Các hành vi xâm phạm sở hữu được thực hiện một cách liên tục, kế tiếp nhau về mặt thời gian

Trên thực tế cũng như tinh thần công văn số 64/TANDTC - PC ngày 03/4/2019 của Tòa án nhân dân tối cao thông báo kết quả giải đáp trực tuyến một số vướng mắc về hình sự, dân sự và tố tụng hành chính thì trong trường hợp này vẫn vận dụng hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP ngày 25-12-2001của Liên ngành tư pháp TW hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Chương XIV của Bộ luật Hình sự năm 1999 để vận dụng thực hiện.
          Vấn đề đặt ra ở đây theo hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP ngày 25-12-2001 của Liên ngành tư pháp TW thì mới hướng dẫn quy định cụ thể về trường hợp hành vi nhiều lần chiếm đoạt tài sản mà liên tục kế tiếp nhau về mặt thời gian trong đó mỗi lần chiếm đoạt tài sản đều dưới mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì cộng tổng giá trị chiếm đoạt tài sản tại các lần để làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những người này.
          Cụ thể: Theo Điểm a, b, c, Tiểu mục 5, Mục II Thông tư liên tịch số 02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP ngày 25-12-2001 của Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ Tư pháp quy định “Trong trường hợp một người thực hiện nhiều lần cùng loại hành vi xâm phạm sở hữu, nhưng mỗi lần giá trị tài sản bị xâm phạm dưới mức tối thiểu để truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của BLHS và không thuộc một trong các trường hợp khác để truy cứu trách nhiệm hình sự [gây hậu quả nghiêm trọng; đã bị xử phạt hành chính; đã bị kết án nhưng chưa được xoá án tích...], đồng thời trong các hành vi xâm phạm đó chưa có lần nào bị xử phạt hành chính và chưa hết thời hiệu xử phạt hành chính, nếu tổng giá trị tài sản của các lần bị xâm phạm bằng hoặc trên mức tối thiểu để truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của BLHS, thì người thực hiện nhiều lần cùng loại hành vi xâm phạm sở hữu phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội phạm tương ứng theo tổng giá trị tài sản của các lần bị xâm phạm, nếu: a] Các hành vi xâm phạm sở hữu được thực hiện một cách liên tục, kế tiếp nhau về mặt thời gian; b] Việc thực hiện các hành vi xâm phạm sở hữu có tính chất chuyên nghiệp, lấy tài sản do việc xâm phạm sở hữu mà có làm nguồn sống chính; c] Với mục đích xâm phạm sở hữu, nhưng do điều kiện hoàn cảnh khách quan nên việc xâm phạm sở hữu phải được thực hiện nhiều lần cho nên giá trị tài sản bị xâm phạm mỗi lần dưới hai triệu đồng.”           Còn đối với trường hợp một đối tượng nhiều lần thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản, mỗi lần đều đủ định lượng để truy cứu trách nhiệm hình sự [trên 2 triệu đồng] thì vẫn áp dụng theo tinh tinh thần của mục 1 phần III thông tư 02 liên tịch để cộng tổng giá trị tài sản chiếm đoạt làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự. Nếu tổng giá trị tài sản chiếm đoạt thuộc khoản 1 Điều 173 BLHS thì truy cứu theo khoản 1 Điều 173 BLHS, nếu tổng giá trị tài sản chiếm đoạt thuộc trường hợp quy định tại điểm c khoản 2 Điều 173 BLHS thì truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 2 Điều 173 BLHS và xem xét áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đó là phạm tội từ 02 lần trở lên.           Tuy nhiên với các quy định của pháp luật hiện hành, chưa có quy định nào hướng dẫn thi hành đối với việc định lượng tài sản trộm cắp để định khung hình phạt trong trường hợp người phạm tội thực hiện hành vi trộm cắp liên tục kế tiếp về mặt thời gian trong đó có lần đã đủ yếu tố cấu thành tội phạm để truy cứu trách nhiệm hình sự, có lần không đủ yếu tố định lượng để truy cứu trách nhiệm hình sự [giá trị tài sản chiếm đoạt dưới hai triệu] dẫn tới khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện.           