Trích dẫn là một hoạt động bắt buộc trong bất kỳ một bài viết nghiên cứu khoa học nào. Việc trích dẫn chính xác, khoa học các kết quả nghiên cứu đã có không chỉ thể hiện được tính tiếp nối của một nghiên cứu khoa học [bởi khoa học không đến từ hư không mà trải qua sự tích lũy, tiếp nối liên tục], sự tôn trọng đối với kết quả nghiên cứu của các tác giả khác [việc ăn cắp ý tưởng, hay đạo văn, là một lỗi rất nặng trong giới hàn lâm], mà còn giúp cho người đọc nghiên cứu dễ dàng tìm kiếm thông tin về tác giả, tác phẩm được trích dẫn trong bài. Việc quy định về phương thức trích dẫn trong nghiên cứu khoa học rất đa dạng với các hệ thống trích dẫn khác nhau ở từng quốc gia, bao gồm có Việt Nam. Tuy nhiên, phổ biến và được chấp nhận rộng rãi nhất có thể kể đến các hệ thống trích dẫn Harvard, Chicago, MLR, IEEE và đặc biệt là hệ thống trích dẫn APA do Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ đề xuất. Trong bối cảnh hệ thống giáo dục và nghiên cứu của Việt Nam ngày càng hội nhập với cộng đồng quốc tế, việc giới thiệu về phong cách trích dẫn theo chuẩn mực phổ biến của quốc tế [trong bài viết này là phong cách trích dẫn APA] là rất cần thiết để giúp các nhà nghiên cứu Việt Nam áp dụng vào các bài nghiên cứu của mình cũng như tham khảo tài liệu khác. Trong bài viết này, tác giả xin giới thiệu một số điểm chính về phong cách APA được quy định trong phiên bản số 6.
- Trích dẫn nội dung trong bài viết
- Đối với việc trích dẫn số liệu, ý tưởng: Nhà nghiên cứu cần cung cấp thông tin tác giả theo cú pháp: Họ [năm phát hành] nếu thông tin đặt ở đầu, hoặc [họ, năm phát hành] nếu thông tin ở cuối VD: Theo Jones [1998], phong cách APA rất khó học đối với người mới tìm hiểu lần đầu. Hoặc Phong cách APA rất khó học đối với người mới tìm hiểu lần đầu [Jones, 1998]. Lưu ý: Trong trường hợp chỉ trích dẫn ý tưởng, nhà nghiên cứu phải viết lại ý tưởng đó theo câu chữ của mình.
- Đối với việc trích dẫn nguyên văn Thông thường, trường hợp cần trích dẫn nguyên văn là các định nghĩa, khái niệm hoặc ý kiến có tính khái quát cao mà nhà nghiên cứu không có cách nào nói khác ngoài việc sử dụng nguyên văn câu chữ của các tác giả trước. Trong trường hợp đó, nhà nghiên cứu cần trích dẫn theo cú pháp sau đây: Họ tác giả, năm phát hành, số trang của nội dung. Nội dung trích dẫn phải được đặt trong ngoặc kép VD: Sản phẩm là “thứ có thể được chào bán trên thị trường để thỏa mãn một nhu cầu hay mong muốn” [Kotler, 2002, tr.206]. Hoặc Kotler [2002] định nghĩa sản phẩm là “thứ có thể được chào bán trên thị trường để thỏa mãn một nhu cầu hay mong muốn” [tr.206]. II] Trích dẫn tác giả trong bài viết
- Nếu trích dẫn từ 1-2 tác giả: Trích dẫn họ và năm phát hành, sử dụng từ nối “và” hoặc dấu nối “&” VD: Kotler [2002] nói rằng…. William và Buswell [2003] cho rằng.... .....mong muốn và sự cảm nhận về dịch vụ mà họ đã sử dụng [William & Buswell, 2003]
- Nếu trích dẫn từ 3-5 tác giả: Trích dẫn đầy đủ tác giả và năm phát hành trong lần đầu tiên nhắc đến, trong những lần sau chỉ cần trích dẫn họ của tác giả đầu tiên và dùng chữ viết tắt “ctg.” [hay et al. trong tiếng Anh] để chỉ các tác giả còn lại. VD: Kernis, Cornell, Sun, Berry, và Harlow [1993] cho rằng…. [lần thứ nhất] Kernis & ctg. [1993] cho rằng… [lần thứ hai trở đi]
- Nếu trích dẫn từ 6 tác giả trở lên: Sử dụng cách trích dẫn họ của tác giả đầu tiên và dùng chữ viết tắt “ctg.” [hay et al. trong tiếng Anh] để chỉ các tác giả còn lại ngay từ đầu VD: Harris & ctg. [2001] cho rằng... Lưu ý: Nếu tác giả bài viết được liệt kê là một tổ chức, nhà nghiên cứu nêu đầy đủ tên tổ chức đó cùng với năm phát hành bài viết, trong trường hợp tên tổ chức quá dài hoặc là một tổ chức nổi tiếng, nhà nghiên cứu có thể ghi chữ viết tắt của tên tổ chức đó ở bên cạnh tên đầy đủ trong lần đầu tiên trích dẫn, và dùng tên viết tắt trong những lần sau. VD: Theo Ngân hàng Thế giới [WB] năm 2011,… [lần thứ nhất] Theo WB [2011],… [lần thứ hai] III] Liệt kê thông tin tác giả, tác phẩm ở phần Phụ lục Sau khi đã trích dẫn thông tin của tác giả, tác phẩm trong nội dung bài viết, nhà nghiên cứu sẽ liệt kê thông tin đầy đủ về tác giả, tác phẩm ở phần Phụ lục cuối bài nghiên cứu. Đây là một mục bắt buộc để giúp người đánh giá kiểm chứng sự chính xác trong việc tham khảo của nhà nghiên cứu, cũng như giúp các nhà nghiên cứu khác dễ dàng tìm kiếm thông tin được trích dẫn trong bài nghiên cứu.
