Nghĩa đen nghĩa bóng là gì? Các ví dụ
Trong lớp nghĩa của câu, chúng ta thường thấy có các lớp nghĩa khác nhau, đó là nghĩa đen và nghĩa bóng. Vậy khái niệm nghĩa đen và nghĩa bóng là gì? Chúng được thể hiện vai trò như thế nào trong câu? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết bên dưới ngay nhé.
Nghĩa đen và nghĩa bóng
Nghĩa đen, nghĩa bóng là gì?
– Nghĩa đen: một từ, một câu bao giờ cũng thể hiện ra ngoài nghĩa ban đầu, nghĩa chính thì ta gọi đó là nghĩa gốc hay nghĩa đen của từ đó, câu đó.
– Nghĩa bóng: từ nghĩa đen của từ, của câu suy ra nghĩa khác [nghĩa được ẩn sau] thì gọi là nghĩa bóng. Thông thường muốn tìm ra nghĩa bóng phải đặt vào trong hoàn cảnh cụ thể để hiểu chính xác nghĩa ẩn sau nghĩa đen là gì.
Ví dụ:
Câu “Gần mực thì đen gần đèn thì rạng” có thể hiểu như sau:
+ Nghĩa đen: “Mực” là cái để bơm vào bút để viết chữ, “đèn” là đồ vật để thắp sáng; ” Đen” chỉ màu sắc là màu đen, “rạng” nghĩa là sáng. Nghĩa đen cả câu là nếu bị mực rây vào tay thì sẽ có màu đen của mực, còn nếu ngồi gần đèn thì sẽ được chiếu sáng.
+ Nghĩa bóng: “Mực” chỉ những thứ xấu, không lành mạnh, “đèn” ẩn dụ cho những thứ tốt đẹp. Nghĩa bóng được hiểu là nếu con người gần môi trường xấu sẽ bị ảnh hưởng cái xấu còn gần môi trường tốt đẹp sẽ trở nên tốt đẹp.
Lưu ý: Một số từ có nghĩa trung gian. Nhưng trong quá trình sử dụng đang dần chuyển sang từ có nghĩa bóng.
Ví dụ từ “đi”: chỉ hành động di chuyển của con người từ nơi này sang nơi khác. Đây không phải là nghĩa đen nhưng lại có nghĩa tương tự với nghĩa đen [hành động di chuyển bằng hai chân từ chỗ này sang chỗ khác]
Hiện tượng từ nhiều nghĩa
– Chúng ta thường thấy từ một từ có thể có nhiều nghĩa được chuyển từ một nghĩa chính thì gọi là hiện tượng từ nhiều nghĩa.
– Một từ không nhất thiết phải có nhiều nghĩa.
– Từ nào có thể gọi tên các sự vật, hiện tượng hay biểu thị các khái niệm có trong thực tế thì cũng được xem là từ nhiều nghĩa.
Ví dụ:
– “Tủ lạnh”: đồ dùng chạy bằng điện để bảo quản thức ăn và làm đá. Từ này có một nghĩa gốc duy nhất, không có nghĩa chuyển nào khác.
– Từ “miệng” có nhiều nghĩa:
+ “Cái miệng”: chỉ một bộ phận trên mặt con người
+ “Miệng ăn”: chỉ bản thân một người, chỉ chi phí tiêu dùng trong gia đình.
Lưu ý: Cần phân biệt nghĩa đen, nghĩa bóng của một từ với hiện tượng từ nhiều nghĩa:
– Nghĩa đen, nghĩa bóng thường xuất hiện trong các câu ca dao, tục ngữ và phải đặt trong hoàn cảnh mới có thể hiểu được.
– Còn hiện tượng từ nhiều nghĩa là từ nghĩa gốc phát triển ra nhiều nghĩa chuyển khác, có thể hiểu được trong nhiều hoàn cảnh; nghĩa chuyển không thay đổi theo các hoàn cảnh.
✅ Xem thêm >>> Nghĩa đen nghĩa bóng là gì?
Nghĩa đen, nghĩa bóng trong ca dao, tục ngữ
– Ca dao, tục ngữ thường xuất hiện hai lớp nghĩa khác nhau. Lớp nghĩa đầu tiên là nghĩa nổi trên bề mặt câu chữ gọi là nghĩa đen của câu. Từ nghĩa đen còn có lớp nghĩa ẩn phía sau gọi là nghĩa bóng.
– Trong ca dao, tục ngữ thường sử dụng lớp nghĩa bóng ẩn đằng sau lớp nghĩa đen để tăng tính biểu cảm cho câu. Nó thường là những lời khuyên của ông cha nên phải cắt nghĩa để hiểu cho rõ.
