Có thể hơi kỳ lạ khi bạn nghe Rem Koolhaas nói rằng bây giờ ông bị cuốn hút bởi cuộc sống ở vùng nông thôn. Tên tuổi của Rem Koolhaas gắn liền với các thành phố nhộn nhịp và hào nhoáng khắp thế giới. Nhưng ở tuổi 75, khi đã trải qua một cuộc đời vinh quang, người đàn ông ấy đang tìm về những điều bình dị? Kienviet giới thiệu tới bạn đọc cuộc trò chuyện của tạp chí The Believer và vị KTS nổi tiếng người Hà Lan – Rem Koolhaas.
Khi tôi gặp mặt Koolhaas trước một quán cà phê ở Nam Amsterdam, ông ấy đội một chiếc mũ đen, mặc áo khoác đen mỏng, quần tây đen và đi đôi giày cũng màu đen. Ông ấy có dáng người cao gầy, đôi mắt xanh với ánh mắt dữ dội và đầu cạo trọc. Ở độ tuổi 75, vị kiến trúc sư trông trẻ hơn tuổi thật.
Rem Koolhaas là kiến trúc sư tiêu biểu trong giới Starchitect [những kiến trúc sư nổi tiếng và được giới phê bình ca ngợi]. Những người chuyên thiết kế những tòa nhà kỳ công, cực kỳ đắt tiền. Koolhaas được biết đến với những tòa nhà lớn hình hộp có thiết kế dị thường. Ông không phải là fan hâm mộ của những đường thẳng và không thích sử dụng trang trí. Những toà nhà của ông đều có hình dáng độc nhất vô nhị. Đôi lúc, chúng ta cần nhìn những công trình đó từ nhiều góc nhìn khác nhau để hiểu chúng.
Koolhaas luôn toàn tâm toàn ý theo đuổi những ý tưởng của mình. Ông được nhiều người biết đến là một kiến trúc sư khó tính. Koolhaas không chịu khuất phục trước những khách hàng cố gắng làm giảm giá trị thiết kế của mình và thường tỏ ra thiếu kiên nhẫn với chính nhân viên của mình. Ông ghét những câu hỏi từ cánh nhà báo mà ông xem là quá hiển nhiên, quá thiếu hiểu biết, quá lười biếng. Khi nói về danh tiếng hung dữ của mình, ông ấy thích câu nói của Dostoevsky: “Tại sao chúng ta có trí óc nếu không phải để lựa chọn con đường của riêng mình?”
Koolhaas từng là một nhà báo trước khi trở thành một kiến trúc sư, ông vẫn tiếp tục sự nghiệp viết lách suốt cuộc đời. Ông đã cho xuất bản các cuốn sách về ngành kiến trúc với hơn 2000 trang sách [mặc dù chúng chứa đầy hình ảnh, ký hoạ cũng như văn bản]. Phần lớn các cuốn sách của ông đề cập đến các thành phố. Cuốn sách đầu tiên của Koolhaas về thành phố New York mà ông ngưỡng mộ, nơi đã thoát ra khỏi cuộc sống vùng nông thôn, bình dị, lành mạnh. Ông tập trung vào các trung tâm đô thị trên toàn thế giới: đồng bằng Châu Giang ở Trung Quốc, Lagos ở Nigeria, thành phố La Mã cổ đại và khu mua sắm bán lẻ ở phương Tây. Koolhaas giành hầu hết cuộc đời mình sống trong các đô thị đông đúc: ở Rotterdam, Jakarta, New York, London, và giờ là Amsterdam. Phòng làm việc của Koolhaas nằm ở Rotterdam, mất khoảng 1 tiếng di chuyển bằng ô tô. Ông ấy đi làm hầu như mỗi ngày. Một tài xế sẽ đến đón ông vào buổi sáng trên chiếc xe BMW màu bạc. Hầu hết mỗi ngày ông ấy nhìn thấy vùng nông thôn trên đường đi qua cửa kính xe ô tô.
