Phụ nữ mang thai nhiễm COVID nên ăn gì

• 1. Liu D, Li L, Wu X, và cộng sự: Kết quả mang thai và chu sinh của phụ nữ mắc bệnh viêm phổi do virut corona [COVID-19]: Phân tích sơ bộ. Am J Roentgenol Mar 18, 1-6: 2020. doi.org/10.2214/AJR.20.23072. Epub ahead of print..

• 2. Breslin N, Baptiste C, Gyamfi-Bannerman C, và cộng sự: Nhiễm COVID-19 ở phụ nữ mang thai không có triệu chứng và có triệu chứng: Hai tuần trình bày xác nhận với một cặp bệnh viện trực thuộc Thành phố New York. Am J Obstet Gynecol MFM Năm 2020. //doi.org/10.1016/j.ajogmf.2020.100111. Epub ahead of print..

• 3. Schwartz DA: Phân tích 38 phụ nữ mang thai bị COVID-19, trẻ sơ sinh của họ và sự lây truyền SARS-CoV-2 từ mẹ sang thai nhi: Nhiễm virut corona ở mẹ và kết quả mang thai. Arch Pathol Lab Med Mar 17 2020. doi: 10.5858/arpa.2020-0901-SA. Epub ahead of print..

• 4. Wang W, Xu Y, Gao R, và cộng sự: Phát hiện SARS-CoV-2 trong các loại bệnh phẩm lâm sàng. JAMA Ngày 11 tháng Năm năm 2020 doi: 10.1001/jama.2020.3786. Epub ahead of print..

Trước tình huống ca nhiễm Covid-19 chưa dừng lại và sự xuất hiện của biến thể mới Omicron, BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi, Giám đốc Trung tâm Sản Phụ khoa BVĐK Tâm Anh TP HCM khuyến cáo mẹ bầu cần giữ bình tĩnh, không nên quá lo lắng và sợ hãi.

Theo bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi, mẹ bầu là đối tượng có nguy cơ diễn biến nặng nề nếu mắc Covid-19. Tuy nhiên, ở giai đoạn hiện tại khi hệ thống y tế Việt Nam đã có nhiều phòng bị, nhiều mẹ bầu được triển khai tiêm vaccine phòng ngừa, nhờ đó các ca nhiễm diễn biến nặng đã giảm.

Khi mang thai, mẹ bầu phải nuôi một đứa trẻ trong bụng, do đó tử cung sẽ to hơn, đẩy cơ hoành lên cao và dung tích phổi giảm xuống, khiến việc hô hấp bị cản trở. Điều đó khiến nhu cầu oxy của mẹ bầu cao hơn người bình thường.

Thêm vào đó, cơ thể mẹ bầu sẽ có hiện tượng giữ nước gây nên tình trạng phù niêm mạc đường hô hấp trên, khiến đường hô hấp trên dễ bị tổn thương. Nếu không may nhiễm Covid-19, nguy cơ diễn tiến nặng rất cao.

Chính vì thế, mẹ bầu nhiễm Covid-19 được theo dõi chặt chẽ các triệu chứng lâm sàng, tình trạng thai nhi… một cách chủ động để can thiệp xử trí kịp thời, đảm bảo an toàn cho mẹ bầu và thai nhi.

Giai đoạn hậu Covid-19 mẹ bầu cần thăm khám thai kỳ và các triệu chứng Covid-19 kéo dài nếu có để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi. Ảnh BVĐK Tâm Anh.

Cho đến thời điểm hiện tại, các nghiên cứu trên toàn thế giới cho thấy virus gây bệnh SARS-CoV-2 chỉ lây truyền qua giọt bắn bề mặt, qua đường hô hấp chứ không lây truyền qua máu, từ mẹ sang con. Do đó, em bé trong bụng mẹ hoàn toàn không bị ảnh hưởng khi mẹ nhiễm Covid-19. 