– Một số câu ca dao, tục ngữ và nghĩa của chúng:
+ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
- Nghĩa đen: Ăn là hành động của cơ miệng, trồng là hành động gieo hạt, cắm cây để sinh sôi, phát triển; “quả” là trái thụ sau cùng của chu kỳ sinh trưởng của cây. Khi ăn quả cuối cùng phải nhớ đến người đã trồng ra cây đó.
- Nghĩa bóng: “Ăn” là hưởng thụ; “quả” là thành quả. Cả câu có nghĩa bóng khi chúng ta hưởng thụ thành quả phải biết ghi nhớ và biết ơn đến những người đã làm ra thành quả đó.
+ “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”
- Nghĩa đen: Đi đến một nơi, học thêm được nhiều điều
- Nghĩa bóng: Khuyên con người tích cực đi ra ngoài xã hội học hỏi, chắt lọc nhiều kiến thức.
+ “Có công mài sắt có ngày nên kim”
- Nghĩa đen: “Sắt” là vật liệu thô, nặng; “kim” là vật nhỏ dùng để khâu vá. Nghĩa đen bỏ ra công sức miệt mài để mài sắt rồi có ngày sắt to hóa kim nhỏ.
- Nghĩa bóng: Khuyên con người chăm chỉ, bền bỉ thì dù việc lớn nhỏ sẽ thành công vượt qua.
+ “Giấy rách phải giữ lấy lề”
- Nghĩa đen: “Rách” là hiện tượng bị thủng không còn nguyên vẹn, “lề” chỉ phần thừa ra của một trang giấy để viết thẳng theo mép lề cho ngay ngắn.
- Nghĩa bóng: “Rách” là đói kém, hoạn nạn; “lề” là nề nếp, truyền thống, gia phong. Nghĩa bóng muốn nói rằng dù con người ta có rơi vào hoàn cảnh hoạn nạn, khó khăn đến đâu cũng phải biết giữ gìn cái truyền thống, nề nếp, gia phong của gia đình, của ông bà tổ tiên.
+ “Đừng thấy sóng cả mà ngã tay chèo”
- Nghĩa đen: “Sóng” hiện tượng của nước biển dâng lên đánh vào bờ, “tay chèo” là bộ phận dùng để chèo thuyền. Nghĩa đen là đừng thấy sóng lớn mà buông tay chèo làm lật thuyền.
- Nghĩa bóng: “Sóng” ẩn dụ cho những khó khăn, thử thách lớn lao trong cuộc sống, “tay chèo” biểu thị cho con đường cách thức mà chúng ta đi. Cả câu muốn nói rằng đừng vì những khó khăn trước mắt mà nản chí, bỏ cuộc, buông bỏ sự lựa chọn của mình. Khuyên con người ta phải có ý chí vượt qua mọi thử thách.
Bài tập
+ Cho câu thơ sau, giải thích nghĩa của từ “Xuân”
“Mùa Xuân là tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng Xuân”
[Hồ Chí Minh]
Trả lời:
– “Xuân” trong câu thơ thứ nhất mang nghĩa gốc, chỉ mùa xuân của miền Bắc Việt Nam.
– “Xuân” câu thơ thứ hai mang nghĩa bóng chỉ tươi trẻ, phát triển thịnh vượng, sinh sôi nảy nở.
+ Đặt câu hoặc tìm từ tương ứng trong câu thơ, câu văn và giải thích nghĩa của từ đó:
– Anh ta là một tay cừ khôi: Chỉ một con người giỏi, có tay nghề điêu luyện.
–Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm
“Bàn tay” chỉ bộ phận trên cơ thể con người.
– Mẹ tôi trồng một giàn bầu và một giàn bí
“Bầu”, “Bí” chỉ loại quả dùng để nấu.
–Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn
“Bầu”, “Bí” lại chỉ những người anh em, bạn bè quan hệ thân thiết, những người láng giềng gần gũi…
✅ Xem thêm >>> Nghĩa đen nghĩa bóng là gì?
Như vậy có thể thấy nghĩa của từ rất đa dạng. Ngoài nghĩa đen [nghĩa gốc] ra thì còn có nghĩa bóng [lớp nghĩa ẩn phía sau]. Hi vọng bài viết nghĩa đen nghĩa bóng là gì cùng với hiện tượng từ nhiều nghĩa đã cung cấp đầy đủ thông tin giúp các bạn hiểu bài học nhanh chóng hơn.