Vào buổi sáng diễn ra cuộc phỏng vấn, tài xế riêng của Koolhaas đã đưa ông đến trước cửa quán cà phê vào lúc 8 giờ hơn. Đó là một ngày mưa nặng hạt. Chúng tôi đã ngồi trò chuyện ở ghế sau của xe. Chúng tôi đã nói chuyện khoảng 1 tiếng đồng hồ trên đường ông ấy đến chỗ làm, và 1 tiếng trên đường trở về nhà. Vùng nông thôn chúng tôi nhìn thấy từ đường quốc lộ là một cảnh quan nhân tạo thay đổi liên tục: đồng cỏ bằng phẳng bao quanh đường hạ cánh của sân bay Schiphol; các trung tâm logistic khổng lồ; những căn nhà kính lớn toả sáng dưới bầu trời đen; khoai tây, các loại ớt mọc dưới đèn natri cao áp màu cam và đèn LED xanh đỏ.
Ở Rotterdam, chúng tôi đi qua tòa nhà bằng gạch đơn sơ nơi ông ấy sinh ra vào 6 tháng trước khi kết thúc thế chiến 2. Ông ấy vẫn nhớ miệng hố sâu, chỉ cách vài bước đến ngôi nhà thuở nhỏ, nơi mà một quả bom Đức đã xé toạc mặt đường.
Trong tương lai, chỉ có một phần cụ thể trong các toà nhà của chúng ta được xây dựng dành cho con người
PV: Vào năm 1978, thời kỳ bắt đầu sự nghiệp, ông đã gọi New York là một “cỗ máy gây nghiện”. Ông chấp nhận mật độ dân cư đông đúc và quyền tự do của thành phố. Sau 4 thập kỷ viết về các thành phố, sống và xây dựng các tòa nhà trong thành phố, cuối cùng ông đã cảm thấy chán ngấy chúng?
KTS Rem Koolhaas: Đúng vậy. Các thành phố thực sự mang đến các thách thức, trong đó có chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa tiêu dùng. Nhưng trong quá khứ, các thành phố ít tập trung vào nhu cầu của thị trường. Ở London và New York, cơ chế thị trường chiếm ưu thế, đó là điều khiến tôi cảm thấy không nhiệt tình với chúng như trước đây.
PV: Sự thống trị của thị trường đã khiến các các thành phố trở nên tồi tệ hơn theo cách nào?
KTS Rem Koolhaas: Các công ty, thương hiệu thi nhau xây dựng công trình của mình, tác động đến bầu không khí ở nội thành. Chúng là một loại quá tải: truyền thông quá nhiều, tiếp thị [marketing] quá nhiều. Thành phố đối với tôi giống như một hệ thống ngày càng chạm đến giới hạn của nó.
PV: Trong cuộc triển lãm năm 2020 tại Guggenheim ở New York có tên gọi “Countryside, The Future”, ông đã nghiên cứu sự phát triển ở các vùng nông thôn. Sự hứng thú của ông đối với cuộc sống bên ngoài thành phố bắt nguồn từ đâu?
KTS Rem Koolhaas: Tôi thường xuyên có các chuyến nghỉ lễ đến Thụy Sĩ. Tôi đã bắt đầu để ý đến những điều kỳ lạ: dân số ở những ngôi làng giảm dần nhưng quy mô của ngôi làng vẫn phát triển. Các nhà nghỉ cho thuê đã được xây dựng ở khắp nơi. Kiến trúc nổi bật của khu nhà nghỉ theo chủ nghĩa tiêu dùng tối giản. Tôi đã gặp một người đàn ông, người mà tôi tin rằng là một người nông dân Thuỵ Sĩ, hoá ra anh ta là một nhà khoa học hạt nhân đến từ Frankfurt. Những người phụ nữ đến từ Thái Lan, Philippines, và Sri Lanka đang tìm kiếm những ngôi nhà còn trống. Và sau đó tôi nhận ra: Không phải chỉ các thành phố đang thay đổi. Có điều gì đó tương tự cũng đang xảy ra ở vùng nông thôn.