Về hội chứng hậu Covid-19, bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi cho biết, phụ nữ đang mang thai và chuẩn bị sinh nở phần lớn là người trẻ, do đó những tổn thương ở phổi dường như không quá nặng nề cũng như sự hồi phục sau khỏi bệnh rất tốt. Tuy nhiên, tương tự như những bệnh nhân Covid-19 khác, mẹ bầu sau khỏi bệnh cũng có thể có thể có những triệu chứng Covid-19 kéo dài.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới [WHO], đa số trường hợp bệnh nhân hồi phục hoàn toàn sau nhiễm Covid-19, tuy nhiên có khoảng 10-20% trường hợp có triệu chứng Covid-19 kéo dài ở mức độ từ nhẹ đến nặng, gọi là hội chứng hậu Covid-19.

Bệnh nhân nhiễm Covid-19 sau khỏi bệnh từ vài tuần đến vài tháng vẫn có nguy cơ đối mặt với hàng loạt triệu chứng kéo dài như sốt nhẹ, khó thở, mệt mỏi, ho kéo dài, đau khớp, rụng tóc, tim đập nhanh, đánh trống ngực… Một số trường hợp bệnh nhân gặp tình trạng rối loạn tiêu hóa, ăn uống không ngon miệng, chán ăn, tiêu chảy, rối loạn vị giác, khứu giác…

Ngoài ra, bệnh nhân giai đoạn hậu Covid-19 cũng có thể gặp các hội chứng về tâm thần kinh như rối loạn tâm lý, lo âu, trầm cảm, giảm sự tập trung, rối loạn giấc ngủ, mau quên, nhạy cảm…

Hội chứng tâm thần kinh hậu Covid-19 không chỉ ảnh hưởng sức khỏe và tinh thần mẹ bầu, mà ảnh hưởng cả em bé trong bụng mẹ. Do đó, bên cạnh việc thăm khám thai kỳ sau nhiễm Covid-19 và thăm khám các triệu chứng ở các chuyên khoa chuyên sâu nếu có, mẹ bầu cần khám thêm ở chuyên khoa tâm lý để được tư vấn, giải thích rõ hơn về các triệu chứng hậu Covid-19 và có biện pháp hồi phục triệu chứng, giảm bớt tâm lý lo âu.

Hậu Covid-19 mẹ bầu cần chú ý chăm sóc sức khỏe

Bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi khuyến cáo, giai đoạn hậu Covid-19 mẹ bầu cần tiếp tục theo dõi và nâng cao sức khỏe để sớm hồi phục sức khỏe toàn diện.

• Tập hít thở: Tập hít sâu và thở ra nhẹ nhàng, chậm rãi, nhịp độ tăng dần theo ngày.
• Tập thể dục: Thực hiện các bài tập vận động nhẹ nhàng như đi bộ, yoga ít nhất 30 phút mỗi ngày.
• Bổ sung dinh dưỡng: Tham vấn ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung đầy đủ dinh dưỡng giúp nhanh hồi phục và đảm bảo dưỡng chất cho thai nhi.
• Tâm lý: Mẹ bầu nên sinh hoạt điều độ, ngủ đủ giấc, nghe nhạc thư giãn và nói chuyện với gia đình, bạn bè để giữ tinh thần vui vẻ, tích cực.

Mẹ bầu cần tiêm vắc xin phòng Covid-19, giữ tinh thần lạc quan và vui vẻ để bé sinh ra được khỏe mạnh. Ảnh: Thanh Thúy

“Trong bối cảnh dịch bệnh chưa kết thúc và xuất hiện biến chủng mới, khuyến cáo mẹ bầu cần thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng ngừa là hết sức quan trọng. Mẹ bầu cần chích vaccine ngừa Covid-19 từ trước khi mang thai [nếu đã mang thai mà chưa tiêm mũi nào thì nên tiêm ở giai đoạn từ 13 tuần thai], thực hiện tốt 5K, không để virus SARS-CoV-2 xâm nhập vùng hầu họng để ngừa nguy cơ mắc bệnh hoặc tái nhiễm bệnh”, bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi khuyến cáo.

