Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam [Vietcombank], Ngân hàng Đầu tư & Phát triển Việt Nam [BIDV] và Ngân hàng Công Thương - Vietinbank vừa ngừng thu phí chuyển tiền online và duy trì dịch vụ ngân hàng số từ đầu 2022.
Trước đó, giữa tháng 5, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam [Agribank] cũng đã miễn phí chuyển tiền trực tuyến cho tất cả khách hàng sử dụng kênh ngân hàng số mà không yêu cầu điều kiện kèm theo.
Như vậy cả 4 "ông lớn" ngân hàng quốc doanh đều ngừng thu phí chuyển tiền online áp dụng cho tất cả khách hàng cá nhân. Đây là điều bất ngờ với giới trong ngành, đặc biệt với trường hợp của Vietcombank - ngân hàng trung thành với chiến lược thu phí lâu nay.
Lý giải động thái trên của các "ông lớn" ngân hàng, một Phó giám đốc ngân hàng nói với VnExpress, điều này một phần xuất phát từ sức nóng của chiến lược "chuyển đổi số quốc gia" nói chung và chuyển đổi số ngành ngân hàng nói riêng, nhằm phục vụ mục đích thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt.
"Chính sách này một phần chịu sức ép từ ủy ban chuyển đổi số. Ngân hàng Nhà nước cũng có động thái mạnh để ít nhất các ngân hàng có vốn nhà nước đưa ra hành động quyết liệt", ông này cho hay.
Màn hình nhập OTP chuyển tiền qua ứng dụng một ngân hàng. Ảnh: Quỳnh Trang
Trên thực tế, câu lạc bộ "zero fee" - miễn phí giao dịch - đã có từ nhiều năm trước. Ngân hàng Kỹ thương Việt Nam [Techcombank] được xem là nhà băng dẫn dắt xu hướng này, bắt đầu từ năm 2016. Một vài nhà băng tư nhân khác gia nhập câu lạc bộ "zero fee" này gồm MB, TPBank, VPBank, VietCapitalBank, MSB...
Phần lớn nhà băng còn lại trên thị trường cũng có chính sách miễn phí chuyển tiền, nhưng vẫn yêu cầu đăng ký gói tài khoản với điều kiện về số dư và giao dịch kèm theo.
Và sự nhập cuộc của nhóm các ông lớn quốc doanh chiếm thị phần lớn nhất thị trường, theo đánh giá của giới ngân hàng, có thể khơi mào cho cuộc chiến "zero fee" với mức độ cạnh tranh khốc liệt hơn.
Ngay sau động thái của nhóm quốc doanh, Ngân hàng Bản Việt [VietCapital Bank] cũng ra thông báo miễn phí toàn bộ 12 loại phí cho tất cả khách hàng cá nhân ngân hàng điện tử qua Internet Banking và Mobile Banking từ đầu năm sau.
"Cuộc chiến trước đây lẻ tẻ nhưng khi ‘nhóm Big 4’ nhảy vào, thị trường sẽ cạnh tranh gắt gao hơn", một giám đốc ngân hàng số chia sẻ. Trong cuộc đua này, người dùng sẽ được hưởng lợi lớn nhất.
Bà Nguyễn Thị Phượng, Phó tổng giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn [Agribank] cũng đánh giá, với động thái mạnh từ nhóm quốc doanh, các ngân hàng khác cũng sẽ thay đổi chứ không thể duy trì chính sách cũ.
Giao dịch tiền mặt tại một ngân hàng thương mại. Ảnh: Giang Huy
Riêng với Agribank, bà Phượng khẳng định chính sách miễn phí chuyển tiền online là định hướng dài hạn của nhà băng để giảm thanh toán không dùng tiền mặt. Và theo bà, đây là bước đi "được nhiều hơn mất" với ngân hàng.
Sở hữu mạng lưới rộng phục vụ địa bàn nông thôn - nơi dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt thấp hơn địa bàn đô thị - lưu lượng tiền mặt qua Agibank là lớn nhất trong tất cả ngân hàng thương mại.
