Năm 1042, nhà Lý ban hành bộ Hình thư, bộ luật thành văn đầu tiên của nước ta [nhưng hiện nay không còn nữa]. Theo sử cũ, luật pháp thời Lý quy định chặt chẽ việc bảo vệ nhà vua và cung điện, xem trọng việc bảo vệ của công và tài sản của nhân dân, nghiêm cấm việc mổ trâu bò, bảo vệ sản xuất nông nghiệp. Những người phạm tội bị xử phạt rất nghiêm khắc.
- Thời Trần
Nhà nước chú trọng sửa sang luật pháp, ban hành bộ luật mới gọi là Quốc triều hình luật. Hình luật thời Trần cũng giống như thời Lý, nhưng được bổ sung thêm. Pháp luật xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất. Cơ quan pháp luật thời Trần được tăng cường và hoàn thiện hơn. Nhà Trần đặt cơ quan Thẩm hình viện để xét xử việc kiện cáo. Vua Trần vẫn để chuông lớn ở thềm điện Long Trì cho dân đến kêu oan khi cần. Sự cách biệt giữa vua quan và dân chúng chưa thực sự sâu sắc.
Giống nhau: + Quy định chặt chẽ việc bảo vệ nhà vua và cung điện
+ Xem trọng việc bảo vệ của công và tài sản của nhân dân
+ Cấm giết mổ trâu bò, bảo vệ sản xuất nông nghiệp
+ Xử phạt nghiêm khắc những kẻ phạm tội
Khác nhau: * Nhà Trần :
+ Xác nhận rõ và bảo vệ quyền tư hữu tài sản của nhân dân
+ Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất
+Đặt cơ quan Thẩm hình viện để xét xử việc kiện cáo
* Nhà Lý:
+Không có cơ quan xét xử và một số luật bổ sung thời Trần
- Mục đích chủ yếu là để bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị, trước hết là đặc quyền đặc lợi của vua, triều đình, của các quan lại cao cấp, củng cố chế độ quân chủ trung ương tập quyền.
- Đều có một số điều luật khuyến khích nông nghiệp phát triển, ổn định xã hội.
* Khác nhau:
- Thời Lý: ban hành bộ Hình thư. Bộ luật thành văn đầu tiên của nước ta [1042]. Tuy nhiên, bộ luật mới chỉ mang tính chất sơ khai, chưa đầy đủ.