Đối với mẹ bầu vừa sinh con và đang nuôi con bằng sữa mẹ chưa kịp tiêm mũi vaccine ngừa Covid-19 nào: Hiện nay, Bộ Y tế đã cho phép tiêm ngừa vaccine cho phụ nữ đang cho con bú mà không cần ngưng cho bé bú. Do đó, mẹ bầu hoàn toàn có thể tiêm ngừa vaccine ngay khi có lịch gọi tiêm.

Tránh lây nhiễm SARS-CoV-2 là ưu tiên hàng đầu của phụ nữ mang thai. Nhưng nếu không may bạn nhiễm phải loại virus này, hãy ghi nhớ những việc cần làm để giảm tối đa nguy cơ biến chứng sức khỏe cho bản thân và thai nhi.

Thực hiện tốt quy tắc 5K giúp mẹ bầu phòng tránh Covid-19

Theo BS.CKI Lê Thị Kim Ngân, Trưởng khoa Sản – Trung tâm Sản Phụ khoa BVĐK Tâm Anh TP.HCM: “So với người bình thường, hệ thống miễn dịch của phụ nữ mang thai dễ bị tổn thương hơn nếu nhiễm phải virus đường hô hấp. Nếu phụ nữ mang thai nhiễm Covid-19, dễ chuyển biến nặng hơn so với phụ nữ không mang thai, tăng nguy cơ cao phải thở máy, chạy ECMO, dùng kháng sinh liều cao… thậm chí có thể đe dọa tính mạng; thai nhi có nguy cơ sinh non, nguy cơ lây nhiễm…, rất tốn kém chi phí điều trị…”.

Điều đó có nghĩa là các bà mẹ tương lai cần chủ động tuân thủ các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ mình trước SARS-CoV-2. Bên cạnh việc chích vắc xin ngừa Covid-19, mẹ bầu cần thực hiện quy tắc 5K, duy trì lối sống khoa học và có chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất để nâng cao sức đề kháng.

Tuy nhiên, nếu chẳng may bị nhiễm Covid-19 dù đã thực hiện tốt các biện pháp phòng dịch, thai phụ không nên hoảng sợ mà cần tuân thủ điều trị Covid-19 theo đúng phác đồ bác sĩ chỉ định.

Thời gian ủ bệnh Covid-19 là từ 2 – 14 ngày, trung bình 5 – 7 ngày. Các dấu hiệu khởi phát bệnh bao gồm: [1]

• Sốt và lạnh người, 
• Viêm họng, ho khan hoặc ho có đờm, khó thở, hơi thở ngắn, thở gấp;
• Mệt mỏi, đau cơ, nhức mỏi toàn thân;
• Đau đầu, mất vị giác hay khứu giác; 
• Nghẹt mũi, sổ mũi;
• Nôn, cảm giác buồn nôn; 
• Tiêu chảy.

Khi nhiễm SARS-CoV-2 thể nhẹ, người nhiễm thường tự hồi phục sau khoảng 7-10 ngày. Khoảng 80% người nhiễm Covid không có triệu chứng. Gần 20% người nhiễm Covid diễn biến nặng, trong đó 5% cần điều trị hồi sức tích cực do thở nhanh, khó thở, tím tái, hội chứng suy hô hấp cấp ,suy chức năng thận, cơ tim…

Nếu có một trong những yếu tố dưới đây, mẹ bầu có nguy cơ diễn tiến nặng triệu chứng khi nhiễm Covid-19:

Nếu xuất hiện triệu chứng sốt 38 độ C trở lên, ho, mất khứu giác, khó thở, tức ngực… thai phụ cần báo ngay cho cơ sở y tế địa phương hoặc liên lạc với bác sĩ khám thai cho mình hoặc gọi điện thoại Đường dây nóng 115 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Điều quan trọng là các thai phụ cần giữ tâm lý bình tĩnh, không hoảng loạn bởi nhiều bệnh cũng gây ra các triệu chứng tương tự, ví dụ như viêm họng, cúm… 

Phụ nữ mang thai khỏe mạnh khi mắc Covid-19 tăng nguy cơ sinh non [sinh con trước khi đủ 37 tuần], thai chậm phát triển, thai lưu…Thường xảy ra ở giai đoạn sớm trong những tuần đầu hoặc ba tháng đầu thai kỳ. [2]

Trong quá trình điều trị, tùy thuộc vào tuổi thai và tình trạng sức khỏe của thai phụ, các bác sĩ sản khoa sẽ hội chẩn cùng bác sĩ chuyên khoa nội , hồi sức ..để có hướng điều trị thích hợp.