Thuật Ngữ -Thành phần biệt lập là gì? Đặt ví dụ
Các loại từ trong Tiếng Việt [Đầy Đủ]
Thơ lục bát là gì, cách gieo vần thơ lục bát
Ý nghĩa nhan đề các tác phẩm văn học nổi tiếng
Văn nghị luận là gì, các dạng văn nghị luận thường gặp
Các thể thơ Việt Nam thường gặp
Văn biểu cảm là gì? Cách làm văn biểu cảm
Không ít người băn khoăn khi xác định nghĩa đen, nghĩa bóng của 1 câu nói nào đó. Đặc biệt, những câu ca dao, tục ngữ lại hàm chứa nhiều nét ý nghĩa hơn. Vậy nghĩa đen và nghĩa bóng là gì? Làm sao để phân biệt được nghĩa đen và nghĩa bóng trong văn nói lẫn văn viết tiếng Việt?
Nghĩa đen, nghĩa bóng là gì?
Nghĩa đen và nghĩa bóng luôn gắn liền với nhau. Có thể nói, hiện tượng đa lớp nghĩa của từ, của câu đã trở thành 1 nghệ thuật trong ngôn ngữ tiếng Việt.
Nghĩa đen là gì?
Nghĩa đen là nghĩa đơn thuần, bề mặt, được thể hiện qua 1 từ, 1 câu nào đó. Hay nói cách khác, đây là nghĩa ban đầu, nghĩa chính mà từ, câu đó thể hiện.
Có thể coi nghĩa đen là nghĩa gốc của từ hoặc câu nào đó. Thông thường, người ta để ý trước tiên đến nghĩa gốc, sau đó mới suy ngẫm về nghĩa bóng sâu xa ẩn sau.
Từ nghĩa đen của 1 từ, 1 câu nào đó, chúng ta có thể suy ra nghĩa khác [nghĩa được ẩn sau] trên cơ sở logic, thì gọi đó là nghĩa bóng. Thông thường, muốn tìm ra nghĩa bóng, chúng ta phải đặt từ hoặc câu vào trong hoàn cảnh cụ thể. Với cùng 1 từ, nhưng khi được kết hợp và đặt trong các hoàn cảnh khác nhau, chúng ta cũng sẽ hiểu được theo những lớp nghĩa khác nhau.
Để hiểu chính xác nghĩa ẩn sau nghĩa đen là gì, đòi hỏi vốn hiểu biết nhất định về từ vựng, ngữ nghĩa tiếng Việt. Bên cạnh đó, sự linh hoạt trong suy xét và ngữ cảnh cũng giúp chúng ta dễ xác định lớp nghĩa bóng hơn.
Làm sao để phân biệt nghĩa đen và nghĩa bóng?
Nếu như bạn gặp khó khăn trong việc phân biệt nghĩa đen, nghĩa bóng của câu, thì có thể dựa trên những bước dưới đây.
Khi đọc vào 1 câu nào đó, nếu chỉ dựa trên nghĩa của từng chữ ghép lại, thì bạn sẽ hiểu được lớp nghĩa đen [nghĩa gốc]
Chẳng hạn, ca dao, tục ngữ thường xuất hiện hiện tượng đa lớp nghĩa. Lớp nghĩa đầu tiên là nghĩa nổi trên bề mặt câu chữ. Đối với câu “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, thì nghĩa đen là khi ăn quả, hãy nhớ tới công sức của người gieo hạt, trồng ra cây đó.
Đặt câu nói vào hoàn cảnh nhất định để xác định nghĩa bóng
Nghĩa bóng được xác định khi chúng ta suy luận, đặt nghĩa đen vào hoàn cảnh nhất định.
Nếu xét nghĩa bóng của câu “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, chúng ta có thể hiểu được “Ăn” là hưởng thụ; “quả” là thành quả. Như vậy, nghĩa bóng của câu là khi chúng ta hưởng thụ thành quả, phải biết ghi nhớ, biết ơn đến những người đã làm ra thành quả đó.
Nghĩa đen, nghĩa bóng là gì là vấn đề quan trọng mà chúng ta cần phải biết. Bởi lẽ, rất nhiều câu nói được diễn đạt trong tiếng Việt không chỉ có nghĩa đen đơn thuần, mà còn có nghĩa bóng ẩn sâu. Do đó, để hiểu trọn vẹn ý nghĩa của những câu nói, ca dao, tục ngữ,… trong tiếng Việt, hãy hiểu rõ nghĩa đen và nghĩa bóng tương ứng nhé.
Xem thêm:
Tôn sư trọng đạo là gì? Biểu hiện của sự tôn…
Phúc khảo là gì? Khi nào nên phúc khảo?
Liêm sỉ là gì? Ý nghĩa của việc liêm sỉ trong…
Bạn đang đọc bài viết Nghĩa đen, nghĩa bóng là gì? Làm sao để phân biệt? tại chuyên mục Khái niệm hay, trên website Ngoaingucongdong.com