1. Tiểu sử
- Nguyễn Dữlà người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân nay là xã Phạm Kha, huyện Thanh Miện,Hải Dương.
- Ông là con trai cả Tiến sĩNguyễn Tường Phiêu.
- Chưa rõ Nguyễn Dữ sinh và mất năm nào.
- Tương truyền ông là học trò củaNguyễn Bỉnh Khiêmvà bạn học củaPhùng Khắc Khoan, tức là vào khoảngthế kỷ 16. Tuy nhiên mối quan hệ giữa ba người [mà phần lớn từ nguồn dân gian lưu truyền trong nhiều thế kỷ nhưng thiếu chứng cứ lịch sử] ngày nay đang gặp phải sự bác bỏ của giới nghiên cứu văn học sử.
- Lúc nhỏ Nguyễn Dữ chăm học, đọc rộng, nhớ nhiều, từng ôm ấp lý tưởng lấyvăn chươngnối nghiệp nhà.
- Sau khi đậu Hương tiến [tức Cử nhân], ông làm quanvớinhà Mạc, rồi về vớinhà Lêlàm Tri huyện Thanh Tuyền [nay là Bình Xuyên, Vĩnh Phú]; nhưng mới được một năm, vì bất mãn với thời cuộc, lấy cớ nuôi mẹ, xin về ởnúirừngThanh Hóa. Từ đó trảimấy năm dư, chân không bước đến thị thànhrồi mất tại Thanh Hóa.
2. Tác phẩm chính
- Sáng tác duy nhất của ông là quyểnTruyền kỳ mạn lục[Ghi chép tản mạn những truyện kì lạ được lưu truyền]. Theo lời Tựa của Hà Thiện Hán viết năm 1547 thì ôngviết ra tập lục này để ngụ ýtrong thời gian ẩn cư ở rừng núi xứThanh.
- Sáchgồm 20 truyện, viết bằngchữ Hán, theo thể loại tản văn, xen lẫn biền văn và thơ ca, cuối mỗi truyện [trừ truyện 19 Kim hoa thi thoại ký] đều có lời bình của tác giả hoặc của một người có cùng quan điểm của tác giả. Tác phẩm được Hà Thiện Hán, người cùng thời, viết lời Tựa, Nguyễn Bỉnh Khiêm phủ chính, Nguyễn Thế Nghi, dịch rachữ Nôm; và đã được Tiến sĩVũ Khâm Lân[1702-?], đánh giá là một "thiên cổ kỳ bút".