SONG GIẢI BIỂU LÝ
Song giải biểu lý là những bài thuốc có tác dụng giải biểu vừa có tác dụng trị bệnh ở lý, dùng cho những trường hợp bệnh có hội chứng biểu và hội chứng lý cùng tồn tại.
Những bài thuốc song giải biểu lý thường dùng có:
- Thuốc giải biểu công lý
- Thuốc giải biểu thanh lý
- Thuốc giải biểu ôn lý.
A-Giải biểu công lý:
Bài thuốc Giải biểu công lý là những bài thuốc gồm có những vị thuốc tác dụng Giải biểu và những vị thuốc có tác dụng tả hạ.
Chủ trị các hội chứng bệnh lý bên ngoài có biểu chứng, bên trong có thực nhiệt, tích trệ.
Bài thuốc thường dùng có Phòng phong Thông thần tán, Đại Sài hồ thang.
B-Giải biểu thanhlý:
Là những vị thuốc có tác dụng vừa giải biểu vừa thanh lý, dùng chữa các chứng biểu kiêm lý nhiệt.
Bài thuốc thường dùng: Cát căn Hoàng cầm Hoàng liên thang.
C-Giải biểu ôn lý:
Là những bài thuốc chữa chứng Biểu lý hàn.
Bài thuốc thường dùng: Ngũ tích tán.
GIẢI BIỂU CÔNG LÝ
Bài thuốcGiải biểu công lýlà những bài thuốc gồm những vị thuốc có tác dụng giải biểu và những vị thuốc có tác dụng tả hạ.
Chủ trị các hội chứng bệnh lý bên ngoài có biểu chứng, bên trong có thực nhiệt tích trệ.
Bài thuốc thường dùng có:
- Phòng phong Thông thần tán
- Đại Sài hồ thang.
PHÒNG PHONG THÔNG THẦN TÁN
[Tuyên minh luận]
Thành phần:
Phòng phong 20g
Kinh giới 20g
Liên kiều 20g
Ma hoàng 20g
Bạc hà 20g
Xuyên khung 20g
Đương qui 20g
Bạch thược [sao] 20g
Bạch truật 20g
Hắc chi tử 20g
Đại hoàng [chưng rượu] 20g
Mang tiêu 20g
Thạch cao 40g
Hoàng cầm 40g
Cát cánh 40g
Cam thảo 80g
Hoạt thạch 120g
Cách dùng: Tất cả tán bột mịn, mỗi lần uống 6 8g với nước Gừng, sắc uống nước nóng, có thể dùng làm thuốc thang sắc uống.
Tác dụng: Sơ phong giải biểu, thanh nhiệt tả hạ.
Giải thích bài thuốc:
- Phòng phong, Ma hoàng: sơ phong, giải biểu.
- Đại hoàng, Mang tiêu: thanh nhiệt tả hạ đều là chủ dược.
- Kinh giới, Bạc hà phụ thêm giải biểu.
- Liên kiều, Chi tử, Hoàng cầm, Cát cánh, Thạch cao: thanh tả lý nhiệt.
- Hoạt thạch: thanh lợi thấp nhiệt.
- Xuyên khung, Đương qui, Bạch thược: dưỡng huyết, khu phong.
- Bạch truật: kiện tỳ ích khí.
- Cam thảo: điều hòa các vị thuốc.
Ứng dụng lâm sàng:
Bài thuốc này chủ trị các loại cảm, vừa có biểu và lý chứng, đều thuộc thực chứng.
Triệu chứng thường gây sốt, sợ lạnh, đau váng đầu, mồm đắng khô, đại tiện táo bón, tiểu tiện ít, và rêu vàng nhớt, mạch hồng sác hoặc huyền hoạt.
Trên lâm sàng lúc sử dụng bài thuốc này tùy chứng gia giảm:
- Nếu chứng biểu không rõ có thể giảm các vị thuốc giải biểu như Ma hoàng, Phòng phong, Kinh giới.
- Sốt không cao có thể bỏ các loại thuốc thanh nhiệt tả hỏa như Thạch cao.
- Nếu không có táo bón bỏ Đại hoàng, Mang tiêu.
- Trường hợp đau đầu nặng, mắt đỏ, mồm khát gia thêm Cúc hoa, Ngưu bàng tử bỏ Bạch truật, Bạch thược.
Trên lâm sàng phạm vi sử dụng bài thuốc khá rộng rãi có tác giả báo cáo dùng bài thuốc chữa chứng đau thần kinh tam thoa, cao huyết áp, đau đầu do xơ mỡ mạch máu, bệnh béo phệ, táo bón kinh niên, có kết quả nhất định.
ĐẠI SÀI HỒ THANG
[Kim quỹ yếu lược]
Thành phần:
Sài hồ 8 12g
Đại hoàng 4 8g
Chế Bán hạ 8 12g
Sinh khương 12 16g
Hoàng cầm 8 12g
Chỉ thực [chích] 8 -12g
Bạch thược 8 12g
Đại táo 2 4 quả
Cách dùng: sắc nước uống.
Tác dụng: Hòa giải thiếu dương, tả hạ nhiệt kết.
Giải thích bài thuốc:
Bài thuốc này do bài Tiểu sài hồ thang bỏ Nhân sâm, Cam thảo, gia Đại hoàng, Chỉ thực, Bạch thược.
- Sài hồ, Đại hoàng có tác dụng hòa giải thiếu dương, tả nhiệt dương minh kinh đều là chủ dược.
- Hoàng cầm giúp Sài hồ hòa giải thiếu dương.
- Chỉ thực cùng Đại hoàng thanh tán kết nhiệt ở dương minh.
- Bán hạ, Sinh khương giáng nghịch chỉ ẩu, hợp với Đại hoàng, Chỉ thực tăng thêm tác dụng giáng vị khí chỉ ẩu.
- Bạch thược hợp với Đại hoàng, Chỉ thực hòa trung trị Phúc thống.
- Đại táo điều hòa các vị thuốc.
Ứng dụng lâm sàng:
Bài thuốc chủ trị chứng Thiếu dương và Dương minh đồng bệnh có các triệu chứng hàn nhiệt vãng lai, ngực sườn đầy tức, nôn khó cầm, bụng trên đầy đau, đại tiện táo bón hoặc nhiệt kết hạ lợi, rêu lưỡi vàng, mạch huyền có lực, thuộc chứng thực nhiệt.
- Trường hợp táo bón có sẵn nhiệt thịnh phiền táo, mồm khát, lưỡi khô, mặt đỏ, mạch hồng, thực gia thêm Mang tiêu, để tả nhiệt thông tiện.
- Trường hợp bụng trên đầy đau gia Qua lâu bì để thanh nhiệt hành khí.
- Trường hợp nói sãng, sốt cao gia Hoàng liên, Sơn chi tử để thanh tả tâm vị nhiệt.
- Trường hợp Hoàng đản [vàng da] gia Nhân trần cao, Hoàng bá để thanh trừ thấp nhiệt.
- Trường hợp nôn nhiều gia Tả kim hoàn, Trúc nhự để thanh nhiệt chỉ ẩu.
Chú ý: bài thuốc không được dùng nếu không có hội chứng lý thực nhiệt tích trệ.
Phụ phương
PHỨC PHƯƠNG ĐẠI SÀI HỒ THANG
[Kinh nghiệm phương]
Thành phần:
Sài hồ 12g
Hoàng cầm 12g
Xuyên luyện tử 12g
Diên hồ sách 12g
Bạch thược 12g
Đại hoàng 12g
Bồ công anh 20g
Chỉ thực 8g
Mộc hương 8g
Sinh Cam thảo 8g
Cách dùng: sắc nước uống.
Tác dụng: Hòa giải biểu lý, thanh tả nhiệt kết.
Trị chứngđau bụng trên hoặc đau bụng dưới bên phải, sôi bụng táo bón, sốt, mạch sác, rêu lưỡi vàng
THANH TỤY THANG
[Tân biên Trung y học khái yếu]
Thành phần:
Sài hồ 20g
Bạch thược 20g
Mộc hương 12g
Diên hồ sách 12g
Hoàng cầm 12g
Hồ Hoàng liên 12g
Đại hoàng 20g
Mang tiêu 12g
Cách dùng: sắc nước uống.
Tác dụng: Thanh nhiệt tả thực, sơ can lý khí, chỉ thống.
Chủ trị: chứng Can khí uất trệ, tỳ vị uất nhiệt, thường gặp trong chứng Viêm tụy cấp.