Vì sao Tổng thống Lincoln lại kể câu chuyện người dân ông trở về nhà trong đem mưa bao cho họ nghe
- 1 Gia cảnh và tuổi thơ
- 1.1 Thiếu thời
- 1.2 Hôn nhân và con cái
- 2 Khởi nghiệp
- 3 Nghị trường Liên bang
- 4 Luật sư vùng Thảo nguyên
- 5 Đảng Cộng hòa 1854 – 1860
- 5.1 "Một nhà tự chia rẽ"
- 5.2 Tranh luận giữa Lincoln và Douglas
- 5.3 Diễn văn Cooper Union
- 5.4 Chiến dịch Tranh cử Tổng thống năm 1860
- 6 Sự nghiệp tổng thống
- 6.1 Bầu cử năm 1860
- 6.2 Ly khai
- 6.3 Chiến tranh
- 6.4 Hành xử quyền lực trong thời chiến
- 6.5 Tướng McClellan
- 6.6 Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ
- 6.7 Diễn văn Gettysburg
- 6.8 Tướng Grant
- 6.9 Năm 1864, tái tranh cử
- 6.10 Tái thiết
- 6.11 Tái định nghĩa khái niệm cộng hòa và chủ nghĩa cộng hòa
- 6.12 Các đạo luật
- 6.13 Tối cao Pháp viện
- 6.14 Các Tiểu bang gia nhập Liên bang
- 7 Ám sát
- 8 Niềm tin tôn giáo
- 9 Quan điểm về chủng tộc
- 10 Vinh danh
- 10.1 Tưởng niệm
- 11 Xem thêm
- 12 Chú thích
- 13 Đọc thêm
- 14 Liên kết ngoài
Gia cảnh và tuổi thơSửa đổi
Thiếu thờiSửa đổi
Tượng Lincoln tại Công viên Senn, Chicago
Trang trại nơi Lincoln lớn lên ở Quận Spencer, Indiana
Abraham Lincoln sinh ngày 12 tháng 2 năm 1809, là con thứ hai của Thomas Lincoln và Nancy Lincoln [nhũ danh Hanks], trong một căn nhà gỗ một phòng ở Nông trại Sinking Spring rộng 348 acre [1.4km²] ở phía đông nam Quận Hardin, Kentucky, khi ấy còn bị coi là biên giới [nay là một phần của Quận LaRue, ở Nolin Creek, cách Hodgenville 3 dặm [5km].[1] Cậu được đặt theo tên của ông nội, người đã dời gia đình từ Virginia đến Quận Jefferson, Kentucky,[2][3] tại đó ông bị thiệt mạng trong một trận phục kích của người da đỏ năm 1786 trước sự chứng kiến của các con, trong đó có cha của Lincoln, Thomas.[3] Sau đó, Thomas một mình tìm đường đến khu biên thùy.[4] Mẹ của Lincoln, Nancy, là con gái của Lucy Hanks, sinh tại một địa điểm nay là Quận Mineral, West Virginia, khi ấy thuộc bang Virginia. Lucy đem Nancy đến Kentucky. Nancy Hanks kết hôn với Thomas, lúc ấy Thomas đã là một công dân khả kính trong cộng đồng. Gia đình gia nhập một nhà thờ Baptist chủ trương tuân thủ nghiêm nhặt các chuẩn mực đạo đức, chống đối việc uống rượu, khiêu vũ, và chế độ nô lệ.[5]
Cha mẹ Lincoln là những nông dân thất học và mù chữ. Khi Lincoln đã trở nên nổi tiếng, những nhà báo và những người viết truyện đã thổi phồng sự nghèo khổ và tối tăm của ông khi ra đời. Tuy nhiên, Thomas Lincoln là một công dân khá có ảnh hưởng ở vùng nông thôn Kentucky. Ông đã mua lại Trang trại Sinking Spring vào tháng 12 năm 1808 với giá $200 tiền mặt và một khoản nợ. Trang trại này hiện được bảo tồn như một phần của Địa điểm di tích lịch sử quốc gia nơi sinh Abraham Lincoln. Thomas được chọn vào bồi thẩm đoàn, và được mời thẩm định giá trị các điền trang. Vào thời điểm con trai của ông Abraham sinh, Thomas sở hữu hai nông trang rộng 600 mẫu Anh [240ha], vài khu đất trong thị trấn, bầy gia súc và ngựa. Ông ở trong số những người giàu có nhất trong hạt.[2][6] Tuy nhiên, đến năm Thomas bị mất hết đất đai trong một vụ án vì sai sót trong việc thiết lập chủ quyền điền thổ.