Nhà băng này thường xuyên phải duy trì dự trữ tiền mặt ở mức 12.000-13.000 tỷ đồng, thậm chí lên mức 18.000 tỷ vào dịp cao điểm cuối năm, nhằm phục vụ hơn 2.000 chi nhánh và trên 3.000 ATM. "Đây là khoản tiền lớn, huy động được nhưng lại nằm trong kho, không thể sinh lời. Đó là sự lãng phí lớn", bà Phượng cho biết.
Do đó, chính sách "zero fee" đưa khách hàng lên kênh số, sẽ giúp Agribank tiết kiệm khoản lớn chi phí hoạt động, bao gồm chi phí dự trữ tiền mặt và chi phí liên quan vận hành lưu thông tiền như nhân sự, vận chuyển và bảo hiểm, hay chi phí đầu tư ATM...
Còn với Ngân hàng Quân đội [MB] - nhà băng đời đầu trong câu lạc bộ "zero fee"- chính sách "miễn phí trọn đời" này là một trong các yếu tố giúp MB ghi tên top 1 kênh ngân hàng số từ tháng 11 năm nay.
Nói với VnExpress, ông Vũ Thành Trung, Giám đốc ngân hàng số MB cho biết, từ tháng 11 này, nhà băng này có khoảng 9 triệu khách hàng active – có sử dụng ứng dụng hàng tháng, cao nhất trên thị trường. Bên cạnh đó, lãnh đạo nhà băng này dự kiến đến hết năm nay, quy mô tiền gửi không kỳ hạn [CASA] – nguồn vốn rẻ của nhà băng này, có thể đạt 150.000 tỷ đồng, vượt qua ngôi đầu bảng của Vietcombank lâu nay.
Hay như Techcombank – nhà băng sáng tạo ra khái niệm "zero fee" - cũng đã nhiều năm hái "quả ngọt" nhờ chính sách này. "Zero fee" mang về cho Techcombank lượng tiền gửi không kỳ hạn lớn, không ngừng tăng trưởng qua các năm. So với các hình thức huy động vốn khác, CASA là nguồn chi phí vốn giá rẻ mà các ngân hàng đều "khao khát". Tỷ lệ CASA của nhà băng này đạt mức kỷ lục và cao nhất hệ thống, vào khoảng 45% tới cuối tháng 9 năm nay.
Tuy nhiên, bài toán về chi phí và hy sinh nguồn thu cũng là cái giá để các ngân hàng mang khách lên kênh số bằng chính sách "zero fee".
Lãnh đạo MB cho biết, một năm ngân hàng chịu lỗ khoảng 600 tỷ từ phí chuyển tiền online cho khách, do phải trả phí cho Napas và phí SMS cho các nhà mạng. "Mỗi giao dịch chuyển tiền liên ngân hàng trung bình mất 1.200 đồng, gồm bình quân 500 đồng trả Napas và 700 đồng SMS cho các nhà mạng", ông Trung cho biết.
Với 18 triệu tài khoản mở tại Agribank, lãnh đạo nhà băng cũng cho biết đã hy sinh khoản doanh thu 900 tỷ đồng từ tiền phí chuyển tiền online, tính từ tháng 5 năm đến nay. Cả năm, ngân hàng mất khoảng 1.500 tỷ đồng tiền phí để khuyến khích khách hàng chuyển sang kênh ngân hàng số. Còn lãnh đạo một ngân hàng có vốn nhà nước khác cho biết, mất vài nghìn tỷ vì chính sách zero fee là "điều bình thường".
Để tìm cách bù đắp khoản hụt thu này, mỗi ngân hàng có một chiến lược riêng, thông thường bằng cách đẩy mạnh các dịch vụ trên kênh số [cho vay, dịch vụ chéo] và khuyến khích khách hàng sử dụng tính năng thông báo biến động số dư ưu tiên OTT Alert trên ứng dụng thay vì gửi qua tin nhắn. Như với Vietcombank, nhà băng này đang đẩy phí gửi tin nhắn lên cao để khuyến khích khách hàng chuyển qua sử dụng tính năng thông báo biến động số dư OTT Alert.
"Nhìn chung, nhiều ngân hàng vào cuộc với chính sách 'zero fee' là đóng góp văn minh mang lại lợi ích cho khách hàng, phù hợp với xu thế chuyển đổi số, và cũng giúp tiết giảm được chi phí in ấn lưu thông tiền mặt trong nền kinh tế", một lãnh đạo ngân hàng chia sẻ.
