Năm 2019, theo Cục xuất bản, In và Phát hành, Việt Nam có hơn 60 nhà xuất bản với cụ thể số ấn phẩm truyện tranh in ra đạt gần 30 triệu bản nhưng hầu hết là truyện tranh dịch từ nước ngoài. Truyện tranh có nguồn gốc nước ngoài chiếm hơn 90% thị phần truyện tranh Việt Nam. Trong đó truyện tranh Nhật Bản [manga] chiếm ưu thế hơn cả. Tiếp đó là truyện tranh từ Hàn Quốc [Manhwa], truyện tranh Trung Quốc [Manhua] và Truyện tranh từ phương Tây [comic]…
Truyện tranh Nhật Bản
Manga – thể loại truyện tranh Nhật Bản du nhập vào Việt Nam từ cuối thế kỷ XX, đã nhanh chóng cho thấy thế mạnh của mình, chiếm 4x% tổng doanh thu truyện tranh tại Việt Nam. Từ đó đến nay, manga luôn giữ vững vị trí đầu bảng cho thể loại truyện được đón đọc nhiều nhất tại Việt Nam.
Bạn đang xem: Các Nhà Xuất Bản Truyện Tranh Ở Việt Nam
Theo khảo sát mức độ quan tâm đến truyện manga, nhóm đối tượng chiếm phần lớn độc giả tiếp xúc và đọc truyện manga là từ mẫu giáo cho đến cấp 2; trong đó hơn 90% đã từng mua manga. Với 4x% đọc truyện qua kênh trực tuyến, 7x% độc giả dành từ 30 phút đến hơn 1 tiếng đọc truyện manga mỗi ngày cho thấy sức hút của manga đối với độc giả Việt Nam.
Không phải tự nhiên mà manga là thể loại được ưa thích nhất trong các dòng truyện tranh ở Việt Nam, ngoài lợi thế là du nhập vào Việt Nam sớm hơn truyện tranh từ các quốc gia khác thì manga còn được lòng người đọc cả về hình thức bắt mắt, mang đậm phong cách riêng của từng tác giả và nội dung sáng tạo, lồng ghép nhiều thông điệp và bài học cũng như cả yếu tố văn hóa Nhật Bản.
Một số bộ truyện manga gây tiếng vang lớn: One piece, Doraemon, Thám tử lừng danh Conan, …ㅤ
Truyện tranh Hàn Quốc
Manhwa xuất hiện ở Việt Nam vào cuối những năm 1990s, sau manga 1 thập kỷ nhưng vẫn có đóng góp lớn trong việc phổ biến văn hóa Hàn Quốc đến độc giả Việt Nam. Manhwa chịu nhiều ảnh hưởng từ phong cách manga Nhật Bản, lại học hỏi thêm nhiều yếu tố văn hóa phương Tây và Trung Quốc nên dễ dàng được đón nhận rộng rãi bởi nội dung đa dạng.
Tuy nhiên, độc giả ngày một khó tính hơn cả về nội dung và hình thức của từng tác phẩm truyện tranh. Theo khảo sát, sự đơn giản, chưa chau chuốt trong cách vẽ cũng như sự đơn giản, trùng lặp trong nội dung quá nhiều là lý do khiến manhwa ít được yêu thích hơn manga. Giai đoạn 2000-2010 là thời kỳ hoàng kim của truyện tranh Hàn Quốc ở Việt Nam nhưng kể từ sau 2010 đến nay, chưa có bộ manhwa nào đáng chú ý.
Một số bộ manhwa phổ biến: Full House, Đội quân nhí nhố, Goong [Hoàng cung],…ㅤ
2] Rào cản phát triển ngành truyện tranh ở Việt Nam
In lậu, không bản quyền: Truyện lậu trôi nổi trên thị trường có giá thành rẻ do scan sách gốc và in bằng giấy kém chất lượng, không có tên tác giả hoặc thông tin nhà xuất bản. Thậm chí, một số nhà sách còn liên kết với nguồn in lậu truyện để ăn chênh lệch giá cao hơn so với truyện tranh gốc.
Phát hành lậu trên website: Truyện tranh bị scan, chụp ảnh rồi đăng lên website có tốc độ lan truyền rất nhanh do tâm lý ưa thích đọc truyện miễn phí của người đọc, chi phí gần như không có so với số tiền để mua truyện tranh bản quyền. Việc phát hành truyện lậu gây ảnh hưởng lớn tới doanh thu của các nhà xuất bản chính thống.