PV: Liệu vùng nông thôn có bắt kịp với sự phát triển trong các thành phố?
KTS Rem Koolhaas: Không, tôi nghĩ bạn chưa hiểu những gì đang diễn ra ở đây. Đúng hơn là sự phù phiếm, thú vị, tính phiêu lưu và sự thất thường của thành phố phải được hỗ trợ bởi một cấp tổ chức cao ở nông thôn.
PV: Ông có một ví dụ nào cho điều đó không?
KTS Rem Koolhaas: Những người nông dân ngày nay sử dụng các loại máy thu hoạch được trang bị công nghệ máy tính những hướng dẫn. Máy móc làm việc trong các lĩnh vực với mức độ chính xác đáng kinh ngạc. Và chúng rất đắt. Không người nông dân nào có đủ khả năng để mua một cái máy cho riêng mình. Các loại máy này chỉ được thuê trong vài ngày, vài giờ. Năng suất này là tiêu chuẩn cơ bản cho tất cả các sản phẩm mà người dân trong thành phố có thể tìm thấy trên các kệ siêu thị.
PV: Năng suất có thể được thực hiện khắt khe hơn ở nông thôn?
KTS Rem Koolhaas: Theo một cách nào đó, có. Ở Nevada, trên biên giới của California, bên ngoài Reno, có rất nhiều khu vực nơi các tập đoàn Mỹ đang xây dựng các hệ thống máy chủ [server farms] khổng lồ: Amazon, Google, Apple, Walmart. Khuôn viên doanh nghiệp còn lớn hơn thành phố nơi xây dựng. Những tòa nhà này rất lớn, rất tiện dụng. Thật mới mẻ khi một cái gì đó quá lớn lại có thể trở nên vô hình.
PV Ấn tượng của ông khi đến thăm những công trình kiến trúc trên sa mạc này là gì?
KTS Rem Koolhaas: Rất tiếc. Đơn giản vì quy mô của những cấu trúc này. Chúng tôi đi vào một trong những nhà máy máy chủ và bên trong là những căn phòng cực kỳ trừu tượng này được thắp sáng bằng những ngọn đèn đỏ rực rỡ. Kiến trúc đương đại đã không tạo ra những không gian như vậy trong một thời gian dài. Không có nhà máy nào trong số này được tạo ra cho con người. Mọi thứ đều được xây dựng cho máy móc.
PV: Có không gian cho nhân viên không?
KTS Rem Koolhaas: Đối với nhân viên thì chỉ có những căn phòng nhỏ để thư giãn. Chúng được ốp bằng gỗ Na Uy và tượng Phật – Một kiểu chủ nghĩa nhân văn, nếu bạn muốn không gian có một chút huyền bí và một chút ấm áp. Nhưng không có tác dụng quá nhiều.
PV Ông có thấy đây là một đề xuất hấp dẫn: Thiết kế một toà nhà dành riêng cho máy móc?
KTS Rem Koolhaas: Có, rất nhiều. Trong tương lai chỉ có một phần nhất định trong tòa nhà được xây dựng dành cho con người. Một kiến trúc mới rộng lớn sẽ được hình thành cho máy móc, và phần lớn sẽ được xây dựng ở nông thôn. Điều đó rất, rất thú vị.
PV: Là một kiến trúc sư, ông nghĩ những ưu điểm khi thiết kế cho máy móc là gì?
KTS Rem Koolhaas: Bạn có thể loại bỏ màu be. Bạn có thể đột nhiên khiến các căn phòng bề ngoài trông cực kỳ nóng hoặc lạnh. Nhu cầu cho sự thoải mái của con người có thể rất hạn chế khi thiết kế các tòa nhà.
PV Ông thấy lo lắng điều gì về màu be?
