Là khu du lịch sinh thái, văn hoá quan trọng trong vùng du lịch miền núi Ðông Bắc, bao gồm khoảng 20 điểm di tích danh thắng đặc sắc, độc đáo
Từ Hà Nội theo đường số 3 qua Thái Nguyên, đến thị xã Bắc Cạn và đi tiếp khoảng 40 km là đến hồ Ba Bể [gần chợ Rã]. Con sông Năng chảy dưới chân núi đá vôi, giữa những bờ vách đứng xuyên qua núi Lung Nham, nơi đó gọi là động Puông. Thuyền nhỏ luồn trong động Puông chập chờn trong ánh sáng mờ ảo, những thạch nhũ hình thù kỳ lạ hiện lên trước cửa động. Ði khỏi cửa động chừng 4 km vào địa phận hồ Ba Bể, một hồ kiến tạo lớn nhất miền Bắc Việt Nam giữa vùng đá phiến và đá vôi. Hồ dài hơn 8 km, rộng 3 km, sâu khoảng 20 đến 30 m. Ðoạn giữa hồ hơi eo lại. Có hai đảo nhỏ nổi lên giữa hồ, một đảo giống như con ngựa đóng cương đang lội nước [nên còn gọi là đảo An Mã]. Hồ Ba Bể ở độ cao 145 m so với mặt nước biển, diện tích mặt hồ khoảng 500 ha được bao bọc bởi những dãy núi đá vôi có nhiều hang động và những suối ngầm khi ẩn khi hiện. Toàn cảnh hồ như một bức tranh thuỷ mặc làm say lòng nhiều du khách từ xưa đến nay. Hồ Ba Bể [Bắc Cạn] cách Hà Nội hơn 200 km, trong những ngày thủ đô mưa phùn thì ở đây vẫn nắng rực rỡ. Trên con đường từ thị trấn Chợ Rã [huyện Ba Bể] đi vào hồ, du khách có thể nhìn thấy lợn rừng đang đi dạo bên đường khiến họ cứ nhấp nha nhấp nhổm... Không thể ngờ được khi nắng và hồ đã tôn vẻ đẹp cho nhau đến thế cho mùa đồng xứ Bắc. Hồ nước thiên nhiên lớn nhất VN này [500ha] như một bảng màu lộng lẫy biến hóa khôn lường, lúc xanh rêu lạnh lẽo sau bóng núi, chợt chuyển sang xanh lam khi mặt trời ló ra hoà cùng sắc vàng rực rỡ của bóng cây, sắc trắng tinh khôi của những đám mây. Hồ dài 8km [gồm ba hồ nối liền nhau nên gọi là Ba Bể], độ sâu trung bình 20m, nơi sâu nhất 35m. Hồ có tới 50 loại cá, trong đó có những loại quý hiếm mới phát hiện như cá cóc Ba Bể, cá chiên ở thác Đầu Đẳng và một số loài quý hiếm như cá chép kình, cá rầm xanh... Du khách có thể bơi thuyền trên hồ thưởng ngoạn cảnh sắc, ngắm những hòn đảo xinh xắn nổi lên giữa hồ như đảo An Mã, đảo Bà Góa... sau đó leo lên núi thăm Ao Tiên-một hồ nước nhỏ trong vắt nằm trên đỉnh núi đá vôi-hồ chồng lên hồ, rất thú vị Bản Păc Ngòi của người Tày nằm ven hồ có 60 hộ dân, bản chuyên trồng lúa, nhưng đời sống khấm khá lên nhiều nhờ làm du lịch. Ông Dương Đặng, một dân bản, là chủ của ngôi nhà sàn bằng gỗ nghiến rộng thênh thang cho khách trọ thuê. Giá trọ một đêm cho du khách ở đây là 10.000đ/người, sinh viên 5.000đ, khách nước ngoài 20.000đ. Những ngôi nhà sàn ở đây nằm trên đồi khá đẹp, tuy không bằng nhà của người Thái. Rời Păc Ngòi trở lại với hồ, du khách có thể ồ lên thích thú khi bất chợt thấy ven hồ có một trảng cỏ xanh mịn như mời gọi, và bác lái đò sẵn lòng ghé chân cho mọi người dạo chơi, giở ống cơm lam ra ăn, ngắm những con bói cá sặc sỡ và rất to [gấp 3 lần so với bói cá ở đồng bằng] bất chợt nhào xuống hồ, hoặc những đàn sáo đen thấy động bay nháo nhác... Hồ Ba Bể năm trong quần thể vườn quốc gia Ba Bể với 21 điểm du lịch kỳ thú như hang Dơi, động Puông, động Nả Phoòng, động Thẳm kít... Con sông Năng trên đường dẫn du khách từ chỗ cách thị trấn Ba Bể 5 km vào đến hồ giới thiệu những hang động kỳ thú này. Nếu đi theo đường bộ chạy ven sông, bạn có thể bất ngờ gặp một con lợn rừng đang đi dạo rất hiền lành ven đường, bên cạnh là mấy đứa trẻ thản nhiên vui đùa. Đây là những con lợn do người dân đi rừng bắt được từ hồi chúng còn nhỏ, đưa về nuôi như lợn nhà.
Hồ Ba Bể có nhiều điểm tham quan trải nghiệm, tại bến Buốc Lốm, lên thuyền xuôi dòng sông Năng xuyên qua động Puông – nơi con sông Năng chảy xuyên qua bên dưới núi đá vôi Lũng Nham, đây được coi là một trong những động đẹp nhất và đáng xem nhất ở Vườn Quốc gia Ba Bể, vòm động cao, các nhũ đá trong động tạo nên nhiều hình dáng kỳ thú, hấp dẫn du khách. Tiếp tục hành trình, du khách dừng chân ở thác Đầu Đẳng, tiếp đến tham quan các điểm Ao Tiên, đền An Mã, đảo Bà Góa…
Trong tiết trời se lạnh của mùa thu, hồ Ba Bể trở nên lung linh, huyền ảo trong sương, du khách có nhiều lựa chọn nghỉ đêm tại nhà sàn của người dân vùng ven hồ, hay những khách sạn 2-3 sao ngay tại trung tâm của khu du lịch, thưởng thức những món ẩm thực vùng hồ với cách chế biến đặc trưng của người Tày, như cá sông, gà đồi, lợn bản...