Sở hữu trí tuệ, bản quyền: Nhiều công ty lợi dụng sự thiếu hiểu biết về luật pháp của các họa sĩ mà lách luật, cố tình lấy cắp “chất xám” rồi từ đó kinh doanh các tác phẩm mà không có sự đồng ý từ tác giả.
Bản dịch không sát, cắt xén, một bộ nhiều phiên bản: Tên nhân vật không thống nhất, lời văn trong truyện không có sự liền mạch, dịch ẩu, dịch không thoát ý,… là một vài trong số vô vàn vấn đề trong nhiều bản dịch truyện tranh.
Xung đột văn hóa: Không phải mọi truyện tranh từ nước ngoài đều được xuất bản luôn. Các nhà xuất bản cần chú ý tới khác biệt về phong tục, quan niệm, cách tiếp nhận hình ảnh,… Ví dụ như thứ tự đọc truyện tranh Nhật Bản là từ phải sang trái hay bộ truyện Shin – Cậu bé bút chì từng bị ngừng xuất bản một thời gian do trong truyện có một số hành động được cho là thiếu giáo dục ở Việt Nam [nhưng bình thường ở Nhật Bản]. Rất may là nhà xuất bản Kim Đồng [đơn vị xuất bản bộ truyện ở Việt Nam] đã đàm phán với nhà xuất bản Nhật Futabasha [đơn vị nắm bản quyền tác phẩm] để chỉnh sửa cho phù hợp với bạn đọc.’
3] Cơ hội của ngành truyện tranh Việt Nam
Phát triển mảng thị trường truyện tranh trực tuyến
Xu hướng chuyển từ truyện tranh xuất bản giấy truyền thống sang webtoon đã rõ ràng hơn ở một số nước trong khu vực như Thái Lan. Nếu như trước năm 2014, webtoon chỉ chiếm tỷ trọng 5% thì đến năm 2019, thể loại này đã chiếm 60% thị phần.
Xem thêm: Cách Làm Món Đậu Sốt Cà Chua, Đơn Giản Nhưng Ngon Ngất Ngây
Theo báo cáo của Waka – một nền tảng đọc truyện trực tuyến, mỗi tháng tại Việt Nam có khoảng 2.5 triệu người thường xuyên đọc truyện tranh trực tuyến. Con số này tương ứng với quy mô khoảng 4,000,000 USD/năm.
Độc giả Việt Nam chủ yếu sử dụng điện thoại di động để đọc truyện tranh trực tuyến bởi kích thước nhỏ gọn, tiện dụng, phù hợp để đọc truyện vào bất cứ lúc nào họ có thời gian trống. Trong đó, khoảng thời gian sau 8h tối là khung giờ độc giả thường đọc truyện tranh online nhiều nhất.
Lượng độc giả tiềm năng
Trong khi đó, năm học 2019-2020, theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Việt Nam có hơn 5 triệu trẻ mầm non, 8 triệu học sinh tiểu học, 5 triệu học sinh THCS và gần 3 triệu học sinh ở bậc THPT và hơn 1 triệu sinh viên đại học. Điều này cho thấy lượng độc giả tiềm năng của thị trường truyện tranh Việt Nam.
Theo khảo sát của Waka, độ tuổi trung bình của những người đọc truyện tranh trực tuyến là dưới 24 tuổi, chiếm 4x.8%. Tiếp đó, độc giả trong độ tuổi 24-25 chiếm tỷ trọng lớn thứ hai [3x.4%].