Ba năm sau khi mua trang trại, một người chủ đất trước đó đưa hồ sơ ra trước Toà án Hardin Circuit buộc gia đình Lincoln phải chuyển đi. Thomas theo đuổi vụ kiện cho tới khi ông bị xử thua năm 1815. Những chi phí kiện tụng khiến gia cảnh càng khó khăn thêm. Năm 1811, họ thuê được 30 mẫu Anh [0.1km²] trong trang trại Knob Creek rộng 230 mẫu Anh [0.9km²] cách đó vài dặm, nơi họ sẽ chuyển tới sống sau này. Nằm trong lưu vực Sông Rolling Fork, đó là một trong những nơi có đất canh tác tốt nhất vùng. Khi ấy, cha Lincoln là một thành viên được kính trọng trong cộng đồng và là một nông dân cũng như thợ mộc tài giỏi. Hồi ức sớm nhất của Lincoln bắt đầu có ở trang trại này. Năm 1815, một nguyên đơn khác tìm cách buộc gia đình Lincoln phải rời trang trại Knob Creek. Nản chí trước sự kiện tụng cũng như không được các toà án ở Kentucky bảo vệ, Thomas quyết định đi tới Indiana, nơi đã được chính phủ liên bang khảo sát, nên quyền sở hữu đất đai cũng được bảo đảm hơn. Có lẽ những giai đoạn tuổi thơ ấy đã thúc đẩy Abraham theo học trắc địa và trở thành một luật sư.
Gia đình băng qua sông Ohio để dời đến một lãnh thổ không có nô lệ và bắt đầu cuộc sống mới ở Hạt Perry, Indiana. Tại đây, năm 1818 khi Lincoln lên chín, mẹ cậu qua đời vì bệnh nhiễm độc sữa do bò ăn phải loại cỏ độc.[7] Sarah, chị của Lincoln, chăm sóc cậu cho đến khi ông bố tái hôn năm 1820; về sau Sarah chết ở lứa tuổi 20 trong lúc sinh nở.[8]
|
Hãy quyết tâm sống chân thật trong mọi sự; nếu bạn thấy mình không thể trở thành một luật sư trung thực, thì hãy cố sống trung thực mà không cần phải làm luật sư. |
|
Abraham Lincoln[9] |
Vợ mới của Thomas Lincoln, Sarah Bush Johnston, nguyên là một góa phụ, mẹ của ba con. Lincoln rất gần gũi với mẹ kế, gọi bà là "Mẹ".[10] Khi còn bé, Lincoln không thích nếp sống lao động cực nhọc ở vùng biên thùy, thường bị người nhà và láng giềng xem là lười biếng.[11][12] Nhưng khi đến tuổi thiếu niên, cậu tình nguyện đảm trách tất cả việc nhà, trở thành một người sử dụng rìu thành thục khi xây dựng hàng rào. Cậu cũng được biết tiếng nhờ sức mạnh cơ bắp và tính gan lì sau một trận đấu vật quyết liệt với thủ lĩnh một nhóm côn đồ gọi là "the Clary's Grove boys".[13] Cậu cũng tuân giữ tập tục giao hết cho cha toàn bộ lợi tức cậu kiếm được cho đến tuổi 21.[7] Giáo dục tiểu học cậu bé Lincoln tiếp nhận chỉ tương đương một năm học do các giáo viên lưu động giảng dạy, hầu hết là do cậu tự học và tích cực đọc sách.[14] Trên thực tế Linoln là người tự học, đọc mọi cuốn sách có thể mượn được. Cậu thông thạo Kinh Thánh, các tác phẩm của William Shakespeare, lịch sử Anh, lịch sử Mỹ, và học được phong cách trình bày giản dị trước thính giả. Lincoln không thích câu cá và săn bắn vì không muốn giết hại bất cứ một con vật nào kể cả để làm thực phẩm dù cậu rất cao và khoẻ, cậu dành nhiều thời gian đọc sách tới nỗi những người hàng xóm cho rằng cậu cố tình làm vậy để tránh phải làm việc chân tay nặng nhọc.
