Soạn bài Các phương châm hội thoại [tiếp theo] lớp 9 ngắn nhất mà vẫn đủ ý giúp học sinh dễ dàng trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa Ngữ văn 9 Tập 1 từ đó soạn văn lớp 9 một cách dễ dàng.
Soạn bài Các phương châm hội thoại [tiếp theo] [ ngắn nhất]
Soạn bài Các phương châm hội thoại [tiếp theo] ngắn gọn:
- Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp
Câu hỏi [trang 36 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 1]:
- Ở trong truyện nhân vật chàng rể đã tuân thủ đúng phương châm lịch sự bởi anh ta đã ân cần hỏi thăm mọi người theo đúng lời người nhà đã dặn. Nhưng lời hỏi han của anh ta không đúng lúc gây ra bất tiện cho người được hỏi.
- Bài học rút ra: giao tiếp phải phù hợp với tình huống.
II. Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
Câu 1 [trang 37 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 1]:
- Ở trong những ví dụ đã được phân tích khi học về phương châm hội thoại thì hầu hết đều không tuân thủ phương châm hội thoại, ngoại trừ ví dụ về câu chuyện Người ăn xin.
Câu 2 [trang 37 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 1]:
- Câu trả lời của ba không đáp ứng nhu cầu thông tin đúng như anh muốn vì đã vi phạm phương châm hội thoại về lượng và phương châm hội thoại về chất.
Câu 3 [trang 37 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 1]:
- Khi bác sĩ nói với người bị bệnh nan y vì tình trạng sức khỏe của mình thì phương châm về chất và lượng có thể sẽ không được tuân thủ. Vì muốn tránh cho bệnh nhân sự bi quan, thất vọng, tạo cho họ niềm hy vọng.
- Tình huống giao tiếp không tuân thủ phương châm hội thoại: nói dối để giữ bí mật của công ty hoặc từ chối một cách - lịch sự,…
Câu 4 [trang 37 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 1]:
- Khi nói tiền chỉ là tiền, người nói đã không tuân thủ phương châm về lượng và phương châm về quan hệ.
- Ý của câu này nên hiểu: tiền bạc chỉ là phương tiện không phải là mục đích của cuộc sống và không thể thay thế cho những giá trị tinh thần.
III. Luyện tập
Câu 1 [trang 38 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 1]:
- Ông bố đã không tuân thủ đúng tình huống giao tiếp bởi đứa bé 5 tuổi chưa biết đọc nên không biết Tập truyện ngắn Nam Cao.
Câu 2 [trang 38 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 1]:
- Thái độ và lời nói của Chân, Tay, Mắt, Miệng đã không tuân thủ phương châm lịch sự.
- Việc không tuân thủ phương châm lịch sự của các nhân vật này không chính đáng. Căn cứ vào nội dung câu chuyện ta thấy Chân, Tay, Mắt, Miệng vì ghen tị với Miệng mà có thái độ như vậy.
Nhân vật chàng rể không tuân thủ phương châm hội thoại, gây phiền toái, khó chịu cho người khác và không phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.
Bài học: Trong giao tiếp cần thực hiện phương châm hội thoại phù hợp với tình huống giao tiếp [Nói khi nào? Nói ở đâu? Nói với ai? Nói để làm gì?].
II. Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
Câu 1 [trang 37 sgk Văn 9 Tập 1]: Trong các ví dụ đã phân tích thì chỉ có câu chuyện Người ăn xin tuân thủ phương châm hội thoại lịch sự, các ví dụ còn lại đều không tuân thủ phương châm hội thoại.
Câu 2 [trang 37 sgk Văn 9 Tập 1]:
- Câu trả lời của Ba không đáp ứng yêu cầu mà An mong muốn.
- Phương châm hội thoại về lượng không được tuân thủ. Bởi câu trả lời mà An muốn biết là cụ thể năm nào chứ không phải là một khoảng thời gian chung chung.
- Người nói không tuân thủ phương châm hội thoại vì lượng bởi có thể câu hỏi của An đưa ra Ba không trả lời được, và nếu trả lời sai, đưa ra thông tin không xác thực sẽ kéo theo sự vi phạm phương châm hội thoại về chất.
Câu 3 [trang 37 sgk Văn 9 Tập 1]:Phương châm hội thoại về chất không được tuân thủ. Vì có thể người bác sĩ không muốn nói thật về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân để tránh tâm lí hoang mang, sợ hãi cho người bệnh.
Câu 4 [trang 37 sgk Văn 9 Tập 1]: Khi nói "tiền bạc chỉ là tiền bạc" không tuân thủ phương châm hội thoại về lượng. Câu nói muốn nhấn mạnnh về giá trị của tiền bạc, tiền bạc không phải là tất cả, có nhiều thứ còn quan trọng hơn tiền bạc.
III. Luyện tập
Câu 1 [trang 38 sgk Văn 9 Tập 1]: Câu hỏi của người bố không tuân thủ phương châm hội thoại lịch sự. Vì người con mới có 5 tuổi chưa biết chữ "Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao". Ở đây ông bố không quan tâm đến đối tượng giao tiếp, câu trả lời không phù hợp với tình huống giao tiếp.
