường hợp doanh nghiệp trả lương cho nhà thầu bằng đồng tiền JPY, kế toán áp dụng quy định tại Điều 69 Thông tư số 200/2014/TT-BTC để quy đổi đồng tiền JPY sang đồng tiền USD để ghi sổ kế toán đồng thời ghi nhận chênh lệch tỷ giá hối đoái [nếu có].
Điều 5 Thông tư 133/2016/TT-BTC hướng dẫn Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa quy định: ““Đơn vị tiền tệ trong kế toán” là Đồng Việt Nam [ký hiệu quốc gia là “đ”; ký hiệu quốc tế là “VND”] được dùng để ghi sổ kế toán, lập và trình bày Báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Trường hợp đơn vị kế toán chủ yếu thu, chi bằng ngoại tệ, đáp ứng được các tiêu chuẩn quy định tại Điều 6 Thông tư này thì được chọn một loại ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ để ghi sổ kế toán” Điều 6 Thông tư 133/2016/TT-BTC hướng dẫn Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa quy định về tiêu chuẩn lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán, cụ thể: “1. Doanh nghiệp có nghiệp vụ thu, chi chủ yếu bằng ngoại tệ căn cứ vào quy định của Luật Kế toán, để xem xét, quyết định lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán và chịu trách nhiệm về quyết định đó trước pháp luật. Khi lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán, doanh nghiệp phải thông báo cho cơ quan thuế quản lý trực tiếp. 2. Đơn vị tiền tệ trong kế toán là đơn vị tiền tệ:
- Được sử dụng chủ yếu trong các giao dịch bán hàng, cung cấp dịch vụ của đơn vị, có ảnh hưởng lớn đến giá bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ, thông thường chính là đơn vị tiền tệ dùng để niêm yết giá bán và được thanh toán; và
- Được sử dụng chủ yếu trong việc mua hàng hóa, dịch vụ, có ảnh hưởng lớn đến chi phí nhân công, nguyên vật liệu và các chi phí sản xuất, kinh doanh khác, thông thường chính là đơn vị tiền tệ dùng để thanh toán cho các chi phí đó.” Ngoài ra, các yếu tố sau đây cũng được xem xét và cung cấp bằng chứng về đơn vị tiền tệ trong kế toán của đơn vị:
- Đơn vị tiền tệ sử dụng để huy động các nguồn lực tài chính [như phát hành cổ phiếu, trái phiếu];
- Đơn vị tiền tệ thường xuyên thu được từ các hoạt động kinh doanh và được tích trữ lại. Như vậy, về nguyên tắc, doanh nghiệp có thể lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán là ngoại tệ, tuy nhiên cần phải đạt được những tiêu chuẩn nhất định theo quy định trên. Trên đây là tư vấn của Ban biên tập Thư Ký Luật về việc lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nếu muốn tìm hiểu rõ hơn, bạn có thể tham khảo quy định tại Thông tư 133/2016/TT-BTC hướng dẫn Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Về câu hỏi của bạn Ban Tư vấn VACPA có ý kiến tư vấn như sau: Theo Điều 5 - Thông tư 244/2009/TT-BTC ngày 31/12/2009 về hướng dẫn sửa đổi, bổ sung Chế độ kế toán Doanh nghiệp quy định: “Điều 5. Lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán đối với các doanh nghiệp, tổ chức có vốn nước ngoài 1. Doanh nghiệp, tổ chức có vốn đầu tư nước ngoài [dưới đây gọi tắt là doanh nghiệp] thu, chi chủ yếu bằng ngoại tệ căn cứ vào quy định của Luật Kế toán, để xem xét, quyết định lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán và chịu trách nhiệm về quyết định đó trước pháp luật. Khi lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán, doanh nghiệp phải thông báo với cơ quan thuế quản lý trực tiếp. 2. Khi lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán, doanh nghiệp phải đáp ứng được đồng thời các tiêu chuẩn sau: - Đơn vị tiền tệ đó phải được sử dụng chủ yếu trong các giao dịch bán hàng, cung cấp dịch vụ của đơn vị, có ảnh hưởng lớn đến giá bán hàng hoá, dịch vụ và thường là đơn vị tiền tệ được sử dụng trong việc quyết định giá bán hàng; - Đơn vị tiền tệ đó phải được sử dụng chủ yếu trong việc mua hàng hoá, dịch vụ của doanh nghiệp và thường là đơn vị tiền tệ được sử dụng chủ yếu trong việc tính toán doanh thu, chi phí nhân công, thanh toán tiền mua nguyên vật liệu, hàng hoá và dịch vụ. 3. Doanh nghiệp có công ty mẹ ở nước ngoài thì chỉ được lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán giống với đơn vị tiền tệ trong kế toán của công ty mẹ nếu thuộc một trong các trường hợp sau: - Doanh nghiệp được thành lập với mục đích chủ yếu là sản xuất và gia công sản phẩm cho công ty mẹ, phần lớn nguyên liệu được mua từ công ty mẹ và sản phẩm được xuất khẩu và tiêu thụ bởi công ty mẹ; - Tỷ trọng các hoạt động của doanh nghiệp với công ty mẹ hoặc tỷ trọng các giao dịch kinh doanh của doanh nghiệp bằng đơn vị tiền tệ trong kế toán của công ty mẹ là đáng kể [ trên 70%].” Như vậy, nếu toàn bộ hoạt động của công ty bạn chủ yếu là sản xuất và gia công sản phẩm cho công ty mẹ, phần lớn nguyên liệu được mua từ công ty mẹ và sản phẩm được xuất khẩu và tiêu thụ bởi công ty mẹ, toàn bộ hoạt động mua, bán này của công ty mẹ đều thực hiện bằng JPY thì công ty bạn lựa chọn hạch toán theo JPY là phù hợp vì các hoạt động mua bán của công ty thực hiện bằng USD chỉ chiếm tỉ trọng rất nhỏ. Nếu Công ty lựa chọn đơn vị tiền tệ là USD thì không phù hợp với khoản 2 Điều 5 nêu trên.