Năm 1830, để tránh căn bệnh nhiễm độc sữa mới vừa bùng nổ dọc theo sông Ohio, gia đình Lincoln di chuyển về hướng tây và định cư trên khu đất công ở Hạt Macon, Illinois, một tiểu bang không có nô lệ.[15] Năm 1831, Thomas đem gia đình đến Hạt Coles, Illinois. Lúc ấy, là một thanh niên đầy khát vọng ở tuổi 22, Lincoln quyết định rời bỏ gia đình để tìm kiếm một cuộc sống tốt hơn. Cậu đi xuồng xuôi dòng Sangamon đến làng New Salem thuộc Hạt Sangamon.[16] Mùa xuân năm 1831, sau khi thuê mướn Lincoln, Denton Offutt, một thương nhân ở New Salem, cùng một nhóm bạn, vận chuyển hàng hóa bằng xà lan từ New Salem theo sông Sangamon và Mississippi đến New Orleans. Tại đây, lần đầu tiên chứng kiến tận mắt tệ nạn nô lệ, Lincoln đi bộ trở về nhà.[17]
Trong một tự truyện, Lincoln miêu tả mình trong giai đoạn này - ở lứa tuổi 20, rời bỏ vùng rừng núi hẻo lánh để tìm đường tiến vào thế giới – như là "một gã trai kỳ dị, không bạn bè, không học thức, không một xu dính túi".[18]
Hôn nhân và con cáiSửa đổi
Tổng thống Lincoln cùng cậu con út, Tad, năm 1864
Mary Todd Lincoln lúc 28 tuổi
Năm 1840, Lincoln đính hôn với Mary Todd, con gái của một gia đình giàu có sở hữu nô lệ ở Lexington, Kentucky.[19] Họ gặp nhau lần đầu ở Springfield, Illinois vào tháng 12 năm 1839,[20] rồi đính hôn vào tháng 12 năm sau.[21] Hôn lễ được sắp đặt vào ngày 1 tháng 1, 1841, nhưng bị Lincoln đề nghị hủy bỏ.[20][22] Sau này họ lại gặp nhau và kết hôn ngày 4 tháng 11 năm 1842, hôn lễ tổ chức tại ngôi biệt thự của người chị của Mary ở Springfield.[23] Ngay cả khi đang chuẩn bị cho hôn lễ, Lincoln vẫn cảm thấy lưỡng lự. Khi được hỏi cuộc hôn nhân này sẽ dẫn ông đến đâu, Lincoln trả lời, "Địa ngục, tôi nghĩ thế."[24] Năm 1844, hai người mua một ngôi nhà ở Springfield gần văn phòng luật của Lincoln.[25] Mary Todd Lincoln là người vợ đảm đang, chu tất việc nội trợ như đã từng làm khi còn sống với cha mẹ ở Kentucky. Cô cũng giỏi vén khéo với đồng lương ít ỏi chồng cô kiếm được khi hành nghề luật.[26] Robert Todd Lincoln sinh năm 1843, kế đó là Edward [Eddie] trong năm 1846. Lincoln "đặc biệt yêu thích lũ trẻ",[27] và thường tỏ ra dễ dãi với chúng.[28] Robert là người con duy nhất còn sống cho đến tuổi trưởng thành. Edward mất ngày 1 tháng 1, 1850 ở Springfield do lao phổi. "Wille" Lincoln sinh ngày 21 tháng 12 năm 1850 và mất ngày 20 tháng 2 năm 1862. Đứa con thứ tư của Lincoln, "Tad" Lincoln, sinh ngày 4 tháng 4 năm 1853, và chết vì mắc bệnh tim ở tuổi 18 [16 tháng 7 năm 1871].[29]
Cái chết của những cậu con trai đã tác động mạnh trên cha mẹ chúng. Cuối đời, Mary mắc chứng u uất do mất chồng và các con, có lúc Robert Todd Lincoln phải gởi mẹ vào viện tâm thần trong năm 1875.[30] Abraham Lincoln thường khi vẫn "u sầu, phiền muộn", ngày nay được coi là triệu chứng của bệnh trầm cảm.[31]
Robert có ba con và ba cháu. Không một ai trong số cháu của ông có con, vì thế dòng dõi Lincoln chấm dứt khi Robert Beckwith [cháu trai của Lincoln] chết ngày 24 tháng 12 năm 1985.[32]
Bài học sinh tử của Lincoln về thói quen thích chỉ trích
Bài học sâu sắc nhất đã giúp Lincoln bước sang một chương khác của cuộc đời chính là bắt nguồn từ việc từng có lúc, ông suýt mất mạng vì bị ép phải đấu kiếm.