KTS Rem Koolhaas: Tôi không thấy phiền phức. Trong một số tình huống, tôi đã thực sự học cách thích màu sắc đó. Nhưng tôi thấy khó khăn khi cố thích nó. Tôi chỉ cảm thấy hơi thất vọng khi sự đồng thuận thẩm mỹ cuối cùng của nhân loại đang hướng về màu be.
PV: Ông có kỳ vọng nào cao hơn không?
KTS Rem Koolhaas: Tôi học xong kiến trúc vào năm 1972. Trong năm đó trung tâm thương mại thế giới đang được xây dựng ở New York, chiếc Concorde đã được thử nghiệm trên bầu trời, và các phi hành gia người Mỹ đã bay lên được mặt trăng. Bạn có thể tưởng tượng kỳ vọng của tôi giống như cảm giác về phần còn lại của thế kỷ.
PV Điều gì khiến ông thích thú khi thiết kế các tòa nhà lớn?
KTS Rem Koolhaas: Điều khiến tôi thích thú khi thiết kế những công trình lớn là ở một khía cạnh nào đó, công việc truyền thống của kiến trúc sư trở nên bất khả thi. Trong khi quy hoạch những công trình kiến trúc khổng lồ, tôi không thể khẳng định bản lĩnh, cá tính, gu thẩm mỹ của mình. Với một quy mô nhất định, công việc trở nên dễ dàng hơn rất nhiều; nó thiên về kỹ thuật, không phải là nỗ lực nghệ thuật thuần tuý. Bạn cần một tâm lý hoàn toàn khác. Tôi đánh giá cao việc trở thành một phần của nỗ lực lớn hơn, cùng với những người khác.
Các căn bệnh của những nơi hoàn hảo [utopias]
PV: Ngày nay, chưa đến một nửa nhân loại sống ở nông thôn. Ông nghĩ sao về điều này?
KTS Rem Koolhaas: Đó là một trong những số liệu thống kê bị lạm dụng nhiều nhất trong thời đại của chúng ta. Nó đã được trích dẫn, lặp đi lặp lại, như một cái cớ để hầu hết mọi thứ chỉ tập trung vào các thành phố. Phải đặt câu hỏi về tính tất yếu của sự phát triển này. Các thành phố ngày nay là những nơi trở nên rất khó để áp dụng những thứ mới và lớn. Những thứ đòi hỏi cần kích thước và không gian đều được xây dựng ở nông thôn, điều đó cũng có nghĩa là rất nhiều người trong chúng ta hầu như không để ý bất kỳ điều gì trong số đó. Nó xảy ra bên ngoài mối quan tâm của chúng ta.
PV: Có phải đang có 2 chiều hướng đang diễn ra ở các vùng nông thôn? Một là tiến bộ công nghệ nhanh chóng trong một số lĩnh vực nông nghiệp, và ở các lĩnh vực khác mọi thứ thực sự đang trở nên tồi tệ hơn. Thứ 2 tỷ lệ thất nghiệp rất cao và phần lớn thanh niên di cư đến các thành phố.
KTS Rem Koolhaas: Một cái nhìn sâu sắc hơn nhiều sẽ là: có một sự cân bằng mới ở vùng nông thôn, giữa khu vực nhân tạo và những khu vực rất trữ tình, thơ mộng, và sẽ là một sai lầm khi gọi chúng là “thiên nhiên”, vì sẽ là một quyết định loại bỏ “sự tự nhiên” của những khu vực này. Thực tế mới trên đất nước sẽ diễn ra giữa khoa học chính xác tuyệt đối và những tâm trạng rất xúc động, lãng mạn. Giữa các khu bảo tồn thiên nhiên và một nền nông nghiệp mới trồng rau quả trong điều kiện giống như phòng thí nghiệm: trong những cơ sở khổng lồ, nơi sẽ không cần thiết phải tiêu diệt sâu bọ vì trong những môi trường được kiểm soát hoàn toàn này sẽ không có sâu bọ.