Ví dụ cụ thể: Khoảng 02 giờ ngày 27/12/2018, tại đoạn đường thuộc thôn ĐV1, xã T.H, huyện T.L tỉnh H. N.  Trần Văn H - sinh năm 1988 trú tại thôn BL. xã TN. huyện T.L, tỉnh H.N [bản thân H chưa có tiền án tiền sự] đã lén lút dùng vam phá khóa lấy trộm 01 xe mô tô BKS 90 B2- 09192 trị giá 20.000.000 đồng [Hai mươi triệu đồng] của anh Đinh Văn L trú tại thôn ĐV1, xã T.H, huyện T.L tỉnh H. N. Quá trình điều tra mở rộng vụ án, xác định vào khoảng 23 giờ ngày 25/12/2018, Trần Văn H đã lén lút đột nhập vào sân nhà ông Nguyễn Hữu H - sinh năm 1947, trú tại thôn ĐV1, xã T.H, huyện T.L tỉnh H. N trộm cắp 01 xe đạp điện trị giá 1.000.000 đồng của ông H.                Trong trường hợp này, nảy sinh 03 quan điểm: Quan điểm thứ nhất: Không cộng tổng giá trị tài sản của hai lần thực hiện hành vi trộm cắp của H vì theo hướng dẫn của Thông tư liên tịch số 02 chỉ hướng dẫn cộng tổng giá trị các lần trộm cắp tài sản mà mỗi lần đều dưới mức tối thiểu để xác định giá trị tài sản để truy cứu trách nhiệm hình sự và cộng tổng giá trị các lần trộm cắp tài sản mà mỗi lần đều trên mức tối thiểu luật định, còn trong trường hợp này chỉ xác định H hai lần thực hiện hành vi vi phạm, lần thứ nhất chiếm đoạt tài sản trị giá 1.000.000 đồng còn lần thứ hai chiếm đoạt tài sản có trị giá 20 triệu đồng [tức là không cộng tổng giá trị tài sản đã chiếm đoạt]. Quan điểm thứ hai cho rằng: cần cộng tổng giá trị tài sản bị chiếm đoạt để truy cứu TNHS người phạm tội trong trường hợp này, tức là phải tính tổng giá trị tài sản mà H chiếm đoạt của cả 02 lần thực hiện hành vi tức là 20.000.000 đồng + 1.000.000 đồng = 21.000.000 đồng, trong trường hợp này cần xác định tổng số giá trị tài sản mà H đã chiếm đoạt là 21.000.000 đồng để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với H. Quan điểm thứ ba cho rằng: Chỉ lấy giá trị tài sản trị giá 20.000.000 đồng để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với H và ra quyết định xử phạt hành chính đối với hành vi trộm cắp xe đạp điện trị giá 1.000.000 đồng do cho rằng mặc dù hành vi của H không thuộc trường hợp liên tục kế tiếp nhau về mặt thời gian theo hướng dẫn của thông tư 02 bởi lẽ xảy ra ở hai ngày khác nhau không thuộc trường hợp như ví dụ hướng dẫn của Thông tư 02 [Các lần thực hiện hành vi liên tục kế tiếp xảy ra trong một đêm], do đó hành vi thực hiện trước đó không đủ yếu tố cấu thành tội phạm, cần xử lý hành chính và truy cứu TNHS đối với hành vi phạm tội thực hiện vào ngày 27/12/2018. Theo quan điểm của chúng tôi đồng tình với quan điểm thứ hai cần phải cộng tổng giá trị tài sản bị chiếm đoạt trong trường hợp này để xác định giá trị tài sản chiếm đoạt bởi lẽ hành vi phạm tội của H liên tục, kế tiếp về mặt thời gian thực hiện hành vi, việc cộng tổng giá trị tài sản bảo đảm thực hiện theo đúng tinh thần của Thông tư liên tịch số 02, bên cạnh đó bảo đảm việc xem xét khách quan, toàn diện tính chất mức độ hành vi phạm tội của Trần Văn H, là cơ sở để đánh giá, xem xét quyết định hình phạt đối với bị cáo.

Đây là những khó khăn vướng mắc hiện nay khi vận dụng pháp luật trong vấn đề xác định giá trị tài sản bị chiếm đoạt để làm căn cứ định khung hình phạt, thiết nghĩ liên ngành tư pháp TW cần ban hành văn bản sửa đổi, hướng dẫn thực hiện để thống nhất vận dụng trên thực tế. 

 Từ khóa: cơ quan, thực hiện, hiện nay, quy định, trách nhiệm, vấn đề, tài sản, luật hình, xử lý, hành vi, hướng dẫn, xác định, căn cứ, chiếm đoạt, thời điểm, trường hợp, giá trị, tuy nhiên, thẩm quyền, kế thừa, trị giá