Quỳnh Trang
Đầu tàu ngân hàng quốc doanh khát vốn, lo kẹt room tín dụng
Ước tính, 4 ngân hàng thương mại nhà nước đã bơm gần 4,8 triệu tỷ đồng cho vay nền kinh tế năm 2021, chiếm 45% thị phần tín dụng toàn hệ thống.
Đây cũng là lực lượng chủ đạo giảm lãi suất hỗ trợ doanh nghiệp. Dù vậy, việc tăng vốn nhỏ giọt đang khiến các ngân hàng này đang ngày càng đối mặt với nỗi lo kẹt room tín dụng.
| Tính đến cuối năm 2021, dư nợ cho vay nền kinh tế của BIDV đạt 1,33 triệu tỷ đồng. Ảnh: Đức Thanh |
Tín dụng phình to, Big 4 hụt hơi về vốn
Không phải ngẫu nhiên mà vừa được phép tăng vốn, hàng loạt ngân hàng thương mại có vốn nhà nước lại tiếp tục đồng thanh kiến nghị Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước [NHNN] tạo điều kiện cho tiếp tục tăng vốn. Gánh nhiệm vụ bơm vốn chính cho nền kinh tế, trong khi vốn điều lệ không tăng tương ứng, khiến các ngân hàng này đang phải “ăn đong” tăng trưởng.
Báo cáo của cả 4 ngân hàng cho biết, tính đến cuối năm 2021, dư nợ cho vay nền kinh tế của BIDV đạt 1,33 triệu tỷ đồng, Agribank 1,32 triệu tỷ đồng, VietinBank 1,14 triệu tỷ đồng, Vietcombank khoảng 964 triệu tỷ đồng. Như vậy, cả 4 ngân hàng thương mại nhà nước [Big 4] đã cho vay nền kinh tế khoảng 4,75 triệu tỷ đồng, chiếm 45% tổng dư nợ cho vay toàn hệ thống.
Ngân hàng thương mại nhà nước cũng là lực lượng chủ lực giảm lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế. Tổng số lợi nhuận hy sinh do giảm lãi suất của riêng 4 ngân hàng này là gần 30.000 tỷ đồng, chiếm 80-90% tổng mức giảm lãi của các ngân hàng thương mại.
Mặc dù đóng góp lớn với nền kinh tế - cả cung ứng tín dụng lẫn hỗ trợ doanh nghiệp - song các ngân hàng quốc doanh này lại hết sức chật vật mới được cho phép tăng vốn thời gian qua.
Cụ thể, mới đây, lần đầu tiên sau một thập kỷ, Vietcombank được chấp nhận chia cổ tức bằng cổ phiếu để tăng vốn. Cũng lần đầu tiên sau 9 năm, năm ngoái, VietinBank mới được chia cổ tức bằng cổ phiếu. BIDV cũng mới được chấp thuận chia cổ tức bằng cổ phiếu để tăng vốn sau 6 năm liên tục đề nghị. Trong khi đó, sau nhiều năm đề nghị và hệ số an toàn vốn thấp đáng báo động, Agribank mới được Quốc hội gật đầu cấp 3.500 tỷ đồng ngân sách tăng vốn năm 2020.
Ông Nguyễn Thanh Tùng, Phó tổng giám đốc, phụ trách Ban Điều hành Vietcombank cho rằng, để đảm bảo vai trò dẫn dắt hệ thống, Chính phủ cần tạo điều kiện để Vietcombank nói riêng và các ngân hàng thương mại nhà nước nói chung được tiếp tục tăng vốn bằng cách cho phép giữ lại lợi nhuận sau thuế để trả cổ tức bằng cổ phiếu.
Chủ tịch Hội đồng Thành viên Agribank Phạm Đức Ấn chỉ ra thực tế là có ngân hàng quy mô vốn điều lệ chỉ bằng 1/4 Agribank, nhưng vốn điều lệ đã vượt Agribank. Vốn điều lệ quá thấp, trong khi sức ép cung ứng vốn cho nền kinh tế hàng năm khiến hệ số CAR của Agribank ngày càng có nguy cơ giảm.