PV: Ông đã đi rất nhiều nơi để chuẩn bị cho cuộc triển lãm về nông thôn. Ông đã ở Kenya, ở Nigeria, ở Nga, ở Trung Quốc. Nơi nào làm ông ấn tượng nhất?
KTS Rem Koolhaas:: Tôi luôn cảm thấy rất khó trả lời các câu hỏi về so sánh nhất. [Ông ấy dừng lại một lúc.] Bạn đã bao giờ đến Vladivostok chưa?
PV: Chưa từng.
KTS Rem Koolhaas:: Đó là một nơi hoàn toàn tuyệt vời. Những tàn tích của thế giới Xô Viết đã mất này ở khắp mọi nơi. Trời lạnh cóng. Hãy tưởng tượng một cảnh quan Siberia với những ngọn đồi cao. Và trên những ngọn đồi là hai dãy nhà kiểu Liên Xô dài hàng trăm mét, cách xa nhau. Có một khu chợ ở trung tâm thành phố với những chiếc đầu bò nguyên con nằm la liệt, giống như ở Châu Phi, nhưng chúng hoàn toàn bị đóng băng. Thành phố này khá nghèo, đó là lý do tại sao nơi đây nhập khẩu nhiều ô tô cũ từ Nhật Bản. Có tất cả những mảnh vỡ của những thành phố lý tưởng [utopias] khác nhau đang va chạm – điều đó thực sự rất ấn tượng.
PV: Người kể chuyện “To Kill a Mockingbird” mô tả cuộc sống nông thôn ở Alabama như sau: “Mọi người di chuyển chậm rãi sau đó. Họ đi lại khắp quảng trường, ra vào các cửa hàng xung quanh đó, mất thời gian về mọi thứ. Một ngày dài 24 giờ nhưng dường như dài hơn. Không có gì phải vội vàng, vì không có nơi nào để đi, không có gì để mua và không có tiền để mua nó.” Ông đã từng gặp phải tình trạng này ở đâu chưa?
KTS Rem Koolhaas: Chưa từng. Đó cũng là một cái nhìn rất lãng mạn, mang tính thẩm mỹ về cuộc sống nông thôn. Thực sự thú vị khi có bao nhiêu câu chuyện bắt đầu với ý tưởng rằng không có gì ở đó. Tôi vừa mới đến Doha, và mọi câu chuyện về thành phố đều bắt đầu bằng một biến thể của câu đó: “Không có gì ở đó.” Nhưng, tất nhiên, điều này gần như không bao giờ đúng.
PV: Đối với nhiều người dân thành phố, nông thôn trên hết là nơi khao khát. Họ tin rằng cuộc sống bận rộn của họ có thể dừng lại ở đó.
KTS Rem Koolhaas: Đây rõ ràng là một ý tưởng phổ biến, vâng. Những điều mà người dân thành phố không thấy là vùng nông thôn cũng phải chịu rất nhiều áp lực. Sự nhẹ nhõm mà họ đang hy vọng hiện đang được phục vụ cho họ như là sự chăm sóc sức khỏe, trong bối cảnh các khách sạn nghỉ dưỡng gần như dùng cho mục đích thư giãn. Nó đã trở thành một dạng áp lực khác. Và về mặt kiến trúc thì nó không thú vị chút nào. Vào những năm 60 và 70, vẫn có những kiến trúc sư đang suy nghĩ nghiêm túc về cách sống hiện đại ở nông thôn có thể như thế nào. Đó là, theo như tôi thấy, phần lớn đã kết thúc.
PV: Tại sao vậy?
KTS Rem Koolhaas: Bởi vì không còn nhu cầu về những thí nghiệm như vậy nữa.