Câu 2 [trang 38 sgk Văn 9 Tập 1]:
- Thái độ và lời nói của chân, Tay, Tai, mắt, miệng đã vi phạm phương châm hội thoại lịch sự.
- Việc không tuân thủ phương châm ấy là không có lí do chính đáng. Vì Chân, Tai, mắt, miệng đã không thấy rõ mối quan hệ khăng khít giữa họ và lão miệng.
Bài soạn văn 9 các phương châm hội thoại [tiếp theo] - Trang 38 bao gồm 2 phần sơ lược kiến thức và hướng dẫn trả lời câu hỏi tại trang 36 đến trang 38 sách giáo khoa Ngữ Văn 9 tập 1.
Qua bài hướng dẫn các em sẽ giúp các em nắm vững những kiến thức quan trọng của bài học này...
I. Kiến thức cơ bản
– Phương châm hội thoại là những quy định mà người tham gia hội thoại phải tuân thủ thì cuộc giao tiếp mới thành công.
– Có 5 phương châm hội thoại chính:
- Phương châm về lượng: khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa.
- Phương châm về chất: khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
- Phương châm quan hệ: khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề.
- Phương châm cách thức: khi giao tiếp, cần chú ý nói mạch lạc, ngắn gọn, tránh cách nói mơ hồ.
- Phương châm lịch sự: khi giao tiếp cần tế nhị và thể hiện sự tôn trọng người khác.
– Để giao tiếp thành công, cần nắm vững các phương châm hội thoại. Tuy nhiên, căn cứ vào tình huống giao tiếp cụ thể, cần vận dụng phương châm hội thoại cho phù hợp và linh hoạt.
– Việc không tuân thủ các phương châm hội thoại có thể bắt nguồn từ các nguyên nhân sau:
- Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp;
- Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn;
- Người nói muốn gây sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.
Tham khảo thêm
- Soạn bài các phương châm hội thoại
- Soạn bài các phương châm hội thoại - Trang 21
II. Gợi ý trả lời câu hỏi SGK
Hướng dẫn trả lời câu hỏi bài tập các trang 37 đến trang 38 sách giáo khoa ngữ văn 9 tập 1:
Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình huống giao tiếp
Bài tập trang 36 sgk Ngữ văn 9 tập 1
Đọc truyện cười sau và trả lời câu hỏi
CHÀO HỎI
Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được người nhà dặn là phải luôn chào hỏi mọi người xung quanh.
Một hôm, anh ta ra đường và thấy một người đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi.
Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi:
-Có chuyện gì thế?
-Có gì đâu! Bác làm việc vất vả lắm phải không?
[Theo truyện cười giân dan Việt Nam]
Nhân vật chàng rể có tuân thủ đúng phương châm lịch sự không? Vì sao em nhận xét như vậy? Có thể rút ra bài học gì qua câu chuyện này?
Trả lời
- Chàng rể gọi một người từ trên cây cao xuống để chào và hỏi là làm phiền hà người đó. Cho nên, chàng rể đã không tuân thủ phương châm lịch sự.
- Cần chú ý nói với ai, nói khi nào, nói ở đâu, nói để làm gì, ta mới tuân thủ đúng các phương châm hội thoại.
- Bài học rút ra: Cần chú ý đặc điểm tình huống giao tiếp cụ thể vì một câu nói có thể thích hợp trong tình huống này nhưng không thích hợp trong một tình huống khác.
Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại
Câu 1 - Trang 37 sgk Ngữ văn 9 tập 1
Đọc lại những ví dụ đã được phân tích khi học về các phương châm hội thoại và cho biết trong những tình huống nào phương châm hội thoại không được tuân thủ:
Trả lời
Phương châm hội thoại chỉ là những yêu cầu chung trong giao tiếp chứ không phải là những quy định có tính chất bắt buộc trong mọi tình huống.
Những trường hợp không tuân thủ các phương châm hội thoại thường là do:
- Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp.
- Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.
\=> Chỉ có tình huống trong truyện "Người ăn xin", phương châm lịch sự được tuân thủ, còn lại đều không tuân thủ phương châm hội thoại.
Câu 2 - Trang 37 sgk Ngữ văn 9 tập 1
Đọc đoạn đối thoại sau, chú ý những từ ngữ in đậm và trả lời câu hỏi
An: - Cậu có biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào không?
Ba: - Đâu khoảng đầu thế kỉ XX.
Câu trả lời của Ba có đáp ứng nhu cầu thông tin đúng như An mong muốn hay không? Có phương châm hội thoại nào đã không được tuân thủ? Vì sao người nói không tuân thủ phương châm hội thoại ấy?
Trả lời
Câu trả lời của Ba không đáp ứng nhu cầu thông tin đúng như An mong muốn. Phương châm về lượng đã không được tuân thủ.