Bên cạnh đó, Việt Nam còn là quốc gia có tỷ lệ biết đọc gần như cao nhất thế giới với 95%. Cùng với đó, tỷ lệ dân số sử dụng internet cũng như các thiết bị điện tử rất cao, người dân Việt Nam trung bình dành hơn 200 phút mỗi ngày để lên mạng. Đây là tiềm năng phát triển không thể bỏ lỡ của truyện tranh online.ㅤ
Phát huy thế mạnh của truyện tranh Việt tự sáng tác
Sau loạt thành công của truyện tranh Việt như “Long thần tướng”, “Địa ngục môn”,… truyện tranh tự sáng tác của các tác giả Việt Nam nở rộ. Không khó để bắt gặp những bài đăng các tác phẩm tự sáng tác trong các cộng đồng yêu truyện tranh trên mạng hay đơn giản và phổ biến hơn là các mẩu truyện tranh ngắn được đăng tải trên mạng xã hội như “Thỏ bảy màu”, “Vàng xám comic”, “Thăng Fly Comic”,… Hiện tại, đã có một số bộ truyện tranh trực tuyến như vậy được in ra sách giấy như bộ truyện “Xấu hổ hay dễ thương”, “Chuyện vặt của Múc”, “Mèo mốc”…
Theo khảo sát của Waka về tình hình đọc truyện tranh online, hơn 90% người trả lời cho biết nội dung hấp dẫn là lý do quan trọng nhất quyết định việc độc giả có tiếp tục theo dõi một bộ truyện nữa hay không. Nét vẽ đẹp, hợp lý là yếu tố khiến hơn 80% người đọc muốn tiếp tục theo dõi bộ truyện. Trong khi đó, số ít quan tâm đến mức độ nổi tiếng của tác giả và các yếu tố truyền thông, quảng cáo.
Các tác giả trẻ Việt Nam hiện nay không chỉ đầu tư vào hình thức, nét vẽ mà còn rất chú trọng đến kết hợp nét đẹp văn hóa truyền thống, sự kiện lịch sử, xã hội vào làm tư liệu sáng tác, nội dung cho truyện tranh. Điều này cho thấy ý thức của giới trẻ hiện nay trong việc giữ gìn truyền thống văn hóa và ý thức về lịch sử nước nhà cũng như mang đến những thông tin hữu ích cho độc giả trong nước và quảng bá văn hóa đến bạn bè quốc tế. Các tác giả trẻ Việt Nam đã tận dụng truyện tranh như một kênh giáo dục rất tự nhiên về lịch sử và văn hóa Việt Nam, khi sử dụng những nội dung gần gũi, chân thực, hướng đến lòng tự hào và tự tôn dân tộc của độc giả trong nước.
Phát huy những yếu tố đó, ngành truyện tranh Việt kỳ vọng sẽ có những tác phẩm ấn tượng, mang nhiều nét đặc trưng Việt Nam phổ biến đến bạn đọc hơn.
Người tiêu dùng thông thường của truyện tranh [comic book] toàn thế giới thường không hay biết về những công việc xoay quanh quá trình sản xuất , quá trình làm ra một quyển truyện tranh của ngành giải trí mà họ yêu thích.
Ngoài nỗ lực và khối lượng công việc, duy chỉ việc đội ngũ cần thiết phải lớn nhỏ thế nào để hình thành ý tưởng cũng đủ đau đầu rồi. Hàng tá nhân sự xử lí những vai trò chuyên biệt từ tác giả cho tới người vẽ chì, lên mực, tô màu, đánh chữ và chỉnh sửa. Máy in thì cần thiết để phát hành các bản in và một mạng lưới phân phối cũng phả có để những quyển comic ấy được lên kệ các nhà sách địa phương.
Hoặc có thể loại comic được nói đến lại thuộc về một “giống” mới – webcomic – mà hầu như toàn bộ công đoạn đều được xử lý bởi một người.
Bài viết mang mục đích tóm gọn những phương pháp thường thấy của việc sáng tác comic, từ góc nhìn của chuyên gia lẫn cách những cách thức này được thu gọn khi áp dụng cho những dự án nhỏ hơn.
GIAI ĐOẠN 1: Ý TƯỞNG/ NỘI DUNG CHÍNH
– Đây là bước đi mở đầu của dự án. Để sáng tác ra một cuốn comic hay bạn cần phải bắt đầu với một ý tưởng hay.
– Nội dung trọng tâm của một cuốn comic có thể đến từ bất kì ai, nhưng thường thì nó được phát triển từ ý tưởng của tác giả hoặc người chỉnh sửa về một mạch truyện.
GIAI ĐOẠN 2: PHÁT TRIỂN CỐT TRUYỆN
– Nội dung cơ bản của cuốn comic được mở rộng bởi tác giả thành một bản phác thảo cốt truyện có thể dùng được.
– Toàn bộ những yếu tố của câu chuyện được sắp sếp cẩn trọng để tạo nhịp độ và sự phát triển nhân vật.
– Hãy xem đây là công đoạn dàn xếp câu chuyện sẽ được hé lộ ra sao.