Theo Dale Carnegie, Lincoln khi còn ở thung lũng Pigeon Creek bang Indiana là người không chỉ thích chỉ trích cay nghiệt mà còn thường viết những bức thư và bài thơ chế nhạo người khác rồi rải ra đường cho mọi người cùng đọc. Cho tới khi đã trở thành luật sư xuất sắc, Lincoln vẫn không từ bỏ được thói xấu đó. Ở Springfield, bang Illinois, ông rất hay phê phán công khai đối thủ bằng cách đăng bài viết chế nhạo họ trên những tạp chí địa phương.
|
Lincoln trò chuyện với những người trong quân đội |
Sự kiêu ngạo và ngông cuồng đó đã khiến Lincoln trở nên nổi tiếng nhưng đồng thời cũng bị nhiều người ghét cay đắng.
Hậu quả là mùa thu năm 1842, trò chỉ trích cay nghiệt của Lincoln với bài viết không ký tên đăng trên tạp chí Springfield đã khiến cả thành phố cười nhạo một chính khách kiêu ngạo tên là James Shields. James sau đó đã nổi giận, sục sôi bằng mọi cách phải tìm cho ra kẻ viết bài báo nọ. Ông phi ngựa đuổi theo Lincoln và ném găng thách Lincoln đấu kiếm vì danh dự.
Lincoln không thích đấu kiếm, thậm chí ông đã từng đấu tranh chống lại thủ tục này, nhưng trong hoàn cảnh đó, ông không thể tránh né nếu muốn bảo toàn danh dự. Lincoln được phép chọn vũ khí. Vì có cánh tay rất dài nên ông chọn thanh trường kiếm của kỵ binh và học đấu kiếm cấp tốc từ một người bạn tốt nghiệp Trường West Point [Học viện Quân sự Hoa Kỳ - PV].
Đến hẹn, ông và James ra một bãi cát bên sông Mississippi. May mắn thay, vào phút cuối, những người giúp việc của họ đã giúp cả hai cái đầu đang hừng hực sát khí hiểu ra mọi việc và chấm dứt được cuộc đọ kiếm một mất một còn.
Chỉ đến khi đối diện với ranh giới giữa sự sống và cái chết của chính mình và người khác, Lincoln mới thấy trải nghiệm đó khủng khiếp như thế nào. Cuộc đấu kiếm chết người bất thành đã dạy ông một bài học vô giá về cách cư xử với người khác. Từ đó trở đi, Lincoln không bao giờ viết thư lăng mạ bất kỳ ai, không bao giờ chế nhạo ai và gần như không bao giờ chỉ trích ai vì bất cứ điều gì nữa.
Muốn lấy mật thì đừng phá tổ ong
Những sai lầm trong quá khứ đã giúp Lincoln hiểu ra một nguyên tắc cơ bản trong nghệ thuật ứng xử, đó là: muốn lấy mật thì đừng phá tổ ong.