Những phụ nữ mang thai có các bệnh lý: đái tháo đường thai kỳ, tăng huyết áp …mới xuất hiện trong thai kỳ hoặc có sẵn trước đó, nếu nhiễm Covid-19 thì tăng nguy cơ nhập viện, tăng nguy cơ bệnh chuyển nặng. Vì vậy, sẽ tăng nguy cơ sanh non, thai chết lưu… Tuỳ thuộc vào tình trạng hô hấp và các chức năng sống của mẹ và tuổi thai, bác sĩ sẽ cân nhắc chấm dứt thai kỳ trước ngày dự sinh hay không.

Đối với mẹ bầu có bệnh lý nền đi kèm như đái tháo đường, tăng huyết áp…, nguy cơ bệnh diễn tiến nặng khi nhiễm SARS-CoV-2 sẽ cao hơn.

Tùy thuộc vào tình trạng nặng – nhẹ của triệu chứng, thai phụ nhiễm Covid-19 sẽ cần có các phương pháp điều trị khác nhau, bao gồm:

Thai phụ là F0 [không có bệnh nền hoặc có bệnh nền đã điều trị ổn định, không béo phì], sau 7 ngày được điều trị tại các cơ sở y tế đã có kết quả xét nghiệm Realtime RT-PCR âm tính sẽ được cho về tự cách ly và điều trị tại nhà.

Những trường hợp dương tính nhưng có tải lượng virus thấp [giá trị CT>=30] cũng có thể đưa về nhà theo dõi điều trị bởi khả năng lây nhiễm với những người xung quanh rất thấp, đặc biệt là người đã tiêm vắc xin trước đó.

Thai phụ F0 sẽ được tiếp tục xét nghiệm RT-PCR tại nhà vào ngày thứ 14 và 21.

Khi được cách ly điều trị tại nhà, mẹ bầu cần lưu ý:

• Mang khẩu trang thường xuyên, trừ những lúc ăn uống, vệ sinh cá nhân. 
• Thay khẩu trang 2 lần/ngày, khử khuẩn bằng cồn trước khi loại bỏ khẩu trang.
• Thường xuyên khử khuẩn tay, các vật dụng và bề mặt tiếp xúc như mặt bàn, tay nắm cửa, bồn cầu, lavabo…  
• Đo thân nhiệt tối thiểu 2 lần/ngày, nhất là khi cảm thấy có dấu hiệu sốt. Nhiệt độ bình thường từ 36 – 37,5 độ C, sốt nhẹ từ 37 – 38 độ, sốt vừa 38 – 39 độ, sốt cao 39 – 40 độ, sốt quá cao trên 40 độ. Uống thuốc hạ sốt khi nhiệt độ trên 38,5 độ C. Một số loại thuốc mẹ bầu có thể dùng :
  • Paracetamol: có tác dụng sau khoảng 30 phút, không nôn nóng uống quá liều. Mỗi lần uống cách nhau 4 giờ đồng hồ, tối đa 2 – 4 viên/ngày. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trong trường hợp có bệnh lý về gan trước đó.
  • Ibuprofen: Nếu không có hoặc dị ứng với Paracetamol, thai phụ có thể dùng Ibuprofen. Lưu ý là Ibuprofen không dùng cho phụ nữ mang thai 3 tháng cuối thai kỳ và phụ nữ cho con bú.
  • Khi sốt trên 38,5 độ C nhưng bị dị ứng với Ibuprofen và Paracetamol, bạn nên cân nhắc dùng thêm thuốc khác như Aspirin, Celecoxib, Diclofenac.
• Uống đủ nước: 40ml/kg cân nặng/ngày. Bù nước bằng nước điện giải Oresol. 
• Khai báo y tế ít nhất 1 lần hoặc khi có triệu chứng bất thường qua ứng dụng “Khai báo y tế điện tử”.
• Có chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, uống nhiều nước; tập thể dục tại chỗ, tập thở ít nhất 15 phút mỗi ngày [hít sâu thở từ từ]. 
• Lưu số điện thoại của nhân viên y tế để liên hệ khi cần tư vấn, hỗ trợ.