GIAI ĐOẠN 3 của làm ra một quyển truyện tranh: KỊCH BẢN
– Tác giả, sử dụng bản phác thảo làm chỉ dẫn, viết thành một cái kịch bản cho cuốn comic.
– Có hai phương pháp thông dụng để tạo dựng kịch bản cho comic. Phương pháp của Marvel [phong cách cốt truyện] và phương pháp kịch bản hoàn chỉnh [còn gọi là “phong cách DC”]. Tôi sẽ giải thích sự khác biệt của hai phương pháp sau.
– Ngoài thay đổi và chỉnh sửa, đây là cơ hội chính để tác giả ấn định câu chuyện của mình. Kịch bản chính là cái căn bản của mọi thứ theo sau.
– Trong một số trường hợp tác giả có thể lướt qua giai đoạn này và thay vào đó là đưa ra những điều cần chú ý trong cốt truyện cho họa sĩ để họ xây dựng cách thức kể chuyện bằng hình ảnh thông qua các khung tranh.
GIAI ĐOẠN 4: VẼ
-Từ giai đoạn viết kịch bản, nhiều họa sĩ sẽ tạo ra cuốn comic dựa trên kịch bản của tác giả.
– Bước đầu là vẽ chì, sau đó là lên mực và cuối cùng là tô màu cuốn truyện tranh comic.
– Những bước này đôi khi được thực hiện trên máy tính, toàn bộ hoặc một phần.
– Đội ngũ vẽ có thể rất lớn hoặc rất nhỏ. Trong vài trường hợp, một người duy nhất sẽ tự mình xử lý toàn bộ quá trình vẽ.
GIAI ĐOẠN 4A: VẼ CHÌ
– Người vẽ chì thường được xem là họa sĩ góp công hàng đầu trong việc xác định cuốn comic trông sẽ thế nào. Người này phác ra một bản vẽ nền để những người tiếp theo xây dựng lên.
– Anh ta hoặc cô ta bắt đầu bằng việc phác họa bố trí các khung tranh từ kịch bản của tác giả.
– Khi khung tranh đã được duyệt, người vẽ chì sẽ vẽ toàn bộ comic bằng chì.
– Một số người bỏ qua bước làm ra một quyển truyện tranh là sắp xếp khung tranh và đi thẳng vào việc trên từng trang.
– Sự có mặt của comic điện tử đem đến cho họa sĩ lựa chọn vẽ chì trên phần mềm như Photoshop.
GIAI ĐOẠN 4B: LÊN MỰC
– Người lên mực chịu trách nhiệm sử dụng bản vẽ chì làm mẫu để tạo ra bản viền mực của cuốn comic.
– Không chỉ đơn giản là viền theo đường chì, người lên mực đưa ra những lựa chọn đường chì nào là cần thiết cho sản phẩm hoàn chrnh và có thể sửa những lỗi nhỏ của giai đoạn vẽ chì.
– Người lên mực dùng nhiều kỹ thuật tinh tế để tạo hiệu ứng sáng tối cho bản comic.
– Một số họa sĩ bỏ qua hoàn toàn công đoạn vẽ chì mà vẽ bằng mực ngay.
GIAI ĐOẠN 4C: TÔ MÀU
– Bản đã lên viền mực sẽ được chuyển cho người tô màu để thêm màu sắc vào những hình vẽ trắng đen, họ hầu hết đều sử dụng máy tính để tô màu.
– Cái trọng tâm của giai đoạn này là màu sắc không được phá đi bản viền mà thay vào đó phải bổ sung và tô điểm cho nó.
– Cách làm ra một quyển truyện tranh trắng đen sẽ bỏ qua bước này.
GIAI ĐOẠN 5: VIẾT CHỮ
– Sau khi art của cuốn comic được hoàn thành, một người viết chữ sẽ đặt các bóng và ô thoại vào các khung tranh, sau đó soạn chữ.
– Từ giai đoạn sắp xếp khung hình trở về sau, việc chọn vị trí thích hợp cho các bóng và ô thoại được cân nhắc để chúng không làm xấu hay che mất art của comic.
-Người viết chữ thường sử dụng máy tính dù cũng có người lại viết tay.