Trong suốt cuộc nội chiến ở Mỹ, Lincoln đã từng đề cử các viên tướng McClellan, Pope, Burnside, Hooker, Meade cầm đầu đạo quân Potomac. Mỗi vị tướng đều từng phạm những sai lầm khủng khiếp khiến cho Lincoln nhiều lần rơi vào tình thế tuyệt vọng. Một nửa đất nước [Bắc Mỹ] kịch liệt lên án những viên tướng bất tài này. Chỉ riêng Lincoln luôn tỏ thiện chí và không hề chỉ trích bất kỳ ai trong số họ.
Một trong những câu ông thường hay nói là: "Chúng ta không nên kết án người khác chỉ để chính mình không bị kết án".
|
|
Có đôi lần, suýt chút nữa chính Lincoln cũng lên tiếng chỉ trích người khác. Nhưng ông đã không chỉ trích mặc dù ông hoàn toàn có lý do chính đáng để làm điều đó.
Cụ thể, trong trận Gettysburg diễn ra trong ba ngày đầu tháng 7.1863. Đêm 4.7, tướng Lee, thuộc quân đội miền Nam, bắt đầu rút quân về phía Nam trong khi mưa bão mang đến những trận mưa như trút nước. Phía trước ông và đoàn quân bại trận là dòng sông Potomac đang thét gào, nước cuồn cuộn sủi bọt trắng xóa. Phía sau là một đạo quân liên minh chiến thắng đang rượt đuổi. Lee bị kẹt ở giữa và hầu như không còn đường thoát. Từ bộ chỉ huy, Lincoln lập tức nhận ra đây là cơ hội vàng để bắt gọn đạo quân của tướng Lee và chấm dứt chiến tranh. Thế là Lincoln ra lệnh cho tướng Meade ngừng triệu tập hội đồng chiến tranh mà lập tức lên đường tấn công Lee. Lincoln đã chuyển lệnh bằng điện tín và sau đó còn cử một đặc phái viên đến gặp Meade yêu cầu phải hành động ngay lập tức.
Nhưng tướng Meade đã làm gì? Ông ta làm ngược lại lệnh của tổng thống: triệu tập cuộc họp hội đồng chiến tranh. Không chỉ có vậy, ông ta còn do dự kéo dài thời gian, rồi đánh điện tín từ chối mệnh lệnh của Lincoln. Sáng hôm sau nước rút, tướng Lee vượt sông Potomac với lực lượng toàn vẹn.
|
Tôi nghĩ Đắc Nhân Tâm là cuốn sách tất cả chúng ta phải đọc suốt đời. Xã hội bây giờ nhiều người có cách cư xử kỳ lạ quá, họ coi thường người khác, thô bạo, chửi tục, nói thề... Vậy thì chúng ta nên đọc Đắc Nhân Tâm để biết cách ứng xử - Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan. |
Lincoln tức giận điên người, ông gào lên với Robert - con trai mình: "Trời ơi! Cha không thể hiểu nổi! Chúng ta chỉ cần chìa tay ra là tóm gọn tất cả. Vậy mà tất cả những gì cha nói và làm đều không thể khiến cho quân đội tấn công ngay vào kẻ địch. Trong hoàn cảnh thuận lợi đó, bất kỳ viên tướng nào cũng có thể đánh bại Lee. Nếu cha có ở đó, có lẽ cha đã đánh tướng Meade ngay một trận".
Trong nỗi cay đắng và thất vọng tột cùng, Lincoln viết thư cho Meade. Với sự phẫn nộ tột cùng, bức thư Lincoln viết cho Meade vào năm 1863 chứa đầy những lời lẽ trách móc nặng nề nhất:
"Tướng quân thân mến!
Tôi không tin là ông không nhận ra hiểm hoạ trong việc để Lee chạy thoát vừa rồi. Ông ta gần như đã nằm trọn trong tay chúng ta. Và nếu bắt được Lee, cuộc nội chiến này có thể đã kết thúc. Thế mà ông đã để vuột mất cơ hội ngàn vàng và cuộc chiến này sẽ không biết còn kéo dài đến bao giờ. Nếu như thứ Hai tuần trước, ông không thể chiến thắng Lee trong những điều kiện thuận lợi như thế, thì bây giờ và về sau, ông có thể làm gì để tấn công được Lee ở phía Nam con sông trong khi ông chỉ còn 2/3 lực lượng mà ông đã từng có? Chẳng có lý do gì tôi có thể hy vọng ông xoay chuyển được tình hình. Ông đã hoàn toàn đánh mất cơ hội ngàn năm có một. Tôi không thể diễn tả được nỗi thất vọng và tức giận của tôi lúc này đối với ông!".