- Đối với nguồn trích dẫn là nội dung bài viết tạp chí, báo Cú pháp: Họ tên tác giả, năm xuất bản. Tên bài viết, tên tạp chí [in nghiêng], tập [số/phiên bản], số trang mà bài báo được đăng trong tạp chí. VD1: Nguyen, T.D. [2007]. Factors affecting the utilization of the Internet by internationalizing firms in transition markets: Evidence from Vietnam. Marketing Intelligence and Planning, 25 [4], 360-76. VD2: Van Vugt, M., Hogan, R., & Kaiser, R. B. [2008]. Leadership, followership, and evolution: Some lessons from the past. American Psychologist, 63[3], 182-196. Lưu ý: Tuy quy định của APA là chỉ liệt kê họ tác giả còn tên viết tắt, nhưng trong trường hợp Việt Nam, do có một số họ quá phổ biến [như họ Nguyễn, Trần..] nên việc chỉ liệt kê như vậy có thể gây khó khăn trong quá trình tìm kiếm thông tin. Vì thế, nhà nghiên cứu có thể lựa chọn trích dẫn đầy đủ họ tên của tác giả được trích dẫn hoặc trích dẫn theo nguyên mẫu của chuẩn APA, nhưng bắt buộc phải thống nhất trong các trích dẫn sau chứ không được sử dụng lẫn lộn giữa hai cách trích dẫn [Nguyễn Đình Thọ, 2011].
- Đối với nguồn trích dẫn là nội dung trong sách Cú pháp: Họ tên tác giả [năm xuất bản]. Tên sách [in nghiêng], phiên bản. Nơi xuất bản: tên NXB. VD1: Nguyễn, Đ.T. [2011]. Phương pháp nghiên cứu khoa học trong kinh doanh. Hà Nội: Nhà xuất bản lao động xã hội. VD2: Frank, R. H., & Bernanke, B. [2007]. Principles of macro-economics [3rd ed.]. Boston, MA: McGraw-Hill/Irwin.
- Đối với nguồn trích dẫn là nội dung trên Internet Cú pháp: Họ tên tác giả, năm phát hành. Tên bài viết, đường link, thời gian truy cập VD: Phạm, Đ. K. [2007]. Cơ sở lý thuyết của mô hình mạng [SEM] - [5 phần], từ //www.mba-15.com/view_news.php?id=774, trích đọc ngày 19/12/2011.
- Đối với nguồn trích dẫn là nội dung luận văn Cú pháp: Họ tên tác giả [năm phát hành]. Tên luận văn [in nghiêng], cấp độ luận văn, khoa, trường VD: Phan, T.S. [2004]. Một số giải pháp marketing địa phương cho TP.Hồ Chí Minh nhằm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, Luận văn Thạc sĩ, Khoa Quản lý Công nghiệp, ĐH Quốc gia TPHCM. Trên đây, tác giả đã trình bày sơ lược một số điểm chính của cách trích dẫn theo phong cách APA. Tuy nhiên, xin lưu ý một lần nữa rằng ngoài APA, vẫn có nhiều hệ thống trích dẫn khác được công nhận như MLR, Harvard, Chicago…cũng như những quy định trích dẫn riêng của giới khoa học tại từng quốc gia, cơ sở giáo dục. Vì thế, bài viết này có giá trị tham khảo đối với các nhà nghiên cứu muốn tìm hiểu và áp dụng cách trích dẫn theo chuẩn APA. Ngoài ra, các hướng dẫn trích dẫn được nêu tại đây được lấy từ hướng dẫn APA phiên bản 6, vì vậy, trong các phiên bản mới của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, cách trích dẫn có thể sẽ có thay đổi. Vậy rất mong nhận được sự quan tâm và góp ý của các nhà nghiên cứu khác để tác giả có thể hoàn thiện nội dung hướng dẫn của mình. Xin chân thành cảm ơn!