PV: Nông thôn đã và đang phát triển một đời sống chính trị của riêng mình, ít nhất là ở châu Âu và Bắc Mỹ. Các cuộc nổi dậy chính trị của những người theo chủ nghĩa dân túy trong những năm gần đây đều có các khu vực bầu cử cốt lõi của họ ở nông thôn: chiến dịch Brexit ở Anh, Marine Le Pen’s Front National ở Pháp, Alternative für Deutschland ở Đức và tất nhiên là chiến dịch tranh cử tổng thống của Donald Trump.
KTS Rem Koolhaas: Vâng, nhưng tại sao điều đó lại xảy ra? Nguyên nhân chính là sự thiếu tôn trọng, coi thường các vùng nông thôn. Có những lực lượng đang hoạt động ở đây mà không có diễn ngôn chính trị. Tôi nghĩ hàm ý mà tất cả chúng ta cần rút ra từ điều này là chúng ta cần quan tâm đến nông thôn theo một cách hoàn toàn khác.
PV: Nhưng điều đó dường như không hề dễ dàng, ngay cả với chính ông: công ty của ông, OMA, hầu như vẫn chỉ thiết kế các tòa nhà ở các thành phố lớn, không phải ở nông thôn.
KTS Rem Koolhaas: Vâng, đó là sự thật. Tôi đã cố gắng rất nhiều để hoàn thành công việc bên ngoài các thành phố lớn trong một thời gian, nhưng điều đó rất khó. Nhận thức hiện tại về những gì một kiến trúc sư làm chắc chắn đã giải quyết vấn đề: kiến trúc là quá nhiều về sự phóng đại, xa hoa, cái tôi, bản sắc và không có yếu tố nào trong số này đóng bất kỳ vai trò nào ở nông thôn. Mọi người ở nông thôn thường nói với tôi: “Chúng tôi không cần điều đó.” Và tôi hoàn toàn hiểu.
PV: Ông đã gặp rất nhiều nghi ngờ?
KTS Rem Koolhaas:: Tôi trải nghiệm điều đó nhiều lần. Thực tế là thường xuyên.
PV: Danh xưng kiến trúc sư nổi tiếng [starchitect] như một mối đe dọa?
KTS Rem Koolhaas: Đúng hơn, là hiện thân của sự dư thừa, xa xỉ.
PV: Ông đã từng gọi mình là người lạc quan. Ông có phải là người lạc quan khi nói đến tương lai của vùng nông thôn?
KTS Rem Koolhaas: Tôi không cảm thấy lạc quan cho bất cứ điều gì. Tôi chỉ nghĩ rằng, là một kiến trúc sư, bi quan không phải là một điều đặc biệt thú vị.
PV: Ông đã từng sống ở nông thôn chưa?
KTS Rem Koolhaas: Trong một thời gian rất ngắn, khi gia đình tôi chuyển đến Indonesia vào những năm 1950. Cha mẹ tôi hơi thiếu trách nhiệm, theo phong cách hippie, họ để tôi và anh trai tôi sống với một gia đình Indonesia ở trung tâm Bali trong hai tuần trong khi họ đi du lịch quanh đảo. Khi đó tôi chín tuổi. Chúng tôi đã phụ việc trên cánh đồng lúa và làm những con búp bê nhỏ cho khách du lịch.
PV: Thế giới đó có xa lạ với ông không, một đứa trẻ lớn lên ở thành phố?
KTS Rem Koolhaas: Không, với tôi thì có vẻ không như vậy. Khi còn nhỏ, tôi không cảm nhận được sự tương phản giữa thành phố và nông thôn một cách sâu sắc.
PV: Ông đã trải qua phần lớn thời thơ ấu của mình ở Indonesia. Ông vẫn cảm thấy như ở nhà ở đó?
KTS Rem Koolhaas: Tôi vẫn cảm thấy có mối quan hệ lớn với khu vực này trên thế giới. Khi tôi cùng bố mẹ đến Indonesia, đất nước vừa giành được độc lập, tôi rất phấn khích khi được trải nghiệm cảm giác hưng phấn có thể bùng nổ bởi một sự kiện như thế.
PV: Ông đến từ Rotterdam, nơi vẫn còn hoang tàn, đến Jakarta.