Vì Ba không biết chính xác chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào nên trả lời chung chung, không nói năm nào.
Câu 3 - Trang 37 sgk Ngữ văn 9 tập 1
Khi bác sĩ nói với bệnh nhân mắc bệnh nan y về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân đó thì phương châm hội thoại nào có thể không được tuân thủ? Vì sao bác sĩ phải làm như vậy? Hãy tìm những tình huống giao tiếp khác mà phương châm đó cũng không được tuân thủ.
Trả lời
Một vị bác sĩ nói chuyện với bệnh nhân, có thể không tuân thủ phương châm về chất, vì không muốn tâm lí bệnh nhân quả sợ hãi về bệnh tình của mình.
- Khi nói về tình trạng sức khỏe cho bệnh nhân mắc bệnh nan y, bác sĩ có thể không tuân thủ phương châm về chất [nói điều mà mình tin là không đúng, không nói sự thật, mà trái lại], nhằm động viên bệnh nhân.
- Khi người chiến sĩ không may rơi vào tay địch, không thể vì tuân thủ phương châm về chất mà khai thật những điều mình biết về đồng đội, vũ khí, cách phòng thủ của đơn vị mình.
Tương tự như vậy, có những khi người nhà của một bệnh nhân suy tim cũng không nói cho người ấy biết những tin buồn, gây lo lắng, làm tổn hại sức khỏe.
Câu 4 - Trang 37 sgk Ngữ văn 9 tập 1
Khi nói "Tiền bạc chỉ là tiền bạc" thì có phải người nói không tuân thủ phương châm về lượng hay không? Phải hiểu ý nghĩa của câu này thế nào?
Trả lời
Khi nói “tiền bạc chỉ là tiền bạc” Người nói muốn gây một sự chú ý, hướng người nghe hiểu câu nói theo một ý nghĩa hàm ẩn nào đó. Khi nói “Tiền bạc chỉ là tiền bạc", người nói không tuân thủ phương châm về lượng vì không có thêm thông tin nào [xét về nghĩa tường minh]; trái lại, nội dung câu trên vẫn tuân thủ phương châm về lượng [xét về hàm ý]. Vì câu này ngụ ý rằng tiền bạc chỉ là phương tiện để sống chứ không phải là mục đích cuối cùng của con người; ta không nên chỉ biết có tiền bạc mà quên đi những giá trị cao quý khác trong cuộc sống như nhân nghĩa chẳng hạn [“trọng nghĩa khinh tài”].
Luyện tập
Câu 1 - Trang 38 sgk Ngữ văn 9 tập 1
Đọc mẩu chuyện sau và trả lời câu hỏi
Một cậu bé năm tuổi chơi quả bóng nhựa trong phòng đọc sách của bố. Quả bóng văng vào ngăn dưới của một kệ sách. Cậu bé tìm mãi không ra bèn hỏi bố. Ông bố đáp:
- Quả bóng nằm ngay dưới cuốn “Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao” kia kìa.
Câu trả lời của ông bố không tuân thủ phương châm hội thoại nào? Phân tích để làm rõ sự vi phạm ấy?
Trả lời
- Ông bố không tuân thủ phương châm cách thức,
- Một đứa bé 5 tuổi không thể nhận biết dược Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao để nhờ đó mà tìm được quả bóng. Cách nói của ông bố đối với cậu bé là không rõ. Người nói đã không quan tâm đến đối tượng giao tiếp.
Câu 2 - Trang 38 sgk Ngữ văn 9 tập 1
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Bốn người hăm hở đến nhà lão Miệng. Đến nơi họ không chào hỏi gì cả, cậu Chân, cậu Tay nói thẳng với lão:
- Chúng tôi hôm nay đến không phải để thăm hỏi, trò chuyện gì với ông, mà để nói cho ông biết: Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay, chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi.
[Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng]
Thái độ và lời nói của Chân, Tay, Tai, Mắt đã vi phạm phương châm nào trong giao tiếp? Việc không tuân thủ phương châm ấy có lí do chính đáng không? Vì sao?
Trả lời
Thái độ và lời nói của Chân, Tay, Tai, Mắt đã không tuân thủ phương châm lịch sự, từ đó không thích hợp với tình huống giao tiếp.
Vì đến nhà ai, cần chào hỏi chủ nhà, sau đó mới đề cập đến chuyện khác. Ở đây, đã không chào hỏi, Chân, Tay, Tai, Mắt muốn gây sự chú ý nên vụng về, nặng lời với lão Miệng.
Cần ghi nhớ
Việc không tuân thủ các phương châm hội thoại có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân sau:
- Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp;
- Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn;
- Người nói muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.
// Mong rằng nội dung của bài hướng dẫn các phương châm hội thoại [tiếp theo] - Trang 36 này sẽ giúp các bạn ôn tập và nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học. Những tài liệu soạn văn 9 của Đọc Tài Liệu sẽ là ngường bạn đồng hành để bạn học tốt hơn môn Ngữ Văn 9