GIAI ĐOẠN 6: CHỈNH SỬA
-Dù có hoạt động xuyên suốt quá trình sáng tác, ở công đoạn này người chỉnh sửa sẽ kiểm tra lần cuối cùng để sửa hoặc giải quyết bất kì vấn đề nội dung nào trước khi xuất bản.
– Comic điện tử hay webcomic có thể không cần một người chỉnh sửa hay phải in ấn gì. Bởi thế những giai đoạn sau đây có thể được gộp lại hoặc bỏ qua.
GIAI ĐOẠN 7: IN ẤN
– Nếu comic được bán theo cuốn, nó sẽ được giao nộp cho một người phụ trách in, nơi sẽ in ra một số lượng nhất định dựa trên lượng doanh thu ước tính.
– Quá trình này có thể mất vài tuần tùy theo độ lớn của đơn hàng.
– Nhiều nha in nhận những đơn đặt nhỏ. Comic tự xuất bản có thể được tài trợ thông qua việc tự góp vốn hoặc gây quỹ bằng những phương thức như Kickstarter.
-Nếu ngân sách để làm ra một quyển truyện tranh của bạn quá hạn hẹp bạn có thể photo comic của mình ở một công tuy chuyên dịch vụ in ấn, như FedEx chẳng hạn.
GIAI ĐOẠN 8: MARKETING
– Marketing là một quá trình tiếp diễn xuyên suốt các giai đoạn sản xuất comic
– Marketing có nhiều dạng: ấn bản cho các trang báo, quảng cáo [in ra và đăng trên web], gửi bản sao cho truyền thông và giới thiệu tại các sự kiện.
– Đối với một tác giả solo, marketing lại là một chuyện khác. Mạng xã hội có thể được dùng để xác định những độc giả tiềm năng cho comic của bạn. Nếu bạn chăm hoạt động trên web, dần dần sẽ thu hút được chú ý.
GIAI ĐOẠN 9: PHÂN PHỐI
– Khi đơn hàng đầu tiên của comic đã được tin xong, nó cần phải được đem ra thị trường bằng cách nào đó.
– Các nhà phân phối – dẫn đầu là Diamon Comics – có một mạng lưới chuyển giao những cuốn comic tới các cửa hàng địa phương ở khắp nước Mỹ [ cái dở là bạn phải bán cho nhanh]
– Có những phương thức khác trong việc làm ra một quyển truyện tranh để phân hối, như những buổi gặp mặt hoặc buôn bán trực tiếp trên mạng.
Phân biệt kịch bản hoàn chỉnh và kịch bản cốt truyện [phong cách Marvel.]
Có hai cách để tác giả chuẩn bị kịch bản để người vẽ chỉ sử dụng sáng tác. Cách thứ nhất, kịch bản hoàn chỉnh, chính là cách truyền thống mà nhiều người cho rằng các kịch bản phim và truyện hay sử dụng. Họ soạn ra toàn bộ diễn giải của từng hành động một cách đầy đủ chi tiết, thường được phân tích đến từng khung tranh. Đây là phong cách rất kỹ lưỡng của việc viết kịch bản, để lại rất ít sự mập mờ cho họa sĩ.
Kịch bản phong cách Marvel [hay kịch bản cốt truyện] được Stan Lee phát triển những năm 1960 cùng với những cộng tác viên của ông nhằm giúp các tác giả xử lí nhiều bộ comic cùng một lúc. Kịch bản chỉ chạm đến cái nhịp chung của cốt truyện và hành động, giao lại công đoạn chuyển thể sang hình ảnh trên trang giấy cho người vẽ chì. Sau khi bước vẽ đã hoàn tất, tác giả sẽ ấn định lời thoại và chữ trên các trang vẽ đã hoàn thành.
Nếu bạn mới hợp tác với họa sĩ lần đầu, hay đang lo lắng rằng hình ảnh trong đầu bạn có thể không được truyền tải như ý muốn nếu dùng kịch bản cốt truyện, hãy dùng kịch bản hoàn chỉnh. Nếu bạn đang vật lộn với nhiều dự án khác nhau, hoặc bạn tin tưởng khả năng kể chuyện của họa sĩ của bạn, hãy cân nhắc dùng kịch bản cốt truện. Cái quan trọng nhất trong việc làm ra một quyển truyện tranh là bạn chọn được một phong cách kịch bản có thể truyền tải hình chính xác ảnh trong đầu của bạn xuyên suốt quá trình phát triển.
Nguồn: Makingcomics