|
Bức ảnh duy nhất của Abraham Lincoln tại Gettysburg [ngồi giữa], chụp vào giữa trưa, ba giờ trước khi ông đọc diễn văn Gettysburg - bài diễn văn đi vào lịch sử, được trích dẫn nhiều nhất trong lịch sử Hoa Kỳ |
Thật không tưởng tượng Meade sẽ ra sao khi đọc được lá thư này bởi vì Lincoln đã không gửi nó đi. Người ta tìm thấy nó trong những tập hồ sơ của ông sau khi Lincoln qua đời.
Theo phỏng đoán của tác giả cuốn Đắc Nhân Tâm, sau khi viết bức thư này, Lincoln đã nhìn ra ngoài cửa sổ và nhẹ nhàng tự nhủ: "Chẳng khó gì khi ta ngồi ở đây trong cảnh bình yên của Nhà Trắng để ra lệnh cho Meade tấn công. Nhưng giả sử ta đang ở Gettysburg tuần vừa rồi, tận mắt nhìn thấy cảnh máu đổ kinh hoàng như Meade đã nhìn thấy, tai nghe tiếng la hét kêu gào của những đồng đội đang hấp hối như Meade đã nghe, thì có lẽ ta cũng sẽ không còn muốn tấn công nữa. Và hơn nữa, nếu như ta có tính nhút nhát, do dự của Meade, có lẽ ta cũng sẽ làm đúng như điều ông ta đã làm. Dẫu sao, sự việc đã rồi, nước đã chảy qua cầu. Nếu bức thư này được gửi đi, ta sẽ hả giận phần nào nhưng Meade có thể tìm cách tự bào chữa hoặc quay lại kết án ta. Điều đó sẽ gây ra những phản ứng tiêu cực, cản trở năng lực của Meade sau này với tư cách là Tổng tư lệnh và biết đâu, tai hại hơn nữa là vì thế mà ông ta có thể bị buộc phải rời khỏi quân đội. Đây là một sai lầm rõ ràng và chắc chắn Meade sẽ tự nhận ra sau này".
Có lẽ chính vì những suy nghĩ như vậy mà Lincoln đã gạt bức thư qua một bên, chính là gạt đi sự chỉ trích người khác, dù cho nó có là chính đáng hay không chính đáng. Ông đã học từ kinh nghiêm cay đắng rằng những lời phê phán và chỉ trích gay gắt hầu như không bao giờ mang đến kết quả tốt đẹp.
|
|
Chính sự bao dung của Lincoln mới là động lực để Meade tự nhìn nhận sai lầm và nỗ lực nhiều hơn. Bài học ở đây là muốn lấy mật thì đừng phá tổ ong. Có nghĩa là con người rất hiếm khi suy xét đúng sai rõ ràng bằng lý trí. Họ thường hay hành xử theo cảm xúc, thành kiến và lòng kiêu hãnh cố hữu. Cho nên khi đối mặt với sự chỉ trích thiếu bao dung, phản ứng của họ là "xù lông" để bảo vệ lòng danh dự.
Dale Carnegie phân tích, tất cả những người bạn gặp trên đường đời sẽ đều ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn. Dù tốt hay xấu, họ cũng tặng cho bạn những kinh nghiệm sống hết sức tuyệt vời. Chính vì vậy, đừng nên lên án, chỉ trích hay than phiền ai cả. Thậm chí, nếu có ai đó làm tổn thương bạn, phản bội bạn, hay lợi dụng lòng tốt của bạn thì xin hãy cứ tha thứ cho họ bởi vì có thể chính nhờ họ mà bạn học được cách khoan dung.
* Chỉ trích một người là việc không khó, vượt lên trên sự phán xét đó để cư xử rộng lượng, vị tha mới là điều đáng tự hào.
Bài học thứ hai
KHEN CHÂN THÀNH