“Việc bổ sung vốn điều lệ là cần thiết để ngân hàng có thể duy trì được tăng trưởng tín dụng 8 - 10%/năm. Đề nghị Chính phủ, Thủ tướng sớm xem xét việc để lại lợi nhuận năm 2021 và dành ngân sách nhà nước để tăng vốn cho Agribank trước thời điểm xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hóa. Điều này sẽ tăng giá trị vốn nhà nước khi cổ phần hóa”, ông Phạm Đức Ấn kiến nghị.
Cần chiến lược dài hơi cho đầu tàu của hệ thống ngân hàng
Trong bối cảnh ngân sách khó khăn, ngân hàng lại có lãi khả quan, nhiều ý kiến cho rằng, ngân hàng nên chia cổ tức tiền mặt để đóng góp cho ngân sách. Tuy vậy, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, đây là “nghĩ ngắn”.
TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế cho rằng, nên có chiến lược tăng vốn dài hơi cho ngân hàng thương mại có vốn nhà nước. Bởi nếu được tăng vốn, các ngân hàng này có thể bơm mạnh vốn cho nền kinh tế, giúp nhiều doanh nghiệp phục hồi nhanh hơn, khi đó sức lan tỏa sẽ lớn hơn, đóng góp vào nền kinh tế nhiều hơn.
Về vấn đề này, ông Phạm Thanh Hà, Phó thống đốc NHNN cũng khẳng định, việc tăng vốn giúp các ngân hàng có thêm nguồn lực để hỗ trợ nền kinh tế hồi phục.
“Nếu tăng 1 đồng vốn cho tổ chức tín dụng thì có thể tăng 8 lần dư nợ cho nền kinh tế”, ông Hà cho biết.
Được biết, NHNN đã đề xuất Chính phủ, Quốc hội có giải pháp tăng vốn cho ngân hàng thương mại nhà nước, nhưng đến nay, việc tăng vốn của các ngân hàng quốc doanh này vẫn đang trong cảnh “ăn đong”, xin duyệt từng năm một.
Ông Phan Đức Tú, Chủ tịch HĐQT BIDV lo lắng, các ngân hàng nhà nước đang đứng trước áp lực tăng vốn rất lớn, không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn Basel II nâng cao, Basel III tới đây, mà khi Chính phủ thực hiện chương trình phục hồi kinh tế, ngân hàng quốc doanh cũng là đầu tàu tín dụng. Nếu được tăng vốn một cách căn cơ, BIDV và các ngân hàng thương mại nhà nước mới có thể cung ứng vốn tốt cho nền kinh tế.
Hiện tại, ngoài mong muốn tiếp tục được Chính phủ, Quốc hội cho phép tiếp tục chia cổ tức bằng cổ phiếu để tăng vốn, thời gian tới, nhiều ngân hàng thương mại nhà nước còn mong NHNN rới room tín dụng, nới room vốn ngoại.
Ông Nguyễn Thanh Tùng cho rằng, về lâu dài, Chính phủ cần có lộ trình nới room vốn ngoại để các ngân hàng có nhiều cơ hội tăng vốn, trước mắt là nới room vốn ngoại lên 35%. Được biết, Vietcombank và VietinBank đều đã gần hết room vốn ngoại, khiến dư địa tăng vốn đã khó càng khó thêm.
Thời gian qua, khối ngân hàng thương mại nhà nước phải gánh nhiệm vụ hỗ trợ doanh nghiệp và kinh tế phục hồi trong khi việc tăng vốn khó khăn. Điều này nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến sự tăng trưởng bền vững của khối ngân hàng này. Do đó, việc tăng vốn điều lệ cho nhóm ngân hàng quốc doanh là rất cấp bách.Không chỉ khối ngân hàng thương mại nhà nước, mà áp lực tăng vốn để đáp ứng chuẩn Basel II của khối ngân hàng TMCP tư nhân cũng rất lớn, bởi theo quy định của NHNN, chậm nhất đến ngày 1/1/2023, các ngân hàng phải đảm bảo hệ số an toàn vốn [CAR] ở mức 8% theo chuẩn Basel II.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu