Kẻ giết người hàng loạt là người giết từ ba người trở lên trong một giai đoạn hơn ba mươi ngày, với một giai đoạn "xả hơi" giữa mỗi vụ giết người, và động cơ giết hại của họ phần lớn dựa trên sự thoả mãn tâm lý.[1][2][3][4] Thông thường, yếu tố tình dục nào đó có liên quan tới các vụ giết hại. Những kẻ giết người có thể từng tìm cách hay đã thực hiện các vụ theo cách tương tự nhau và các nạn nhân có thể có một số điểm chung, ví dụ, nghề nghiệp, chủng tộc, ngoại hình, giới tính, hay nhóm tuổi.
Giết người hàng loạt thường bị nhầm lẫn với giết người tập thể[5] vốn được định nghĩa bằng việc giết hại nhiều người ở cùng một thời điểm. Thuật ngữ kẻ giết người hàng loạt [serial killer] trong tiếng Anh thường được cho là xuất phát từ Đặc vụ FBI Robert Ressler trong những năm 1970.[6][7] Ý tưởng này đã được miêu tả từ trước đó, ví dụ như bởi thanh tra cảnh sát Đức Ernst Gennat cũng đã đưa ra thuật ngữ tương đương năm 1930.[8] Tác gia Ann Rule đã công nhận nó trong cuốn sách Kiss Me, Kill Me năm 2004 của bà rằng công sáng tạo thuật ngữ "kẻ giết người hàng loạt" là thuộc thám tử Pierce Brooks tại LAPD, người chỉ đạo hệ thống ViCAP.
Đặc điểm[sửa | sửa mã nguồn]
Những kẻ giết người hàng loạt ở Hoa Kỳ thường có các đặc điểm chung nhất như sau:[9][10]
- Đa số là nam giới độc thân, người da trắng.
- Thường là người thông minh, với chỉ số IQ "trên mức trung bình".
- Dù có chỉ số IQ cao, chúng thường gặp khó khăn khi làm việc, và thường làm các công việc phục vụ.
- Chúng thường xuất thân từ các gia đình không ổn định hay gia đình có vấn đề.
- Khi còn trẻ, chúng thường bị cha bỏ rơi và thường được các bà mẹ bạo ngược nuôi dưỡng.
- Gia đình chúng thường có lịch sử tội phạm, tâm thần và nghiện rượu.
- Chúng thường bị lạm dụng — lạm dụng tinh thần, lạm dụng thể chất và/hay tình dục — bởi một thành viên trong gia đình.
- Chúng có tỷ lệ tự tử cao.
- Từ khi còn nhỏ, nhiều người rất thích xem phim khiêu dâm, phim bạo lực, bái vật giáo, và thông dâm.
- Hơn 60 phần trăm đái dầm trên tuổi 12.
- Nhiều kẻ hứng thú với đốt lửa.
- Chúng tham gia vào hoạt động ác dâm hay tra tấn những con vật nhỏ [zoosadism].
Chứng rối loạn tâm thần hiếm khi bắt gặp ở những kẻ giết người hàng loạt. Chẩn đoán tâm thầm đặc trưng của nhóm thường là bệnh học tâm lý, có nghĩa chúng bị tổn thương các traits bên trong một nhóm đặc biệt của các đặc điểm nhân cách không hoạt động, những thứ thường được liên kết với Rối loạn nhân cách chống xã hội hay rối loạn nhân cách không thích giao thiệp.[11][12] Người bị bệnh không có sự cảm thông và mặc cảm tội lỗi, thường tự kỷ và bốc đồng, và không thích hợp với các tiêu chuẩn xã hội, đạo đức và pháp luật. Thay vào đó, họ thường tuân theo một bộ quy tắc riêng biệt tự tạo ra cho mình [lối sống lập dị]. Họ có thể có vẻ bình thường và khá lễ độ, một trạng thái thích nghi mà chuyên gia tâm thần học Hervey Cleckley gọi là "Mặt nạ trong sạch".[13] Bộ ba Macdonald [gồm: tàn nhẫn với súc vật, chứng cuồng phóng hoả, và đái dầm thường xuyên trên tuổi lên năm] thường là những đặc điểm của những kẻ giết người hàng loạt khi còn trẻ.[14]
Những mẫu người[sửa | sửa mã nguồn]
Cuốn Hướng dẫn Xếp loại Tội phạm của FBI đặt những kẻ hàng loạt vào ba tiêu chí: "có tổ chức", "không tổ chức" và những kẻ tấn công "kiểu lai" —vừa có những đặc điểm có tổ chức vừa không tổ chức.[15] Một số kẻ giết người hàng loạt chuyển từ cách hành động có tổ chức sang không tổ chức khi số vụ giết hại gia tăng.
Có tổ chức/phi xã hội[sửa | sửa mã nguồn]
Những kẻ giết người hàng loạt có tổ chức phi xã hội thường có chỉ số thông minh trên trung bình, với mức IQ bình quân 123.[16] Chúng thường tổ chức hành động của mình một cách khá có phương pháp, thường bắt cóc nạn nhân, giết họ tại một địa điểm và giấu xác ở một địa điểm khác. Chúng thường cám dỗ nạn nhân bằng những thủ đoạn gây thông cảm. Ví dụ, Ted Bundy giả bị bó bột tay và yêu cầu các phụ nữ giúp hắn mang thứ đồ gì đó vào xe, nơi hắn sẽ đánh họ ngất đi bằng một thanh kim loại [ví dụ một chiếc xà beng], và mang họ đi.
Những kẻ khác thường nhắm tới gái mại dâm, những người thường tự nguyện đi với một người xa lạ. Chúng thường duy trì một mức độ kiểm soát cao với hiện trường vụ án, và thường có kiến thức tốt về khoa học pháp lý, giám định pháp y cho phép chúng che giấu dấu vết, như chôn xác nạn nhân hay buộc xác nạn nhân vào vật nặng và dìm ở một con sông. Chúng theo dõi tội ác của mình kỹ lưỡng trên truyền thông và thường cảm thấy kiêu hãnh vì những hành động của mình, như thể đó là một thành quả lớn. Kẻ giết người có tổ chức thường không bất thường về mặt xã hội, chúng có bạn bè và người tình, và thỉnh thoảng thậm chí là vợ và con. Chúng thuộc tuýp [mẫu] người, mà khi/nếu bị bắt, dường như sẽ được miêu tả bởi những người thân là sẽ không bao giờ làm hại đến bất kỳ ai. Ted Bundy và John Wayne Gacy là những ví dụ về những kẻ giết người hàng loạt có tổ chức.[17]
Vô tổ chức/phi xã hội[sửa | sửa mã nguồn]
Những kẻ tấn công không tổ chức phi xã hội thường có mức độ thông minh thấp, với chỉ số IQ dưới trung bình [