KTS Rem Koolhaas: Vâng, và Indonesia có vẻ tốt hơn nhiều đối với tôi. Có nhiều niềm vui hơn, nhiều thức ăn hơn, nhiều khẩu vị hơn, nhiều tự do hơn. Chúng tôi đi tàu đến Indonesia, mất ba tuần. Trên tàu có các thủy thủ Indonesia và họ đã dạy tôi và anh trai tôi ngôn ngữ. Khi chúng tôi đến, tôi đã nói tiếng Indonesia tốt hơn nhiều so với cha mẹ tôi. Tôi cảm nhanh chóng cảm thấy nơi đây là nhà và có rất nhiều tự do ở đó.
PV: Ông sinh năm 1944, trong thời kỳ Hongerwinter ở Rotterdam, khi Hà Lan trải qua nạn đói lớn cuối cùng ở Tây Âu, chính xác vào thời điểm người dân thành phố chợt nhận ra rằng họ phụ thuộc nhiều vào sản xuất lương thực nông thôn như thế nào.
KTS Rem Koolhaas: Tôi sinh ra cách đây không xa, trong một tòa nhà gạch đơn sơ có ban công, chỉ cách một hố bom lớn vài mét. Nhưng tôi không còn nhớ gì về nạn đói. Và đối với cha mẹ tôi, nó trở thành bối cảnh cho những câu chuyện mà họ thích kể. Cha tôi là một nhà báo. Và vào thời điểm đó, bằng cách nào đó ông đã thu được ba trăm con chuột cống trắng trong phòng thí nghiệm từ một nơi nào đó. Bố mẹ tôi thích kể câu chuyện về cách họ tìm thấy những con chuột được giao đến căn hộ của họ, vào ban đêm, trong bóng tối. Và sau đó họ đã ăn những con chuột như thế nào. Họ đã rất nỗ lực để có được mọi thứ. Nó không được nhớ đến như một điều tiêu cực, đau thương. Thay vào đó, những gì tôi nhớ, sau chiến tranh, là một cảm giác vui mừng phổ biến.
PV: Nhà thơ người Ireland William Butler Yeats từng viết: “Ở những thành phố lớn, chúng ta thấy thế giới quá ít, chúng ta lạc vào nhóm thiểu số của mình. Trong các thị trấn nhỏ và làng mạc không có nhóm thiểu số; con người không đủ nhiều. Bạn phải nhìn thấy thế giới ở đó”. Nông thôn có phải là nơi dành cho những người theo chủ nghĩa hiện thực?
KTS Rem Koolhaas: Tôi thấy ý tưởng này thật hấp dẫn, mặc dù tôi nghĩ cuối cùng thì tôi không đồng ý với hệ tư tưởng đằng sau nó. Tôi không tin vào sự tương phản cơ bản giữa thành phố và nông thôn. Nông thôn có phải là nơi dành cho những người theo chủ nghĩa hiện thực hay không, tôi không biết. Số người theo chủ nghĩa hiện thực ở nông thôn có lẽ không cao hơn hoặc thấp hơn ở thành phố. Dù sao tôi cũng chưa gặp nhiều người hiện thực trong đời.
PV: Đối với ông, một người theo chủ nghĩa hiện thực là gì?
KTS Rem Koolhaas: Đây có thể là một định nghĩa hơi theo phong cách riêng: đối với tôi, một người theo chủ nghĩa hiện thực là một người có khả năng nắm bắt thực tế một cách vui vẻ.
Dịch: Hương Giang | Nguồn: The Believer
XEM THÊM
- Julie Bargmann được trao giải Kiến trúc cảnh quan quốc tế đầu tiên trên thế giới
- Philippe Starck: “Tôi tin rằng người sáng tạo có nhiệm vụ và trách nhiệm làm mọi thứ theo cách sinh thái học”
- Tản mạn cùng KTS Kengo Kuma
Bình luận từ Facebook