Khi thai phụ có những biểu hiện dưới đây, người thân cần chuyển ngay thai phụ đến các cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời:

• Dấu hiệu nặng: sốt trên 38,5 độ C, thở nhanh hơn 20 lần/phút, SpO2 [nồng độ bão hòa oxy trong máu] dưới 95%, đau tức ngực.
• Dấu hiệu cấp cứu: tím môi hoặc đầu chi, thở nhanh hơn 30 lần/phút, SpO2 dưới 93%, lừ đừ, li bì khó đánh thức.

Khi nhập viện điều trị, mẹ bầu cần mang theo các vật dụng dưới đây:

• 1 hộp khẩu trang y tế;
• 1 kính chắn giọt bắn;
• 1 chai nước rửa tay, 15 – 30 cặp găng tay dùng 1 lần;
• 1 chai xà phòng rửa tay, chai khử trùng nhỏ;
• 1 chai xà phòng tắm, gội đầu chai nhỏ;
• 2 khăn lau mặt, 2 khăn tắm;
• Áo quần gọn nhẹ đủ dùng 14 ngày;
• Bàn chải đánh răng;
• Đồ sạc pin điện thoại;
• Giấy tờ tùy thân, tiền mặt đủ dùng;
• 1 cặp nhiệt độ;
• Thuốc và viên sắt được bác sĩ kê toa…

Khẩu trang, dung dịch sát khuẩn là những vật dụng không thể thiếu trong hành trang của mẹ bầu khi nhập viện điều trị Covid-19

Chưa có bằng chứng về khả năng lây truyền SARS-CoV-2 từ mẹ sang con trong quá trình mang thai. Bên cạnh đó, cũng chưa có bằng chứng về mẹ nhiễm SARS-CoV-2 trong thời gian mang thai có thể gây ra tình trạng dị tật bẩm sinh hoặc sảy thai. [3]

Nguy cơ lây truyền theo chiều dọc trước khi sinh dường như không có hoặc thấp, có thể là gần 1%.

Thai phụ mắc Covid-19 cũng giống như các trường hợp bình thường khác, chủ yếu điều trị triệu chứng. Quan trọng là phát hiện bệnh sớm, từ đó có biện pháp kiểm soát, không để người bệnh thiếu oxy kéo dài. 

Nguy cơ lây truyền SARS-CoV-2 trong sữa mẹ thấp hoặc không có. Nếu mẹ mắc Covid-19 nhưng vẫn muốn cho con bú sữa mẹ, nên vắt sữa rồi nhờ người nhà cho trẻ ăn. Sản phụ cần rửa tay sạch sẽ trước khi vắt sữa cũng như trước khi chạm tay vào các bộ phận của máy hút sữa và bình sữa. 

Nếu mẹ mắc Covid-19 chọn cho con bú trực tiếp, phải đeo khẩu trang và rửa tay trước mỗi lần cho bé ăn.

Xem thêm: Hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ mùa Covid-19

Ngoài các đầu số khẩn cấp 113, 114, 115 là nơi tiếp nhận thông tin về phản ảnh, thông tin tình hình dịch bệnh, mẹ bầu khi nhiễm Covid-19 có thể liên hệ:

• Đường dây nóng Bộ Y tế: 1900 9095
• Tổng đài hỗ trợ khai báo y tế: 1800 1119
• Sở Y tế TP.HCM: 028 3930 9912
• Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM: 028 3923 4629
• Danh sách số điện thoại các trung tâm y tế quận, huyện, TP. Thủ Đức tại TP.HCM: