Cách làm mực viết máy

Mực bút máy Bí mật phơibày

Nếu chỉ nghe những người say mê bút mực nói suông, bạn sẽ nghĩ ngay rằng mực là một vật chất kỳ diệu nào đó rơi xuống từ chốn thiên đường, được gìn giữ trong những bình pha lê trong suốt. Như một vật thiêng được sùng bái, nó kén bút, chuộng cái này coi rẻ cái kia?

Không đến nỗi thế!

Cách làm mực viết máy

LỊCH SỬ MỰC

Mực nước được dùng cùng với bút sậy (Ai Cập) và bút lông (Trung Hoa) cách đậy đến 50 thế kỷ. Loại mực đó có thành phần chủ yếu là than dưới dạng bồ hóng hay muội đèn, dưới dạng huyền phù trong dầu thực vật, hoặc dạng keo động vật, giúp mực không bay hơi khi đã khô.

Cách đây 1700 năm, phương pháp chế tạo mực rắn dưới dạng thỏi, bánh của người Trung Hoa đã là một bước nhảy đáng kể. Khi cần mực để viết, chỉ việc cạo lấy một ít mực từ thỏi rồi hòa tan với nước. Đến tận bây giờ, loại mực này, cùng với cọ và bút tre, vẫn còn được sử dụng trong nghệ thuật thư pháp cổ truyền ở Đông Á, có trong những finely-made writing sets (hộp bọc gấm thêu đựng văn phòng tứ bảo). Sau đó, vào thế kỷ 11, người Trung Quốc phát triển phương pháp in bản kẽm với thứ mực đậm đặc hơn, và có lẽ có trước phương pháp in trượt của Johannes Gutenberg đến bốn thế kỷ.

Các thợ sao chép ở Âu châu thời Trung cổ rất chuộng giấy da cừu để lưu trữ văn bản, thế nhưng mực than lại lkhông ăn vào da do nhờn. Vì thế, vào khoảng thế kỷ 19, mực iron gall đã được đưa vào sử dụng. Loại mực này được chế tạo từ hỗn hợp tannic acid và muối sắt (Fe II Sulfat). Khi mực tiếp xúc với giấy da, một phản ứng hóa học chậm giữa acid và muối diễn ra, tạo thành một hợp chất màu sậm thấm vào da, nên chữ viết bám vào đó vĩnh viễn. Gum arabic (một loại thickener hòa tan) được thêm vào giúp mực chảy tốt hơn và bớt loang đi. Nếu chẳng may hỗn hợp này không dùng đúng lượng chất thì mực sẽ chứa nhiều acid ăn mòn ngòi bút và tệ hơn nữa ăn thủng nơi mực tiếp xúc với tấm da. Vấn đề này tiếp tục gây phiền phức cho những chuyên gia ghi chép tài liệu cổ và cả việc phục hồi những văn bản cổ thời.

Ở Âu châu, bút lông và mực iron gall là tiêu chuẩn cho việc viết tay trong suốt phần lớn thế kỷ 19, được sử dụng trong nhiều tác phẩm văn học và lịch sử quan trọng.

Giữa thế kỷ 19, vừa đúng lúc nền công nghiệp bút máy đang phất lên, thì loại mực chế tạo từ ammoniac trên cơ sở công nghệ nhuộm aniline bắt đầu xuất hiện; đây cũng là tổ tiên của hầu hết các loại mực hiện nay. Người ta có thể làm ra một dãy màu sắc chưa từng có từ loại mực này, và nó cũng ít ăn mòn giấy bút. Thế nhưng, thiếu sót của nó là dễ phai màu dưới ánh sáng mạnh và cũng dễ lem mực bởi hơi nước; cả màu sắc cũng không được đậm như mực in và mực vẽ.

Trong suốt thế kỷ 20, các nhà làm mực đã học cách tạo ra thêm các màu mới, như là thêm vào mực những chất mới như chất kháng nấm mốc, chất tẩy và nhiều chất làm đặc hiện đại để cải thiện phẩm chất và tuổi thọ sản phẩm. Những bình mực cỡ cá nhân tiêu biểu chứa 60ml. Cỡ bình lớn lỗi thời khi bút bi ra đời, nhưng bạn vẫn có thể tìm thấy loại thật to vintage bằng nhựa, thủy tinh, và thậm chí bằng gốm; và một số nhà sản xuất như Pelikan vẫn bền bỉ bán cỡ mực này.

Cây bút đầu tiên dùng mực ống được JiF Waterman (nhánh độc lập của hãng Waterman ở Pháp) đưa ra thị trường cuối thập niên 30 thế kỉ 20; từ đó mực ống trở nên phổ biến và được sử dụng trong phần lớn những loại bút hiện nay.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Thuốc nhuộm cho màu, có từ muối aniline, nhưng mực của một số hiệu (như J.Herbin) lại dùng thuốc nhuộm thực vật.

Ethylene glycol, glycerine, hoặc những chất xúc tác trung tính điều chỉnh độ sệt của mực. Đây là thành phần cốt yếu quyết định dòng mực chảy có tốt hay không.

Phenol hoặc chất chống nấm mốc sinh sôi trong mực.

Đôi khi có thêm chất phụ liệu điều chỉnh độ pH, tránh trường hợp bình mực bị ăn mòn dần từ bên trong.

Một số nhà sản xuất sẽ thêm hương thơm vào mực của mình, để nó thêm hấp dẫn, nhưng chỉ với một lượng mùi vừa đủ, không hề ảnh hưởng tới sự trơn chảy, tính ổn định hóa học và nồng độ acid của mực.

NÊN DÙNG/TRÁNH NHỮNG MÀU NÀO?

Các màu mực bút máy thông thường như đen, xanh đen, đen thuần, đỏ, turquoise, xanh lá, và nâu. Ngoài ra, còn có thêm màu xám, tím, cam và những màu phong phú khác nữa. Bạn có thể tìm được bất cứ màu nào mình yêu thích, ví dụ như màu Bleu Azur lạ lùng hiệu J.Herbin, nhạt đến nỗi khó thấy trên nhiều loại giấy. J.Herbin đã có một dải màu đa dạng nhất, và gần như tất cả đều phản ứng tốt với hầu hết bút (nên thận trọng không dùng loại mực chế tạo từ kim loại của J.Herbin, loại này chỉ dùng cho bút chấm mực dip pen).

Có những loại mực sẽ làm đổi màu plastic vĩnh viễn. Nếu bạn có một cây bút quý với thân bút trong suốt hay trong mờ (như Parker Vacumatic, Pelikan kiểu cũ hay một cây demonstrator) vẫn còn đẹp, thì coi chừng. Nói chung, mực màu xanh và đen vẫn là chuẩn nhất; những màu như tím, đỏ, cam có thể đổi màu rất nhiều ngay cả khi bị phơi sáng trong thời gian rất ngắn. Có một quy luật chung, là mực càng bão hòa màu cao thì dường như khả năng đổi màu càng cao.

Những người thèm mực có màu đen đậm hơn có thể dùng loại mực phân phối không thường xuyên như Platinum Carbon Black hay Pelikan Fount India; loại mực này sẽ không làm hỏng bút (dù có đôi khi mực chảy xuống rất nhanh, buộc phải lau chùi bút kỹ lưỡng sau mỗi lần sử dụng), và lúc khô thường có nét óng ánh như mực Nho.

GIẤY THẤM

Giấy thấm mực (blotter card) chỉ đơn giản là thứ giấy hút chất lỏng được, giúp thấm đi lượng mực còn lại khi vừa viết xong. Khi xưa, những tấm giấy thấm này in quảng cáo, hình minh họa, lịch, là một kiểu quà tặng tuy không đắt tiền nhưng lại khá thực tế. Thường bạn có thể tìm thấy những tấm giấy thấm ở những buổi triển lãm bút.

Cách sử dụng: 1) Dùng một tay ghìm chặt một góc giấy thấm xuống mặt giấy, tay kia chấm giấy vào những chỗ mực hãy còn ướt (không xê dịch tay); 2) Vẫn dùng một tan ghìm chặt giấy thấm, dùng tay kia quét nhẹ; 3) Bóc giấy thấm ra (chú ý giở lên thẳng góc với mặt giấy viết, không xê dịch).

CHỌN BÚT THÍCH HỢP

Những mực có màu sáng tương hợp tốt nhất với ngòi fine hoặc medium; nếu dùng cho ngòi broad hay italic thì chữ viết sẽ mờ và bị lốm đốm (có lẽ là do sự kết tủa không đồng nhất), nhưng cũng có khi mực này lại hợp với kiểu chữ viết của một số người. Mực sáng màu cũng có xu hướng không thể hiện đúng màu hoàn toàn, cho đến khi đã hoàn toàn khô.

WASHABLE VÀ PERMANENT NGHĨA LÀ GÌ?

Bạn sẽ thường bắt gặp những thuật ngữ này trên những bình mực cũ hơn hiện nay. Quả thật, những từ này mang ý nghĩa mật hiệu hơn là đặc tả tính chất thực tế. Mực washable là loại mực có thể dễ dàng tẩy rửa(sự thật thì tất cả những màu mực không phải đen đều ít gặp vấn đề gì khi làm sạch một khi đồ được giặt kỹ trong nước ấm). Mực permanent thường là mực màu đen hay xanh đen, gọi như thế là vì chúng được đặc chế với công thức chống phai màu khi bị phơi dưới ánh sáng trong khoảng thời gian liên tục.

Nên chú ý rằng permanent ở đây không hàm nghĩa waterfast (không nhòe khi gặp nước). Cả 2 loại mực trên đều nhòe. Nếu bạn muốn viết thứ gì đó mà tránh nhòe (như thư hoặc bì thư), có thể tráng bằng sáp nến, dùng loại keo xịt của họa sĩ, hay bao lại bằng phim trong.

NÊN DÙNG LOẠI MỰC NÀO CHO BÚT?

Nên chú ý đừng mua phải những loại mực chuyên dụng cho các loại bút khác (mực India, mực vẽ kỹ thuật, mực vẽ của họa sĩ) vì chúng có thể sẽ quá đậm hoặc quá loãng khi viết, hay có cặn làm nghẽn bút và làm hỏng hệ thống bơm mực. Thậm chí, một trong những loại mực này (đặc biệt là loại mực chế tạo bằng công thức cổ như mực iron gall nói trên đây) có thể ăn mòn những bộ phận của bút. Loại mực vô hình thường chứa nhiều acid như nước chanh và những thứ tương tự.

TÌM MUA MỰC Ở ĐÂU?

Mua trực tuyến tại:

Ink Palette
Pendemonium
Swisher Pens

Tuy mực thường được bảo quản trong những bình thủy tinh, nhưng việc vận chuyển cũng sẽ không có gì đáng ngại nếu người bán đã đóng gói kỹ càng.

CÓ PHẢI DÙNG MỰC CÙNG HIỆU VỚI BÚT?

Có những nhà sản xuất tuyên bố sẽ hủy bỏ giá trị bảo hành bút nếu bạn sử dụng một loại mực khác hiệu. Đừng sợ! Bạn sẽ không ra bất cứ hư hỏng miễn là bạn sử dụng sản phẩm của các nhà chế tạo mực chuyên nghiệp như Private Reserve hay J. Herbin. Phải chắc chắn rằng cái bạn mua có dán nhãn fountain pen ink. Thận trọng những khi lau chùi bút, đặc biệt là lúc cất bút đi không sử dụng trong một thời gian dài.

CÓ THỂ SỬ DỤNG MỰC VINTAGE KHÔNG?

Được, nhưng phải nên cẩn thận. Tuy những nhà sản xuất mực hay tuyên bố rằng nên vứt đi những bình mực đã hơn 2 năm khôg sử dụng, thì nhiều người vẫn sử dụng những loại mực vintage có từ thập niên 30 thế kỷ 20 (thậm chí còn có sớm hơn nữa). Thêm vào đó, chẳng phải những tuyên bố này của nhà sản xuất là một mánh khỏe kinh doanh sao?

Những gì xảy ra với mực vintage là:

Nước bốc hơi, làm nồng độ chất nhuộm tăng lên và mực càng quánh đặc hơn, vì thế mực chảy không tốt nữa.

Mực bị bẩn (lên mốc), mà khi bạn trông thấy, là không muốn sử dụng nữa rồi.

Nếu mực vintage của bạn vẫn chưa bốc hơi hết, thì có thể pha loãng nó, và phải là nước cất (hoặc nước đun sôi rồi để nguội) để tránh thêm vào mực những tạp chất. Với tôi, thành thực mà nói, tuy dùng mực mực vintage có hơi mạo hiểm, nhưng lại đỡ rắc rối hơn là mua một bình mực mới nguyên.

Sau khi dùng hết mực vintage, hãy giữ lại bình mực: nhiều người vẫn sưu tập thứ này. Nếu không, bạn có thể đem đổi với những người muốn sưu tập để lấy thứ khác bạn thích.

CÓ THỂ PHA TRỘN MỰC ĐƯỢC KHÔNG?

Hai công ty có số lượng mực cung cấp phong phú nhất có ý kiến trái chiều nhau. J. Herbin có in lời khuyên trên mỗi vỏ hộp, rằng bạn đừng bao giờ thử pha trộn mực. Mực J. Herbin có thành phần cấu tạo đặc biệt hơn các hiệu mực khác, nên lời khuyên này âu cũng là hợp lý. Trái lại, Private Reserve thực lòng khuyến khích bạn nên thử nghiệm việc pha trộn mực, để tạo ra những màu mới (như chính họ cũng đã làm), thậm chí còn bán cả những ống tiêm, cốc, bình, v.v hữu ích cho bạn khi pha trộn mực.

Pha trộn mực cũng khá hay, miễn là đừng xảy ra những phản ứng hóa học làm thay đổi trạng thái ban đầu của mực (điều này có thể xảy ra nếu độ pH của hai loại mực quá chênh lệch nhau). Nếu muốn cẩn thận hơn với hỗn hợp mình đã pha trộn, hãy dùng thử với bút chấm mực hay các cây bút loại thường. Cũng sử dụng mẹo này khi bạn muốn thử những loại mực mới lạ. Chỉ dùng mực với những cây bút quý, bút trong suốt với loại mực đã được kiểm nghiệm an toàn.

Cách làm mực viết máy

MỰC BÚT MÁY CÓ PHÂN LOẠI DỰA THEO ĐẶC TÍNH CHẢY HAY KHÔNG?
Câu trả lời là có. Nếu bạn muốn tìm một loại mực chảy nhanh (high viscosity), thì hãy thử J. Herbin, Sheaffer Skrip hay Parker Quink. Nếu muốn loại chảy chậm hơn, hãy thử mực Pelikan (series 1001) hoặc Private Reserve.
Chú ý rằng cách gọi ở đây hơi không chính xác: mực low-viscosity (chảy chậm) không nhất thiết phải đặc. Ví dụ như, mực Platinum Carbon Black trông thì rất đậm đặc, nhưng lại chảy nhanh khủng khiếp.
XEM MÀU MỰC Ở ĐÂU?
Hầu hết các loại mực đều có dán ngoài cho biết màu mực bên trong. Tuy nhiên, bạn cũng nên biết rằng những nhãn màu đó không đáng tin cậy lắm. Cả J. Herbin lẫn Private Reserve, Noodlers hay đưa ra những bảng màu mực trên trang web của họ, bạn có thể tham khảo và đối chiếu các màu của các hiệu khác nhau.
Có lẽ, cách duy nhất để biết được một màu mực sẽ trông như thế nào khi viết ra, mà chưa từng thử qua hay mua, là xem các mẫu chữ viết thực sự. Grag Clark, cũng một người mê bút máy, đã bán một quyển sách độc đáo, có chứa những mẫu mực thực tế của hơn 300 loại mực có trên thị trường, được viết lên loại giấy cao cấp. Cuốn sách này cũng có chưa thông tin về độ pH, độ kháng nước (water resistance), tính chất phai màu dưới ánh sáng của mực. Cuốn sách trình bày khá công phu này (gần 40 đô la) rất đáng mua, và cần phải có đối với những người yêu bút mực.
LÀM CÁCH NÀO ĐỂ LẤY ĐƯỢC HẾT LƯỢNG MỰC CÒN SÓT LẠI TRONG BÌNH?
Các nhà sản xuất mực đã thử thiết kế nhiều kiểu dáng bình mực khác nhau:
Bình mực Sheaffer Skrip có một bộ phận gọi là tip well bên trong, ở gần miệng bình, nhưng nó lại quá nhỏ để nhúng đầu bút vào
Bình mực Waterman và Pelikan có thể nghiêng về một phía để bạn rút lấy lượng mực còn lại, nhưng cũng không cách nào mà lấy được hết.
Bình mực Visconti được thiết kế như hình dáng một cốc champagne, cho phép bạn nhúng bút vào dễ dàng bằng mọi cách và lấy mực ra được gần hết. Người Đức thực dụng cũng có một thiết kế lạ, bình mực Lamy có lỗ dưới đáy.
Bình mực thiết kế hình chiếc giày nổi tiếng của Montblanc cho phép bạn xoay ngược đầu lại cho mực tràn vào một lỗ nhỏ trong nắp.
Nhưng cuối cùng, vẫn còn lại từ 1 đến 2cc mực trong bình, dù cho bình mực có được thiết kế hay đến đâu cũng đều vậy. Bạn có hai lựa chọn: hoặc là đổ phần dư đó vào một bình mực khác có cùng màu và nhãn hiệu (dùng eyedropper nếu muốn cẩn thận hơn), hoặc chỉ đơn giản là vứt đi.
LÀM SAO MỞ NẮP BÌNH MỰC RA LẦN NỮA?
Mực là thứ chất dễ rò rỉ và bay hơi ra ngoài khi bình đựng bị mất nắp đậy, vì vậy việc đóng nắp là hành động phản xạ với nhiều người. Mực cũng dính vào bề trong nắp bình và dây lên cả miệng bình, rồi loang ra, đến khi khô lại thì tạo thành một thứ chất dính rất chắc. Đây là lý do tại sao nhiều bình mực khó mở kinh khủng chỉ sau một vài lần sử dụng. Cách hiệu quả nhất làm mất đi thứ keo ngoan cố đó là để nắp dưới vòi nước nhiệt độ thường, hoặc hơi ấm khoảng vài giây, để cho nước chảy vào trong nắp. Lau khô nắp, rồi dùng tay vặn.
Những nắp plastic mềm (như polyethylene), đặc biệt là những cái có khía và hằn sâu như bình Lamy và Private Reserve là loại dễ mở nhất. Trông chúng tuy không gợi cảm, nhưng lại làm đúng nhiệm vụ của mình. Còn bình mực hình chiếc giày của Montblanc, vì lớn và khía khá sâu, bạn có thể một tay kẹp lấy thân bình, và một tay vặn nắp mở ra.
CÓ NHỮNG THỨ KỲ QUẶC NẢY SINH TRONG BÌNH MỰC?
Mực có thể bị hư và nấm mốc sẽ sinh sôi trong đó (là những váng màu trắng xanh trông như bánh mì và bơ mốc). Tốt nhất khi thấy mực bị nấm mốc hay đổi màu, thì tốt nhất là bỏ đi. Nếu muốn tiết kiệm và tái sử dụng bình, hãy lau chùi kỹ lưỡng bằng xà phòng và nước(thêm ít thuốc tẩy), súc kỹ để khô.
LÀM CÁCH NÀO RỬA MỰC ĐÃ DÍNH VÀO TAY?
Bị mực vấy bẩn, chứng tỏ bạn là một người mê bút máy. Dù trông hơi khó coi thật, những vết mực này không độc hại gì cả. Một số người cho biết tốt nhất là dùng xà phòng rửa tay, hoặc bạn hãy tìm Ink Nix, được công nhận là rất hiệu quả.
NẾU DÍNH VÀO QUẦN ÁO?
Khi mực dính vào vải thì lại là vấn đề lớn hơn. Ở đây, bạn có thể dùng một thứ gọi là Amodex, tẩy mực chuyên dụng. Bạn làm đổ mực ngoài đường khi chưa có Amodex? Tốt nhất hãy lấy đồ thấm càng nhiều mực càng tốt (và không làm loang ra) và gắng giữ cho những chỗ mực dây không bị khô đi (giữ mực ngưng chảy và thấm vào sợi vải). Bạn có thể thấm ướt những chỗ đó bằng soda hay dùng bình xịt, cũng có cùng công dụng với cách trên.

Posted in MỰC BÚT MÁY

Leave a comment

Tags: bút máy hồng hà, but may, but may hong ha, mực bút máy, mực cửu long, mực hồng hà